Para dy ditësh, Astrit Cani botoi një artikull të çuditshëm (për ta thënë me një eufemizëm) në MAPO, ku polemizonte me mua, edhe pse nuk arrita të marr vesh se me çfarë gjëje timen pikërisht – përveç mbiemrit, të cilin ma kish përdorur si temë fjalëformuese.
Shkrimi mund të lexohet këtu.
Sot i jam përgjigjur te ResPublica, me një replikë që mund të lexohet këtu.
Në artikullin e Canit gjendeshin plot gabime elementare, lajthitje, produkte jo të arsyes, por të fantazisë. Megjithatë, gabime bëjmë të gjithë; çfarë më la përshtypje veçanërisht të keqe, ishte mungesa e korrektësisë në debat.
Ndoshta më pas do të ndalem edhe më hollësisht në kritikën e kësaj polemike, por më duhet më parë të bind veten, që të merrem me diçka të padenjë, amatoriale dhe, vende-vende, provokatore.
Ardian, e lexova shkrimin tend te Respublica. Pergjithesisht jam i nje mendjeje me ato qe shkruaje, me perjashtim te nje pohimi te vetem, qe perben, sipas meje, gabimin tend kryesor. E kam fjalen per ate “flaken” qe mendon se duhet mbajtur ndezur. Ky debat e kishte nje kuptim ne fillim te viteve ’90, por tani, sidomos pas deshtimit te konferences se Durresit, eshte krejtesisht i kote, i pavlere, madje i demshem per te gjithe. Duhet te merreni me gjera konkrete, te dobishme, me gjuhesi te vertete. Prej njezet vjetesh ju ka ngecur ora, dreqi e mori, te po ai debat, me po ato argumente e kunderargumente, pa asgje te re. Ato qe thua e shkruan ti mbi kete çeshtje i kam degjuar e lexuar te gjitha deri ne mesin e viteve ’90. Nuk shton asgje te re. I fundit qe ka thene ca gjera te reja eshte Rexhep Ismajli te “Ne gjuhe e per gjuhe” Apo e kam gabim?
Relapso, unë s’jam pjesë e ndonjë grupi, as bashkërendohem me njeri kur vendos të shprehem; dhe kur marr pjesë në këto debate, këtë nuk e bëj me synimin për të thënë patjetër ndonjë gjë të re, por më tepër si shërbim publik.
Më duket e padrejtë, prej teje, të më tërheqësh mua veshin pse s’po tregohem origjinal, kur thjesht i jam përgjigjur një sulmi publik krejt të shënjestruar.
Flet edhe për ‘gjuhësi të vërtetë’… unë nuk e kam shumë të qartë këtë koncept; sikurse nuk kam të qartë nëse kjo ‘gjuhësi e vërtetë’ mund të bëhet në mediume të tilla si gazeta MAPO apo ResPublica.
Nuk dua të besoj se ti po më propozon që t’ua lë hapësirën e debatit publik në dorë profesionistëve të kalibrit të Canit.
Gjithashtu, lexoj të më drejtohesh si ‘Ardian.’ Nëse ke dëshirë ta bësh këtë, bujrum, por duhet të më prezantohesh edhe ti, meqë Relapsoja yt nuk mund të qëndrojë në të njëjtin nivel ligjërimi me emrin tim real.
Xha Xha, se pari, emrat e perveçem u permenden ne artikullin e Canit dhe ne repliken tende, per kete edhe une t’u drejtova me emer, pa pasur asnje qellim te keq.
Se dyti, ke bere absolutisht mire qe i je pergjigjur Canit, madje per mua u tregove teper i bute me te.
Per sa i perket replikes tende, komentova vetem ate punen e flakes qe sipas meje nuk duhet mbajtur me ndezur, sepse nuk eshte thjesht flake, por nje zjarr te cilit nuk duhet t’i fryjme me.
Konsideratat e tjera mbi “gjuhesine e vertete” nuk i kisha per shkrimet e tua ne blogje e gazeta, por per librat qe ke botuar, ku, gjithnje sipas mendimit tim modest, per çeshtjen e debatit mbi gjuhen letrare (dhe vetem per kete çeshtje) nuk ke thene asgje te re. Iu referova librave sepse ne repliken te Respublica ti i citon dhe i sjell si argument, por ndoshta gabova se nuk ishin ata thelbi i diskutimit. Per ta thene shkurt, sipas meje, mekati yt eshte se, duke i fryre zjarrit, i ke dhene shkas Canit e tipave si Cani te vjellin vrere ne ate menyre.
Nga njera them se mire ke bere qe je pergjigjur, se ndoshta te njejten gje do te beja edhe une ne vendin tend; nga ana tjerer, nje mendje me thote se duke iu pergjigjur ndoshta i ke dhene ca si teper rendesi, si te thuash e ke faktorizuar.
Relapso,
puna jote, por po t’i drejtohesh autorit me Ardian e t’i gjesh përgjegjësitë personale atij në veprën e tij, pikërisht kur ky po sulmohet prej shumë anësh e shumë nivelesh, është normale që autori të kërkojë të dijë se me kë ka të të bëjë, në mënyrë që të dozojë edhe sasinë nevojshme të konsideratës për t’u përgjigjur. Si edhe me siguri e di, autori sulmohet shpesh nga njerëz pa asnjë lloj kredencialeje në fushën e gjuhësisë dhe për mendimin tim është shumë bujar me kohën që ju kushton anonimëve kur ju përgjigjet, ngaqë shpesh këta nuk e kuptojnë dhe e sulmojnë qorrazi, vetëm për hir të instinktit. Në këtë mënyrë, por të dëshirosh një të komunikosh në një nivel profesional dhe me predispozicion kritik, është gjithsesi në favorin tënd, të shprehesh më konkretisht edhe lidhur me veten.
Tjetër gjë. Thua:
“Konsideratat e tjera mbi “gjuhesine e vertete” nuk i kisha per shkrimet e tua ne blogje e gazeta, por per librat qe ke botuar, ku, gjithnje sipas mendimit tim modest, per çeshtjen e debatit mbi gjuhen letrare (dhe vetem per kete çeshtje) nuk ke thene asgje te re.”
Autori nuk duket t’i ketë ngelur borxh dikujt me risitë e sjella në 10 – 15 vjetët e fundit në lidhjet me zhvillimet gjuhësore të shqipes. Kontributi i tij është ndërdisiplinor. E nënvizoj: ndërdisiplinor. Libri i tij “Shqipja totalitare” është një kryevepër përtej lëmit të sociolinguistikës, është një instrument lundrimi në të djeshmen totalitare që e groposëm dot për së gjalli pa e zënë me dorë. Kontributi i atij libri është i barasvlershëm me hapjen e dosjeve tashmë të groposura. Autori zhvesh lakuriq diktaturën nga një këndvështrim gjithëpërfshirës. Vetëm për kurajën profesionale e intelektuale për t’i hyrë një punë të tillë, duke mbajtur parasysh mirë faktin, që autori e ka kryer gjithçka si një person privat, ndoshta duhet shumë më tepër takt për t’ju drejtuar me konstatimin: “nuk ke thënë asgjë të re”. Natyrisht, që “Shqipja totalitare” nuk prek drejtpërdrejt zhvillimet e gjuhës letrare bashkëkohore, por evidenton shkëlqyeshëm probleme të saj vetëm përpara 20 vjetëve. Lidhja midis të djeshmes dhe të sotmes është aq e shkurtër, sa konstatimi yt është i nxituar. Por edhe më. Nuk mund t’i drejtohesh një autori me vërejtjen, që “pse nuk ke shkruar edhe për këtë”. Por edhe më akoma. Një autor në fund të fundit nuk gjykohet për çdo gjë që ka shkruar, por për gjërat e mëdha që ka shkruar, përndryshe do të ishin të gjithë njësoj dhe ndoshta mediokër.
Dhe e fundit. Sipas teje, autori mund të mos ketë shkruar vërtetë si gjuhëtar për shqipen letrare të çerekshekullit të fundit sipas pritjeve të tua, por autori E KA shkruar këtë shqipe në mënyre të shkëlqyer, duke e ngritur cilësisht nivelin e gjuhës së sotme. E ke lexuar “Kullën e Sahatit”? Po “Gjashtëdhjetë e gjashtë rrëfimet e Maks Gjerazit”? E pra i nderuar zotëri, ato janë shkruar në një shqipe letrare të re, bashkëkohore, udhërrëfyese, progresive, dhe para së gjithave të njëhershme.
Kështu i nderuar zotëri.
Pifto,
e lexova disa here repliken tende te nevrikosur dhe te them te verteten nuk e kuptova. M’u duk disi pa lidhje logjike, me struktura sintaksore te çoroditura, pa koherence tekstore. Pastaj m’u duk se nuk kishte te bente e komentin tim, sepse une i bie gozhdes, ndersa ti patkoit. Lere, lere, ç’te te them me teper!
Mua nuk mu duk qe Cani kishte thene qe ti e ke quajtur letërsinë e Koliqit “letërsi dialektore”, por, nese e kuptova mire, perkundrazi kishte pyete se pse nuk po e quen “dialektore” edhe letersine e Koliqit, nese gjuhen e tij po e klasifikon te tille. E kuptova si lloj kritike te stilit “Nuk mund ta duash as te birin nese ia urren t’atin”
Cani shkruan:
Më shpjego ti, zotëri, si ta interpretoj unë këtë pasazh, në një shkrim që merr përsipër të zbërthejë ‘vehbizmin’ që në titull. Dihet se Koliqi nuk shkruante në dialekt (nuk ishte shkrimtar dialektor, as është quajtur ndonjëherë ashtu, e gjithsesi jo prej meje!), por në shkodranishten letrare, që është tjetër gjë nga dialekti. Vëreni edhe premisën e krimbur (me të cilën polemizon pastaj autori, duke shembëllzuar rrejshmërinë e njohur si the straw man argument): ‘nëse gegnishtja është dialekt’ – e cila nuk qëndron, sepse ka një dialekt geg, sikurse ka edhe një variant letrar geg, i cili mbështetet mbi dialektin.
I nderuar,
une as nuk diskutova per Koliqin, as s’i dhashe te drejte Canit, por vetem tentova te sqaroj (si sherbim praktik ndaj teje e ndaj lexuesit!) nje hollesi nga teksti i tij, te cilen mu duk qe ti nuk e kishe kuptuar. Nese t’kam rene ne faj, kerkoj ndjese.
Cani dukej sikur kishte shkruar në jerm. Kontributi i tij nuk i kapërcente kufijtë e gjesti folkloristik. Shkrimi i tij ishte i ngarkuar emocionalisht e shkruar me yrysh. Shkrimi ishte një vetëbisedim i verbalizuar në mënyrë perceptueshme për të tjerë. Si mund t’i përgjigjesh në kuadrin e një diskutimi në nivel ekspertesh dikujt që përcjell në publik passione? E përsëris, si mund t’i përgjigjesh dikujt, që shkruan i motivuar nga pasione?
Nuk mund të pritet prej autorit që ai t’i bëjë (psiko)analizën shkrimit të Canit, për të kuptuar se çfarë mund të ketë dashur të thotë, pasi e para autori mbase nuk e ka këtë kompetencë, dhe e dyta është një angari, që nuk mund t’i imponohet.
Cani ka një problem me qëndrimin e autorit lidhur me standardin dhe mbase ka të drejtë, por nuk ka mundur të shprehet. Fatkeqësisht një shans i humbur për të hapur një diskutim përmbajtësor.
Interesante ne debate te tilla, ku perballen qendrime, mendesi, interesa , qe fillojne nga ato krahinore , kombetare e deri tek ato nderkombetare(rajonale apo globale), eshte se palet mbajne, pergjithesisht, anen e fisit te tyre, te tribuse se tyre etj.
Ne debatin per standardin , ne fakt, kemi nje vecori fisnike: personalitetet me ne ze te tribuse, qe presupozohet te kerkoje ndryshim, jane partizane te flakte te standardit;dhe kete e bejne , para se gjithash, nisur nga idealizem origjinal shqiptar.
Nga tribuja tjeter kemi nje qendrim solid, te patundur, te mbeshtetur me te drejte ne te gjitha llojet e argumentave.Gjithcka do te ishte ne rregull nese historia merr fund ketu, mirepo historia vazhdon; ndodhin ndryshime te tilla nga me te papritshmet, te tilla si : asimilime tribushe, fuqizime tribushe te reja;coptime, bashkime, ndarje prape e prape bashkime tribushe …
Kam pershtypjen se kur flitet per ceshtje te tilla madhore, kihet parasysh vetem Shqiperia si republike.Eshte nje gabim i rendomte qe e bejne shume vete. Eshte e pamundur te mos marresh parasysh edhe Kosoven, dhe te gjithe ata qe e marrin me lehtesi kete pune , shohin endrra me sy hapur.
Ndryshimet e vogla dhe te medha(social-politike dhe padyshim ekonomike), qe po ndodhin e qe pritet te ndodhin , ne mbare hapesiren shqiptare , do te sjellin ne menyre te pashmangshme edhe ndryshime ne rrafshin kulturor , shpirteror.
Kam vene re ne shkrimet e disa intelektualeve , perndryshe standardiste te paepur, njelloj hapje te ndrojtur ndaj gegnishtes .
Prandaj , per te mos rene ne banalitetin e asaj situates “pak shtatzane”, besoj se nevojitet nje doze me e madhe preokupimi , por edhe pak fleksibilitet, qe s’i prish pune askujt.
une e gjej te gabuar pjesmarrjen e xhaxhait ne kete debat, qe per me teper duket i provokuar. cani, praktikisht i panjohur, dhe praktikisht analfabet ne ceshtet qe kerkon te trajtoje, me shume provokon kur i drejtohet xhaxhait ne menyre publike.
duke iu pergjigjur canit, xhaxhai nuk ben tjeter vecse u jep kurajo dhe legjitimon te gjithe ata amatore dhe provokatore profesioniste te vazhdojne te nderhyjne me arrogance e padije ne tema qe nuk kane kompetence. dhe kjo duket se pas canit doli gjoke vata, neser do dali gjin leka, pasneser ndue prendi, nik merturi, prenge shkreli e keshtu me radhe si “mbrojtes te gegnishtes”. keta pastaj, debatin me xhaxhain do ta perdorin si medalje, do ta mbajne lart ne gjoks, do u thone publikut te tyre, ne luftuam me vehbiun per gegnishten.
lexuesit, qe per vete jane shumica edhe amatore edhe te mesuar me debat ringu, do lexojne mapon apo respubliken dhe do i japin te drejte atij qe bertet me shume.
Në fakt, edhe miq të tjerë më kanë këshilluar të mos përzihem në këto debate, sepse nuk më takon; dhe unë vetë nuk di me siguri nëse kam vepruar mirë apo jo.
Megjithatë, ja si e vështroj unë këtë çështje: kritikën për mua e bën vërtet Gjokë Vata, por e bën nëpërmjet gazetës MAPO, e cila është gazetë kryesore në Tiranë.
Sikur i njëjti zotëri ta kish bërë këtë në blogun e vet, do ta kisha shpërfillur, sikurse kam shpërfillur me dhjetëra kritika të ngjashme, ose edhe shumë më të rënda, që m’i kanë bërë të panjohur, njerëz inkompetentë, ose njerëz thjesht të nxehur me mua, në hapësira private të Internetit.
Me një gazetë si MAPO, punët janë ndryshe; dhe nuk ka qenë zgjedhja ime, që sot çështjet e ndryshme me interes publik, madje edhe ato me natyrë disi teknike, rrihen kryesisht në faqet e gazetave dhe në Internet.
Dua të them: kur MAPO më kritikon mua, unë duhet të përgjigjem – pavarësisht se kush e ka nënshkruar kritikën.
Përndryshe, ca gjëra, sidomos kur janë të paqena, shpifje dhe shtrembërime, do të kthehen në ‘kulturë të përgjithshme’, dhe më pas disa vetë do të më identifikojnë si ‘ai që ka thënë se gegnishtja është zhargon katolik.’
Si autor i pranishëm në hapësirën publike, është në interesin tim që ta luftoj këtë opinion të rremë, i cili mund të kushtëzojë pritjet e lexuesit nesër.
Më ka ndodhur, vite më parë, që të më kenë torturuar në debatet online, për një absurditet; ose për një keqlexim të hatashëm të një fraze – dhe ndonjëherë mjafton një grenxë në kabinë për ta hedhur makinën në hon.
Ti ke një problem siç duket me gazetën MAPO, Henri Çilin dhe Artur Zhejin dhe të gjithë ata peshkopë të tjerë, që qëndrojnë pas kësaj platforme mediatike. Ose thënë më mirë MAPO dhe këta të tjerët kanë një problem me ty. Ose e thënë më mirë me pavarësinë tënde. Ose me një dreq e di se çfarë tjetër. Por ky duhet të jetë problemi yt. Nëse MAPO mendon se shiten gazeta më shumë duke i botuar fletërrufetë kundër teje, pse të mos e bëjë këtë gjë? Njëkohësisht përfiton nga kjo situatë për të mprehur pak profilin e vet si një gazetë konservatore, pra tribunë e intelektualëve gegë të shtypur, pra e djathtë, pra kundër të majtëve që rrezikojnë të kthehen në pushtet në 2013. Duhet pasur kujdes që të mos bëhesh pjesë e kësaj pastiçoje. Ashtu ju duk atyre dy çunakëve të shkruajnë? Le ta shkruajnë! Mbase mund t’ju kthesh një përgjigje të referuar vetëm tek e vërteta, që jeni duke folur për gjëra të ndryshme dhe se një diskutim nuk mund të ngrihet mbi këtë fakt, pasi nuk ka se ku të mbështetet. Ata me siguri kanë ngatërruar derë ndërsa shqelmojnë atë tënden, dhe lëri në punë të tyre. Ç’mund të bësh ti, t’i mbushësh mendjen Gjokë Vatës, që edhe ti je për kohën e mirë dhe pa shi? Ma per carità!!!