Mbaj mend si njëherë, në një forum diskutimesh online, një person që shkruante me pseudonim m’u pat drejtuar haptazi personalisht; dhe kur iu ktheva dhe i vura në dukje që etiketa e donte që të më prezantohej, m’u përgjigj: “po unë një askush jam, edhe sikur të ta thoja emrin, kjo nuk do të ndryshonte gjë.”

Mund ta kuptoj dikë që, tashmë i njohur për publikun, tundohet të shkruajë një herë me pseudonim, thjesht për ta hequr qafe ballastin e reputacionit të vet, së bashku me pritshmëritë që ka lexuesi a publiku për të, në bazë të atyre ç’ka shkruar e të pozicioneve që ka marrë në të shkuarën. Autorësia si intertekstualitet, ose si marrëdhënie midis teksteve të nënshkruara nga i njëjti person, ndikon rëndshëm edhe në produksionin, edhe në recepsionin e teksteve të reja.

Këto ditë, për shembull, doli në qarkullim një album i ri nga Roger Waters, ish-Pink Floyd: Is This the Life We Really Want?; shumë prej nesh, që e mbajnë mend Waters-in në mos nga herët në vitet 1970 të paktën nga koha e albumit dhe filmit “The Wall”, do ta dëgjojnë këtë album të ri duke e krahasuar – detyrimisht – me muzikën e mëparshme nga ky artist, kur ishte pjesë e Pink Floyd dhe më pas kur doli më vete. Reagimi në raste të tilla është: ka marrë fund, është plakur, i ka ikur frymëzimi, i ka ikur zëri; po përsërit veten, nuk sjell asgjë të re; ose, është jashtë forme, nuk iu afrohet dot krijimeve të periudhës së tij të artë, etj.

Me fjalë të tjera, publiku i qaset tani albumit me bindjen se “e di” se çfarë do të dëgjojë, madje edhe kur pretendon risi absolute; sepse kantautori Roger Waters nuk është më njeri, por motiv, rregullsi, pattern – ose kombinim i një filozofie ekzistenciale urbane të protestës në tekstet dhe i një blues-i herë monoton dhe herë teatral në kufi të një musical-i a recitativi. I pari që e vuan këtë artistikisht do të ishte Waters-i vetë, madje edhe në rrethanat kur përsëritja e formulës së suksesshme është mëma e parave të fituara.

Kjo është pesha e autorit si intertekstualitet, që të bën ndonjëherë të duash ta nisësh nga e para, të riformulosh veten, të shkëputësh lidhjet nga çfarë ke thënë dhe ke bërë më parë në publik; ose të kthehesh në anonimitet.

Një anonimitet i tillë mund të ndërmjetësojë për të shijuar lirinë: të paktën unë, dhe shpresoj shumë të tjerë, ashtu e kam përjetuar kur jam gjendur në mes të një metropoli, ta zëmë Roma ose New York-u; veçanërisht i ardhur nga një qytet relativisht i vogël si Tirana, ku e çoja jetën në qarqe të ngushta, të kufizuara, të mbrojtura; ose në komunitete të kristalizuara prej kohësh, madje produkt i të cilave edhe isha. Në metropol jo vetëm askush nuk e di se kush je, por edhe askujt nuk i bëhet vonë që të dijë se kush je: anonimiteti yt është kështu dyfish i mbrojtur.

Te “Xha Gorioi” i Balzakut, ambiciozi Rastignac, kur shkon të përcjellë plakun në varr, kundron Parisin nga lartësitë e varrezës Père Lachaise dhe i thotë: “À nous deux, maintenant!” Kacavarrësi social gjithnjë e fillon duke sakrifikuar, në altarin e karrierës, anonimitetin e vet, të cilin e sheh si handikap për planet e veta; i vetëdijshëm se do t’i duhet të heqë dorë nga liria, gjatë ngjitjes; por edhe me shpresën se do ta rigjejë lirinë, kur të ketë arritur në krye; por i pavetëijshëm se çdo hap drejt majës është edhe peshë e shtuar në reputacionin e tij.

Anonimi përkundrazi, nuk është gati që ta dorëzojë lirinë, kushedi edhe pse nuk është gati që t’i nënshkruajë fjalët e veta; kushedi e ndien, me intuitë, që është një fuqi tjetër, super-individuale, që ia lëviz fijet prej buratini dhe ia jep zërin në gojë dhe ia formulon ligjërimin. Kërkon të fluturojë si plumbi, i papenguar, por refuzon çdo përpjekje të tjetrit për t’ia lidhur trajektoren me ndonjë grykë pushke.

Edhe sikur të ta thoja emrin, m’u përgjigj ai tipi, kjo nuk do të ndryshonte gjë – ti jo vetëm nuk më njeh, por edhe nuk ke pse të më njohësh; sepse unë nuk jam njeri i njohur. Ja një deklaratë që do të shërbente si urë bashkuese e anonimitetit me privatësinë: tek e fundit, ç’të duhet ty kush jam unë? A nuk të mjafton argumenti im? Unë jam një njeri i thjeshtë, që nuk dua as të shquhem dhe as të dukem; nëse flas, këtë e bëj për të mirën e përgjithshme.

Një argument ky që e kemi pasë dëgjuar dikur në mbledhjet e lagjes, në gjyqet popullore, në ndërhyrjet e kontrollit punëtor dhe fshatar, në linçimet, ose në çdo situatë tjetër sociale, kur individi vendos që, para se të aktivizohet dhe të veprojë publikisht, duhet të heqë dorë nga individualiteti i vet, duke e fshehur privatësinë pas të drejtës për anonimitet.

Ky individ edhe e rithemelon praninë e vet publike mbi parimin se interesi i përgjithshëm duhet vënë mbi interesin vetjak; dhe se njëshi është një hiç, në krahasim me masën, shumicën, kolektivin, fshatin, lagjen, “popullin.” Dhe nëse është kështu, atëherë mungesa e emrit, ose ndarja e zërit nga trupi dhe nga përgjegjësia (të paktën morale) individuale, do të ishte kusht për aktivizimin publik; madje edhe sikur të rreziku për reperkusion të jetë zero.

Kjo qasje na kthen në totalitarizëm, ku “socializmin e ndërtojnë masat”, dhe ku prej individit pritet që të flasë në publik me “zërin e masës” – ose në një skenë të tillë të veprimit publik, ku çdokush që e besonte veten për njeri të thjeshtë, të tabanit, të popullit, “raboçnij klas”, pa pretendime, ose edhe që vetëm hiqej kështu, do të mësohej, me kohë, që ta konsideronte individualitetin e vet, së bashku me privatësinë, si pengesë për angazhimin social.

Nëpërmjet këtij mekanizmi, shteti totalitar e shndërronte anonimitetin në virtyt, çfarë do t’i vlente edhe për të izoluar elitat intelektuale dhe për t’i paragjykuar këto si “kontingjent të armikut.”

“Njeriu i ri,” njeriu socialist, njeriu pararojë, njeriu i masës dhe i klasës, idealisht nuk duhej të kish fare jetë private – ose ta çonte jetën e vet të përditshme sikur të ishte para kamerave, në një reality show të cilin e ndiqte, virtualisht, vetë shoku Enver – ose autoriteti moral i përditshmërisë socialiste. Dhe me zhdukjen e jetës private, edhe vetë emri, si ankorë e individualitetit, reduktohej në një kod identifikimi, të barasvlershëm me numrin që u vënë të burgosurve.

Kjo nuk u arrit kurrë; pa çka se gjurmë të përpjekjeve të atëhershme i gjen sot të materializuara, në atë që do ta quaja “krenari të anonimëve”, tek të gjithë ata që e fshehin identitetin në publik, me justifikimin janë duke ndërhyrë të nisur nga “interesi i përgjithshëm”, jo për t’i ngritur monument vetes; ose që ende gjejnë ngjyrim keqësues dhe hije morale, në kuptimin e fjalës “individ.”

Autori i njohur ndodh që ta urrejë emrin e vet, sepse i zë frymën, gjithë duke i dhënë famë; krimineli ose maskarai dëshiron ta heqë qafe, sepse ata që kanë njohur gjithnjë do ta gjykojnë në bazë të së kaluarës; ndërsa anonimi e shmang, sepse beson (ose dëshiron që ne të tjerët të besojmë) se ai emër nuk ka asnjë kuptim, asnjë peshë, asnjë domethënie; prandaj edhe duhet mbajtur i fshehtë, sa kohë që nuk ka ndonjë arsye mirëfilli për t’u mbajtur i fshehtë; a thua se emri krejt anonim i autorit do ta zhvlerësonte njëfarësoj argumentin.