Peizazhe të fjalës

ose natyra jo aq të qeta
Arkivi Merr Pjesë Dhuro
Gjuhësi / Komunikim / Politikë

LOKALIZMI NË FOLTORET PUBLIKE

Dje lexova në shtyp për një shkëmbim, të pazakontë, mes Presidentit Topi dhe Kryetares së Kuvendit Topalli, në lidhje me shqipen e ligjëruar në publik.

Vërejtjes së Presidentit Topi se Topalli “duhet të flasë korrekt gjuhën shqipe, duhet të mësojë artin e komunikimit”, Kryetarja Topalli iu përgjigj se ajo “flet me krenari dhe vetëdije shqipen më të bukur, atë shqipe që foli Gjergj Fishta, Kol Idromeno, Fadil Kraja, Migjeni dhe Luigj Gurakuqi.”

Kësaj replike, zyra e shtypit e Presidentit iu përgjigj pastaj se  “po të ishin gjallë Gjergj Fishta, Kol Idromeno, Migjeni e Luigj Gurakuqi do të ndiheshin të fyer nga kush i përfaqëson me mungesën e etikës, kulturës politike e institucionale dhe respektit për shqipen zyrtare në Republikën e Shqipërisë”.

Deri këtu shkëmbimi, i cili i ka rrënjët gjetiu; dhe pikërisht në kundërvënien politike mes këtyre dy figurave institucionale.

Në ndërhyrjen e vet nistore, Presidenti Topi me siguri do t’u jetë referuar notave të forta të shkodranishtes në ligjërimin publik të Kryetares së Parlamentit; por jo vetëm. Shkodranishtja në gojën e Kryetares Topalli ka të bëjë, gjithnjë sipas Presidentit Topi, me mënyrën e komunikimit të saj, e cila është aq informale, ose “lokale” sa edhe veshja gjuhësore.

Më duhet të pranoj se nuk e ndjek nga afër veprimtarinë publike të Kryetares Topalli, por në ato pak raste që e kam parë të flasë, p.sh. në intervista, kam vënë re se ajo e zotëron pak a shumë standardin dhe mund ta përdorë, nëse dëshiron.

Prandaj, zgjedhja e saj për të devijuar prej këtij standardi është e vetëdijshme, dhe jo pasojë e një edukimi të mangët; ose, më keq akoma, e paaftësisë fizike dhe mendore të saj për të folur në një ligjërim të ndryshëm nga ai i qytetit ku ka lindur.

Nëse Kryetarja Topalli zgjedh të flasë shkodranishten në një institucion publik qendror, si Parlamenti, atëherë ajo është duke kryer, me dashje, një akt subversiv ndaj integritetit të institucionit.

Në Shqipëri ka shumë qytetarë të pakënaqur me standardin gjuhësor; madje ka edhe nga ata që besojnë se ai standard duhet ndryshuar. Ndoshta Topalli bën pjesë në këtë grupin e dytë, edhe pse unë nuk kam dëgjuar gjëkundi që ajo të shprehet publikisht për këtë çështje – edhe pse lajmet për standardin dhe shqipen publike i ndjek shumë në nga afër sesa ato për veprimtarinë rutinë të Parlamentit.

Megjithatë, standardi është ai që është, dhe nëse disa qytetarë të republikës kanë vështirësi me të, shumë qytetarë të tjerë e konsiderojnë përdorimin e atij standardi si kusht të komunikimit publik në një mjedis të ndryshëm nga ai lokal, katundar, pastoral dhe provincial – ose në mjedisin ku jemi të gjithë qytetarë të Republikës.

Të besosh se standardi duhet ndërruar është një gjë; të flasësh me vetëdije në të folmen tënde lokale, atje ku prej teje kërkohet të flitet qytetarisht, jo lokalisht, kjo është diçka tjetër.

Kryetarja Topalli e mbrojti shqipen e vet lokale duke përmendur një numër autorësh të shquar në të kaluarën, të cilët kanë përdorur shkodranishten letrare në veprat e tyre.

Natyrisht, edhe Fishta, edhe Migjeni edhe Gurakuqi kanë shkruar në një shqipe të mbështetur në të folmen e qytetit të Shkodrës – edhe pse të përpunuar dhe të ngritur në nivelin e një varianti letrar.

Përkundrazi, shkodranishtja që përdorin në publik Kryetarja Topalli dhe të tjerë shkodranë të paepur është thjesht e folmja bisedore e një qyteti të madh të provincës shqiptare.

Kush e zotëron shqipen, pavarësisht nga krahina, katundi a qyteza prej nga e ka prejardhjen, është në gjendje të lëvizë lirisht midis regjistrave: shqipes standarde, të folmes bisedore, të folmes së ngushtë lokale. Madje kjo aftësi për t’u zhvendosur, pa mundim, nga një regjistër në tjetrin, është shenjë e njeriut të kulturuar, që nuk e lë veten në duart e gjuhës së vet amtare, por që e shalon këtë gjuhë si të ishte kalë, për të kalëruar me të në viset e komunikimit.

Meqë Kryetarja Topalli jo vetëm flet lokalisht në një mjedis institucional qendror, por edhe e bën këtë me bindje, atëherë nuk mund të mos krijohet përshtypja se ajo kërkon ta theksojë prejardhjen e saj gjeografike dhe kulturore, duke i kumtuar publikut të vet, sa herë që e përdor shkodranishten, se Parlamenti i Republikës Shqiptare ka për kryetare e cila i referohet, në identitetin e vet, jo Republikës, por Shkodrës dhe Gjergj Fishtës.

Dhe ky është akt politik i kulluar. Për arsye të njohura, shumë shqiptarë, sidomos nga veriu i Shqipërisë, po ndeshin në vështirësi me standardin; kryesisht ngaqë mësimi i shqipes në shkollë, këto njëzet vjetët e fundit, ka lënë shumë për të dëshiruar. Vështirësi të ngjashme, madje edhe më të mëdha, po ndeshin sot edhe shqiptarët në Kosovë. Shto këtu edhe zbritjen e një numri të madh shqiptarësh të veriut drejt qyteteve të Shqipërisë së Mesme, për të plotësuar tablonë e një mase të madhe njerëzish, të cilët nuk e përdorin dot standardin ashtu siç do të dëshironin, dhe e perceptojnë këtë mangësi si një barrierë midis tyre dhe institucioneve qendrore të shtetit, ose mass mediave me shtrirje kombëtare.

Handicap-i gjuhësor vërtet mund t’i shndërrojë këto subjekte në qytetarë të dorës së dytë; por ky handicap nuk mund të shërohet duke e degraduar standardin dhe duke e akuzuar dhe damkosur si armë të “toskëve” për të mbajtur zap “gegët”; por, përkundrazi, duke përmirësuar në mënyrë drastike dhe kapilare arsimin shqip në zonat veriore të vendit dhe në Kosovë.

Kryetarja Topalli pa dyshim nuk bën pjesë në këtë kategori njerëzish; ajo është e mirëshkolluar, intelektualisht e rafinuar dhe e zotëron mirë shqipen, në të gjithë regjistrat, duke përfshirë edhe shqipen standard. Subversioni i saj institucional ndaj shqipes standard dhe rregullave të ligjërimit publik objektivisht synon, përkundrazi, ta shndërrojë atë, dhe forcën politike që ajo përfaqëson, në përfaqësuese dhe flamurtare masës së shqiptarëve gjuhësisht të lënduar.

Presidenti Topi ka të drejtë t’i kujtojë Kryetares Topalli se ajo, në cilësinë e saj zyrtare, është e detyruar të shfaqet dhe të sillet si qytetare e Republikës Shqiptare, jo si e dërguar e një realiteti folklorik dhe lokal. Gjergj Fishta dhe Luigj Gurakuqi, të dy burra të shquar pa të cilët Shqipëria moderne nuk do të ishte krijuar dot, e përdornin shkodranishten e tyre në rrethana sociale dhe politike krejt të tjera; përndryshe, edhe njëri edhe tjetri kanë luftuar për njësimin e shqipes dhe që të dy kanë marrë pjesë në Komisinë Letrare të Shkodrës, të vitit 1916, e cila vendosi, ndër të tjera, krijimin e shqipes standarde mbi bazën e dialektit të Elbasanit – çka vërteton, nëse do të ishte nevoja, që edhe Fishta, edhe Gurakuqi, ishin gati të përqafonin, në emër të unitetit kombëtar, një shqipe zyrtare të mbështetur mbi dialektin e një qyteti shqiptar të ndryshëm nga Shkodra.

Presidenti Topi, ai vetë me prejardhje nga një qytet gegë si Tirana, ka shumë të drejtë t’i kujtojë, Kryetares Topalli, se posti i saj në krye të një institucioni kombëtar si Parlamenti vjen me disa detyrime kulturore elementare, mes të cilave edhe ai për të përdorur shqipen standard gjatë punimeve të Parlamentit dhe në kontekste të tjera publike, sa herë që Kryetarja Topalli shfaqet në cilësinë e saj si person zyrtar. Vëmendja e tij ndaj institucioneve të Republikës, aq e domosdoshme në këtë periudhë të turbullt për shtetin dhe demokracinë në Shqipëri, është provë e gjallë e një qytetarie për të cilën të gjithë kemi nevojë.

Shënim: Shkrimi u botua në gazetën Shekulli të dt. 18 tetor 2011, me titull paksa tjetër. Ndoshta tani që ka kaluar një javë prej botimit, mund t’i jepet një lexim më i qetë.

Të ngjashme

Pa Komente

  1. Ky debat eshte euzaurur mendoj, por meqe ka ardhur si pas darke ketu, po i themi dy fjale:

    Gegnishtja e Topallit eshte shqip dhe keshtu as nuk eshte dhe as nuk percon ndonje subversion perdorimi i saj. Te akuzosh kryetaren e parlamentit se ben subversion ndaj parlamentit dhe rrjedhimisht edhe shtetit shqiptar se flet njerin prej dialekteve te shqipes, jo vetem eshte akuze e rende e dale nga emocione politike, por ben element subversiv edhe gjithe geget e R. Shqiperise qe gegenishten e perdorin ne cdo ambient e pune. Kjo qasje ndaj gegnishtes eshte ne fakt me rrenje qe ne kohe te diktatures kur gjuha letrare dhe tani qe thirret gjuha standarde, krijoi kasta ne shoqerine shqiptare, teorikisht jo shoqeri me klasa ose te pakten vetem me nje klase. Kryetarja e parlamentit eshte ne te drejten e saj te flase shqipen qe deshiron dhe ndjehet me mire dhe s’ka pse kompleksohet aspak per dialektin e saj te dhunuar e perjashtuar brutalisht. Kujt nuk i duket shqipja e Topallit shqip, ky person jo vetem qe s’njeh shqipen por po ben edhe subversion ndaj kombit shqiptar.

    1. MB, kam frikë se ti nuk e di mirë se çfarë është subversioni. Megjithatë, kjo është çështje e vogël, në krahasim me tjetrën.

      Në institucionet e Republikës Shqiptare duhet të flitet shqipja standard, ose e vetmja formë e shqipes që i bashkon shqiptarët në shtet si qytetarë; ta zëvendësosh këtë me çfarëdo shqipeje tjetër, duke përfshirë edhe shkodranishten, është akt subversiv; sepse kërkon të përmbysë një rend të sendeve, për ta zëvendësuar me diçka tjetër (me festivalin folklorik, ose me kaosin).

      Unë e kuptoj që jo të gjithë e kanë të lehtë ta flasin standardin mirë; ose të eliminojnë thekset dhe ngjyrime të tjera dialektore. Por z. Topalli ka treguar se është në gjendje ta bëjë këtë pa problem (ia kam parë disa intervista që u ka dhënë mediave dhe ku ka folur standardin pa problem). Nëse ajo ngul këmbë me shkodranishten, e bën këtë me qëllim, jo sepse nuk di ndryshe.

      Dhe nëse ky qëllim nuk është subversiv, ose minues i rendit institucional ekzistues (duke përfshirë këtu edhe gjuhën e përdorur), më thuaj ti se cili është.

      Para ca muajsh, një eurodeputet italian i së djathtës (Rivellini) foli në dialektin napolitan në Parlamentin Europian, duke shkaktuar pështjellim në të pranishmit dhe në shërbimet e përkthimit. Kur e pyetën pse veproi ashtu, ai tha se donte të tregonte se napolitanishtja nuk është dialekt i thjeshtë, por gjuhë me gramatikën dhe letërsinë e vet.

      Të flasësh, në një tryezë ose log publik, me një gjuhë të ndryshme nga ajo e adoptuar – de jure ose de facto – si gjuhë zyrtare e asaj tryeze ose logu do të thotë, të paktën, të tërheqësh vëmendjen e të pranishmëve drejt asaj çfarë përfaqëson gjuha ose dialekti që ti flet.

      Me fjalë të tjera: nëse Topalli do të fliste në standard, atëherë askujt nuk do t’i bënte përshtypje që ajo flet standardin, sepse prej saj si figurë institucionale pritet që të flasë standardin; nëse ajo vendos të flasë shkodranishten dhe t’i dalë zot këtij akti, atëherë ajo kërkon t’u tërheqë njerëzve vëmendjen për prejardhjen e saj nga Shkodra.

      Tani, më thuaj ti, MB, nëse kjo i duhet njeriu, dhe nëse i bëhet vonë (i plas) kujt, se nga e ka origjinën Kryetarja e Parlamentit Shqiptar; sa kohë që ky nuk është shndërruar (akoma) në një festival folklorik. Më thuaj ti, sepse unë nuk di ç’të të them ty më (personalisht, unë mendoj se ti e bën këtë punë avokatie nga zori, jo nga pasioni, por edhe kjo nuk ka shumë rëndësi).

      Vetëm më thuaj, sikur të vendoste kryeministri Berisha, një ditë prej ditësh, të dilte në publik me tirq e qeleshe, si të parët e vet në malësi, vallë nuk do të kishim të drejtë që t’i kërkonim të respektonte protokollin dhe kodin e veshjes në mjedise publike?

    2. …”Kryetarja e parlamentit eshte ne te drejten e saj te flase shqipen qe deshiron dhe ndjehet me mire dhe s’ka pse kompleksohet aspak per dialektin e saj te dhunuar e perjashtuar brutalisht. Kujt nuk i duket shqipja e Topallit shqip, ky person jo vetem qe s’njeh shqipen por po ben edhe subversion ndaj kombit shqiptar….”

      Kryetarja e parlamentit shqiptar, eshte kryetare e parlamentit te Shqiperise dhe jo te Shkodres. E me sa di Shiperia eshte akoma nje shtet sovran e me nje gjuhe te veten zyrtare. Presidenti i Lituanise ne L2B kur po i pushtohesh vendi, fjalen e fundit para parlamentit e mbajti ne latinisht ne shenje proteste. Po kryetarja e Parlamentit tone cfare proteston? Proteston shtetin e vet? Ajo s’eshte vecse nje simpotem tjeter e paaftesise se klases politike, qe as nuk u kercet per shtetin perpara interesit te tyre personal. Ajo kryetare eshte gjithashtu simptome treguese e pafuqise se shtetit te vet.
      Kjo dukuri, ku shteti dhe autoriteti i tij sfidohet ne te gjitha format, fushat, mjediset, dhe asgje nuk ndodh me shkelesin e rregullit apo ligjes, eshte per te ardhur keq. Ka nje fjale ne Shqiperi, se “s`kam hall se po me vdes, por kam hall se po i ngelet ves”. Dhe politikanve shqiptare u eshte bere ves te thyejne cdo lloj rregulli, ligje, norme. Sepse ashtu u do…..
      They do, because they can, not because they should.

      Shqipen e Topallit nuk e njeh dot femija im. I lindur jashte shtetit, dhe edukuar ne shqipen standarte. Ai e njeh shqipen time por, nuk do t`i merrte vesh asnje fjale shqipes se politikanes Topalli nese e takonte ne rruge. E ca me pak po t’i lexonte fjalet e saj

      Problemet ne ate vend jane aq te panumerta, sa sikur te ishin faqe libri, do ishte nje liber i trashe prej mijra faqesh. Dhe problemi me te cilin lidhet “heroizmi” i Topallit, as nuk figuron fare ne te.

    3. “Ky debat eshte euzaurur mendoj, por meqe ka ardhur si pas darke ketu, po i themi dy fjale: ”

      lol, e shof qe e ke me pertese per te nxjerre prape helmin tend, por s’ke cfare te besh, duhet te besh detyren, per kete te paguajne.

  2. Xhaxha, mjaft u përqendrove te ndasitë e qeverisjes. Pse nuk shkruan më mirë një shkrim optimist, p.sh. për “Shqipërinë digjitale-arrore?”

  3. Jam habitur e mbetur pa mend nga gjithe ky “debat” ketu, ne kete faqe, qe mbahet nga nje gjuhetar me profesion. Ne fakt, diskutimi i xhaxhait ne krye te tekstit s’mund te linte vend per tjeter perpos per kesi valesh akuze-mbrojtje, pastaj mbrojtje-kunderakuze. Shqypja e trullit e thote kete me nje fjale keshtu : “dil aty ku dole mrame”.

    Nga nje gjuhetar, ne fakt pritet diçka tjeter : te na sqaroje ne te paditurve mbi ate per çka po behet fjale : per shkrim, per te folur, dhe ne rast se te folur, me ç’theks.

    E para e punes, gjuhetari do te na thoshte, ne nje rast fatlumtur, kuptohet, se ç’eshte nje dialekt dhe kur ndahet ai nga nocioni i gjuhes, dmth, kur themi se dy te folme jane dialekte, e kur jane gjuhe te veçanta (edhe pse me te njejten rrenje).

    Pas ketyre sqarimeve, gjuhetari do te na thoshte se rasti shqiptar futet kryekeput ne rastin francez ku kemi nje gjuhe administrative, zyrtare, FRENGJISHTJA, dhe nje mori dialektesh NDERSJELLTAS TE KUPTUESHME. Megjithate, ne rastin francez, ka raste kur dy dialekte te saj mund te mos kuptohen fare, ose shume pak. Psh, ch’ti e Lilles (Pas de Calais), me te folmen e Marsejes, apo langue d’oc (jugperendim).

    Dhe gjuhetari do te kishte thene se ne nuk jemi ne rastin amerikan, ku kemi thjesht nje anglishte, me veçori tipike THEKSIMI nga njeri rajon ne tjetrin.

    Qe nga ketu, gjuhetari do te kishte analizuar dallimet dhe ngjashmerite e rastit shqiptar me rastin francez. Dhe keshtu, pak nga pak, ai do te kishte ecur drejt problemit ne fjale, dmth “shamates” gomareske Top-Topalli.

    Cfare do te kishte zbuluar gjuhetari ? Per mendimin tim, ai mund te kishte kapur kete : qe ne Shqiperi, dy dialektet tona, gege dhe toske, jane lehtesisht te kuptueshme nga njeri-tjetri. Arsyeja eshte pak a shume e thjeshte : fondi i ketyre dy dialekteve eshte vertet i perbashket, dhe arsyeja e dyte, ende me e forte, eshte se te dy dialektet kane tashme nje tradite letrare nga prapa : geget me shkrimet e para shqipe dhe letersine e tyre te viteve deri 1972, dhe tosket me periudhen e ndritur te Rilindjes jugore, juglindore ne veçanti.

    Qe nga ketu, problemi yne thjeshtohet goxha : ne jemi ne rastin e nje çeshtjeje te paster THEKSIMI. Eshte e qarte se geget kane nje funksionim tjeter te tingujve nga tosket. Megjithate, eshte gjithmone e njejta fjale shqipe ajo e cila shqiptohet ne dy menyra te aferta por te ndryshme : nënë per tosket, nanë per geget ; burrëri per tosket, burrni per geget.

    Qe ketu, hidhemi tek problemi i shqiptimit te shqipes. Si vepron ajo ? Sigurisht qe jo si anglishtja apo frengjishtja te cilat nuk kane parimin : nje germe = nje tingull. Ndersa shqipja ka te njejtin parim me serbet, psh, ku çdo germe jep nje tingull. Pra shqipja i lexon te gjitha germat e fjales.

    Dhe pikerisht ketu fillon perleshja : ne fakt, grindja Topi-Topalli nuk eshte nje grindje dialektesh apo letersie, apo figurash apo haxhi Qamilesh, por eshte nje grindje germash qe njeri i “rrokullis”, dhe tjetri i “ha”. Per ilustrim, Sartuazet e Sarthes (nje rajon i Frances) e shqiptojne “r” teper fort, nderkohe qe parizianet dhe shumica e francezeve nuk e shqiptojne. Po ashtu, marsejezet dhe tuluzianet shqiptojne “a” hundore ne vend te “o” hundore. Psh, Charles Pasqua, jugor tipik, shqipton : “par kansekansë”, nderkohe qe pariziani apo tjetri shqipton “paR konsekons(ë)”. Ë- e te dytit eshte shume e lehte, nderkohe qe ë-ja e te parit eshte teper e forte, dhe madje mbledh gjithe theksin e fjales.

    Jozefina Topalli shqipton, ne fakt, nje fjale puro shqipe (do te thote : pasuri edhe e toskeve), por ne nje menyre theksimi tjeter. Kur ajo shqipton “xjerre”, ne fakt kjo eshte toskerishtja “nxirre”. Ndersa “zhelet”, ekzistojne edhe tek Jugu i pasur shuuuuuume, edhe tek Veriu i leckosur dhe i prapambetur. Topi nderhyn ketu dhe i thote Topallit qe ju duhet t’i shqiptoni fjalet ashtu siç i shqipton gjirokastriti, vlonjati, permetari apo dhe librazhdasi. Nderkohe qe Jozefina ngulmon t’i shqiptoje ne nje lloj shqiptimi puro lokal. Ama, pa asnje keqkuptim, ketu nuk flitet per dialekte. Flitet thjesht per nje zakon apo huq nga e cila nuk vuan vetem Topalli, por ne pergjithesi te gjithe jugoret qe shkojne te banojne ne Tirane, dmth vuajne nga prirja per t’i ngrene germat : nga “kemi shkuar sot” dalim tek “kemi shku sot”. Shkuar perfundon ne shku.

    Kjo menyre shqiptimi pra, nuk do te ishte nje trill nga ana e Topallit, por do te ishte pothuaj nje rruge e tejhapur tashme nga nje pjese derrmuese e Shqiptareve. Cfare del nga kjo ? Del kjo, dhe qe eshte per te vajtuar : del se halli me Topallin nuk eshte se perse po i ha ajo germat, por perse po i ha ne menyre shkodrançe. Sepse edhe vete Topi i ha, por ne menyre tiranase. Ashtu si durrsaket ne menyren e tyre, e ashtu dhe kuksianet.

    I njejti problem me ngrenie shkronjash perseritet dhe ne France, madje ne Parlament, ne Presidence, e kudo. Por gjer me sot, askush nuk eshte ngritur t’i heqe veshin Sharl Paskuase apo Zhak Shirakut i cili, psh, e shqipton “zh”-ne e “bonjour” ne nje menyre teper te theksuar dhe te zgjatur. Ajo ku mund te kete vend per te folur, eshte kur dokumentat zyrtare shkruhen me gabime drejtshkrimore, me ngrenie germash etj. Kjo eshte e pafalshme, te pakten deri ne nje permiresim te drejtshkrimit shqip. Ndersa te gjitha veçorite e shqiptimit, ngelen arbitrare dhe krejt te lira per t’u perdorur nga ky apo ai, me kushtin e vetem qe te jene ndersjelltas te kuptueshme. Dhe ketu lind problemi kapital, per mua, dhe qe shume jugore nuk kane deshiren e mire ta hedhin nje hap :

    Perse nje mirditor do ta kuptonte korçarin, dhe jo korçari mirditorin ? Perse te mos kete nje perpjekje te dyanshme qe gjithsecili te kape thekset e gjithsecilit, ashtu si une qe jam shqiptar, kam arritur te kap veçorite e francezeve te Korses, te Bretanjes, te Alzases, e me radhe. Nuk i bie hunda askujt, dhe madje do te ishte nje çeshtje vertet per t’u miqesuar, kjo qe une te interesohem per theksin permetar, dhe permetari per theksin kuksian. Nqs nuk e dini, para dy vjetesh, nje film francez pati nje sukses fenomenal mbi pikerisht nje gjuhe te tille : Filmi “Mireserdhet tek ch’tite”. Cfare ndodh ne kete film ? Kemi nje çift jugoresh qe transferohen me pune ne nje qytet verior. Mirepo ata s’arrijne te merren vesh, ne fillim te pakten, dhe jane te depresuar. Krejt njelloj si mesuesit e sarandes qe caktoheshin ne Malesine e Madhe. Dhe me pas, çifti jugor fillon te lidhe shoqeri, dhe te kuptohet me veriorin, sepse e sheh se ne fakt ndryshon vetem theksi dhe disa shprehje lokale (siç kemi ne plot). Ne fakt, ata ndihen shume mire ne kete vend dhe e kuptojne se keta njerez nuk jane njerez te trashe siç mendonte ne fillim. Trashesia ishte me teper ne mosinteresin e tjetrit per te ditur boten e tjetrit.

    Ketu ka shume per te folur, gjuhetari do te na kishte thene shume me teper, dhe te mos merrej me thjesht “riperseritje” te “sterperseritur” te diçkaje qe synon thjesht LECITJEN e tjetrit, perjashtimin, dmth vendosjen e nje sistemi hierarkik qe eshte thjesht nje fllucke pa te ardhme. Tungatjeta.

    1. ehe… ti kërkon ta reduktosh problemin në çështje “theksi”, ose nuancash në shqiptim – por le të dëgjojmë të zonjën se çfarë thotë.

      Citoj nga deklarata që shpërndau për mediat zyra e Kuvendit:

      Jozefina Topalli flet me krenari dhe me vetëdije shqipen më të bukur, atë me të cilën foli Gjergj Fishta, Kol Idromeno, Fadil Kraja, Migjeni, Luigj Gurakuqi. Atë gjuhë Haxhi Qamili nuk e kupton dot!

      Topalli kujton përnjimend se flet shkodranishten letrare – meqë do të jesh dakord, me mua, se varianti letrar i Fishtës, Migjenit dhe Gurakuqit nuk ishte çështje theksash dhe timbresh dhe shqiptimi lokal.

      I zoti e shet, tellalli s’e jep, i thonë kësaj. Argumenti yt bie.

        1. Unë nuk besoj se mund të flitet – është po aq e përpunuar dhe, në thelb, artificiale (e konstruktuar) sa edhe standardi; prandaj, që të flitet, duhet të mësohet në shkollë – të lexohen tekstet, të studiohet gramatika, dhe në përgjithësi të ndiqet një rrugë e ngjashme me çfarë bëjmë, për të mësuar shqipen standard. Megjithatë, ndryshe nga standardi, shkodranishtja letrare është (ishte) më e kufizuar për nga funksionet, sepse u përdor, përveçse në letërsi, kryesisht në publicistikë dhe në shkencat humane; por jo në shkenca ekzakte, në manuale teknike, në tekste shkollore të mirëfillta veçanërisht të niveleve më të larta se fillorja dhe, sidomos, në lëmin juridik.

          Nga ana tjetër, nëse një aktor reciton një poezi të Fishtës ose edhe lexon me zë një publicistikë të Harapit ose një prozë të Koliqit; ose nëse një trupë teatrale vë në skenë një pjesë në shkodranishten letrare, kjo nuk do të thotë se shkodranishtja letrare po “flitet”. Që të flitet një variant letrar, duhet të krijohen kushtet që ky të përdoret për ligjërim publik – dhe këto kushte ende mungojnë, madje unë nuk shoh si mund të restaurohen, përveçse në nivelin lokal – por kjo do të thotë edhe që lokalizmi të evoluojë në një formë separatizmi, qoftë edhe vetëm kulturor (p.sh. një televizion në shkodranishten letrare).

          Shkodranishtja letrare sot ekziston kryesisht në tekste të shkruara dhe në përpjekjet e pak individëve të palodhur, të cilët përpiqen ende ta shkruajnë dhe ta popullarizojnë. Gjithsesi, në Shqipëri sot nuk bëhet asnjë lloj përpjekjeje të organizuar për ta ngritur shkodranishten letrare në nivelin funksional të standardit; përkundrazi, ka përpjekje që disa tipare të gegërishtes në përgjithësi (jo të shkodranishtes letrare) të integrohen në standard (përfshi këtu edhe paskajoren); sikurse ka përpjekje për ta vazhduar traditën e shkodranishtes letrare si gjuhë të letërsisë dhe të publicistikës, nga autorë individualë – poetë, dramaturgë, publicistë. Megjithatë, sa për të sjellë një shembull, në shkodranishten letrare nuk përkthehet praktikisht asgjë; dhe përkthimi është një nga fushat ku testohet më mirë një sistem gjuhësor.

          Çuditërisht, këto dy lloje përpjekjesh janë të kundërta; disa prej promotorëve të lëvrimit të shkodranishtes letrare paralelisht me standardin nuk e pranojnë integrimin e mëtejshëm të formave të gegërishtes në standard; kam qenë vetë i pranishëm kur Primo Shllaku, përkthyesi i Pipës në shkodranishten letrare, shprehu pakënaqësinë e vet me idenë – e mbrojtur nga shumë pjesëmarrës të konferencës gjuhësore të vjetshme – për të integruar, tentativisht, paskajoren e tipit me punue në standard, duke argumentuar se kjo do ta shkatërronte përfundimisht traditën e shkodranishtes letrare dhe shpresën e gegërishtes shkodrane (dhe jo vetëm shkodrane) për të pasur edhe një herë një variant letrar të vetin.

          Punët janë më të ndërlikuara se ç’duken. Çuditërisht, unë merrem vesh shumë më mirë me disa shkodranë që janë në ballë të përpjekjeve për ta mbrojtur traditën e tyre gjuhësore, sesa me persona anonimë këtu në blog (nuk e kam fjalën për ty këtu, IP), të cilëve besoj mllefi kundër argumentit tim u vjen nga padija e thellë dhe e pashpresë, e cila ua acaron shumë paranojën; jo nga ndonjë shtysë ose pasion pozitiv në vetvete.

          1. Pyetja ime ishte retorike xhaxha, se normalisht shkodranishtja letrare nuk mund te flitet pikerisht prej vecorise te se qenit letrare. Deklarata e Topallit nqftse lexohet ne menyre e sakte, nenkupton qe ajo flet me vetedije gjuhen qe flisnin (kujdes jo shkruanin) Fishta, Migjeni, Idromeno, Gurakuqi etj. Dhe ky lexim qendron duke ditur qe keta figura kane qene shkodrane dhe normalisht qe flisnin me theks shkodran. Ne kete rast, argumenti i ehe ende qendron.

            1. He-he… jo, nuk e besoj të jetë ashtu (close but no cigar, thotë amerikani). Gjuha që kanë “folur” Fishta, Koliqi, Idromeno, Fadil Kraja dhe Migjeni, si e tillë (ose si një formë e ligjërimit të folur) nuk ka ndonjë prestigj në vetvete, është një lloj e folmeje si të tjerat – njëlloj si ajo e Vuçidolit ose e Vithkuqit ose e Shupalit; as ka ndonjë arsye pse kjo gjuhë të ketë qenë e tillë që të mos e kuptonte “Haxhi Qamili” (i ziu Haxhi, ia kanë telendisur mirë kockat këto kohë). S’më duket se ka pikë dyshimi që zonja Topalli i referohej shkodranishtes letrare, duke e konsideruar veten si bartëse natyrale të saj (meqë ajo, si shumë të tjerë, e njëson shkodranishten letrare me të folmen e qytetit të Shkodrës).

              Tani, po t’i kthehemi edhe një herë gjuhës që flitet në Shkodër (dhe që flitej edhe në kohën e Fishtës e të Koliqit), dihet botërisht se e folmja e katolikëve të qytetit dallon mjaft nga e folmja e myslimanëve; nuk jam i sigurt se ku qëndron, në raport me këto të dyja, e folmja e ortodoksëve, si Migjeni (ose vëllezërit Siliqi, më pas). Në listën e famshme të zonjës Topalli futen të gjithë bashkë, myslimanë e të krishterë (në pajtim edhe me vizionin politikisht aq korrekt të Vaso Pashës); por nëse ajo i referohej të folmes së Shkodrës, si dukuri sociale, Fadil Kraja dhe Migjeni nuk e kanë vendin në një listë me Gjergj Fishtën (i cili për më tepër ka qenë nga Dajçi i Lezhës, në mos gabohem).

              Gjithsesi, e përsëris, askush, madje as vetë zonja Topalli, nuk ka arsye të mburret me gjuhën që ka përdorur Fishta për të biseduar, bie fjala, me nëndajën e vet ose me kunatin; Fishta është gjuhësisht i madh jo për mënyrën si fliste në shtëpi ose te kafja, por për shqipen që ka shkruar, si të thuash. Pastaj, njerëzit kur i referohen gjuhës së shkrimtarëve (dhe Topalli vetëm shkrimtarë ka rreshtuar në deklaratën e saj), e kanë fjalën për gjuhën e tyre si shkrimtarë (ose njerëz që e kanë për vokacion ose zanat të prodhojnë tekste të shkruara), jo për gjuhën e tyre kur pushojnë së qeni shkrimtarë.

            2. Pra argumenti qe s’qendron ketu eshte njejesimi i pasakte qe Topalli ben midis shkodranistesh letrare dhe shkodranishtes te folur, edhe pse e para sigurisht qe bazen e ka tek e dyta.

              Por prap, Topi nuk i referohet dokumenteve zyrtare te leshuara nga Topalli por diskursit verbal te Topallit, ose me sakte disa episodeve te diskursit te Topallit. Me sa kam degjuar une, Topalli edhe ne diskursin e saj verbal si kryetare e parlamentit ne pjesen derrmuese te kohes flet ne standart (normalisht me infleksion shkodran) e jo shkodranisht. Si rrjedhoje gjithe kjo mesele, lindi nga nje pseudosulm i Topit, e vazhdoi menje kunderreagim te keq dhe te argumentuar pasaktesisht nga Topalli, e pastaj u hiperbolizua nga media nga lloj lloj pikeveshtrimesh, ne pjesen derrmuese te tyre te padobishme. Per mua eshte nje rast i paster i tjerrjes se leshit pambarimisht sic i thone popullorce.

              Mund ta shtjellosh cik me teper kete te folur ndryshe te komuniteteve katolike, ortodokse dhe myslimane ne Shkoder? Sa ndryshe ka qene e folura? A kane qene kaq te izoluara keto komunitete sa dhe e folura ndryshonte nga njeri te tjetri?

            3. Çuditërisht është ndryshe – dhe këtë vendasit (shkodranët vetë) e dallojnë pa vështirësi. Unë nuk jam specialist dialektolog, por mbaj mend të jem habitur, kur na e kanë thënë këtë në orën e dialektologjisë, në universitet.

              Me sa duket, arsyet kryesore për këtë dallim kanë të bëjnë jo aq me ndarjen që ekziston mes komuniteteve katolike dhe myslimane në Shkodër (po i lëmë mënjanë ortodoksët, për të mos u ngatërruar më keq; edhe ngaqë këta janë pak); pra, nuk lidhen dhe aq me ndarjen, e cila gjithsesi ka qenë reale, sa kohë që ata nuk martoheshin mes tyre, as kalonin kohën bashkë në ndonjë mënyrë substanciale; por më tepër rrjedhin nga origjina e ndryshme e këtyre komuniteteve – ose nga fakti që shumë familje kanë zbritur në Shkodër relativisht vonë, nga zona të ndryshme dhe të dallueshme dhe gjuhësisht.

              Përndryshe, informacioni për këtë ndarje, në kohën kur studioja unë dialektologji, ka qenë doemos i kufizuar – dhe unë nuk e kam qëmtuar më pas, prandaj nuk di të them shumë (edhe pse do të doja). Ndoshta ndonjë koleg më i informuar, që qëllon t’i lexojë këto radhë, mund të na ndriçojë.

    2. Mire qe s’i paska thene gjuhetari, qe te te linte ty radhen. Ehe, kam nje keshille per ty: sa here qe te duket se komenti po te shderrohet ne nje monolog te gjate, merre dhe nxirre si shkrim ne blogun tend. Te premtoj qe edhe ne do te ta shperblejme kete nder duke te lexuar atje.

      1. Falemnderit per keshillen, “mos na lante Zoti pa miq e shoke”.
        ____________

        Xhaxhai : nuk perben argument fakti qe Topi apo Topalli thone keshtu apo ashtu. E rendesishme eshte çfare fshihet pas budallekut te njerit apo tjetrit. Dhe mua me del vetem kjo : disa njerezve iu vritet veshi nga tingujt e te folmes se disa te tjereve.

        Edhe Berisha flet shqip, por ama ke nje pjese te mire shqiptaresh qe s’durojne asnje rrokje te tij. Ketu eshte thelbi. Pastaj, se çfare pasojash sjell kjo, ketu jemi dakort qe mund te shkoje deri ne urrejtje – tek disa, kjo eshte konsumuar tashme, dhe eshte teper e veshtire qe te shnderrohet ne dashuri.

        E rendesishme gjithashtu eshte qe gjuhetaret te mos e ushqejne kete urrejtje, por te hedhin ca ura mirekuptimi. Jo per Berishen dhe nje grup shqiptaresh, sepse ky divorc eshte perfundimtar, por te pakten per çunat dhe gocat e reja qe mund te jene duke u lindur tani, ne kete çast.

  4. Mire pra, nese gegnishtja nuk qenka shqip, ateher mbi 70% e perdoruesve jetikë te saj, kane te drejten absolute ne kerkesen legjitime qe gegnishtja te njihet si gjuhe “e dyte” zyrtare ne Shqiperi.

    1. Zera ne Kosove per kete ka dhe personalisht do isha dakord. Me mire keshtu. Shume me mire madje. Dhe pastaj do e kuptojne te gjithe ndoshta se gjuha vertet eshte e perbashket per aq sa na ndihmon te merremi vesh e natyrisht per disa edhe per te shijuar dialektin e tjetrit…por aq edhe na ndan. Ne kushtet kur sot – dhe kjo u zu ne goje edhe kete radhe – pjesa gege e shoqerise shqiptare, qe eshte konstituive e kombit shqiptar (se jemi dy pjese ne) perben shumicen e saj, eshte e natyrshme te linde pretendimi per nje status te ri ne ligjerimin publik. Por nese argumenti i hedhur se geget e kane te veshtire te mesojne shqipen standarde sot ze vend mire dhe pranohet si i sinqerte (megjithese une njoh nje kosovar qe me ankohet se Digitalb-i e ka cmendur, i flet femija si cun i Topit (Kanalit, jo Presidentit), atehere edhe neser e njejta gje mund te thuhet nga Jugu. Aq me teper qe ndryshimi i shqipes standarde, ne cdo pikepamje do shihet prej shumekujt edhe si nje operacion kunder pjeses jugore, perpos se si nje nderhyrje korrigjuese ne politikat gjuhesore. Pra jam dakord me ty, megjithese mund ta kesh thene ne inat e siper z. Dardan. Nuk mund te kete per mendimin tim, nje version kolazh te shqipes – kam lexuar shkrime dhe artikuj te standardit elbasanas, tingellon i huaj. Nuk mund te kete kolazhe perderisa historia e gjuhes shqipe e nxori ate ne bregun e shekullit te 20-te me dy dialekte baze, te konturuar aq shume sa mund te themi se percaktonin dy kultura te mevetesishme, natyrisht me te vetmen piketakimi vete gjuhen. Standardi, per aq sa ma merr mendja mua ne cdo rrethane do te jete imponim i nje dialekti ndaj te tjereve dhe kjo eshte zgjidhje qe nuk negociohet dot. Ndaj si sederlinj te medhenj qe jemi, por edhe ne respekt te historise sone, me crregullime te medha hormonale, kjo ide e jotja eshte e gjetur.

      1. Ideja eshte absurditet i tere dhe nje reagim emotiv i Dardanit. Nuk tha kush qe gegnishtja nuk eshte shqip. Njerzit qe perhapin teza te tilla e te tjere qe i perkrahin keto teza, kane qellime refraktare te ulta.

        1. Ky eshte nje lexim qe i ben ti idese. Por kjo nuk mjafton qe ta kategorizoje ate si absurditet. Mbetet vetem nje mendim, nder te shumtit. Njerezit qe perhapin teza te tilla, mundet te jene ashtu si thua ti, por mundet edhe te kene ndjeshmeri te caktuara apo edhe te mos ndihen te perfaqesuar ne standardin aktual. (Meqe ra fjala ne komentin e meparshem kam shkruar gabimisht standardin elebasanas, ne vend te dialektit elbasanas). Se dyti ata qe i perkrahin keto teza nuk kane pse te kompleskohen nga akuzat e tua, apo te ngjashme me te tuat, por duhet qe te mendojne sesi te vijohet edhe me tej ky debat qe veshet e pamesuar te shumekujt me kerkesa legjitime te familjarizohen dhe te pranojne nder vedi (!) edhe te ndryshmit. Nese nuk ndodh, do vijohet me peshperimen, pertypjen, hipokrizine dhe duartrokitje nga salla per ligjerata qe sa vijne dhe boshatisen nga kuptimi. Personalisht, me aq sa me ha mendja, e kam hedhur poshte idene e nje korrigjimi te standardit dhe e kam konsideruar kerkesen per integrim te gegnishtes si nje qasje vetem revanshiste dhe politike. Por edhe nese eshte e tille, a eshte ajo jolegjitime? Edhe sikur te jete joshkencore? Une mendoj Jo. Atehere nje variant eshte legalizimi si norme gjuhesore ne perdorim e te dy dialekteve. Toskerishtja e ka te normuar, le ta normoje edhe gegnishtja dhe shqipja dykrenore plotesohet qarte ne konfigurimin e vet. Nese politikat unifikuese po lexohen edhe si mohuese te nje identiteti te caktuar, atehere kot qe kundershton. Ajo do kerkoje vendin e vet.
          Sa per ate se ne jemi nje familje, qe mezi presim te perqafohemi, une gjykoj se kjo nuk eshte e vertete. Perqafimi eshte nje gje shume serioze ne kohen tone. Plus ketu ngaterrohet dicka; kombi shqiptar shihet si nje e dhene e perjetshme qe medoemos duhet lidhur edhe me nje shtet unitar. Ne fakt kombi si krijim i ri ne kuptim te ndergjegjes eshte nje investim psikologjik shume i madh, qe po manifeston simptoma edhe ne projektin politik. Tani keto jane shkaqe qe nuk linden ne blogun ketu, jane aty, ekzistojne dhe nuk para i ze turpi nga akuza “refraktare” e si keto. Sipas teje, te akuzosh dhe te besh politike te tipit komunizmin e solli Jugu, eshte refraktare? Une te pyes ty; nese gjuha eshte e perbashketa jone, pse ajo nuk na BASHKON, por me shume na NDAN, apo me sakte na DALLON nga njeri – tjetri. Dhe dicka ne fund; une ketu shkruaj si nje komentues i thjeshte qe dikur rashe ne kontakt me kete blog. Nuk shkruaj as me pretendimin e intelektualit, as te berit pjese ne eliten shqiptare dhe as te nje njeriu qe ka pergjegjesi publike. Ata jane te shumte ketu, une i lexoj perhere megjithese me duhet te them se aktet e mirefillta intelektuale i kane te rralla.

          1. Standarti i bazuar ne toskerisht nuk eshte mohues identiteti eshte thjesht nje standart mbarekombetar. Ajo qe une quajta absurd eshte njohja e gegnishtes si gjuhe e dyte zyrtare, kur gegnishtja nuk eshte gjuhe me vete. Gjera si ky propozim normalisht qe jane refraktare, sepse pjellin separatizma te tipit te malit te zi ku malazezet flasin “malazezce”.

            Gjuha sigurisht qe na bashkon. Nje geg e nje tosk e marrin vesh njeri tjetrin shume mire duke folur ne dialektet e tyre perkatse, dhe kshu ka qene edhe para se te krijohej standarti.

            1. Thjesht per nje kujtese qe duhet shenuar se ka rendesi dhe qe te mos lexohn komentet si subversione te paguara dhe mjerim intelelektual.
              Lexoj te libri “Ceshtje te standardit te gjuhes shqipe”, me autor Mehmet Celikun, gjuhetar nga Elbasani se “…ne 27 korrik 1992, 420 intelektuale (le ta korrektojme me fjalen firmetare) me ne krye Arshi Pipen, por edhe gjuhetare si David Luka, Bahri Beci, Tomorr Osmani e te tjere, firmosin nje deklarate kunder Standardit te gjuhes shqipe”. E ve ne thonjeza, por nuk eshte se riprodhoj ne ligjerate te drejte ate qe thote Celiku, por thelbi eshte ky. Pra Standardi i 1972-it, eshte sipas tyre dialekti tosk i ngritur ne norme mbarekombetare dhe se ndaj ketij qendrimi diskrimiues duhet pare situata ne vend. Po te heqim per arsye politike, Arshi Pipen, i njohur per nje rreshtim disi jokonvensional ne pergjithesi, por edhe pse ai nuk eshte gjuhetar, firma e zoterinjve te tjere ka rendesi te madhe edhe pse asokohe, Jozefina Topalli nuk perfaqesonte asgje. Thene kjo, edhe debati aktual vjen ne kete fare pike te banalizuar me nje vijueshmeri ne kohe dhe nuk duhet pare i izoluar te nje person i vetem. Une e shkruajta edhe me pare se Topalli nuk shqeteson sepse niveli i saj i kufizuar intelektual eshte i gjithepranuar, por jane njerezit me profil te larte ne ate qytet qe jane lenda e pare qe mban gjalle kete diskutim. Madje edhe Celiku, qe eshte me sa e lexoj, nje gjuhetar qe e vlereson standardin ne formen e tanishme, madje argumenton Pse-ne e toskerishtes ne kete status, vlereson nder te tjera se “gegnishtja ka nje shtrirje gjeografike me te gjere dhe flitet nga nje numer me i madh banoresh”. C’ka doemos flet per nje “brenge” ne kete ceshtje, brenge e cila ne mos e gjette jusitifikimin te shkenca dhe aq, do e gjeje te politika. Dhe ketu Pipa ndihmon. Por po te Celiku lexoj se asokohe ndaj deklarates se Shkodres, replikoi Xhevat Lloshi i cili teksa mbronte punen e bere per standardin, pranonte idene se me “pluralizmin politik, eshte logjik edhe pluralizmi gjuhesor”, sepse keshtu citohet ai nga Celiku “ne rrethana te caktuara historike ne te ardhmen, lejohet nderhyrje”. Edhe ketu po parashtroj thelbin dhe jo literalisht ate qe eshte thene nga Lloshi. Ndaj nese vete gjuhetaret qe punuan per kete norme qe sot shkruajme te gjithe kane “ceduar”, duke folur nder te tjera edhe me merakun e fshatit te vet – kuptohet ndoshta edhe si arsye reflektive – atehere nuk ka pse kur artikulohet gjetke kjo te shohim tradhetin dhe absurditetin. Fundja per nje pjese jo te vogel te gegeve, standardi eshte nje norme e pamundur per t’u pervetesuar, c’ka e ben absurde vete politike gjuhesore qe ndiqet. Nuk e di nese konsuova ndonje tradheti tjeter, apo ndonje shkelje te re te Kushtetutes!

            3. E pra eshte kerkuar nga gjuhetare qe ne 1992-in pra. Nuk jane tradheti te dala ne siperfaqe ne kete blog. E kape lidhjen?

  5. Dardania.

    Baba im flet me “q” ne vend te “c”, dhe me “a” ne vend te “e”, etj, etj, edhe sot e kesaj dite, mbas 50 e ca vjetesh mbas mbarimit te Universitetit, edhe pse ne nje pike te jete se vet ishte anetar i Gjykates Kushtetues.

    Gegnishtja eshte shqip, por funksionin shume mire brenda suazes se shqipes zyrtare.

    Po s`e ke kuptuar se ketu s’behet fjale per pune dialektesh por per shperfilljes te shtetit dhe rolit te tij, atehere ky eshte muhabet kuajsh.

    Uroj qe klasa e tanishme politike te vdese politikisht sa me shpejte.
    Te shpetojme nga idiotet dhe budallalleqet e tyre.

  6. Gjuha e folur (e përdorur) e Topallit, tregon asgjë më shumë përveçse snobizmit të saj; e përdor atë, ashtu siç edhe kapelet nëpër turet (turistike) e saj ekzotike. është acaruese (deri në nerv e racking), sidomos me përdorimin e tejzgjatur të ë-o-se (ia ka kopjuar edhe V.Leskaj, pale’; a e keni vere re??!).

  7. Ajo qe s’po arrihet te kuptohet nga shume e shume “intelektuale” apo “elitare” te lopes Shqiperi, eshte kjo :

    Per te sheruar nje semundje, duhet te njohesh fillimisht shenjat e saj. Se dyti, te germosh poshte shenjave per te gjetur shkaqet. Dhe sherimi i plote vjen vetem ne luftimin e shkaqeve dhe jo te shenjave. Perndryshe, kthehet ne nje “zbukurim” te jashtem, duke e lene semundjen te fjetur, per te pritur thjesht oren e ringjalljes.

    Cilat jane shenjat ? Per t’i mbledhur dhe regjistruar nje nga nje, duhet detyrimisht qe te kesh ndershmeri, te jesh person me “integritet”, siç i thone francezet. Un homme intègre.

    Sot, tabloja eshte pak a shume keshtu (duke mos mundur t’i shmangim pergjithesimet, te cilat ekzistojne, por ama, ndershmeria kerkon qe te vihen ne pah edhe veçorizmat) :

    Kemi nje Jug shqiptar (dmth ne pergjithesi) qe ende sot e kesaj dite (pas 20 vjetesh, dmth), e perjeton shume keq zhvendosjen e drejtpeshimit ne favor te Veriut. Gjithashtu, kemi nje Veri shqiptar (ne pergjithesi), i cili vazhdon ta ndjeje veten te fyer nga kjo “rrudhje dore apo zemre” nga ana e Jugut. Pavaresisht se Veriu gjendet ne nje pozite me te mire sesa ç’ishte ne vitet e komunizmit, ai (veriu) nuk eshte ende i qete, nuk ka bere ende paqe me veten, ndihet ende si i kercenuar, apo dhe i fyer, nga te gjitha keto “reaksione” jugore qe synojne vazhdimin apo perjetesimin e supremacise se kohes komuniste (1941-1991).

    Ketu kemi çarjen e pare, shenje kjo qe eshte e dukshme sapo te germosh pak me thelle ne opinionet e njerezve. Fakti i martesave apo shoqerive te perziera gege-toske, nuk ka arritur ende te krijoje nje mjedis vertet te barabarte dhe pa paragjykime ne perjetimet e te dy paleve. Per mua, dhe kjo eshte katastrofa jone, jemi si ne rastin e martesave te bardhe me te zinj, ku pavaresisht perparimeve te bera ne kete drejtim, mbetet ende nje pengese madhore ne gjykimin e njerit mbi tjetrin, dhe anasjelltas. Ngaqe rasti me ka sjelle qe te jem i afert me disa martesa te tilla, ajo qe kam vene re eshte se gruaja e bardhe, edhe pse e martuar me nje zezak senegali psh, thelle ne vetvete vazhdon te ndihet si ne siklet, si e pickuar nga diçka qe ajo s’arrin ta shqise. Dhe vezhgimi tjeter eshte pikerisht atehere kur keto çifte te perziera kane ferkimet e para, gjithmone, e perseris, gjithmone gruaja e bardhe ndihet superiore ndaj bashkeshortit te zi dhe ia ve kete ne dukje, qofte drejtperdrejt e qofte nepermjet gjyqeve ku ajo flet si e “gjakut” me gjyqtaret, nderkohe qe i ziu ka vetem te drejten me vete, porse jo ate “ndjenjen e bashkesise me keta gjyqtare”.

    Fakteqesia jone eshte se helmi 50 vjeçar i komunizmit, po ju rikujtoj ketu dy vargje. I perkasin vitit 1944, kur Shefqet Peçi me banden e vet komuniste te JUGUT, mbledh dhe pushkaton rreth 25 te rinj nga nje fshat i Kukesit, Buzemadhe. Dhe aty, valltaret partizane te jugut, duke hedhur kemben ne valle, kendojne keto dy vargje :

    “Jepi toske, luaje kemben,
    se edhe Lumes ia qime nenen”.

    Jane ende gjalle njerezit deshmitare te ketyre ngjarjeve.

    Keto gjera, dikush mund t’i cilesoje si te kaluara apo tjeter. Ne fakt, nuk eshte krejt ashtu. Ato kane lene gjurme te thella, ku me e keqja eshte se intelektualet shqiptare nuk kane bere asnje perpjekje per t’i shkulur keto paragjykime apo mjekuar keto plage. Fakti eshte ky : edhe nqs regjimi komunist nuk do te binte, me maisjen dhe gerricjen e ketyre plageve, shume shpejt do te kishim ne lufte civile, nje forme perplasjeje, thjesht nga fakti qe plaget nuk jane mjekuar ne kohe.

    Ju e shihni mire ç’po ngjet ne USA dhe Europe me krizen ekonomike. Gjithçka qe po behet, s’po jep rezultat. Sepse gjendja e semure arrin nje çast ku ajo kerkon nje shperthim. Dhe nese mjeku nuk merret vertet me shkaqet e thella te semundjes, perplasja eshte e pashmangshme.

    Perplasja Topalli – Topi, apo “Mjeda versus Qamilit”, siç komentohet, eshte maja e ajsbergut, eshte thjesht shperthimi i vockel i nje qelbi te thelle qe eshte mbledhur qe prej 70 vjetesh tashme. Jam i sigurte se te gjithe ata qe shajne Berishen apo Topallin, nuk e shajne thjesht per shkak te politikave te tyre te deshtuara, apo korrupsionit, apo mospasjes se nje strategjia te qarte per fatet e vendit, por thjesht ngaqe “u be i biri i Vuçidollit” qe s’di as shqip madje ! (e theksuar kjo, nga vezhguesit jugore) te na qeverise neve qe kemi privilegjin e te folurit shqip, letrare, standard.

    Pa u shuar keto lloj perbuzjesh, keto lloj fyerjesh ndaj ketij apo atij qe thjesht shqipton me hunde (ja ne rastin tim, e sigurte qe flas me hunde, te gjitha zanoret i kam hundore), ne s’do te kemi asgje tjeter veç largime gjithnje e me te medha nga njeri-tjetri. Dhe keto, intelektualet tane nuk kane ndermend t’i shohin, por vazhdojne t’i meshojne historise se vjeter te “grushtit te hekurt”.

    Nje anekdote : me 1991, shume shqiptare te Kosoves mberriten ne Universitetin tone, per regjistrim. Takoheshim ne Tirane me ta, rastesisht. Mjaft shpesh, pothuaj gjithmone, geget e Veriut qortoheshin prej shokeve te tyre jugore qe perse i ndihmoni ata kosovare, sepse ata s’jane shqiptare, “a nuk i kini degjuar si flasin ? une s’iu marr vesh asnje fjale !”. Ky lloj helmi ka mpire goxha mendje dhe sot eshte e veshtire te asgjesohet. Jo se eshte e pamundur : mjafton qe kokat e zgjuara te vendit, intelektualet, ata qe kane hyrje ne media apo tjeter, te mos pushojne se foluri per fatin tone te perbashket, per gjuhen tone shqipe te te gjithe thekseve dhe ngjyresave, per vendet e pashkelura te veriut nga jugore dhe anasjelltas, per dashurine qe duhet te ndjej nje tropojan per nje kep te Gramozit, dhe anasjelltas, nje permetar per Dragobine, dhe jam i sigurte se gjerat shkojne ne vend.

    Por me akuza idiote te tipit Topi qe permend te folurit shqip te nje personi tjeter qe me sa di une, flet shqip, por shqipe te krahines se saj, me kesi akuzash nuk shkohet asgjekundi, dhe zenkat do te perfundojne ne segregacion : une veç e ti veç, ne nje shtet : po me erdhi radha mua, do te te nxjerr ujin e zi, po te erdhi ty, ma nxirr ti mua. Kur njerezit e humbasin dhe nocionin e jetes se perbashket, te fatit te perbashket, aty ska me familje. E megjithate, kjo familje ekziston sepse fatmiresisht ka pasur burra kjo Shqiperi qe kane vertetuar se tosku eshte per gegun gjysma e vet qe i mungon. Abdyl Frasheri shkon dhe mblidhet ne Prizren, Isa Boletini marshon deri ne Vlore per te dhene doren Ismail Qemalit, Avni Rustemi ishte deputet i Lumes, Hasan Prishtina ka vdekur ne Selanik, etj etj.

    Shkurt, sikur edhe gegu edhe tosku te leviznin nga istikamet e tyre dhe te afroheshin pak, s’do te ishte keq. Dhe nuk eshte turp qe t’i thuash tjetrit me fal, per nje gabim a faj a krim qe i ke bere. Shqiptaret dine te falin, dhe e kane vertetuar. Mjafton te flasesh me dore ne zemer, dhe gjithçka kthjellohet.

    1. “Kemi nje Jug shqiptar (dmth ne pergjithesi) qe ende sot e kesaj dite (pas 20 vjetesh, dmth), e perjeton shume keq zhvendosjen e drejtpeshimit ne favor te Veriut. Gjithashtu, kemi nje Veri shqiptar (ne pergjithesi), i cili vazhdon ta ndjeje veten te fyer nga kjo “rrudhje dore apo zemre” nga ana e Jugut.” -Ehe

      Kjo eshte e vertete. Sic eshte e vertete edhe ajo qe thote Hyllini me poshte se Jugu e meritonte dominimin. Sidoqofte dominimi i merituar nuk e justifikon perbuzjen ndaj tjetrit. Ndersa problemi sot me jugoret buron nga nje ndjenje inferioriteti qe ka te beje me perceptimin e tyre se po i humbin pozitat. Ne fakt “inati” me i madh qe kane jugoret sot eshte ne raport me Tiranen. Sepse per vite me rradhe furnizuesit kryesor nga ana e burimeve njerezore per Tiranen dhe nje pjese te mire te Shqiperise vinte nga jugu. Mirepo Tirana tashme ka dekada tradite si kryeqytet. Ajo eshte e afte te ece me kembet e veta dhe ka krijuar nje numer te konsiderueshem qytetaresh te cilet edhe pse ia njohin meritat jugut dhe edhe pse e deklarojne origjinen nga jugu nuk e konsiderojne me veten jugore te thekur. E then troc, ata kane marre tisin e superioritetit qe gezonin deri dje jugoret. Te rrene nga froni, shpesh here jugoret nxitojne te theksojne superioritetin e tyre perkarshi verioreve per te treguar se vlejne akoma. Edhe verioret i kane krijuar mekanizmat e tyre mbrojtes, shpesh here te gabuara, perkundrejt ketyre “sulmeve” por nuk po ndalem me ne kete pike.

      Thelbi i tere ceshtjes, mendoj une, qendron ne natyren tejet provinciale te shoqerise sone. Madje kjo reflektohet edhe ne kryeqytet. Mjafton te permendet psh mosnjohja e zonave de facto pjese te Tiranes si Instituti apo Bathorja apo perbuzja per banoret pertej unazes. Ky mentalitet ekziston edhe ne nivel institucional. Per tu permendur se Xhamia e Madhe apo Parlamenti kerkohen te behen sa me afer qendres. Tirana ekspansive dhe policentrike jane fjale te bukura qe ekzistojne vetem ne letra dhe qe shqiptohen perpara kamerave. Ne realitet te gjithe duan te jene sa me afer qendres dhe bulevardit. Ne rang kombetar e njejta gje. Sot ekziston vetem Tirana (provinciale dhe me 100 halle) ndersa qytetet e tjera jane hic. Kjo ka bere qe edhe ne kete blog te shprehet here pas here mllef per kryeqytetin dhe te hidhen ide utopike per fuqizimin e qyteteve te tjera. Deri ketu ne rregull po ajo qe nuk kuptohet eshte se nuk do jemi kurre ne gjendje te formojme qendra te reja kur nuk jemi te afte te formojme nje kryeqender te shendoshe.

      Eshte e vertete Ehe qe sot vihet re nje fuqizim i Veriut. Por ky fuqizim nuk vjen nga Veriu i Shqiperise londineze po nga jashte kufijve, kryesisht nga Kosova e me tej. Prandaj disa jugoreve shqiptare iu ngjit aq shume ideja e separatizmit Kosovar (sepse “rreziku” vjen andej). Keshtu qe me mire te ndahen e te bejne c’te duan me gegerishten apo me shtetin e tyre. Dhe hedhin e presin lloj lloj argumentesh deri edhe feminore te tipit “Veriu nuk ka Butrint” keshtu qe jemi te ndryshem e rrjedhimisht duhet te vazhdojme te ndare.
      Sa per Veriun tone, aty une nuk shoh kurrfare ngritjeje. Me lejo te ta them se nuk ka asnje “rrezik” ekspansioni kulturor apo gjuhesor nga Veriu i Shqiperise. Shkodra e vetme eshte teper e mefshte dhe per me teper, sic eshte trajtuar edhe ketu, teper konfuze.

      1. Diskutim qe e ndaj deri diku. Megjithate, ca pika kerkojne njefare saktesimi.

        Ne diskutimin tend, ka nje aluzion ndaj nje mllefi te shprehur ketu ne blog, mllef kunder kryeqytetit dhe per njefare ideje utopike per ringjalljen e qyteteve te tjera. Eshte e vertete se ketu e njoh veten pak. Por nuk eshte mllef ai qe ndjej : eshte me teper nje zemerim ndaj nje elite te ashtuquajtur kryeqytetase, te paçmontueshme, qe vazhdon te korre dividentet e kohes se komunizmit. Me shkoqur : nje elite e cila vazhdon te shtrydhe privilegjet e asaj kohe, dmth nje elite qe nuk e ka ndertuar reputacionin mbi punen e vet, por mbi emrin e babait apo mbi prejardhjen gjeografike. Pikerisht, kjo eshte nje nga pengesat me te medha qe debati shqiptar s’po futet ne udhen e njohur te debatit demokratik. Nuk arrihet ende te shihet se pas nje mbiemri katolik mirditor apo nje arome tropojane ne rrokjet e dikujt nuk fshihet nje perfaqesues rajoni porse nje mendim i nje individi shqiptar qe ka po aq te drejte te shprehet sa ai tjetri qe ma ka zbukuruar gjoksin me medalje luftrash (komuniste, duhet thene kjo). Intelektuali i bullonuar jugoro-tiranas nuk po e merr ende mundimin qe te shohe perballe vetes nje debatues qe ska kurrfare prejardhje gjeografike, fisnore apo tjeter. Nuk po arrin ta çliroje veten nga pesha e rende e vules familjare, fisnore, miqesore.

        Dhe e dyta, eshte e vertete se besoj ne “utopine” qe Shqiperise i duhen qendra te tjera intelektualesh. Per hir te tradites, kam menduar dhe vazhdoj te mendoj se Korça dhe Shkodra jane dy te “humburat” me te medha te kesaj historie komuniste. Une ende enderroj per nje ringjallje te kultures se debatit qe vlonte ne keto dy qytete ne vitet 30, qe mund te kene qene vitet me te ethshme te intelektualizmit shqiptar. Kam qene se fundi ne Korçe. Atje ka njerez te mrekullueshem qe s’i lene asgje mangut kryeqytetasit, per nga dituria apo qytetaria. E megjithate, zeri i tyre s’ndihet asgjekundi. Vereni pak grilen e programeve te kanaleve me te medha te vendit, vereni strukturen e lajmeve : asgje, absolutisht asgje jashte Tiranes. Vereni debatet e klan, topchanel : gjithçka per nje siperfaqe prej 2 000 m² ne qender te Tiranes. Nuk dilet me tej. Askujt nuk i intereson a ka njerez jashte kesaj qendre, apo ska. E njejta histori edhe me Shkodren. Shkodra ka po aq te drejte te ndihet e perdhunuara e komunizmit. Me nje jete aq aktive, aq intelektuale, aq dijetare para komunizmit, sot eshte katandisur ne ate pike qe dikush t’iu terheqe veshin per shqiptime fjalesh jo-standarde. Kjo eshte te tallesh me kujtesen tende historike, ate te vonshme madje.

        Gjithashtu, besoj se keni te drejte per ringjalljen e Veriut te Shqiperise, se ai le per te deshiruar. Eshte e qarte gjithashtu se Kosova e permbush deri diku kete aspirate te Veriut per ringjallje. Por une e pranoj ama se edhe Veriu edhe Jugu kane nevoje per nje pol, per dike qe t’i jape forme kesaj ringjalljeje : per veriun, Shkodra, e per jugun, Korça. Ka mundesi qe Shkodra ta kryeje kete “çlirim” nga zinxhiret e komunizmit, dhe ta marre veten me shpejt se Korça. Jo se qyteti i Korçes s’eshte i afte, perkundrazi, por ata ndihen, besoj une, si te penguar nga fakti qe gjenden te shkrire ne ate “hibridin tiranas” dhe te mos kene fuqi te “rebelohen” ndaj tij. “rebelim”, kuptohet, s’po e sqaroj si fjale, se ketu kushedi çfare bishtash te ngjitin ata qe e kane qejf kete pune.

        Nje fillim i mire pune, do te ishte psh, botimi sa me shpesh e sa me i organizuar i veprave te autoreve shkodrane dhe veriore, ne Shkoder. Kosovaret tashme e kane krijuar njefare poli te tyre ne Prishtine. Sapo te perfundoje kjo historia e ndarjes me Serbet, e qe Kosovaret te kene mundesi t’iu drejtohen vertet puneve te vendit brenda, mendoj se ata do te behen tejet konkurues per mjedisin intelektual te Tiranes. Mendoj keshtu sepse Tirana, keshtu siç po ecen, po jep te gjitha shenjat se do te perfundoje ne nje uzine te madhe llogjesh pa buke, kopje e sakte e emisioneve te debatit ne klan apo topchanel. Per mua, po qe se nuk do te linde nje fryme e re, nga njerez te rinj, Tiranen une e shoh me teper si nje bordello te madhe ku s’e merr vesh i pari te dytin, ose si nje forum debilesh qe vetem grijne sallate gjithe diten. Ne kete pike, Prishtinasit kane nje lloj “avance” kundrejt Tiranes. Debatet e tyre jane me te rrafshta, me te thelluara, me te vlefshme. Shoqeria kosovare nuk ka ndermend siç duket te kaloje edhe ajo ate “çastin” amerikan apo italian te mediave, dhe kjo eshte diçka per t’u pershendetur.

        Dhe se fundi, nje forme e mire vetafirmimi te veriut te Shqiperise do te ishte rifutja e tij ne standardin e sotem te shqipes, dmth hapja e ketij standardi ndaj risive te gegnishtes, zgjerimi i fjalorit, hulumtimi i formave te reja shprehese, gje qe do te beje te mundur qe Veriori te mos jete i penguar qe ne nisje te shpalose mendimin e vet origjinal. Dhe kjo sjell jo luften ndaj tosknishtes, por thjesht perfshirjen e gegnishtes. Kur gegu te ndihet i barabarte me toskun ne armet e shprehjes se mendimit te vet, atehere mendoj se beteja eshte fituar, dhe gjithçka do te jete ne anen e fitimtareve, toske e gege bashke.

      2. Verjugori:

        “Dhe hedhin e presin lloj lloj argumentesh deri edhe feminore te tipit “Veriu nuk ka Butrint” keshtu qe jemi te ndryshem e rrjedhimisht duhet te vazhdojme te ndare…”

        Te pasurit Butrint, apo Apoloni, apo Voskopoje, nuk eshte gje kaq e vogel sa foshnjerisht perpiqesh ta degradosh. Mendoj nga padija. Nuk ka te beje me disa fosile guresh qe kane mbetur diku prej nje kohe te larget.
        Te kesh kaluar keto civilizime, dhe te kesh qene pjese organike e tyre, do te thote te kesh qene aktiv/pjesemarres ne qyteterime nga me brilantet e historise, qe akoma sot e kesaj dite rrezatojne madheshti te pafund triumfale te atyre sa ka arritur qenia njerezore…

          1. Tani qe te bejme dallimin c’shte Iliria, c’jane iliret, dhe c’eshte ilirike, si edhe nese shqiptaret jane pasardhesit e mundshem, ekskluziv, dhe legjitim te tyre eshte bisede e gjate. Po keshtu cfare karakteristikash kishte zona qe mendohet se ishte e populluar prej ilireve; nese ekzistonte qyteterim, apo ishin bashkesi blektorale/militare/barbare etj, etj…
            Mendoj se nuk eshte as vendi as koha per te bere dicka te tille…
            Te pershendes!

    2. Je tepër i pasaktë dhe shumë i padrejtë.

      Nëse arsyet për sjelljen e veriut i lartëson në nivelin e një tragjedie që ka ndodhur para 70 vjetësh, arsyet e jugut, i redukton në përçmim për dialektin. Demek, s’e kemi problem Berishën që thotë: po motra jote ku shkërdhehet, po problem sesi i shqipton zanoret. Me kë tallesh or njeri? E lexon veten se çfarë thua?

      Flet për vitin 97 dhe harron që violinë e parë, një nga përgjegjësit kryesorë të asaj tragjedie është sot kryeministër i Shqipërisë, për të zezën e të gjithëve; dhe kryetar i opozitës, është dikush që ka ngrënë levë në kokë (literale) po nga i njëjti njeri që udhëheq sot. Neglizhon gjithashtu se është i njëjti njeri që urdhëroi bombardim ajror ndaj Vlorës (kush burrë shteti e ka urdhëruar këtë më parë????), i cili gjithashtu vendos një shef komisariati tropojan në qytetin e Vlorës. Çfarë idiotësie e padëgjuar e çfarë gomarllëku politik është ky??? Demek, unë i shtroj në dru vlonjatët, po të dua.

      Flet sikur e drejta e qeverisjes i përket veriut, po si mundet vallë të prezantohesh si klan e të kërkosh të drejtën e qeverisjes të gjithë Shqipërisë???? Nga ana tjetër, mohon problemet REALE për të cilat duhet bërë debat (korrupsioni, vrasjet, vjedhjet e zgjedhjeve). Cili udhëheqës i opozitës, është i ngarkuar me kaq shumë barrë sa është kryeministri i sotëm? Për çfarë dreqin po flasim? Pse gomarllëqet e konservatorizmin e veriut do paguajmë gjithë jetën, që nuk di të zgjedhë një përfaqësues të vetin të denjë? Kujtdo veriori me cipë në faqe duhet t’i vijë TURP që i prezanton një i tillë.

      Or njeri, jugu nuk ka qënë kaq thellë i përfshirë ndonjëherë në përkatësi klanore – njësoj si veriu. Nuk e ka pasur kaq të induktuar frymën e tjetërsimit, apo të tjetrit. Po të jap një fakt të thjeshtë: xhaxhai im, është (ishte të paktën) me PD, edhe gjyshja ime që më ka rritur. Nuk ka pasur ndonjë problem me këtë. Ti më thuaj, sa njerëz nga fisi ke me PS?

      Ky konservatorizëm i veriut, i ka diktuar politikat, se politikë bëhet sipas emëruesit më të vogël të përbashkët. Të ishin jugorët kaq rradhështrënguar sa është veriu, sot nuk do kishe më Shqipëri të përbashkët. Hedhja e debatit në këtë pikë këtu ku ka arritur, është bërë me detyrim.

      Ca më poshtë thua se kryetari i opozitës, e sulmon Berishën si simbol. Pa më thuaj ca, si e percepton ti këtë? Më jep dhe një shembull. Shembuj të kundërt, të gjej sa të duash, edhe vetë gjen, kur të duash: komunisto-sllavo-ortodoksë, aleanca e plehrave, faqezinj, lavire bulevardi, puçistë, haxhiqamilë, “si Toptanët”, antishqiptarë, të pafe. Or njeri a ha pykë ti a nuk ha? Nuk ka të dytë gojështhurur si Berisha. Më gjej një tjetër të vetëm, një si ai!! Një ore një të më gjesh! Berisha kundërshtarëve, ua mohon të qënit NJERI or ti tunxh, mbi të gjitha. A e di çfarë do thotë kjo? Që mund tu bësh çfarë të duash “atyreve”, ata sjanë njerëz, vritini po të doni. Dhe katër i la të palosur në 21 Janar.

      A e di si transkriptohen këto postimet e tua ore? Duroni ju, se jeni komunista. Na kërkoni dhe falje madje. Or ti, e ke pranuar në trurin tënd pluralizmin e ideve, kompetitivitetin e qëndrimeve dhe formacioneve politike. Je në demokraci or zotëri, çdo njeri me fletë të bardhë të gjendjes penale, është i lejuar të votojë e të votohet.

    3. Ehe
      Jam i sigurte se te gjithe ata qe shajne Berishen apo Topallin, nuk e shajne thjesht per shkak te politikave te tyre te deshtuara, apo korrupsionit, apo mospasjes se nje strategjia te qarte per fatet e vendit, por thjesht ngaqe “u be i biri i Vuçidollit” qe s’di as shqip madje ! (e theksuar kjo, nga vezhguesit jugore) te na qeverise neve qe kemi privilegjin e te folurit shqip, letrare, standard.

      ____________

      Ashtu ehe ? Eshte çeshtje krahinizmi dhe te foluri !
      Pa shko njehere thuaja kete atyre “toskeve” te Bulqizes qe po rripen e po vriten si kafshet ne vitin 2011 nga te babeziturit ne Qeveri, dhe ta japin ata diagnozen direkte, se kur them une qe ti je i semure s’me beson njeri!
      Dhe e dyta, shume mire qe i permend te vraret e luftes te dyte boterore dhe te 97se megjithese jane te shekullit te kaluar, po me keta te vraret e sotem si do ja bejme, po Shqiperia e germadhizuar dhe e gangrenizuar nga korrupsioni dhe babezia e Pushtetit nuk i arsyetojne te pakten sharrjet dhe ndaj Berishes dhe Topallit, apo TE GJITHE po shajne thjeshte ngaqe “u be i biri i Vuçidollit etj etj!
      Ncncnc çfare te ben militantizmi i verber !

      http://www.youtube.com/watch?v=b9HrMrimaa4

  8. “Shkurt, sikur edhe gegu edhe tosku te leviznin nga istikamet e tyre dhe te afroheshin pak, s’do te ishte keq.”
    Kush dhe per cfare do kerkoje falje, zotni? Mund ta sqarosh pak kete ?

  9. ”’Pavaresisht se Veriu gjendet ne nje pozite me te mire sesa ç’ishte ne vitet e komunizmit, ai (veriu) nuk eshte ende i qete, nuk ka bere ende paqe me veten, ndihet ende si i kercenuar, apo dhe i fyer, nga te gjitha keto “reaksione” jugore qe synojne vazhdimin apo perjetesimin e supremacise se kohes komuniste (1941-1991). ”’

    Shiko, per arsye historike, Qeveria e pare ka qene ne Vlore dhe perveç Laberise(Vlore-Tepelene) kontrollonte edhe Lalerine(Berat-Fier-Lushnje), pastaj u ngrit Esati e beri qeveri paralele ne Shqiperi te Mesme, nderkaq Veriu i mirefillte ngeli jashte loje.

    Me 1920, kongresi u mbajt ne Lushnje dhe lufta qe garantoi kufijte e gjithe Shqiperise u be ne Vlore, kryesisht nga lebrit.

    Me 1924 revolucioni demokratiko-borgjez u nis nga Jugu (Permeti e Vlora), deshtoi por Zogu i takon Shqiperise se mesme, jo vetem gjeografikisht, por edhe per mbeshtetjen paresore, burimin e fuqise se vet.
    Veriu i mirefillte jashte loje.

    Gjate pushtimit italo-gjerman, qofte Partia e qofte Balli, vepruan ne Jug e pak ne Shqiperi te mesme, luftimet kryesore me pushtuesit e me vone te luftes civile u bene te gjitha ne Jug.
    Veriu i mirefillte ngeli pothuajse krejt jashte loje, hiq Dibren e Haxhi Lleshit.

    Pastaj erdhen komunistet, mirepo edhe sikur ta zeme operacionet gjermano-balliste te kishin shpartalluar komunistet dhe rrjedhimisht pasi te ikte gjermani pushtetin ta kishin marre ballistet, perseri meqe keta ishin toske, pushteti po nga jugu do kalonte, se edhe ballistet si shqiptare te njejtin proçes krahinizmash do ndiqnin.

    Prandaj, nje Veri politikisht indiferent ndaj fateve te Shqiperise 1913- 1944, nuk mund te pretendoje se u larguan, u menjanuan prej Jugut.
    Shiko Shqiperine e mesme, aktive qofte per mire e qofte per keq (me shume per keq, po pak rendesi ka) nuk ankohet sepse nuk ka ndonje arsye, u aktivizua mori pjesen e vet.

    Shqiptaret jane gallate ne kete aspekt, se i presin gjerat t’ua sjellin te tjeret. Veriu pa u angazhuar fare ne 32 vjet histori, nje 30 vjeçar shume i renduar dhe delikat, sepse ishin vitet e kufijve e garantimit te pavaresise e vizionit ekonomik te se ardhmes, te stabilizimin te gjuhes etj, kerkonte qe te tjeret t’ia servirnin pushtetin ne pjate te argjente.

    Jo mo zoteri se pa u aktivizuar ti, pa treguar interes, pa bere sakrifica s’do te vijne te tjeret te ti japin, per çfare, per syte e bukur.

    Perkundrazi aktivizimi kunder komunizmit ne 1990-1992 dha frytet politike, nuk i menjanoi kush, deshen te merrnin pjese ne veprimtarite ku vendosej e ardhmja e vendit, i korren frytet, nuk eshte se ua hengri Jugu haken.

    Jugu nuk eshte se kerkon perjetesimin e supremacise komuniste, Jugu e ka pasur supremacine qe me 1912 e biles ka pasur pjesen e vet edhe ne kohen e Zogut, i cili mbante pas vetes kryesisht nga Shqiperia e Mesme dhe e Jugut.

    Pozicionin ia ka dhene aktivizimi ne kete 100 vjet shtet, jo komunizmi, biles e kunderta eshte e vertete, qe komunizmi shfrytezoi frymen aktive te Jugut per te marre pushtetin.
    Sikunder e thashe me lart edhe Balli po tek jugu do mbeshtetej, historia deshi qe te ishin komunistet.

    E theksoj edhe njehere, nuk ishte Jugu qe kishte nevoje per komunizmin per te qene vendimtar ne fatet e Shqiperise, por ishte komunizmi qe kishte nevoje per frymen aktive te Jugut per te zene rrenje ne Shqiperi.

    Natyrisht demet qe i solli komunizmi frymes aktive te Jugut, mund te shihen fare mire edhe sot, nga nje fryme nacional-demokratike kemi nje fryme social-reaksionare.
    Nje nga gjerat me te rendesishme, mendoj une, eshte si ti rikthehet Jugut fryma parakomuniste, jo per Jugun por per Shqiperine, Kosoven dhe trojet e tjera etnike.
    Jo-ja reaksionare e jugut te sotem eshte produkt i frymes social-reaksinare me burim periudhen e komunizmit.

    1. Jam dakord me Hyllinin – konfigurimi i sotëm i politikës dhe i kulturës në Shqipëri është rezultat i asaj çfarë ndodhi gjatë Luftës II; ku disa zona dhe krahina u aktivizuan shumë më tepër se disa të tjera, prandaj edhe u privilegjiuan më pas.

      Sa për të sjellë shembullin e parë që më vjen në mendje, Shtetet e Bashkuara, sot e kësaj dite, janë rezultat i luftës civile këtu e 150 vjet të shkuara.

      Për këtë do të ishte një formë cektësie ta kërkoje shkakun te komunizmi i perceptuar i Jugut; vetë fakti që komunizmi pati më shumë sukses në Jug, shpjegohet me atë që Jugu, që prej fundit të shekullit XIX, ishte kthyer në lokomotivë të zhvillimeve shqiptare – për arsye kryesisht ekonomike, por edhe sepse në Jug ishin qytetet kryesore të Shqipërisë (me përjashtim të Shkodrës) dhe në Jug përpunohej një kulturë qytetare shekullare, në krahasim me të cilën karshillëku katolik-mysliman i Veriut (përfshi këtu edhe Shkodrën) paraqitej si diçka mesjetare dhe e prapambetur.

      Komunizmi zuri rrënjë në Jug, sepse gjithçka tjetër në atë kohë po zinte rrënjë në Jug. Përndryshe, pati edhe grup komunist të Shkodrës (madje edhe një celulë ose parti komuniste të krijuar, çuditërisht, prej françeskanëve, siç e kam parë te Morozzo dalla Rocca); por këto nuk ngjitën në një kontekst social të përgjumur, si ai i Veriut.

      Komunizmi e fitoi edhe Luftën me Pushtuesit, edhe Luftën Civile me Ballin Kombëtar; dhe metodat që përdori për ta shtrirë pushtetin në Veri ishin barbare dhe të neveritshme; por Komunizmi nuk ishte shkaku i supremacisë toske ndaj gegëve; por pasojë e një zhvillimi ekonomik dhe kulturor që kish kohë që kishte filluar në Jug, duke përfshirë edhe Shqipërinë e mesme dhe pjesën më të madhe të Gegërisë së mesme (Tiranës, Elbasanit, Durrësit).

      Veriu nuk u përzie në zhvillimet politike gjatë Luftës II për arsye të ndryshme: prapambetja ekonomike dhe sidomos kulturore, një lloj kulture bajraktarizmi, që automatikisht i ngjitet më të fortit, lidhjet preferenciale të katolikëve me italianët dhe me gjermanët, etj.; dhe pastaj u detyrua të paguajë haraçin e indiferencës.

      Megjithatë, mjaftojnë disa të dhëna, si numri i botimeve, numri i gazetave dhe numri i të diplomuarve në universitete, për të kuptuar se Veriu kish mbetur prapa Jugut që para se të fillonte Lufta II; dhe se toskët po tregoheshin shumë më dinamikë, për t’iu përgjigjur zhvillimeve historike të cilat Europa ia hidhte Shqipërisë në kokë pa e pyetur shumë.

      Këtu do të shtoja edhe se mjafton të shohësh revistat kryesore kulturore të Shkodrës katolike – Hylli i Dritës dhe Leka – të botuara në vitet 1930, për të lexuar se çfarë i preokuponte elitat katolike të asaj kohe; dhe sa pak e kuptonin ato elita çfarë po ndodhte, në Shqipëri dhe përreth; dhe sa të papërgatitura ishin, përballë rrezikut që i kërcënohej Shqipërisë.

      Revista Leka e jezuitëve, të cilën kam pasur fatin ta studioj, për vite të tëra e drejtoi artilerinë e kritikës ndaj Europës liberale perëndimore; duke shpërfillur pothuajse krejt komunizmin, fashizmin dhe nazizmin; të thuash se liberalizimi ishte kërcënimi kryesor për ”djelmninë” shqiptare në atë kohë.

      Absolutisht asgjë nuk bënë katolikët, në vitet 1930, për të kundërshtuar komunizmin në Shqipëri; në konfirmim të të metave kongjenitale të komunitetit të tyre: i cili mbeti deri në fund introvert, i çinteresuar për pjesën tjetër të Shqipërisë, por i interesuar për të shërbyer si interface e Shqiptarëve me Perëndimin, veçanërisht me Italinë fashiste, dhe në përgjithësi pasiv dhe i varur prej padronëve të huaj.

  10. “dihet botërisht se e folmja e katolikëve të qytetit dallon mjaft nga e folmja e myslimanëve”

    Mbaj mend nje nga oret e para te leksioneve ne fakultet, kur prof. Bahri Beci befas i nderpreu fjalen nje shoqes tone shkodrane me “Me falni, mos jeni katolike?”. Kjo mohoi dhe profesori beri cudi: sipas tij “kohet e fundit” (behet fjale per fillimin e ’90-ve) po zbehej dallimi midis te folmeve, ne dobi te versionit katolik, kryesisht tek femrat e reja.

    Kam pasur iluzionin per nje kohe te gjate se mundesha ta bej dallimin, duke krahasuar te folmen e gjyshes me ate te shkodrankave qe njihja (ceshtje te ritmit, pastertise ne diftongje, tensioneve q/ç, ll/dh etj. ); por me vone vendosa se po gaboj.

    Arsyet mund te jene te shumta, si per pse-ne e ekzistences se ndarjes me dysh te shkodranishtes qytetese, si per puqjen e saj, sidomos ne gjini femerore, me vone; po per kete te fundit mbase do vleresuar modelimi i modernitetit vajzeror (ne vitet perkatese, kur edhe triumfoi) sipas shembullit vendas me te suksesshem ne pajtueshmerine me idealet.

    ps: edhe nje tjeter video qe do pare pa ze, nga Michel Gondry

    1. Atlasi dialektologjik i shqipes i ka këto dallime brenda qytetit të Shkodrës, duke i paraqitur si forma paralele, por meqë është hartuar në thelb para 1990-ës, nuk specifikon lidhjet mes një tipari fonetik dhe komunitetit që e ka.

    2. Ndonje shembull te Katolikces ka? Se po te jete per “burrofresko” “facolete” e “borse” kete fjalor e perdorte gjyshja ime per dite… edhe ishte muslimone nga ato 5 hereshet

  11. Mire shume, Xha Xhai,
    po fatkeqesine e popullit shqiptare nen diktaturen shtazarake gjysmeshekullore te jugut, kush do ta marre si “merite”? Pjese te saj e kemi edhe vendimin per standartin.

    Apo, sipas komentit tend te fundit, duhet te kujtojme parullen e ushtareve ruse qe dhunonin femrat neper beograd pas clirimit nga fashizmi: “ja te oslobodim, ja te jebem” (une te clirova, une te shkerdhej).
    Dmth, sipas teje, jugu paska fituar te drejten legjitime te shkerdheje shqiptaret, me gjuhe, me shtet e me territore!?

    1. Fatkeqësitë e kohës së komunizmit i ka përjetuar njëlloj edhe Jugu edhe Veriu, o zotëri. Plumbi i ushtarit në kufi nuk pyeste se ç’dialekt flisje; as paranoja e Enverit. Po të duash, shko dhe hidhi një sy listës së qytetarëve gjirokastritë që janë pushkatuar dhe persekutuar nën totalitarizëm, duke filluar që nga Bahri Omari. Prandaj na i kurse këto malokllëqe, sepse nuk t’i ha kush; as mallëngjehet kush me rolin e viktimës profesioniste, që paske vendosur të luash kaq provokativisht.

  12. Me sa lexova në faqen e Kuvendit, njoftimi për shtyp në gojën e Gjozepins do tingëllonte pak a shumë kështu:

    N lidhje me qënnrimin “insitucional” dhe qi nuk i bân nner Prezidentit t Republiks, krytarja e Kuvênit skjaron se:
    Jozefina Topalli flet me krenarí dhe me vedije shqypen ma t bukër, at me t cillën foli Gjërq Fishta, Kol Idromeno, Fadil Kraja, Migjeni, Luigj Gurakuqi. At gjuh Hagji Qamili nuk e kupton dot!

    Edhe vetë njoftimi për shtyp qe shkruar me gabime: “insitucional”, “Kol”. Kur vetë Kuvendi lajthit, e ç’mund të bëjmë ne të tjerët. Për lajthime drejtshkrimi e kam fjalën…

  13. Diagnostika qe bejne Hyllin me Xhaxhain eshte vertet shume e dobet, dhe madje, per mua, nje nder shkaqet e ketyre “problemeve” qe kemi. Nje diagnostike e tille te çon ne gabime te vazhdueshme dhe ne perjetesimin e asaj qe thashe me lart, pra te gjendjes se tensionuar ndermjet njerezve. Megjithate, une s’do te bej nje kunder-ekspertize, besoj se kam folur goxha tashme per kete problem.

    Po i pergjigjem vetem Spiritusit :

    Zotni,
    Pa u perseritur njeqind here ne fjalet e mia, une do te permendja nje rast dhe nje kohe qe e kemi te fresket ne mendje : 1997. Te gjithe sa jemi ketu, kemi qene aq te rritur te kemi kujtimet tona. Ne kete 97, duke bere abstraksion te gjithçkaje politike, financiare, ekonomike apo ç’te duash ti, ka ngelur diçka qe perforcuar dhe madje vulosur per ca breza te tjere, ate qe brezat e meparshem e kishin ditur prej kohesh. Dua te jem me i qarte :

    Spiritus : ne kete vit te qelbur, JANE VRARE DHE MASAKRUAR FOLES TE GEGNISHTES, pa kurrfare faji apo pozite politike. Jane pushkatuar ne vend, aty per aty, njerez qe kane pasur FATKEQESINE e shqiptimit te nje zanoreje HUNDORE.

    Mund te me thoni : po kjo eshte bere nga banditet. Sigurisht qe nga banditet dhe kriminelet, sepse kush vret eshte kriminel, por ama HELMI i injektuar mire qe prej 50 vjetesh kunder KOKETRASHIT qe flet si ne shpelle, beri ate qe keta bandite te shkonin ne plumba ndonje fatkeq GJUHE qe gjendej ato dite rastesisht ne zonat qe ju i dini me mire se une.

    Kush nuk e shikon qe kjo urrejtje NUK ISHTE THJESHT NJE REAKSION EPIDERMIK i nje humbjeje parash, por NJE SHPERTHIM I DICKAJE QE VLONTE DHE ZIENTE PREJ KOHESH E PREJ KOHESH, s’mund ta quaj tjeter vetem demagog ose qorr. Dhe me e keqja eshte se e njejta histori po vazhdon e vazhdon e vazhdon. Shembullin me te fresket e ke me njefare kryetari te partise socialiste qe ka krijuar nje retorike PASTERTISHT fyese kundrejt nje rajoni te tere. Ky njeri, duke menduar se po shan personalisht Sali Berishen, nuk ka arritur te gjeje asgje ne kete sharje, perveç epiteteve qe nuk e prekin me Berishen si Berishe, por Berishen si i zbritur nga nje vend i caktuar.

    Me vjen keq por une nuk e shoh te njejten gje tek Berisha kundrejt Rames. Ky Berishe, qe disa here kapercen çdo lloj kufiri apo caku te debatit normal, nuk i ka mveshur kurre Edi Rames epitete qe kane aluzione KRAHINORE apo GJUHESORE. Por eshte marre gjithmone me te kaluaren komuniste te te atit dhe me qendrimet e vete Edi Rames ne lidhje me punet e tij private. Kjo s’do te thote aspak qe po marr ne mbrojtje Berishen, sepse te gjitha sulmet e Berishes mbi te atin e Rames apo mbi menyren e brekeve, jane te ulta dhe te pacipa, dhe pa asnje baze debati. Por ama, une verej se Rama nuk merret me me Berishen si Berishe, por merret me Berishen si SINDROM apo SIMBOL i diçkaje.
    ____________

    Kur fola per faljen, nuk nenkuptova fare nje kerkim faljeje me ceremoni. Kjo ka ikur. Kete mund ta benin vetem xhelatet, por keta kane vendosur te mos thone asgje, iku puna e tyre. Ne kete pike, ne do te ngelemi gjithmone ne “kerkim te diçkaje qe s’do te vije kurre”. Por me falje une nenkuptoj ANALIZEN e qarte, te kthjellte, te ndershme te intelektualeve shqiptare, sidomos ata qe flasin apo percjellin njefare ideje “jugore”, nje analize ku gjerat te marrin emrin e tyre : nqs ka pasur nje diskriminim te vertete ndaj veriut, gjate kohes se komunizmit, une do te deshiroja qe vete intelektualet “jugore”, te thonin dhe te bisedonin hapur se ne kemi trasheguar nje situate te semure, dhe ju lutem o intelektuale “veriore”, ejani qe te punojme bashke per ndreqjen e kesaj situate.

    Nje gje duhet mbajtur mend mire : fshehja e emrit te semundjes, apo e shenjave te saj, nuk te shpeton nga semundja, por thjesht e acaron ate, duke e nisur trupin e semure, ne afatgjate, drejt vdekjes. Vetem piketimi me gisht i shenjave dhe i plageve do te lejoje ringjitjen edhe njehere te trupit tone shoqeror, gege e toske bashke.

    Dhe ne kete lufte, intelektualet gege e toske bashke, duhet DETYRIMISHT t’i braktisin llogoret partiake, dhe te ngjiten ne ate stadin e ndershmerise ku nje njeri i ze emrin se vertetes edhe kur ajo e “lendon” ate. Me te tille njerez, ecni dhe ecim bashke, asgje s’na gjen.

    1. Shkruan:

      Diagnostika qe bejne Hyllin me Xhaxhain eshte vertet shume e dobet, dhe madje, per mua, nje nder shkaqet e ketyre “problemeve” qe kemi. Nje diagnostike e tille te çon ne gabime te vazhdueshme dhe ne perjetesimin e asaj qe thashe me lart, pra te gjendjes se tensionuar ndermjet njerezve. Megjithate, une s’do te bej nje kunder-ekspertize, besoj se kam folur goxha tashme per kete problem.

      Në fakt, pas këtij pohimi nuk është dinjitoze të bishtnosh kësisoj. Ose bëje “kundër-ekspertizën”, ose mos e përmend fare. Hic Rhodus hic salta!, tha.

      Duhet të kesh parasysh se askujt, po askujt vërtet, nuk i intereson reagimi yt epidermik, ose fënda e lehtë që lëshon kështu si pa dashje (“diagnostika… është vërtet shumë e dobët”). Ta ka thënë edhe J.-ja – hiq dorë nga kjo mani për të gjykuar, sepse po të shndërron në kloun. Përkundrazi, nëse vihesh të argumentosh, gjithnjë ka shpresë se mund të nxjerrësh diçka të vlefshme, ose gjithsesi më të vlefshme se nënproduktet e fermentimit të mendimit në zorrë.

  14. Shkodranishtja letrare eshte gjuhe e vdekur. Nuk flitet dhe nuk korrespondon me shkodranishten e folur: shkodran qe thote “me shkue” nuk kam degjuar. Jozefina Topalli nuk flet gjuhen e shkruar te Fishtes – qe nuk ishte as nga Shkodra -, por gjuhen e folur te brezave paraardhes – natyrisht me evolucionin kohor – te cilet nuk e mesuan gjuhen e folur duke ndjekur leksionet e Fishtes, Mjedes etj. Mjafton te shikoni nje video te Fadil Krajes ne youtube, meqenese citohet nga Topalli, dhe ta krahasoni me shkodranishten e letrarizuar, per te konstatuar diferencat. Ketu Topalli beri nje lapsus. Per me teper, mbrojtja e nje forme dialektore letrare te panjohur, me pretekstin se shqipja standarte nuk perdoret ne veri, nuk ndryshon shume nga imponimi i gjuhes standarte. Kjo krijon paradoksin, per te mos thene skena groteske, si p.sh nderhyrja e nje profesori te cituar nga xhaxhai, qe kur i lexova artikullin e shkruar ne nje shkodranishte te letrarizuar self-service, menjehere m’u kujtua kur ne 1999 perpiqej te na diktokte leksionet sa me afer shqipes standarte, aq sa dallohej nga masa e profesoreve te tjere. Qe te dy flasim te njejten shkodranishte, te shkeputur nga forma e letrarizuar.

    Dallimet brenda dialektit perqendrohen kryesisht tek germat ‘Q’ dhe ‘GJ’

    Tek fjala ‘qartë’: muslimanet e shqiptojne ‘qart’, katoliket ‘kjart’.
    Tek ‘gjatë’: per muslimanet ‘gj’ perben nje foneme, ndersa per katoliket jane ‘g’ me ‘j’. Natyrisht, vetem ne disa fjale: gjatë, gjuha, gjuri, etj. Fjala ‘gjuha’ mund te shqiptohet edhe ‘xhuha’. Ka nje tendence qe ne aspektin fonektik shkrin “XH” dhe “GJ” dhe kjo krijon shpesh konfuzion ne shkrim, pasi mjaft individ nuk arrijte t’i dallojne.
    Gjithashtu, nese tek ‘Q’ dhe ‘Ç’ per muslimanet forma grafike dhe fonetike perputhet, per katoliket – ketu perfshihen edhe mjaft musliman, si rrezultat i veprimtarise shkollore – jane e kunderta, pra shkruhet ‘Q’, por shqiptohet ‘Ç’ dhe anasjelltas. Madje fjalet ‘çekan’, ‘çarçaf’, ‘blloqe’, etj., transformohen edhe grafikisht ne ‘qekan/qekiq’, ‘qarqaf’, ‘blloçe’, etj.
    Dicka e tille vlen edhe per germat ‘GJ’ dhe ‘XH’.
    Keto prodhojne rezultate grafike te tilla:
    – Shesim blloçe me shumice.
    – Isha ne kalqeto.
    Ka edhe ndryshime ne disa fjale:
    ‘shqelm’ (shkelm) ne ‘shtjelm’, ‘iken’ ne ‘ikne’, ‘myten’ (mbyten) ne ‘mytne’, etj.
    Sapo shkeputesh pak nga Shkodra, edhe 3-5 km, perceptohet menjehere ndryshimi, megjithese me levizjet e popullsise ndryshimet bashkejetojne ne qytet.
    Ne zonen rurale te Nenshkodres perendimore, pegjate fushes se Bunes, fonema ‘Q’ ne shembullin e mesiperm shnderrohet ne ‘CJ’, pra ‘cjart’, ‘cjaj’, ‘cjorr’, ‘cjetsi/cjetci’, ose ‘xjyshi’, ‘xjumi’, ‘xjuha’, etj.

    Kjo per te kuptuar se gjuha/forma dialektore e Lahutes se Malesis ndryshon nga ajo e Shkodres dhe e gegerise ne pergjithesi. Diferenca mund te verehet edhe tek cikli i Oso Kukes, qe Fishta i kushton nje hapesire te konsiderueshme heroit, madje eshte Fishta qe e ben hero popullor. Kenga qe sot i kendohet ne Shkoder bazohet ne vargjet fishtiane, por ato jane pershtatur ne formen e folur te shkodranishtes.

  15. ehe…,
    Kete debat e kemi bere edhe here te tjera gjetiu. E kuptoj ndjeshmerine tende te vecante per krimet e komunizmit por:
    -persekutimi, vrasja, burgosja, internimi i disa (dhjetra apo qindra ) personave veriore nuk eshte bere ndaj tyre si te tille, dmth se ishin veriore, katolike dhe flisnin gegnisht. Kjo qasje eshte kryekeput e gabuar.
    -Nuk ka patur nje diskriminim te rajonit te veriut si te tille.Perkundrazi ,pa dashur te bie ne patetizem, ishin te rinj , kryesisht nga jugu, ata qe derdhen gjakun ne veri gjate LNCL (ti leme menjane episodet me vargjet fyese per lumianet, sepse edhe ne 97, ti i di fort mire , se si ju drejtuan ne menyre provokuese vlonjateve, policet e SHIK-ut: ku jini o vlonjate /se do tu bejme grate ) Dhe sa e sa te rinj qe lane rinine e tyre ne viset e veriut si mesues, mjeke, inxhiniere, agronome, veterinere, financiere, e te tjere, e te tjere. Ky eshte realiteti, te jemi te drejte.Se pse ndodhi ky “eksporim” kuadrosh nga viset e tjera drejt veriut deri nga vitet 70, eshte ceshtje tjeter.Disavantazhet gjeografike dhe social-historike nuk duhet t `ja veshim komunizmit.
    Eshte e vertete qe regjimi komunist u mbeshtet dhe thirri ne administrate dhe pozitat kyce njerzit e jugut por kjo logjike ndodh ne cdo regjim, edhe ne ate me demokratik. Sot , bie fjala, tropojanet bejne ligjin ne te gjitha nivelet e administrates, pra jane pak si shume ne raport me shumicen .Sigurisht ka patur nje dyshim permanenet ndaj veriut si vater e katolicizmit, bajraktarizmit dhe antikomunizmit. Por ajo qe ka rendesi eshte se nuk ka patur ndonje PLATFORME antiveriut dhe anti gegeve si te tille.
    -Ne 97-en e zeze per te gjithe, viktimat qe u masakruan barbarisht ne Vlore, nuk u masakruan per nje zanore hundore , pra sepse ishin GEGE, por si pjestare te nje organizmi shteteror te kriminalizuar.Duke shpjeguar se pse ndodhen ato vrasje, nuk justifikoj barbarizmat qe u bene .Dhe duhe te shtoj se 97 ishte edhe akumulim pakenaqsish per terapine shock,revanshizmin , triumfalizmin me pasoja “gjuetine e shtrigave” , spastrimet nga administrata, ushtria , privatizimet abuzive te nje pasurie qe e kishin vene te gjithe, duke shernguar rripin e kursimit. Humbja e parave ishte fitili qe eksplodoi kete zemerate kunder nje regjimi abuziv por jo kunder nje sistemi qe u votua ne menyre peblishitare ne vitin 92.
    VERIORE E JUGORE JANE KAQ TE LIDHUR E TE MPLEKSUR ne raporte pune, miqesore, shoqerore sa me duket e pakuptimte qe nje grup intelektualesh te jugut ti kerkojne falje veriut …Kujt , perse dhe ne emer te kujt?? Per krimet e komunizmit? Kjo ishte dhe pyetja ime me lart. Eshte tjeter gje kultivimi/selitja e frymes se vllazerimit dhe perbashkimit, pertej vijave te frontit politk.Por mjerisht, perves se jemi kafshe politike, vazhdojme te ushqehemi me politiken ne plan te pare. Ndryshimi duhet te filloje nga lart dhe sigurisht nje politike e paqte, civile, jokonfliktuale do te reflektohet edhe poshte, duke sfumuar paragjykimet dhe etiketimet reciproke lokaliste.
    ehe.., ti e di fort mire si funksionon mekanizmi paragjykimeve dhe stereotipeve per te mbritur tek “maloku”, “labi gur-kusarit apo gjysem opinge”, “laluci”, “ceceni” etj. .Perdorimi i tyre nga politika dhe perfshirja e ketyre etiketimeve ne diskursin politik , sigurisht qe eshte e shemtuar nqs kundershtari politik stigmnatizohet si “shpellar” jo per nga mendesia (primitivizmi, bajraktarizmi bie fjala) por thjesht nga koordinatat gjeografike ku ka lindur.

  16. Kam përshtypjen se përtej çështjes së formës, pra të shqiptimit publiko-institucional në formatin dialektor e jo standart (ky i fundit do t’i përgjigjej përndryshe kuptimit dhe thelbit të institucionit që Topalli përfaqëson, jo si shkodrane por si parlamentare e përzgjedhur sipas një procedure e kritereve, për të përmbushur një funksion), Presidenti i është referuar gjithashtu përmbajtjes së ligjërimit në fjalë. Ligjërim i cili anashkalon tërësisht kufijtë e ushtrimit institucional, për të përmbushur bie fjala, misione personalo-partiake. Bie fjala, një Kryetare Kuvendi që i referohet Presidentit të Republikës si Presidenti i Bulevardit, apo që pretendon nxjerrjen për zhelesh të opozitarëve, ndërkohë që këta të fundit nëpërkëmben rregullisht në seancat që e njëjta Kryetare pretendohet të drejtojë e të disiplinojë. E nga kush? Nga Berishë Berisha, superpërfaqësuesi qeveritar, që e shumta, në ato seanca, duhet të japë llogari për mbarëvajtjen e punëve. Në më të mirën e rasteve.

  17. “ne kete vit te qelbur, JANE VRARE DHE MASAKRUAR FOLES TE GEGNISHTES, pa kurrfare faji apo pozite politike. Jane pushkatuar ne vend, aty per aty, njerez qe kane pasur FATKEQESINE e shqiptimit te nje zanoreje HUNDORE. ”

    Nje nga legjendat rurbane qe qarkullonte ne 1997-ten, ishte se “djemte” i pikasnin agjentet e SHIK-ut e infiltruar ne Vlore me ane te byrekut me gjize.

    – C’po ha?
    -Byrek me “gize”…

    Pra jo me gjize. Dmth agjentet e SHIK-ut, mu si agjentet e keqinj atmosferike (“fryn Veriu”) vinin nga i njejti vend. Po ky rifunksionalizim barcaletash te vjetra na informon, e shumta, per natyren e fast-food-it ne ato vite te stuhishme, jo detyrimisht per ndonje ngjarje reale ne Vlore.

    (Detaji me gjize me kujton ne fakt sesi zbulova bashkekombesine e nje byrekberesi ne Lubjane, nje dekade e pak me pare, kur me shpjegonte gjermanisht gjithe perberesit qe fshihte brenda seria e byrekeve; deri sa ndaloi tek nje i padeshifrueshem dhe tha me siklet: “Mit gjiza!”)

    Shibolethi (demek) ka funksionuar, si legjende te pakten, edhe ne kontekst brenda-geg (aq i brendshem sa edhe Top-alli sot), kur Toptanet e Krujes, luftonin kunder Tiranes. Kristo Frasheri shenon gojedhanen se tiranasit u vendosnin para nje prove te pakapercyeshme te dyshuarve si krutane: nje tra.

    -C’po ha? (jo, gabim kjo!)

    -Ca osh ky?

    -Treni…

    Pra jo “trau”. Krutanet e legjendes nuk njihnin dallim midis shumesit dhe njesit nder trare. Kush gabonte, vritej ne vend. Skandal: gege me gege…

  18. Eshte per te ardhur keq, sinqerisht, se sa kollaj bie diskursi publik shqiptar pre i “red herring” te politikaneve. Nderhyrja e presidentit, megjithese e vonuar, kishte te bente me etiken e komunikimit te politikaneve. Ishte e drejtuar vecanerisht ndaj zyres se kryetares se parlamentit, si moderatore e komunikimit. “Gjuha” ne nderhyrjen e Topit ishte term qe shenjonte komunikimin, dhe jo dialektin, apo theksin. Thene ndryshe, Presidenti nuk po fliste per dialekt, por per dialektike. Ajo qe vijoi, ishte shtremberimi i zakonshem dhe kategorizimi tashme bajat i tjetrit. Nga nje cesthje mbi dialektiken, muhabeti u shtremberua ne nje ceshtje mbi dialektin. U mor poza e zakonshme e etiketimit te tjetrit. Shkurt, Presidenti nderhyri qe te ndalonte peshtymat dhe hengri nje peshtyme edhe vet. Peshtyma ne kete rast eshte efekt i se njejtes mungese etike ne komunikim ku tashme kemi te bejme jo thjesht me me tosko-greko-komuniste, por me tosko-greko-komunisto-antieurpiano-haxhiqamilist. Fatkeqesia ketu eshte se beshtymat e politikaneve tane, shtremberimet e thelbit qe vene ne rend te dites lokalizmat, a thua se kjo eshte me e rendesishme se etika e komunikimit publik, ne vend qe te denohen ashper nga intelektualet publike, nga analistet, nga figurat mediatike, ndiqen deri ne fund, sikur pikerisht ne drejtime te tilla edhe do zbulohet thelbi i te qenit shqiptar. Eshte vertete per te ardhur keq kur shikon se cfare jehone mediatike dhe cfare debatesh jane ngjallur ne lidhje me dialektet, ne krahasim me heshtjen pothuaj totale ne lidhje me etiken e komunikimit publik nga ana e politikaneve. Me sa duket ka nje surplus analistesh qe analizojne raportet e dialekteve me njeri tjetrin dhe me veten, nderkohe qe intelektualet publike qe te merren me dialektiken ose mungojne fare, ose jane hipnotizuar krejt nga peshtymat e politikes.

  19. Gegnishtja nuk eshte vetem “gjuha e Parruces” qe djallezisht shume nga diskutantet ketu duan ta kufizojne. Gegnishtja eshte e folmja qe fillon qe nga Elbasani dhe mbaron deri ne skajet me veriore te trevave shqiptare. Shqiptaret e Kosoves nuk flasin shkodranisht por gegnisht. Fjalori i Mehmet Elezit na jep nje ide se sa e madhe dhe e pasur eshte gegnishtja. Sdq. ky debat u provokua nga Topi kur akuzoi e ofendoi nje zyrtare te shtetit se nuk di shqip vetem pse kjo e fundit ne raste me te shumten informale, flet ne dialekt. Tani ka dy arsye qe jepen per kete lajthitje te Topit. Fadil Kraja thote se eshte nje makiavelizem, ku Topi per interesa politike, kerkon te thote qe me jepni voten mua se une jam kunder malokeve. Te tjere ka qe thone se Topi kaq di dhe kaq flet, eshte naiv e budallalleku e shoqeron gjithmone. Une anoj nga kjo e dyta. Ajo qe me shqeteson eshte sulmi ndaj Topallit, kesaj rradhe krejt padrejtesisht dhe heshtja kur Bamir Topi ka pushuar se qeni president i Republikes me atributet dhe detyrat qe i jep e i ngarkon Kushtetuta. Bamir Topi po sillet si kryetar partie jo si president ashtu sic e parashikon e detyron Kushtetuta aktuale. Zevendesi i tij ne KLD dhe me gjase edhe zevendesi i tij ne parti, sfidon shtetin nga i cili vazhdon te marre rrogen duke grisur formularin e censusit. Nese edhe ky nuk eshte subversion ndaj shtetit, atehere s’di cfare akti tjeter mund te quajme subversion. Po ta kishte bere Bollano kete veprim (se edhe Bollano eshte kunder censusit), hapur dhe ne media, do te ngrihej nje fushate e tere kunder tij gati-gati histerike. E ben Kreshnik Spahiu dhe heshtet!

    1. “ky debat u provokua nga Topi kur akuzoi e ofendoi nje zyrtare te shtetit se nuk di shqip vetem pse kjo e fundit ne raste me te shumten informale, flet ne dialekt.”

      Kjo eshte nje menyre e te parit te gjerave. Nje tjeter eshte se kjo zyrtare shteti, ne raste me te shumta formale, ben thirrje per kapje per zhelesh, apo atehere kur duhet te flase shqip e kunder kapjes per zhelesh pa ekuivoke, ben “toleranten” dhe hesht. Topalli nuk u akuzua se flet gegnisht, por se s’di te flase gjuhe tjeter pervecse nje PD-ishte te vrazhde, vrazhdesi qe nuk ka te beje fare me vlerat e gegnishtes, por vetem me harbuterine e pushtetit. Topalli do kishte marre te njejtat kritika nga Topi, edhe sikur te ishte nga Gjirokastra, Skrapari, Tepelena, apo Petrela. Por ja qe objekti i kritikes eshte i pamundur, kur e njejta PD-ishte e vrazhde nuk e konsideron as Presidentin President, por e quan opozite. Kjo eshte gjuha qe kritikohet, ajo gjuhe qe e konsideron cdo gjuhe qe nuk eshte PD-ishte si opozite, si antieuropiane, si haxhiqamiliste, si tradheti, etj, etj. Ky strehimi pas dialekteve, pastaj, thjesht sa verteton se ndryshe nga c’thote platituda, strehet e maskarenjve nuk kane fund.

  20. Kultura pike se pari dhe se fundi, eshte nje tregues ekonomik.
    E pa mbeshtetur materialisht, nje kulture i ngjan nje bime qe nuk eshte ne element te vet – pa uje, ose pa diell, ose pa toke, ose pa hije etj etje. Shkurt nuk ka mundesi te zhvillohet dhe evoluoje.
    Nje nga kulturat me te zhvilluara te popujve autoktone ne Kanada eshte ajo e Haida-ve ne Pacific North West. Skulpturat apo pikturat e tyre me elementet fantastik jane te klasit te pare. Por po te germosh pak me thelle sheh se Haida-t kane qene nje popull i pasur materialisht, i zhvilluar nga ana ekonomike, me nje ekonomi te mbeshtetur mbi skllavopronari, ku cdo fis ( fiset ndahen ne baze emra kafshesh) merrnin skllever kudo qe te mundeshin.

    Ne qofte se ne do ti kendojme pa pushim “vetmise se dy Shqiperive”, duke u ankuar secili per fatin e keq te vetin, qe i solli, pa e kerkuar, barren e te jetuarit me tjetrin, duke i numeruar njeri-tjetrit se sa here e ka hapur apo mbyllur deren dhe dritaret, gjasat jane qe per kete shekull dhe ate te ardhshmin Shqiperia do te vazhdoje te jete ne te njejten situate si sot, ku vendi ka rene ne dore te nje klase politike gangstere, e cile per te mbuluar deshtimin ne drejtimin e vendit, dhe amoralitetin e tyre personal (s`ka klase tjeter qe perfiton me shume se ata nga gjendja ne vend), perpiqet ti jape nje ngjyre repsektueshmerie ekzistences se tyre , duke e veshur veten here pas here me diskurse te “thella” te natyres kombetare apo kulturore.

    Kultura me e forte( ketu s`hyjne vetem kenget dhe vallet) eshte aty ku ekonomia eshte me e forte. Dhe kultura toske ka qene dhe mbetet me e forte dhe dinamike sepse ekonomia ne ato zona ka qene dhe mbetet me e forte se sa ne pjese tjera te Shqiperise.
    Veriu po nuk doli nga marazma ekonomike, nuk do te dale dot nga marazma kulturale, sado te ankohet apo te rivendikoje per padrejtesite dhe roline e saj nen diell. Historikisht , dhe brenda natyre se gjerave, ne Shqiperi eshte Veriu qe ka zbritur ne Jug dhe jo e kunderta. Zhvillimi i Shkodres si nje nga qendra perfaqesuese te kultures se Veriut ka qene i kushtezuar pozitivisht nga faktore qe sot mungojne. Psh Shkodra ngelesh nje zone kufitare e Perandorise Osmane, ishte nje qender hyrje e dajle mallrash, njerezish e bashke me to edhe idesh, ku te gjitha rrymat fetare, kulturale, idelogjike te kohes ( gjysma e dyte e shek. 19) derdheshin ne nje vend. Njehere se ndryshuari keto kushte, roli i Shkodres si qender e madhe ekonomike dhe kulturale erdhi duke rene. Tani, nen kushte te reja, duhet pare se sa te afte do te jene te ri-shpikin vet-veten. Por kjo varet plotesisht nga ata, e nga asnje tjeter, qofte edhe nje kryetare parlamenti, e veshur me rroba te shndritshme taftaje.
    Kosova syte i ka kendej por doren e ka andej. Lidhjet e saj ekonomike, per qindra vjet tashme, kane qene me shume me Serbine se sa me bashkeatdhetaret e vet apo rajone te tjera te tokave te banuara nga shqiptaret. A do te jete ne gjendje te transformohet ne nje qender te kultures dhe ekonomise shqiptare? Le te hidhen zarat. Me fjalime, kang krahu dhe mustak te medhenj kjo pune s`behet. Do pune.
    E vetmja zone qe ka qene me e pasur, ka mbetur me e pasur, dhe ne te njejtat kushte, do vazhdoje te mbetet me e pasur, eshte Shqiperia e mesme, jugu, Toskeria. Nje gje e tille nuk eshte as dhurate, e as krim.

    Per mendimin tim ky realitet do njohur, do perqafuar dhe do emuluar.
    Ka plot per te mesura nga njeri-tjetri. Ka me shume gjera qe na bashkojne se sa na ndajne. Prandaj keto perpjekjet per ta cuar diskursin publik shqiptar ne analize dialektesh e primatesh ngjan aq infantin sa me duket cudi se si “chattering class” e jona i jep kaq hapesire.

    Ose tallen me ne…
    Ose shpella e tyre i ka bere te sillen ne nje menyre te atille sa mua me duken si te rreshqitur.

    1. Zoteri,
      A mund te me jepni nje shembull te vetem te dikujt prej nesh ketu qe jeton ne shpelle ? Mjafton nje shembull dhe diskutimi juaj qendron deri ne piken e fundit. Perndryshe, diskutimi juaj eshte nje helm nga ata qe s’lodhem se perserituri se e kane çuar gjendjen ketu ku jemi. Ky helm i “shpellave”, i “shpellakeve”, i “kafsheve qe s’dine te flasin shqip”, eshte pikerisht kyçi i te kuptuarit te kesaj situate.

      Fatkeqesisht, njerez si ju, me kete gjuhe, ka ende shume. Ndonese me pak se me pare, ata perseri jane shume. Por une jam i qete : nje dite keta njerez dhe kjo gjuhe do te zhduket. Ne mos me ndihmen e intelektualeve mendjekthjellte, te pakten natyra do te kujdeset per kete me zhdukjen fizike. Eshte teper ngushellues, per mua te pakten, fakti qe njerezit te mos jene te pavdekshem. Le te perfytyrojme per nje çast te ishin te pavdekshem, dhe te mendonin e te flisnin keshtu si ju. Mallkim i perjetshem, e ka emrin kjo. Por fatmiresisht, gjerat jane te mbyllura ne kohe, dhe nje dite asgje nga mendimi juaj nuk do te mbijetoje. Eshte i destinuar per ne koshin e Historise.

  21. Unë vij nga një familje toske (Gjirokastër), por kam jetuar gjithnjë në Tiranë. Kush ka jetuar në Tiranë, e di se ndarjet në toskë dhe gegë janë pak etnografike, folklorike dhe provinciale; meqë të jesh tiranas do të thotë ta kapërcesh dallimin tosk/geg, për t’u rreshtuar brenda një dallimi tjetër: tiranas/jotiranas. Kur ende fëmijë, unë luaja gjithë ditën me fëmijë që ishin vendës, gegë të mesëm, kryesisht të ardhur nga fshatrat përreth Tiranës (mëhalla ime i kishte shumicën e familjeve nga Ndroqi). Më pas, në shkollë, përbërja e klasave ishte një mozaik, ku përfaqësohej e gjithë Shqipëria: shoqen time të parë të bankës, në fillore, e kisha katolike, me prindët të dy nga Shkodra (edhe ajo Jozefina e kishte emrin! Më pëlqente për vdekje, sepse kishte syze). Tirana, edhe e viteve 1960, ishte një melting pot shqiptar.

    Tezja ime, ndërkohë, ishte martuar në Shkodër; një nga qejfet më të mëdha të fëminisë sime, ishte të kaloja ca kohë mysafir në shtëpinë e familjes së madhe të burrit të saj në Toptanë, në mes të kopshteve me fiq e me pula e me arkapija; duke u hargalisur me gjithfarë shkodranësh eufonikë teksa therrej berri mu në mes të oborrit dhe unë merrja leksionet e para të anatomisë së krahasuar (edhe pse atë punën e mushkënisë së zezë nuk e mora vesh dot kurrë). Nuk mbaj mend të jem ndier ndonjëherë i huaj aty, megjithë dialektin dhe klanet e hekurta që më rrethonin.

    Të ishe tiranas (ose tirôns, nëse doni), ishte edhe kjo aftësi për t’i luajtur të gjitha këto lojëra të vogla ndërpersonale, dhe për ta krijuar identitetin mbi këto marrëdhënie. Shokët dhe shoqet e mia të tetëvjeçares e më pas të gjimnazit kishin lindur vërtet shumica në Tiranë, por familjet e tyre i kishin nga Skrapari dhe Kruja, nga Durrësi dhe Shkodra, nga Elbasani dhe Korça, nga Gjirokastra dhe Kolonja, nga Dibra dhe Kukësi, shpesh edhe të përziera mes tyre. Më pas, kur shkova të studioj për gjuhë-letërsi në Universitet, dhe përfundova në një klasë ku gjithashtu përfaqësohej gjithë Shqipëria, e kuptova se kisha kaluar në një realitet tjetër, ku prejardhja krahinore merrte përparësi ndaj lidhjeve ndërpersonale, dhe gjithçka vlerësohej në bazë të origjinës.

    E pashë veten zhytur në një mjedis të ndyrë, të molepsur me spiunime, mëri dhe moskuptim, ku deri edhe profesorët shqetësoheshin nga gatishmëria e kolegëve të mi studentë për të fundosur njëri-tjetrin. E mira më e madhe për mua, nga ajo kohë, ishte që të kuptoja se çfarë mjedisi të çmuar kishim krijuar më parë, me njëri-tjetrin, në Tiranë; dhe sa delikat dhe i brishtë ishte ky mjedis qytetar, përballë vrazhdësisë së Shqipërisë tjetër, që nuk donte të ishte pjesë e Tiranës, por donte ta sundonte atë, si Rastignac-u i Balzac-ut Parisin. Vetëm në vitet universitare e kam përjetuar Shqipërinë provinciale, të ndarë në toskë dhe në gegë dhe të mbytur në mëri, dyshime, meskinitete, varfëri mendimi dhe mjerim moral.

    Tirana, në ato kohë (vitet 1980), po fillonte të pushtohej nga snobizmi, hap pas hapi; dhe snobizmi i kishte kapur të gjithë, pavarësisht nga origjina dhe statusi; meqë të gjithë dëshironin të ishin “më lart” se ç’ishin vërtet; çfarë mendoj se ma shpëtoi disi shpirtin ishin lidhjet që mbajta me të qenit tiranas dhe kryeqytetas, ose kundërshtues deri në fund i urrejtjes, shpesh absurde, të fshatit për qytetin dhe të provincës për kryeqytetin. Megjithatë, në atë kohë kam qenë krejt i papërgatitur për të kuptuar se një pjesë e brezit tim, pjesa më agresive dhe arriviste që ndërkohë kishte zbritur në Tiranë, po gërmonte llogoret për luftën e re; atë të kapjes jo vetëm të shtetit, por edhe të qytetërimit shqiptar, çka edhe ndodhi pas 1990-ës.

    Gjithsesi, unë ende i përkas një kohe kur ndarjen gegë-toskë e përfytyroja si të mbyllur në muzeun etnografik; dhe ku e konsideroja praktikisht pjesë të qenies sime qytetare që të mësoja e të përvetësoja, sa të mundja, diçka edhe nga qenia gege, edhe nga qenia toske; çka mund të jetë sot një handicap, por të paktën mua më ka ndihmuar për ta jetuar në mënyrë më të plotë shqiptarinë time; në kuptimin që, bie fjala, unë sot e kësaj dite flas gegërishte me shoqen time të shumtën e kohës; por një gegërishte të zbutur, që nuk ka për qëllim të imponojë ndonjë primat të gegësisë, as të “rishikojë” standardin; por vetëm të themelojë dhe të ruajë një nivel bisedor të shqipes, të spërkatur me nota të forta intimiteti. Make love not war – këtë do t’u rekomandoja edhe hordhive katundare, që janë gati të kacafyten për zanoret e tyre.

    1. Xhaxha, a nuk eshte lokalizem i theksuar, superioritet i qendres ndaj provinces, perbuzje e fshatit nga qytetit kjo fraza juaj per hordhite katundare qe jane gati te kacafyten per zanoret? Duke konsideruar se dhe ne Tiranen kazan perzies, hordhite katundare qe nxorren koke kur ti shkove ne fakultetin e filologjise.

      Nuk mendoj se kjo e jotja eshte qasje dobiprurese. Eshte nje qasje e ngushte ne prizmin e saj qe i thurr lavde eksperiences tende personale (jo pa te drejte) ne Tiranen e viteve 80-te me femij te familjeve te preferuara te regjimit qe transferoheshin ne Tirane per cfaredo lloj arsyeje, e qe kishte nje shkrirje te admirueshme (por te brishte) midis gegesh e toskesh, durrsakesh, korcaresh, skrapallinjsh, shkodranesh, kuksianesh, shkodranesh, gjirokastritesh e mallakastriotesh. Nuk duhet harruar xhaxha qe ky ambient ku jetove ti nuk ishte natyral ne teresine e tij, por nje projekt i mirekontrolluar i regjimit, i cili filloi te shkerrmoqej me veshtiresite e renda ekonomike te viteve 80-te, dhe ne shkerrmoqjen e tij njerzia rendi te struktura qe ende qendronte ne mendjen e tij dhe tek e cila mund te ndihej i/e sigurte: familja, fisi, klani, krahina, grupi dialektor etj. Pra ajo qe dua te them, eshte qe si mjedisi i harmonise se brishte te femijrise e adoleshences tende, e si mjedisi i ndyre i viteve universitare i Tiranes se viteve 80-te, ishin mjedisi ne nje fare menyre te krijuara artificialisht dhe jo ne rethana optimale. Eshte e kuptueshme qe njerzia ne kohe te veshtira do rendi atje ku ndihet me i sigurte, e duke ditur natyren fisnore te kombit shqiptare kjo e ben te kuptueshme ate qe ndodhi ato vite ne Tirane.

      Gjithesesi paragrafi jot perfundues, le nje shije te hidhur, duke ekzaltuar qeniet tende qytetare Tiranase, qe flet nje gegnishte te bute e ka pervetesuar pjese nga gegeria e toskeria per te jetuar shqiptarine tende ne menyre te plote e duke perbuzur hordhite katundare qe kacafyten per zanore.

      Mos harro xhaxha se kjo qasja jote se pari perjashton ate pjese te shoqerise qe ishte nje perzierje midis toskesh e gegesh, perjashton edhe qendra te tjere urbane qe prej transferimeve te ndryshme kishte numra te konsiderueshem jovendasish, dhe me me rendesi perjashton pjesen derrmuese te Shqiperise etj etj. Sigurisht edhe keto pjese te tjera te shoqerise do kene pasur episodet e tyre te lokalizmit, tribalizmit e krahinorizmit por jo ne permasa te tilla si Tirana dhe ne teresi mendoj se edhe periudhen e rende te 80-tave e perballuan goxha mire.

      Po e perfundoj duke thene qe kerkohet nje qasje qe merr mundimin te kuptoj e te zberthej keto dukuri, qe komunizmi i zmadhoi ne menyren me te keqe te mundshme, sesa nje qasje driteshkurte e tipit e po une kam qene keshtu e ashtu, e ju te tjeret jeni hordhi katundaresh qe vriteni per zanore.

      1. Në çdo shoqëri të përfshirë nga problemet dhe kriza, ka një shtresë njerëzish të cilët, për arsye edhe krejt të rastit, janë më afër zgjidhjes së krizës sesa të tjerët. Në kontekstin e debatit që po bëjmë, unë besoj se tiranasit e brezit tim e shihnin veten si qytetarë dhe si shqiptarë, para se ta shihnin si tiranas në kuptimin etnografik të fjalës; dhe se kjo përbën një model edhe për t’iu qasur ndarjeve të tanishme.

        Dua të them se vetëm përzierja dhe kontakti mes vlerave të ndryshme do ta shpëtojë Shqipërinë nga lokalizmi, separatizmi dhe katundaria. Natyrisht, mjedisi në kryeqytet nuk ishte i natyrshëm; por kryeqyteti i një vendi, ose edhe një metropol i rëndësishëm qendror, është gjithnjë projekt artificial, ku përpunohet qytetaria. Dhe kjo nuk kishte lidhje me familjet e privilegjiuara – të cilat, në Tiranë, jetonin në zona të caktuara.

        Edhe një gjë – rrëfimi im më lart është një case study, jo traktat; dhe ashtu duhet marrë, si një përvojë vetjake. Kushdo ka të drejtë ta bëjë këtë; kushdo madje duhet ta bëjë këtë.

        1. Xhaxha nje vlonjat, gjirokastrit, korcar apo permetar qe transferohej askohe ne Tirane, e pakta qe kishte ishte nje “moral politik te shendoshe” dhe “biografi te paster” edhe pse mund te mos ishte i privilegjuar sic pershembull priviligjoheshin antaret e partise. Ti e di shume mire qe levijza e popullsise asokohe, kontrollohej ne menyre naziste per nga rreptesia.

          Krahu i nenes i familjes time, mbasi u internua ne kampet me tela me gjemba te Kamzes nga fshati i tyre, u vendosen ne Tirane por nuk vijoi shume kohe qe ata te internoheshin dhunshem diku tjeter duke qene se ishin “kulake e reaksionare”.

          Thua se tiranasit e brezit tend e shihnin veten si qytetare dhe shqiptare, por nuk mund te mohosh qe tiranasit e shihnin veten dhe si superiore ndaj “provincialeve” dhe ne raste ekstreme, per ta cdo gje tjeter pertej Tiranes ishte pa vlere.

          Nuk mendoj se tiranasit e brezit tend perbejne nje model per t’iu larguar qasjeve ndarese te tanishme. Duhet perqafuar shumellojshmeria dialektore e entografike e shqiptare, ama duhet edukuar popullsia per identitetin rrenjesor shqiptar te gjakut dhe te gjuhes qe qendron suprem mbi identitet lokale. Kjo eshte qasja me e mire per te evituar lokalizmat separatiste.

  22. Per J. dhe enj : Do t’ju lutesha ta kontrollonit gjuhen tuaj, dhe te mos me drejtoheni si njerez qe i kemi prere kerthizen njeri-tjetrit. Nuk kam nevoje per asnje afri “fiktive”, dhe do te doja qe te debatoj thjesht me idete tuaja. Te tjerat s’me interesojne fare.
    ________

    Xhaxhai,
    Kam frike se imazhi idilik i Tiranes tuaj, eshte diçka qe s’i pergjigjet realitetit. Une ende s’arrij te besoj sesi nje intelektual i kalibrit tuaj vazhdon te mendoje dhe te besoje ne nje “normalitet nen diktature”. Nuk e kuptoj kete. Per veten time, une e quaj verbim. Jo se eshte diçka e papritur, shume intelektuale te tjere kane gabuar mbi kete apo ate ane te diktaturave.
    Gjithsesi, mendoj se imazhi juaj i “flluckes tiranase” (Sloterdijk flet me mire per “flluckat”) eshte me te vertete naiv. Ne diskutimin tuaj, keni cekur diçka qe meriton vemendje : ju thoni se sa ishit i vogel, gjithçka kalonte per mrekulli, porse vetem ne ballafaqimin me boten e rritur studentore, ju kuptuat se meskinitetet gege-toske ishin nje realitet. Dua te ndalem pak ketu. A mos do te ishte kjo nje kopje e persosur e asaj qe ne ciklin e rritjes se femijes e ka emrin “humbje e pafajesise” ? Dmth, diten kur femija genjen per here te pare, ai humbet pafajesine ? Me shkoqur : Njeriu lind i paster, por vjen nje dite dhe ai zhytet ne mekat (genjeshtra). Ketu, duhet pyetur : nga vjen kjo genjeshter ? Eshte e brendshme ndaj njeriut ? Intime apo e jashtme, e fituar, e ngulitur nga disa kushte jashte tij ?

    Per veten time, besoj me teper tek e dyta : dmth, femija e kalon cakun e pafajesise sepse eshte “gatuar” (nga bota e rritur) ta hedhe kete hap. Dmth ai meson diçka nga kjo bote e rritur, dhe nuk e zbulon kete diçkane e re nga vetvetja, ne vetvete.

    Nga erdhen keto meskinitete gegesh dhe toskesh ? Si u futen dhe ju helmuan rinine ? A nuk mendoni me teper se keto meskinitete ekzistonin qe prej shume kohesh, porse duhej mosha madhore per t’u njohur me to ? Mendoni vertet se ato linden keshtu vetvetiu, nga hiçi ? Fakti qe ju nuk i shihnit ne femijerine tuaj idilike, nuk do te thote se ato nuk ekzistonin. Madje ishin aq te pranishme sa forca e tyre ju ka tronditur aq shume, siç thoni vete.

    Tani, me e mira do te ishte qe ju dhe te tjeret, pa mua, sigurisht, “shpellaket” s’e kane fituar ende te drejten e qytetarise per te folur ne publik, te merreshit me analizen e ketyre meskiniteteve gege-toske per t’iu gjetur rrenjet, menyrat e funksionimit dhe perhapjes, dhe pasojat. Dhe ne fund do te dalin zgjidhjet. Zgjidhja, kushdo e di kete, gjendet gjithmone ne shtrimin e problemit. Nje shtrim i sakte problemi te çon vetvetiu tek zgjidhja e tij. Mirepo, me ç’shoh une, ka dy qendrime : i pari, eshte qendrimi qe mohon dhe vete ekzistencen e problemit ; dhe i dyti, qendrimi qe e permbys rendin shkak-pasoje, apo kusht-zgjidhje, dhe keshtu endet kuturu duke gjetur zgjidhje te gabuara, te cilat, nga ana e tyre, vazhdojne te pjellin probleme te reja.

    Ndersa fjalia juaj e fundit, eshte nje mjerim intelektual. “hordhite katundare” eshte aq famekeqe sa ketu ka dy gjera : ose ju nuk dini mire kuptimin e fjaleve qe perdorni, ose i dini mire por perdoren qellimisht per mjegullimin edhe te problemeve, edhe te zgjidhjeve. Sidoqofte, kjo lloj fjalie, me heq çdo deshire per nje debat te vlefshem.

    Qofshi mire.

    1. ehe…, ti mirë e ke lexuar komentin tim; sepse unë vërtet aty përshkruaj një flluskë, së cilës herët a vonë do t’i vinte radha për të plasur.

      Por unë kam vënë edhe një ide tjetër atje – dhe pikërisht atë që modeli qytetar i Tiranës sime (nuk flas dot për të sotmen, sepse s’jam aty) ishte i tillë, që ta shfuqizonte karshillëkun geg-tosk; sepse Tirana ishte një melting pot; ose vend ku jo vetëm përzihej popullsia, por edhe ku krijoheshin vlera të reja sociale, etike, estetike pikërisht mbi bazën e kësaj përzierjeje.

      Kjo nuk ka shumë lidhje me totalitarizmin; një fëmijë mund të jetojë pak a shumë i mbrojtur nga realitetet e vrazhda politike – dhe fëminia ime, madje pjesërisht rinia ime në aspektet e veta më tërheqëse, ishin apolitike. Neveria ime ishte në përpjesëtim të drejtë me hyrjen e politikës në jetën time.

      Mirëpo diçka mbeti tek unë dhe kjo diçka luan një rol në ato që unë bëj dhe në ato që unë them, prandaj desha ta theksoj; dhe pikërisht, që për mua gegë dhe toskë, si kategori, janë dytësore; në raport me kundërvënien tjetër, midis qytetit dhe fshatit, ose kryeqytetit dhe provincës. Unë pata fatin e madh të lindem në kryeqytet dhe të rritem si kryeqytetas; dhe këtë s’kam ndërmend ta fsheh, as ta përjetoj si handicap, sepse i tillë nuk është, përkundrazi; më jep një avantazh ndaj të tjerëve; ndoshta të pamerituar, ndoshta po aq të pamerituar sa edhe shtatlartësia i jep dikujt avantazh në basketboll, ose zëri i bukur dikujt tjetër për të kënduar. Por këtë duhet ta them, madje me zë të lartë: nëse unë e kam filluar jetën dhe jam edukuar në një mjedis të larmishëm, ku dallimet e prejardhjes nuk ngrinin peshë dhe ku njerëzit nuk diskriminoheshin gjë nga theksi ose nga fshati i gjyshit, atëherë kjo më jep mua avantazh të madh në krahasim me atë tjetrin, që e filluar jetën dhe është edukuar i rrethuar nga kushërinjtë e vet; avantazh njerëzor, por edhe intelektual, për të kuptuar se sa meskin është lokalizmi shqiptar, edhe kur vjen nga toskët, edhe kur vjen nga gegët.

      Sa për “katundarët”, ti e di mirë për çfarë e kam fjalën, sepse ta kam sqaruar. Katundar nuk është ai që vjen nga katundi, por ai që kërkon ta (ri)themelojë katundin e vet kudo ku shkon. Ka një dallim të madh këtu. Katundarët që shoh unë sot në Tiranë dhe që po ia marrin frymën Shqipërisë nuk janë ata që vijnë prej katundeve, por ata që vijnë nga gjetiu (përfshi edhe katundet) dhe nuk i tërheq asnjë gjë në Tiranë, përveç plaçkës; madje e urrejnë qytetin dhe mënyrën si jetohet atje dhe gjithçka më të mirë ka qyteti në krahasim me fshatin dhe kryeqyteti në krahasim me provincën; e urrejnë dhe duan ta shkatërrojnë sepse i bën të ndihen inferiorë; dhe çfarë nuk e shkatërrojnë dot duan ta zaptojnë dhe ta bëjnë të tyren.

      1. Vallahi, kjo qe thua eshte e vertete se ka nje zaptim. Por kurrsesi pse urrejne qytetin dhe menyren sesi jetohet atje, por sepse perpiqen ta ndjekin dhe rruges krijojne ate model qe eshte perfytyrimi i tyre per te dhe adoptimi qe i bejne. Tirana u rithemelua si metropol pas ’90 dhe jeton ende sot me leke qeraje. Kjo eshte ekoonomia e ketij kryeqyteti. Sa i perket kompleksit te inferioritetit qe ai qe vjen nga provinca mund te kete ndaj dikujt qe eshte ne Tirane, mos e thuaj, se kemi dhe Kadarene qe ka shkruar radhe te tera per kapardisjen shqiptare. “Proverbiale”, thote ai. Dua te them Tirana ka qene nje mundesi me shume, por jo brumi dhe modeli per tu ndjekur. Natyrisht rastet individuale duhen ndare nga e pergjithshmja. Sot Tirana eshte metropoje se keshtu ka mbetur qemoti, por jo se shqiptaret kane hedhur syte aty dhe presin cfare do te ndodhe. Perndryshe nuk do flisnim sot per keto probleme. E meqe jemi te rrefimet personale; u rrita ne nje qytet te vogel, ane detit. Perzierje e madhe popullate. Baza e ndjekur ne popullim? Kriteri biografik dhe te qenit shqiptar, meqe balle per balle…helenizmi. Qytet i kendshem, femijeri e rralle, liri e plote per te rendur sa nga Borshi, ne Manastir, nga plazhi ne plazh nga mengjesi deri ne darke. Qytet i vogel, pa pretendime dhe pa zhurme – te cilin e pashe me syte e mi te rrenohet dhe te modelohet ashtu si u be me Tiranen; betonizim dhe nacionalizim estetik, perhere me “shije” importi. Beton dhe vetem beton, dyndje e organizuar popullsie, elektorat nuk e di a me kupton, qe vendoset e banon aty ku jane varrezat e dynjase qe sa koha ka qene kohe. Aty dhe martohen, aty dhe shumohen. Njesoj si ne Sharre. Shqiperia dhe Tirana triumfoi mbi rrezikun e helenizmit. Menyra? Ti japim fytyren tone unike cdo gjeje qe na rrethon se me siguri te gjithe do ikin. Gropa, fusha sporti te kthyera ne pallate, transformim katastrofik i relievit dhe kur dikush kthehet pas shume vitesh te kerkoje ndonje kujtim aty ku edhe i ka lene: erdhi dhe ky greku. Cfare eshte kjo, akuze, apo beteja e re iliro-greke? Por femija e ka mendjen gjetiu; adoleshent degjoja te na thoshin se: do ju bejme ti bini ciftelise, fyenin femrat rruges e te tjera si keto. Ishin detashmentet e BRISK-ut si i thoshin asokohe. Qytet i cuditshem, duhet populluar perhere me besnike. Keta te ciftelise kur u rrita ca, i pashe ne versione te tjera ne Tirane e me vone ne Sarande ne 1997. I kapen disa dhe diku dhe nga ora 21 00 e nje darke e sollen dike ne qender te qytetit; qante si femije. E sollen dhe ata qe e sollen kishin hequr maskat te gjithe qe te shiheshin qe e sollen shiksin gjalle, se neser nuk dihet cfare probleme dalin. Mua vete kur shkova per ne Sarande nga Tirana me kontrolluan se bashku me nja dy te tjere; SHIKU thoshin, jeni njerez te Sokol Bizhges. Ne fakt une me Bizhgat kam krushqi. Nga femijeria mbaj mend se kam marre fleta pergezimi, flete nderi, me dedikime si flamurtar i mesimeve te atij tipit. Sinqerisht nuk e besoja se genjehej kaq shume me historine tone; kujtoja se ashtu kishte qene dhe ashtu duhej te ishte. Ne fakt kam reflektuar shume, genjeshtra doli dhe na beri te kuptojme se fuzioni dhe barazia ishte vetem nje mpiksje momenti. Ndoshta femija qe ka femijeri nuk udhehiqet nga kufijte, por sapo cenohet ne ate boten e vet qe ka perjetuar reagon per ta mbrojtur. E nese nuk ja del, atehere refuzon te pranoje tjetrin. Ne fund do duhet te zgjedhe.

      2. “”Katundar nuk është ai që vjen nga katundi, por ai që kërkon ta (ri)themelojë katundin e vet kudo ku shkon.”””

        Një nga përkufizimet më të sakta që kam lexuar. E shpjegon përmbledhtasi dhe me pak fjalë të gjithën.

        Kjo më poshtë është një pjesëz nga një libër aforizmash “Fatkeqësia e të qenit grek” shkruar nga Nikos Dimou, botuar në vitin 1074′ (përkthyer nga unë):

        ***
        129

        Të ashtuquajturit “grekë aristokratë”, janë në të vërtetë përfaqësues të klasës tonë qytetare të paktë – njerëzit e oxhakut. Të ardhurit rishtas qytetarë, janë në thelb neo-pasunarë dhe katnarë të trullosur. Dhe të paktët fshatarë të mbetur nëpër zonat rurale, janë grekët safi.

        131

        Katundari i ardhur rishtas dhe dhunshëm në qytet, është kafsha më e mjerë në Greqi. Jeta e tij, ka degjeneruar komplet. Ka humbur gjithë traditën patriarkale – pa e zëvendësuar atë me diçka tjetër. Nuk kishte as klasa qytetare greke diçka t’i ofronte, por edhe të kish, do të ishte e pamundur që disa mijëra qytetarë, të mundeshin të absorbonin disa milionë syresh njerëz të ardhur prej katundeve, gjatë një brezi të vetëm.
        132

        Kështu katundari i qytetarizuar rishtas, jeton në boshllëk. Nuk ka tokë, nuk ka gjuhë të vetën (vij prej Omonies), që shkruante dhe Seferi, nuk ka fe. Nuk di më si të gëzohet, si të vajtojë. Nuk di të jetojë.

        ***

        Të tjera, mund të lexoni këtu: http://busulla.blogspot.com/2011/08/fatkeqesia.html

        http://busulla.blogspot.com/2011/08/fatkeqesia-ii.html

    2. Mos e vra mendjen hiç ehe… është film që e kam parë shumë herë kjo sjellja tënde. Skualifikon tjetrin për arsye reale jo objektive, duke i ngjitur një etiketë amballazhi aty për aty. Sa herë ke marrë pjesë në ndonjë diskutim, gjithnjë i ke “përjashtuar” një pjesë të debatuesve për mosplotësim kriteresh. Dikush është komunist dogmatik për ty, dikush jo etik e sikur të ka prerë kërthizën e me rradhë.

      Të më falësh, po nuk mund të sillem ndryshe, nuk është se të lexoj për herë të parë. E di çfarë mendimi ke për Vlorën e vlonjatët psh, të shprehur shumë harbutçe. E di dhe çfarë mendon për Sali Berishën e me rradhë. Nuk mund të hiqem se nuk i di.

      Po ti mund të bësh diçka, gjithsesi. Ato që merr përsipër t’i shpjegosh, çoji deri në fund, sidomos kur të pyesin. Deri tani po merr në debat, nuk po jep. Sugjerim ky ë… ti sillu si të duash.

  23. @E mira më e madhe për mua, nga ajo kohë, ishte që të kuptoja se çfarë mjedisi të çmuar kishim krijuar më parë, me njëri-tjetrin, në Tiranë; dhe sa delikat dhe i brishtë ishte ky mjedis qytetar, përballë vrazhdësisë së Shqipërisë tjetër, që nuk donte të ishte pjesë e Tiranës, por donte ta sundonte atë, si Rastignac-u i Balzac-ut Parisin. Vetëm në vitet universitare e kam përjetuar Shqipërinë provinciale, të ndarë në toskë dhe në gegë dhe të mbytur në mëri, dyshime, meskinitete, varfëri mendimi dhe mjerim moral.

    -E verteta eshte se te njetin mjedis te cmuar dhe idilik kishin krijuar dhe lene mbrapa kur vinin ne UT, edhe studentet korcare, vlonjate, shkodrane, gjirokastrite etj. etj .Ishte per secilin nje mikrobote idilike, e krijuar ne nje mjedis homogjen (edhe pse provincial ne raport me frymemarrjen dhe dimensionin qytetar te Tiranes ) prej lidhjeve miqesore te ushyera qe nga femijeria, rrugica e perbashket, fqinjesia, kopshti, shkolla, metaliteti dhe dialekti njejte.Ardhja nga provinca ne Tirane, ishte cvendosje nga nga mjedisi homogjen lokal, ne nje mjedis me dimension me qytetar por heterogjen, ku ngrinin krye dhe ballafaqoheshin lokalizmat dhe jo thjeshte ndarja ne gege e toske.
    Ne mjediset universitare, perpos perplasjes dhe paragjykimeve reciproke te “provincialeve”/periferikeve , ajo qe dominonte ishte ndarja ne tirons-provinciale.Te qenit tiranas ishte nje lloj statusi me te cilin vishej cdo banor kryeqytetas, pavaresisht nga vlerat individuale. Nqs do te pranojme se cdo person eshte nje bashkesi identitetesh, identiteti lokal eshte me prane njeriut konkret,me i prekshem dhe me i brendesuar, kurse identiteti i te qenit shqiptar eshte fryme, parim, vetedije, esencialisht e perbashket dhe paradoksalisht, me pak e perceptuar ne perditshmerine e individeve te zhytur ne mendesine lokaliste.

  24. Presidenti Topi, ai vetë me prejardhje nga një qytet gegë si Tirana, ka shumë të drejtë t’i kujtojë, Kryetares Topalli, se posti i saj në krye të një institucioni kombëtar si Parlamenti vjen me disa detyrime kulturore elementare, mes të cilave edhe ai për të përdorur shqipen standard gjatë punimeve të Parlamentit dhe në kontekste të tjera publike, sa herë që Kryetarja Topalli shfaqet në cilësinë e saj si person zyrtar. Vëmendja e tij ndaj institucioneve të Republikës, aq e domosdoshme në këtë periudhë të turbullt për shtetin dhe demokracinë në Shqipëri, është provë e gjallë e një qytetarie për të cilën të gjithë kemi nevojë.

    Xhaxha a nuk eshte pak e tepruar kjo dhe me anshmeri te qellimshme nga ana jote, duke pare se cfare ke shkruar me siper? Me duket se identifikimi jot me Topin si nje bashkeqyetar Tiranas, perafersisht i moshes tende, kryeqytetas i lindur e i rritur e ekzagjeron goxha ate qe beri Topi.

    Se pari vete Topi, ne deklarata verbale te tijat apo te zyres se shtypit te presidentit, e ka katranosur rendshem shqipen standard e lloj lloj anlgizmash te shqiperuara per ibret (por jo vetem). Ne emisionin e Klanit te titulluar Topi vs. Topalli, deputeti Strazimiri lexoi nje deklarate shtypi te Topit qe e masakronte rende shqipen standard si per nga leksiku, sintaksa e gramatika. Pra nga ky aspekt, Topi nuk eshte ndonje shembull i korrektesise se shqipes standard per vete edhe pse ky fundit nuk eshte spikatur per dialektizma bujeberese si Topalli ne disa raste.

    Se dyti, ti vete thua qe shekembimi i tyre i ka rrenjet gjetiu dhe jo ne ndasite e tyre lokaliste e qytetare.

    Se treti, do nguroja qe kete qortim te Topit ta etiketoja si vemendje ndaj institucioneve te Republikes duke e ditur se Topi nuk reagoi athere ku institucionet e Republikes po sulmoheshin turpesisht dhe vence nga kryeministri, me 21 janar. Jo vete po sulmohej Topi dhe presidenca, por dhe prokuroria dhe prokurorja, e deri dhe SHISHi dhe kreu i tij. Keta etiketoheshin te gjithe si puciste, horra, lavire etj. nga kryeministri qe per sa i perket ligjerimit ne standard kur eshte ne cilesine e kreut te qeverise, nuk spikat per deficenca apo devijime ne gegenishte te Dukagjinit.

    Kjo e Topit eshte nje flluske e parendesishme e momentit per mendimin tim, sic reagimi i Topallit eshte qesharak dhe palidhje. Duhet pare brenda kontekstit, te perdorimit te presidences nga ana Topit per te bere me ne fund politike e per t’u pergatitur per jeten e tij politike mbas largimit te pashmangshem nga presidenca.

    1. Unë shoh te Topi – të cilin më duhet ta pranoj se e njoh personalisht, madje kam qenë në shkollë me të dhe e kam pasur shok dhome për disa muaj në Romë – një qasje shumë pozitive ndaj institucioneve, lokalizmit dhe qytetarisë; edhe pse politikisht nuk më ka lidhur asgjë me të, dhe këto 20 vjetët e fundit e kam takuar vetëm një herë, vjet në një ceremoni të dekorimit të Martin Camajt. Topi është konstruktiv, i përkorë dhe ekumenik nga natyra; s’më mbetet veç të uroj angazhim më të madh prej tij në çështjet qytetare të politikës.

      1. A nuk mendon ama qe kete zell per te kundershtuar politikat dhe sjelljen e qeverise, Berishes dhe Topallit duhet ta kishte shfaqur shume me heret? Apo mendon qe tani ishte casti kur per Topin u mbush kupa?

        1. Patjetër. Por në Tiranë qarkullojnë gjithfarë thashethemesh, për shantazh (blackmail) dhe të tjera marifete. Nuk di ç’të them vërtet.

  25. Meqe te gjithe ju u futet ne kujtime feminore dhe rinore, une po ju tregoj nje kujtim te para nje jave :

    Isha me dy shoke, njeri francez i bardhe dhe tjeter francez i zi. Dhe po bisedonim keshtu kot. Ne nje çast, une hidhem dhe i them francezit te bardhe : ik ore tutje, zezak !

    Francezi i bardhe habitet, me thote : ç’ne une zezak ? Une ia kthej menjehere : “po jo ore se zezak ska lidhje me ngjyren e lekures, eshte nje mendesi, nje qendrim. Ka dhe zezake te bardhe.”

    Ne kete pike, kercen francezi i zi : po ti, pa he na thuaj, ç’ke ti me kete mendesine e zezakut ? Oh, i them une, ska lidhje me lekuren, mund te jesh i zi dhe te mos jesh zez…

    Ne kete sekonde, ende pa mbaruar mire fjalen, ndjej nja dy grushte te forte qe desh me thyen nofullen, nje grusht i bardhe dhe nje grusht i zi. Kam nje jave me nofull te lidhur.
    ____________

    Ketu, ne kete faqe, po kryhen atentate te forta kunder logjikes, dhe askush s’po duket te shqetesohet. Tungatjeta.

    1. Me verte qe po kryhen atentate. Po barazohet qytetaria si koncept kulturor qe i kapercen kufinjte e qytetit per t’u gjendur e shprehur edhe ne katunde, madje ne ndonje katund edhe me mire se ne qytet, me qytetarine si koncept gjeografik e cila nuk i kapercen dot kufinjte e qytetit. Po ashtu e anasjellta, po ngaterrohet katundaria si koncept kulturor i shprehur fale pozave qytetare, me katundarine si koncept gjeografik. Dhe kjo behet duke sjelle analogjira mes gjasme ngurtesise se koncepteve i bardhe/i zi me konceptet qytetar/katundar, a thua se qytetaria dhe katundaria jane medoemos vetem te lindura.

      Ketu po kembengulet, nga ana jote, ehe, qe mos kemi keqkuptime, se kush lind katundar vdes katundar, dhe kush lind qytetar vdes qytetar. Nderkohe qe nga ana tjeter, Xhaxhai po te thote qe edhe nje i lindur e i rritur ne qytet mund te jete katundar po qe se ben si qytetar duke vene ne dukje katundarine e tjetrit, dhe anasjellta, edhe nje i lindur dhe i rritur ne katund, mund te jete qytetar duke treguar se nuk ka rendesi prejardhja gjeografike por kultura e shprehur ne solidaritet me tjetrin.

      Ketu po i behet nje atentat logjikes, prej teje, duke mohuar vlerat qytetare, nen petkun e ofendimit prej prejardhjes katundare, nderkohe qe prejardhja, katundare apo qytetare qofte, nuk tregon vlera qytetarie. Atentati ketu vjen si pasoje e nje korrektese politike shabllon. Fakti qe ti ke nje jave me nofull te thyer, qofte edhe metaforikisht, do te thote se ti je aq peng i kesaj korrektese politike qe mohon diferencat, sa qe cdo perpjekje qe ben per te dale nga ky peng te ben te rrezohesh ne ndonje grusht.

      Shiko gabimin tend. Ti merr poza qe nuk i kupton, dhe ajo qe nuk kupton eshte se mund te jesh vertete “i zi, por jo zezak.” Dhe kjo ka te beje pikerisht me mentalitetin ku i bardhi eshte superior dhe i ziu inferior. Thua se zezak eshte ceshtje mentaliteti, jo lekure. Por cfare do me thene kjo? Mentalitet superior, inferior, cfare? Fakti qe nje zezak mund te mos jete me zezak ka te beje me vete mentalitetin e personit qe mendon se nje zezak e ka mentalitetin me inferior nga i bardhi. Nje zezak i tille mund te kete harruar vuajtjet e vellezerve te vet, dhe t’i shikoje vellezerit ne te njejten menyre si c’i shikon i bardhi.

      Te qenit zezak, nuk eshte mendesi ne kuptimin superior/inferior. Mendesi perkundrazi eshte solidarizimi i nje te bardhi edhe me zezakun e shtypur, edhe me femijet e skllaveruar, edhe me cifutet e persekutuar, edhe me me grupet e masakruara, etj, etj. Po ashtu mendesi eshte mungesa e ketij solidariteti.

      Keto jane gjera qe ti nuk ke kellqe ti thuash, sepse skema jote konceptuale mbaron te korrektesa politike. Nese ai i bardhi qe ti i the zezak shprehet se prejardhja racore nuk ka pse te perbeje mentalitet inferior, dhe se fakti qe perben do te thote se ka dicka gabim me shoqerine, atehere ti mund ta respektosh duke e quajtur zezak, pikerisht sepse solidarizimi eshte nder dhe respekt. Po ashtu nese ky i bardhe do vinte nga nje klase e shtypur dhe e skllaveruar, jo vetem qe nuk do habitej, por edhe do ta dinte per nder qe perpjekjet e klases se tij i krahason me perpjekjet gjigande te rraces se zezakeve. Nga ana tjeter, nese atij zezakut do i beje te qarte qe eshte mungesa e solidaritetit te nje zezaku me vuajtjet e rraces se vet ajo qe e ben zezakun te bardhe, perseri nuk do e haje grushtin, por perkundrazi, do merrje falenderimin, si edhe eshte marre, per solidarizimin me perpjekjen e perbashket per nje shoqeri njerezore.

      Ti e ke ngrene grushtin sepse solidariteti nuk perben asnjelloj faktori ne skemen tende konceptuale. Qofsha une gabim, por problemi me ty eshte se mohon qe ashtu si mund ta quash nje zezak te bardhe, jo sepse e ka lekuren te bardhe por sepse ben si i bardhe ku me kete kuptohet harresa ndaj vuajtjeve te vellezerve te vet, po njesoj mund ta quash dike katundar jo sepse vjen nga katundi, por sepse ben sikur eshte qytetar duke harruar solidaritetin me katundare apo qytetare qofshin. Dhe mund ta quash dike qytetar, jo sepse vjen nga qyteti, por sepse shpreh solidaritetin me vuajtjet e tjetrit, qytetar apo katundar qofte tjetri.

      Korrektesa politike bajate qe shtrohet ketu prej teje, dembelizmi per t’u thelluar pertej prejardhjes shprehur me nje zhargon qe meton te eleminoje cdo diference, eshte thjesht evolvim i fashizmit. Shqetesimi qe ngre ti per “atentatet e logjikes” nuk eshte gje tjeter pervec faktit qe ty te flet kjo ideologji fashiste duke te te bere te shuash diferencat nepermjet zhargonit te vet, duke te te bere te flasesh me fjale te bukura per nje utopi barazie qe faktikisht nuk ekziston. Pavaresisht se ty mund te te duket sikur nuk e flet kete ideologji, fakti qe ti flet per nje korrektese politike ku terminologjia kritike qytetar/katundar duhet eleminuar, do te thote fatkeqesisht se ti je i folur nga fashizmi. Thene ndryshe, ti je anti-semit.

      1. E frikshme, shkalla qe mund te marre ketu “tjerrja e leshit”.

        Lulian,
        Diskutimi yt eshte fund e krye nje “imposture”. Lexoje edhe njehere, dhe shpresoj ta marresh vesh. Postimin tend, e kam fjalen, e po te kesh dhe 30 sekonda kohe, lexo dhe njehere historine e “nofulles” sime.

        Shiko sa shkurt di ta them kete gje :

        Nuk mund te akuzosh per çifuteri askend, as nje jo-çifut, e as nje çifut. T’i thuash dikujt : “Je nje çifut ti, qe s’e ke shokun”, thjesht per faktin qe ai s’te paguan nje kafe apo ku e di une, dhe pastaj t’i thuash se nuk e kam se je çifut vertet, por eshte mendesi çifuti, kjo eshte nje idiotizem, me brire maje kokes.

        Hiqi paralelet tani dhe zevendeso “çifut” me “katundar”.

        Ky lloj arsyetimi qe kryen xhaxhai, ti, dhe nje numer jo i vogel… (e dini vete ju), eshte me te vertete nje nga budalliqet me te medha qe me degjojne veshet qe prej nja 50 vjetesh, po them une. Dhe kur ky budallek vjen nga njerez qe jane te mbajtur ta luftojne budallekun, atehere them se « krimbi eshte ne frut », dhe « molla » eshte perfundimisht e kalbur, e humbur dhe pa shpetim.

        Gjithsesi, do t’ju le perballe sigurive tuaja, mbase nje dite do ta kuptoni se ne ç’batak ideologjik e ne ç’cektesi logjike keni notuar dikur. Gjithe te mirat, deri atehere.

        1. Shkruan:

          Nuk mund te akuzosh per çifuteri askend, as nje jo-çifut, e as nje çifut. T’i thuash dikujt : “Je nje çifut ti, qe s’e ke shokun”, thjesht per faktin qe ai s’te paguan nje kafe apo ku e di une, dhe pastaj t’i thuash se nuk e kam se je çifut vertet, por eshte mendesi çifuti, kjo eshte nje idiotizem, me brire maje kokes.

          Dhe më tej:

          Ky lloj arsyetimi qe kryen xhaxhai, ti, dhe nje numer jo i vogel… (e dini vete ju), eshte me te vertete nje nga budalliqet me te medha qe me degjojne veshet qe prej nja 50 vjetesh, po them une.

          Në fakt, jo – e ke gabim, si gjithnjë.

          Kemi në shqipe fjalën filistin, që do të thotë në thelb “njeri që nuk e kupton kulturën dhe artin”; edhe pse ashtu quhen, filistinë, edhe një popull në Bibël (nga ku ka ardhur përdorimi që përmenda në krye).

          Vandalët ishin një fis gjermanik i Mesjetës së hershme; por sot, kur i themi dikujt vandal, e bëjmë sepse na duket sikur ka dëmtuar ose shkatërruar, qëllimisht, pronën publike.

          Muzhik i thonë fshatarit, në rusisht; por në shqipe muzhik i themi një njeriu të trashë dhe kaba (dhe pa rrezikuar që të na pushtojë gjë Putini për këtë shkak).

          Sibaritët kanë qenë banorët e Sibarit të lashtë, qytet grek në Italinë e Jugut; por sibarit sot zakonisht i thonë dikujt të dhënë pas luksit të tepërt.

          Katallani në përrallat shqipe është një lloj përbindëshi; por fjala katallan e ka prejardhjen nga mercenarët katalanë, të cilët bënë masakra ndër arbërit e Mesjetës.

          Në Bibël, samaritanët njihen si një nga popujt e zonës; por kur i themi dikujt samaritan, duam të vëmë në dukje që është zemërmirë dhe i dhënë si njeri (Luka 10:33).

          Po ashtu, sot bohem ose bohemian është dikush që jeton në mënyrë jokonvencionale, zakonisht një artist; edhe pse emri në origjinë shënjonte dikë që vjen nga Bohemia.

          Katundar, në kuptimin që e përdorim të gjithë në shqipe (me përjashtim të pak histerikëve si puna jote, të cilët e luftojnë atë përdorim për shkak të kompleksit të inferioritetit që kanë), edhe hyn edhe nuk hyn në këtë kategori; sepse e ka origjinën në një fjalë që nuk është aq specifike në kuptim, sa emrat e përveçëm dhe etnonimët e shembujve më lart.

          ehe… nuk e kompenson dot gjithnjë padijen me zgjuarsi; edhe pak kulturë e përgjithshme të ndihmon.

          1. Me vjen jashtezakonisht keq per shkallen aq kitsch apo te rendomte te intelektualit te sotem shqiptar. Nganjehere me kap nje deshperim se mbase kjo ska sherim. Por jo, e kam thene heret : zhdukja fizike do te siguroje shume gjera. Te jeni i sigurt, xhaxhai, se pasardhesit tuaj do te qeshin me idete tuaja qe jane me te vertete te nje niveli mejhaneje, tirane po te duash.

            Ne vitin 1995, Robert eshte denuar me terheqjen nga qarkullimi te te gjithe fjaloreve frengjisht-frengjisht, per arsye se ne germen “j”, kishte nje shprehje keshtu : RADIN COMME UN JUIF. (Koprac si nje çifut).

            Me vendim gjykate, kjo shprehje eshte hequr per arsye se eshte FYESE.

            Po te kishit qene ju avokat i fjalorit Robert, dhe t’i kishit parashtruar argumentin se ne fakt, fjalori nuk synonte çifutin por nje qendrim te caktuar qe i pergjigjet kopracise, ende do te ishin duke qeshur ne salle, dhe pas kesaj, do t’ju kishin leçitur njehere e mire nga keto gjerat e mendjes.

            Megjithate, perderisa mjedisi shqiptar nuk ka ende nje tip shoshe per te ndare pseudo-intelektualet nga ata te vertetet, ju mund te vazhdoni ta shperndani mjerimin e ideve tuaja, pa ju hyre asnje ferre ne kembe. Madje, ka shume gjasa t’ju duartrokasin.

            Dhe kur shoh se kjo historia e inferioritetit tim kthehet dhe rikthehet papushim, e dini çfare ? Sinqerisht me vjen te qesh me gjithe shpirt. Nuk paska te sosur budalleku njerezor.

            1. Kjo lloj censure, që të entuziazmon ty, ka të bëjë me korrektesën politike; por nuk e kuptoj pse mund të shërbejë si argument në temën tonë.

              Korrektesa politike, dhe përcaktimi i listave të tabuve ligjërimore, ka të bëjë me pushtetin e grupeve të caktuara, ose më mirë, me mënyrën si këto grupe duan të tregojnë se e kanë fituar dhe tani mund ta ushtrojnë këtë pushtet.

              Në rastin e hebrenjve, kjo lidhet edhe me çështjen e antisemitizmit dhe të holokaustit, të cilat janë specifike për atë popull (sa kohë që nuk ka ndonjë rrezik që të ndizen krematoriumet, në Shqipëri, për katnarët e Ndroqit e të Kasharit).

              Korrektesa politike mund të jetë e modës, por nga pikëpamja logjike nuk ka vlerë; censura është censurë, dhe që një grup mund të fyhet nga përdorimi që unë i bëj një fjale, pa pasur qëllim që t’i referohem atij grupi, kjo nuk është argument që unë duhet të heq dorë nga përdorimi i asaj fjale (ti vërtet kujton se unë mund të impresionohem nga vendimi i një gjykate frënge?).

              Këtu në ShBA janë bërë budallallëqe të mëdha, nga njerëz kokëtrashë, që kanë kërkuar ta imponojnë korrektesën politike në situata të ndryshme, me efekte absurde.

              Mirëpo për kë beson në lirinë e fjalës, si unë, korrektesa politike nuk është veçse një formë censure.

              Është e çuditshme, por e vërtetë, sesi inferioriteti i pakthyeshëm degradon gjithnjë në tundime policore – dhe këtu e kam fjalën edhe për ty, ehe… (qesh me gjithë shpirt, të lutem; që të të dëgjoj, sa kohë që s’jam zhdukur ende fizikisht).

          2. Shtesë për komentin më lart: në vitet 1970, në Tiranë por me sa di edhe gjetiu, një personi të qetë, flegmatik dhe ndonjëherë ironik, i cili e ruante gjakftohtësinë në situata kritike dhe nuk rrëmbehej kollaj, i kanë pasë thënë anglez. T’i thoje dikujt anglez, ishte kompliment i mirëfilltë, meqë cilësitë që lidheshin me këtë epitet ishin të lakmuara, sa kohë që shqiptarëve përgjithësisht u mungojnë. Sikurse në rastin e samaritanit, ose edhe të spartanit e të frëngut, tek e fundit, karakteristikat e imagjinuara të një etnie tjetër stereotipizohen dhe kthehen në epitete – por me ngjyrim pozitiv. Tek e fundit, ngjyrim pozitiv ka në shqipe edhe fjala malësor, kur përdoret si mbiemër; meqë u referohet karakteristikave stereotipike të banorit të malit – trimëria, besa, lakonizmi, etj.; dhe në këtë përdorim ajo hyn në lidhje antonimike konotative me malok; e cila u referohet, përkundrazi, karakteristikave stereotipike negative të banorit të malit. Kam dëgjuar shumë vetë të protestojnë ndaj përdorimit të fjalës malok si epitet cilësues (p.sh. për sjelljet e pagdhendura të dikujt); por nuk ka protestuar kush ndonjëherë për fjalën malësor, të përdorur me ngjyrim pozitiv. Mua kjo më sugjeron se e dënueshme, në këto rrethana, nuk është aq fjala vetë, sesa dëshira për të denigruar dikë falas; dhe është fakt që shumë nga fjalët e shënjuara për eliminim nga flamurtarët e korrektesës politike në shqipe, si magjyp, pac, gabel, shkja, jevg, shule, llacifac, malok, katundar, etj., shoqërohen në ligjërim nga intensifikues të ndryshëm negativë, si jevg i dreqit, llacifac muti, malok i mutit, dava kat(n)ari, etj.; çka tregon se emërtimi vetëm nuk mjafton, për ta bërë fjalën keqësuese. Ndryshe nga çfarë ndodh me fjalët anglishte kike dhe nigger, të cilat e shprehin negativitetin vetvetiu, pa pasur nevojë për etiketime shtesë, shqipja çifut nuk e ka fituar këtë ngjyrim, me gjithë përpjekjet që janë bërë, nga zelltarë të ndryshëm të kohëve të fundit, për t’ia dhënë me çdo kusht. Në rininë time në Tiranë, as që e dinim mirë se ç’ishte çifuti tamam; i thoshim “çifut”, pa ndonjë të keq të madh, edhe një shokut tonë i cili ishte, në fakt, me prejardhje armene nga i jati; në një kohë që shqipja kishte dhe ka edhe shprehje të tilla si: “i zgjuar si çifuti”.

            1. Tani m’u kujtua edhe se epiteti “anglez”, si kompliment për një person cool, shoqërohej ndonjëherë edhe me një përcaktor enigmatik: “anglez ven(d)i”, ku ven(d)i, kishte të njëjtin kuptim si në shprehjet këpucë vendi, stof vendi, televizor vendi, oriz vendi, etj.; ose “i prodhuar në vend, made in Albania, prodhim vendi, jo importi.” Se ç’kuptim kishte kjo “anglez vendi” (po e shkruaj kështu, edhe pse në mjediset ku rrija unë zakonisht shqiptohej “anglez veni”, sipas të folmes kryeqytetase), nuk e them dot me siguri. Me siguri nxirrte krye një ironi aty, ose një dëshirë për ta kthyer epitetin “anglez” me këmbë në tokë; ose për të theksuar se ky njeri ishte “anglez”, por jo “prej vërteti, ose nga Anglia; por vetëm nga sjellja”. E gjithë kjo s’ka lidhje me temën, por ndoshta do t’ia ngacmojë ndonjërit kujtesën.

            2. Më shumë se anglez veni në të tilla raste, mbaj mend që përdorej rëndom turist veni për të shprehur simpatinë (ose ironizuar) me ndokënd që ishte pispillosur disi “çuditshëm” për rrethanat.

              Përsa i përket keqkuptimit (ose moskuptimit) të disa fjalëve apo mënyrave të të shprehurit, ose konotacionit që mund të përmbajë një frazë, që në formë mund të shfaqet si ofenduese, por që në përmbajtje ka një kuptim krejt tjetër, më vijnë ndërmend shprehjet disi famoze:
              – të dua moj qëne
              – (thuaj ç’të duash, por) është e pastër, pisja
              – është e mirë shkërdhata
              – është zog/bir kurve (s’ja ha qeni shkopin) etj.etj
              … fatkeqsisht, edhe pas 70vjet shqipe standarte/televizion shtetëror, sërish ka KAFSHË që nuk e kuptojnë përmbajtjen e frazave të tilla dhe me injorancën e tyre vazhdojnë të mbeten pre’ e barcaletave.

          3. Xhaxhai
            “por fjala katallan e ka prejardhjen nga mercenarët katalanë, të cilët bënë masakra ndër arbërit e Mesjetës”.

            Ndjese per devijimin nga tema por pasazhe te tilla shume interesante qe gjenden shpesh neper komente te bllogut me frymezojne me shume se trungu i diskutimit.
            Ne rradhe te pare flm 2xha per ndarjen e ketyre informacioneve kulturore dhe po e vazhdoj aty ku e late me katalanet dhe vandalet.
            Per te paret ndoshta duhet ripare kjo teza e gjithpranuar e katalaneve masakrues te arberve, pasi me sa kam lexuar nuk ka baze historike ndersa e kunderta eshte e vertete.und edhe te gabohemGjithnje me sa kam lexuar (medhe te gabohem) katalanet nuk kane qene asnjehere ne tokat e arberve ne shekujt e pare te mijevjaçarit te dyte, ndersa ka deshmi historike qe perkundrazi mercenare arber (me vone edhe arber te tjere me te pavarur) i kane masakruar katalanet. Jo vetem i kane masakruar, por kane nje rol kryesor ne nxjerrjen prej historise se Ballkanit te principatave katalanase te Greqise. Perfundimisht arberit edhe jane vendosur ne tokat e tyre duke jua zene vendin.
            Ndoshta ky keqkuptim eshte nje pasoje e keqshkruarjes se historise ne kohen e Xhaxhit, ku na thuhej se Populli yne eshte mbrojtur nga armiqte por asnjehere nuk ka sulmuar te tjeret ndaj katalanet duhet te ishin keqberes epike qe sulmonin Arberine, ndersa ne te vertete ka shume mundesi te kene qene armiq dakort, por te mundur dhe pastaj te perdorur ne perrallat dhe legjendat e pleqve qe ju rrefenit nipave bemat e tyre anes vatres.

            Po ashtu si historia e katallanve edhe kuptimet e pakuptimta qe marrin fjalet ndonjehere jane shume interesante sidomos ai i ” vandal” qe besoj eshte me shume i padrejte se keqkuptim.
            Vandalet kane qene nder te paktet popuj te periudhes se pushtimeve barbare qe shfaqen interes per artin, ata ne njefare menyre ishin amatore te artit dhe jo barbare shkaterrues siç i imagjinojme. Ndersa koleget e tyre luftonin te mbushnin bagazhet me arin dhe argjendin e Perandorise, vandalet dashuroheshin me statujat e shesheve dhe kopshteve romake, me te cilat i ngarkuan anijet per te zbukuruar mbreterine ne Afrike. Duhet thene se shume prej statuajave, romaket vete i kishin “huazuar” me pare prej qyeteteve greke. Nga te dashuruar te artit ne … vandale, vallaj padrejtesi qe duhet ndrequr patjeter!.
            Njesoj si per fjalen vandal, ndjej nje fije bezdie kur dike qe i pelqen te haje mire dhe ne pergjithesi te jetoje mes luksit e quajne epikurian. Filozofi Epikur qe shkruante se ‘pak buke e uje mjaftojne per te me bere te lumtur”, apo ” qe te jetojme mire, te jetojme te fshehur”, nuk duhet te jete shume dakort me kete lloj cilesimi.

            1. Sipas një informacioni që e gjej te Robert Elsie, i cili nga ana e vet i referohet Gustav Meyer-it dhe Max Lambertz-it, emri në shqipe vjen nga një kompani famëkeqe mercenarësh katalanë, të thirrur në Azinë e Vogël nga Perandori i Bizantit, Andronikus II Paleologu, në fillim të shek. XIV, por që pastaj u bënë të njohur, në mbarë Ballkanin, për mizoritë e tyre. Shih edhe këtu: http://tinyurl.com/3kdwuhc.

            2. E kam pare edhe artikullit e Elsie, dhe kam lexuar disi mbi historine e katalaneve te Ballkanit. Nuk ishte vetem kompania katalane, (qe ne fakt nuk qe thjesht kompani po nje ushtri prej rreth 8000 vjetesh), por jane disa ushtri qe fillojne ne 1302 me kompanine ne fjale dhe mbarojne me aleatet e Skenderbeut mbrojtes te Krujes apo te tjere te vrare perpara mureve te Beratit.
              Megjithese po perseris se mund te gabohem pasi mund te me kete shpetuar ndonje fakt, prape me sa kam pare jane katalanet qe jane masakruar pergjithesisht nga arberit siç edhe nga serbet e turqit dhe jo anasjelltas ndersa kompania katalane nuk ka vepruar ne territoret arbere, por ne Azine e vogel dhe Ballkanin juglindor. Per te qene me i drejte ne fillimin e shekullit te XIV ata kishin krijuar principata afer tokave arbere, ne Atike dhe Peleponez, por arberit nuk ishin vendosur akoma aty, u vendosen pasi ndoqen katalanasit.
              Eshte edhe nje ushtri tjeter spanjolle (navarreze ne fakt, jo katalane) ne fund te shekullit te XIV e derguar kunder Gjin Bue Shpates nga Mbreteria e Napolit, bashke me gjeneralin e famshen De Hereida, por edhe keta munden me humpbje te medha dhe kthehen mbrapsht, ndersa De Hereida burgoset.

            3. P.S. Nqs shikojme legjendat me katallane, psh. Dedalia dhe Katallani, ato jane shume eksplicite.
              Nuk behet fjale per nje armik apo bajloz te zi, te ardhur nga deti apo toka si pushtues qe shkateron e perdhunon, por eshte arberi qe le tufen e dhenve dhe pasi kryen nje udhetim te gjate perfundon ne token e katallanit, te cilin e verbon apo e vret dhe me pas e lehteson prej pasurise. Legjenda besoj na sqaron shume mire ne kete rast.

  26. ehe…. Ti shkruan:
    Zoteri,
    A mund te me jepni nje shembull te vetem te dikujt prej nesh ketu qe jeton ne shpelle ? Mjafton nje shembull dhe diskutimi juaj qendron deri ne piken e fundit. Perndryshe, diskutimi juaj eshte nje helm nga ata qe s’lodhem se perserituri se e kane çuar gjendjen ketu ku jemi. Ky helm i “shpellave”, i “shpellakeve”, i “kafsheve qe s’dine te flasin shqip”, eshte pikerisht kyçi i te kuptuarit te kesaj situate.
    Fatkeqesisht, njerez si ju, me kete gjuhe, ka ende shume. Ndonese me pak se me pare, ata perseri jane shume. Por une jam i qete : nje dite keta njerez dhe kjo gjuhe do te zhduket. Ne mos me ndihmen e intelektualeve mendjekthjellte, te pakten natyra do te kujdeset per kete me zhdukjen fizike. Eshte teper ngushellues, per mua te pakten, fakti qe njerezit te mos jene te pavdekshem. Le te perfytyrojme per nje çast te ishin te pavdekshem, dhe te mendonin e te flisnin keshtu si ju. Mallkim i perjetshem, e ka emrin kjo. Por fatmiresisht, gjerat jane te mbyllura ne kohe, dhe nje dite asgje nga mendimi juaj nuk do te mbijetoje. Eshte i destinuar per ne koshin e Historise.

    Zoteri,

    Ky eshte lexim i keq me vetedashje. Ti ke parasysh shpellen e Dragobise, se ajo te shqeteson ty. Mua me shqeteson shpella e Platonit, dhe shpellaret e saj.
    Dhe une mund te perdor pikerisht shembullin e pergjigjes tende per te terhequr vemendje se ku eshte problemi me NE nga veriu. Nje hipersensibilitet i pajustifikueshem, dhe i dale kohe, nje kercim si purteka, qe duhet te gjehet nje menyre per ta eliminuar se s`ben. Merr shume energji dhe i konsumon ato kot, kur ka aq shume per te bere. Si thote fjala, uthulla e forte e prish enen e vet.
    Ndofta ti s`e ke pasur mundesine ta shohesh realitetin me sy te tjere, dhe e sheh veten si ne barrikade, duke mbrojtur me mish e me dhembe veten nga “padrejtesite”. Kurse rreth e qark familjes sime kam pasur tropojane te lidhur me beratas, pukjane te lidhur me tiranas, apo tiranas te lidhur me greke minoritare. Harmonia eshte plotesisht e mundur. Madje “hibridja”, nese do te mund ta quanim me kete emer, eshte dicke krejt tjerer nga dy gjysmat, dhe eshte gjithnje pozitive. Melting pot i Tiranes, qe permend Xhaxhai, ka qene real, i nje mase jo te paperfillshme dhe me efekte qe pa dyshim kane qene pozitive per shoqerine shqiptare. Madje eshte nje shembull per tu propaganduar e mbeshtetur ne te gjitha format e mundeshme.

    Shoh qe permend kengen e partizaneve te Shefqet Pecit. Ate kenge e kam degjuar edhe une. Madje kam pare edhe varret e te pushkatuarve. Kane qene diku afer fshatit Kolsh, ne Kukesin e vjeter, ne nje zone qe mbas 1980-82 u mbulua nga uji. Megjithese eshte e pamohueshme dhe e pajustifikueshme ajo c`ka ndodhi ne ate kohe, une mund te pyes se cfare ndryshimi ka nje ndodhi e tille, me te themi, me qe je ne France, menyren se si e moren Kapete pushtetin ne Gasconi, apo Burgundi. Asnje ndryshim s`ka. Nuk ka ekzistuar kurre nje pushtet qe ta kete siguruar shtrirjen e autoritetit te tij me te lutura, apo me kenge. Fillimet jane gjithnje te tilla ( cuditem se si nuk i hidhen Zogut te pare ne fyt, meqe vrau B. Currin. Apo “derrat jane ca me te barabarte se sa te tjeret” – (te lutem mos e paragjyko shprehjen, sic bere me shpellat)?)
    —————————————————————————

    Meqe po flasim per kujtimet ketu, ne vitin 1979 me ra te jeme ne Kukes, gjate fundit te veres. I ardhur nga Tirana dhe me koken plot me aventurat nga Nje Udhetim me Kontikin, ato te Tom Soyer –it, Ishullit te Thesarit, apo te Kontit te Monte Kristos, zone e Kukesit te vjeter, e pertej , me ndertesa e ngrehina te braktisura, me shtepite neper kodrina, te pambajtura dhe qe kishin filluar te mbuloheshin nga natyra me jeshilen e saj, me mungesen e njerezve, zhurmave te jetes, apo levizjeve gjithfaresh, realiteti im i perfytyruar mori formen e nje toke, territori krejt te panjohur, qe duhesh eksploruar nen shembullin e heronjve te librave te mi. Bridhnim neper pemet dhe vreshtat plot me fruta dhe pa zot. Gjuanim peshk ne Drin ( kishte aq shume peshk aty. Mund te kapje 2-3 kile ne nje mbasdite). Nje dite prej ditesh ne nje shesh disi te fshehur, gjetem disa koshere bletesh. Kurre s`kisha pare me pare nga ato. U ula nje cope here duke vezhguar se si hynin e dilnin bletet ne fole, si silleshin, cfare benin, dhe perpiqesha te kuptoja se a kish ndonje fare rregullsie apo hierarkie nder to.Te thenat mbi mbreteresha, ushtere e blete punetore doja ti gjeja aty para syve te mi. Me se fundi vendosem se meqe ato ishin larg, dhe me qe cdo gje rreth e qark dukesh si e braktisur, atehere edhe keto koshere duhet te ishin te braktisura. Papritmas kosheret ishin thesari yne. Mjalti ne to ishte floriri i Monte Kristos. Simbas Nikolles, shokut tim, kishte dy menyra per te fituar betejen me bletet, dhe per te mos rene pre e tyre: kosheret mund te tymoseshin duke ndezur bajga te thata; ose duke ndezur leter katramaje. Nje te thene e nje te bere. Te mbuluar koke e kembe, te pickuar nja 4-5 here ne koke e ne trup, brenda gjysem oreje 3 koshere ishin ne tyme e flake. Bajgat nuk funksionuan. Kurse letra e katramase i vuri flaken drurit te kosheres. Ne mes te rremujes, papritmas degjojme nje piskame te madhe. Nje femije e vogel po therriste me te madhe dhe kishte vene gjemen me „kuku moj nan“. Brenda pak minutash degjojme zera burrash ne distance qe vinin drejt nesh. Pa nje pa dy, pa pare njeri-tjetrin ne sy, sa ishim aty, ia mbathem nga syte kembet. Me sa duket ,ata burra qe po vinin ishin disa, dhe ia behen ne ate lirishte te vogel pikerisht kur ia dhame vrapit ne.
    Nuk mbaj mend te kem vrapuar ndonjere me shpejt se ate dite. Ferrat e asaj zone ishin gjigande dhe me manaferra po gjigande. Rrenjet e kercyellve te ferres ishin gati sa nje krah te trasha. U hodha si rrufe me koke, duke u zvarritur brenda nje ferre te tille. E bera kete pune aq shpejt, dhe doja ti largohesha sa me pare zones se hapur, ku mund te shihesha apo te gjehehsha, sa qe nuk ndjeja as edhe nje gjemb, te cilat , ne proporcion me pjeset e tjera te ferres, me futesh dhe me pergjaknin sa ne koke, ne krah, ne duar, ne kembe e ne kurriz. Brenda pak sekondave isha mu ne zemer te ferres. Ishte aq e dendur sa rreth e qark nuk shihesh asgje. Madje edhe drita humbiste ne te. Mbasi u qetesova per nje moment, duke mbajtur frymen dhe ndalura zemren qe dukej se bente zhurme e kerkonte te dilte perjashta, vura re se aty ku po rrija, cuditerisht ishte me e bollshme si hapesire se sa pjeset e tjera te ferres. Ishte e sheshte dhe e shtruar me bar. Ajo me siguri ishte nje strofkull e nje kafshe te eger sepse rregullsia s`kishte asnje kuptim aty.
    Nga frika,u shtriva ku isha qe te behesha njesh, dhe i padukshem. Dikur me kishte zene gjumi. Mbishkarkesa e adrenalines me kish derrmuar dhe gjumi ishte si gjume vdekje. Do te kem fjetur disa ore , sepse kur hapa syte ,erresira ishte e plote, dhe qetesia absolute. Sapo e realizova se ku isha dhe se cfare kishte ndodhur, vendosa te vidhesha jashte. Duke levizur si hije, cdo pak hapa ndaloja qe te degjoja se mos kishte ndonje zhurme rreth e qark, me friken e tmerrshme ne shpirt se ndonje pale duar do hidhesh mbi mua.
    Ne mes te erresires gjeta drejtimin per tek rruga e makines. Nga ku dhe u nisa per tu kthyer mbrapsht…

    Me vone mesova se Kanuni i Lekes merresh edhe me vjedhjen e bleteve. Cka do te thote se ato ishin nje pasuri shume e vyeshme per malesoret ( por ndofta per kedo tjeter) , dhe reagimi i tyre ne rastin e mistrecllekut tone, mund te spjegohesh prej nje premise te tille.

  27. ehe… perqasja jote perjeteson perplasjen. Nje nga problemet kryesore te ketij 20 vjeçari ka ardhur edhe nga perqasja, gjithe Jugu eshte njesoj, gjithe femijet jane si eterit, gjithe tosket jane te lidhur me krimet, gjithe ortodokset jane komuniste etj. Me kete menyre u rriten edhe te rinjte, ata qe sot po kapercejne te 18-at, vazhdojne te riprodhojne rrethanat absurde te ketij 20 vjeçari e po keshtu do vazhdoje edhe neser.

    Une qe se dua fare PS-ne, nese shikoj interesin vetjak vetem tek PS-ja mund te çaj, se per menyren e mbrapshte si eshte konceptuar dhe riprodhuar realiteti, permbush gjithe ‘kriteret’ per te qene i PS-se, biles nje shoku im me ‘kritere’ thuajse identike, habitet ende sot sesi shaj PS-ne, nuk e pertyp dot.

    Pra kjo perqasja jote mua me detyron te shikoj nga PS-ja, sikur te isha lindur socialist. Natyrisht une kam bindje aq te forta vetjake politike sa ta perballoj presionin, por ka sa te duash, biles edhe nder 18 vjeçaret e sotem qe rrethanat i shtyjne drejt nje kahu pa i dhene fare mundesi te pjeke politikisht qendrimin e vet.

    Shqiperia duhet tu lejoje te rinjve nje hapesire te paprekur nga fryma e renduar e ketij 20 vjeçari, ne menyre qe te linde diçka e re, perndryshe ne ate klime politike, nuk ka gjasa te rritet ndonje lule tjeter, aty i riu pa krijuar bindjet e veta per jeten e politiken befas del socialist apo demokrat me pervoje (flas per ata qe kane prirje per politike).

    Edhe vete Rama nuk ka qene ndonjehere socialist, per prirje vetjake, as ka propoganduar ndonjehere ndonje linje korrekte socialiste, perkundrazi tha pertej te majtes e te djathtes, mirepo vete sistemi e donte ne krye te PS-se, se na kish lindur socialist.

    Se fundmi nje i ri tjeter, Adri Nurellari ben heroizmin qe te jete edhe libertarianist edhe sekretar politik i nje partie nacionaliste, si me thene jam edhe mish edhe peshk.
    Pse, sepse ne PD ku eshte vendi i tij i natyrshem, sistemi nuk e pranon.

    Pra ne kemi nje sistem qe funksionon se prapthi, ku zera si i joti i sherbejne mbijeteses se sistemit, sepse rrenjet ky sistem i ka ne premisat qe ti mbeshtet.
    Nuk ekziston gjekundi lidhja me politikes dhe vullnetit te lire te individeve, ne Shqiperi çdo lidhje mund te kete politika perpos atij me vullnetin e lire dhe kjo perben nje handikap te madh, sepse politika nuk eshte strukturuar si duhet ku vullneti i lire mund te jete i panevojshem, meqe mekanizmi funksionon, mjaft te riprodhosh elemente te rinj kopje te te vjeterve, por eshte strukturuar se prapthi dhe vetem vullneti i lire mund ta ristrukturoje.

    1. Jo, Hyllin, nuk eshte e vertete se menyra ime perjeteson perplasjen. Jam pikerisht nga ata qe duan te thyhen me kete perplasje. Por si mund te behet kjo ? Mos valle duke mbyllur syte ? Nuk besoj. Kam pershtypjen se ti e nenvlereson apo e peshon shume lehte sasine e helmit te vazhdueshem qe eshte hedhur ne truret tona qe prej 70 vjetesh. E kam thene dhe me lart, shenjat, shkaqet, pastaj kurimet. Ndryshe perfundojme ne kozmetike, por kremrat nuk te zgjasin jeten.

      Ju thoni se menyra ime nuk po i le hapesire mendimit vetjak te nje te riu. Ne fakt, une jam duke i thene : ndahu nga e kaluara e babait tend, ndahu nga menyra apo veset apo lloji i ideve te krimbura qe te kane ngulitur ne koke.

      Gjithashtu, eshte e ngutshme qe te rinjte te ndahen njehere e mire nga privilegjet e eterve te tyre, privilegje te fituara ne nje kohe te pamoralte, ne kohen e komunizmit. I riu ka te drejte ta kepuse zinxhirin e determinimit historik, te futet ne nje udhe te re. Por çfare shihet ne fakt ? Ajo qe s’po e le kete vend te qete : i biri i, e bija e, nipi i, mbesa e, vazhdojne te mendojne dhe te luftojne per idete e qelbura te eterve apo te afermve te tyre. Vazhdojne te percjellin te njejten retorike.

      Nuk kam vene asnje shenje barazimi midis jugoreve dhe komunizmit, por ama, disa fakte jane me kokeforta : komunizmi zuri rrenje me shume ne jug, dhe keta komuniste jugore kane sunduar per 50 vjet ne tere territorin. Nuk mohoj kurrsesi jugoret antikomuniste, e qe madje kane qene te shumte, e per te cilet kam respekt te jashtezakonshem, Musine Kokalarin ne radhe te pare, e per te gjithe te tjeret. Terrori ka qene me te vertet i verber. E megjithate, ne optiken e komunisteve jugore, Veriu, perveç antikomunizmit i cili duhej shtypur (ashtu si ne Jug), mvishte dhe nje perberese tjeter te tipit misionaro-kolonial : ne vend qe te shkollonte dhe te formonte intelektualet veriore qe keta te zhvillonin pastaj bashkeqytetaret e tyre, ata vepruan me nje politike te qarte denigruese duke sjelle deri ne vitin 1990, jugore te arsimuar per te sjelle ne male driten e « zhvillimit, diturise » e bla bla bla. Nese nuk e keni vene re, mund te hapni te gjitha statistikat e shkollimit te larte, dhe te shihni qytet per qytet, e zone per zone. Dhe do te shihni se ka pasur me te vertete nje politike te qelbur sundimi. Te mos harrojme asnjehere se Jules Ferry, njeri nder nismetaret e pare te laicizmit republikan francez, ishte nje kolonialist nga ata te ndriturit : ai besonte vertet ne ndriçimin e popujve te paqyteteruar, besonte vertet ne qyteterimin e tij si me i larti dhe qe duhet te perhapej ne mbase boten. Mirepo, ne emer te ketij misioni qyteterues, jane kryer krime nga me te tmerrshmet ne keto popullsi vendase.

      Sot, fale Zotit, te gjithe mund te shkollohen, dhe po shkollohen. Verioret s’kane me asnje pengese per te qene te zote, per te mesuar dhe drejtuar vendin, aty ku te jene. Por frytet e kesaj do t’i shohim shume me vone, jo sot, sepse kemi ende neper kembe mbeturinat e asaj kohe qe i kane zaptuar mire pikat kyçe te marrjes se vendimeve. Sidoqofte, te gjitha keto perplasje apo ferkime, nje dite do te pushojne, koha do t’i mbylle te gjitha. S’do te kete me as jugor qe rri e me sheh si UFO kur flas dy fjale ne gjuhen e « nanes teme », e as verior qe do te rikthehet ne vendin e djeshem te jugorit, pra si nje persekutues. Keto jane gjera qe do te shoshiten vetvetiu, por ama duhet kohe.

      Nje shembull shpresedhenes : po udhetoja per ne Korçe, ne nje furgon. Te gjithe korçare. Une, pa identitet (dmth nuk flisja fare qe te mos dinin nga vija e ku shkoja). Ne nje çast, lind nje bisede mes nje vajze te re rreth 25 vjeçe, dhe nje gruaje te moshuar diku tek te 60-at. E moshuara s’la gje pa thene per verioret, fjale nga me perçmueset. Po degjoja dhe s’po nderhyja fare. Ndersa vajza e re, i pergjigjej kesaj gruas me nje arsyetim e me nje vendosmeri qe me beri shume pershtypje. I thoshte pikerisht se ti nuk ke njohur asnje verior dhe megjithate flet per ta ne nje menyre kaq fyese. M’u kujtua argumenti i Sartrit kur fliste me antisemitin : more po, ke njohur ndonje çifut qe i urren kaq shume ? dhe antisemiti pergjigjej : une te shoqerohem me ta ? kurre ! – Kur dolem jashte, i fola kesaj vajzes duke i thene qe isha teper admirativ kundrejt saj, per kete vizion qe kishte. Ne fillim nuk e kuptoi mire dhe pastaj i thashe se jam nje nga ata koketrashet e kesaj gruas. Buzeqeshi dhe tha : nuk dija gje, por une e kam me bindje, dhe te njejtat fjale i them ngado. – E kam fjalen se diçka po ndryshon, por ka ende shume pune. Snobizmat, nostalgjite komuniste dhe ato flluckore te nje jete idilike te mbrojtur nga ererat e forta, keto jane ende ne veprim e siper.

      Luftrat donkishoteske kunder katundarizmave te ngritura ne koncept mendimi, vazhdojne te bejne deme. Nje donkishotizem i cili mund te permblidhet ne keto fjale : une i kerkoj llogari te burgosurit se perse eshte kaq i roberuar, nderkohe qe jam vete une qe e mbaj ne burg. Ose pasi e internoj nja 40 vjet, i them : perse je kaq i trashe ti dhe pa shkolle, ja shiko mua sa i zgjuar jam bere, kam mesuar dhe studiuar. Donkishotizem cinik. Ne vend qe t’i kerkohet falje atij qe eshte penguar, ne i kerkojme llogari per katundarine e tij krupendjellese. Zeme hundet me dore kur shohim katundarin qe zbret ne qytet, e qe per 50 vjet me radhe, kemi qene vete ne qe ia kemi ndaluar. Dhe perkundemi ne endrrat tona te « sa i bukur jam », « sa i zgjuar dhe me edukate », « sa i ditur dhe me shkolle », etj. Kesaj i thone pandershmeri, ne gjuhe sportive « jo fair play ».

      Sa shpejt e harruan keta te kyltyruarit e botes partizanin e tyre Meke me opingat ne krevatin e perandorit ? C’kishte Meke mavria me teper se katundari i sotem i kesaj apo asaj krahine ? Asgje, s’kishte Mekja, thjesht kishte pushken qe ia zbrazte çdo armiku te klases, ngado qe ta gjente. Dhe ngrihet sot i biri apo nipi i Mekes dhe ve shamine tek hunda nga era e qelbur e katundarit te palare. – Te qeshesh me te madhe sa t’i luash fene.

      1. “Ne fakt, une jam duke i thene : ndahu nga e kaluara e babait tend”

        Dhe eshte pikerisht kjo ajo qe te ben ty teper agresiv dhe teper te ceket. Ku eshte dallimi i kesaj qe thua ti, nga diktumi komunist se duhet te ndahemi nga prinderit tane kulake, te pamoralshem, tradhetare, etj, etj. Ti riperserit te njejten metode diktatoriale, me te vetmin ndryshim se nuk ke fuqi te sanksionosh me teper se kaq. Por cfare te ben te mendosh se e njejta gjuhe, ku njerezise u thuhej te hiqnin dore nga babai i tyre kulak, mund te ndryshoje gje?

        Sa per Sartrin, prape je i ceket. Per Sartrin mund te ishe jo vetem anti-semit, por edhe cifut edhe anti-semit, pikerisht duke ushtruar te njejtat imponime te cekta qe perpiqesh te ushtrosh edhe ti.

        1. Nqs s’e keni vene re, e qe me keni cituar madje, kam thene “nga e kaluara e babait tend” e jo nga “babai tend”. Kete e fundit e dine vete njerezit, eshte jeta e tyre private. Ndersa per te kaluaren, eshte çeshtje morali.

          Ndersa komunistet te ndanin nga babai e nga femija e nga gjithçka.

          Dhe mjaft me keto keqlexime femijesh, mesohuni te lexoni para se t’i mvishni tjetrit fjale qe s’i kane thene ndonjehere. Kjo ju zvogelon shume ne sofren e debatit, dhe ju ben te pabesueshem dhe per rrjedhoje, heq çdo deshire per me tej.

          1. Shiko, ti mund te thuash “mjaft me keto keqlexime femijesh” por vete duket se nuk perpiqesh fare te mos besh keqlexime. Perkundrazi, hidhesh dhe akuzon njerezit per racizem, e me the te thashe, lexon jo ate qe thuhet nga tjetri kur perdoret dallimi qytetar/katundar, por ate qe do te lexosh. Nese ti refuzon te tregosh bujari ne leximin qe i ben tjetrit, por perkundrazi, i tregon se sa gabim qe eshte, se sa racist qe eshte, atehere as mos prit bujari nga tjetri kur thua “ndahuni nga e kaluara e baballareve tuaj.” Plus qe, ne menyre qe te evitosh keqleximet, duhet te mos keqshkruash. Nese eshte e kaluara ajo qe do te theksosh se duhet te ndahemi, atehere pse i fut edhe baballaret ne kete mes? Problemi eshte se ti nuk ke parasysh vetem shkeputjen me te kaluaren, dhe shkeputjen me baballaret e ke thjesht keqshkrim. Problemi eshte se ti po ben nje fushate hakmarrese, tepke si komunistet kunder ballisteve apo legalisteve nje here e nje kohe, pasi nuk eshte hera e pare qe e ke perdorur shprehjen ndahuni nga e kaluara e baballareve, ku dhe ke theksuar baballaret. Shtoi kesaj edhe mungesen e bujarise qe shpreh kur lexon termat qytetar/katundar, ofendimin qe ndjen, edhe pse po te thuhet qe nuk ka te beje fare me prejardhjen e njerit apo tjetrit nga qyteti apo nga fshati, por me te qenet qytetar (citizen) ne kuptimin e pergjegjesive dhe detyrimeve te individit ngaj shoqerise ku jeton, dhe eshte e qarte qe ti nuk ke ndermend emancipimin me korrektesen tende politike, por thjesht dhe vetem perdorimin e ideologjise dominante per te lare haqet me te gjithe.

            1. Tamam këtë do i shkruaja edhe unë. Ky, duke marrë si të mirëqenë se jugorët kanë qënë në masë komunistë e merr përsëri të mirëqenë se baballarët e të gjithë jugorëve kanë qënë kriminelë, të “fton” madje që të shkëputesh nga kriminel-llëku i baballarëve.

              Çfarë mund t’i thuash këtij njeri tani që është i gjithi “loaded”, madje “full of sht”.

            2. Lulian… dhe një gjë. ehe-ja për mua është një nga arsyet pse nuk funksionon loja me Zhizhek. Është vite dritë larg ajo lojë nga mendje të tilla.

      2. ehe…, ti mua më dukesh paranojak – jo paranojak në kuptimin e keq, por në kuptimin që ti ke nevojë për ndihmë të kualifikuar; megjithatë, mos e merr seriozisht këtë diagnozë, sepse unë nuk jam as mjek, as psikolog. Por, po të kisha një vëlla që të sillej kështu dhe, sidomos, të mendonte kështu si ti, do t’i lutesha të shkonte te mjeku.

        Tani, mes pasthirrmave dhe frikërave në gjërat që thua, ka një farë arsyetimi – edhe pse të gabuar. Mua arsyetimi më intereson veçanërisht (sa kohë që, për fat të mirë, nuk të kam vëlla, as më duhet të interesohem, me përparësi, për mirëqenien tënde mendore).

        Ti operon mbi disa kundërti që i ke gjetur në debatet e ndryshme, disa prej të cilave edhe në blogun tonë:

        1. Persekutues dhe të persekutuar

        Duke e rreshtuar veten në të dytët; dhe këtu mua më ke 100% përkrah, sepse ajo që ka ndodhur në Shqipëri, me të persekutuarit, nuk shlyhet dot duke kthyer faqen, as duke kthyer faqen tjetër.

        2. Veriorë dhe jugorë (gegë dhe toskë)

        Kjo kundërti është sociologjike, edhe pse i ka rrënjët te gjeografia. Por shkencat humane në Shqipëri e kanë konsideruar tabu dhe ua kanë lënë në dorë demagogëve që të flasin për të. Por është e padenjë, për mua, që të shihet totalitarizmi në Shqipëri si sundim i Jugut ndaj Veriut; madje jo vetëm e pahijshme; është e ndyrë.

        3. Qytetarë dhe katundarë

        Edhe kjo kundërti është sociologjike, por nuk ka shumë lidhje me gjeografinë; por më tepër me dinamikën e urbanizimit dhe të modernizimit dhe të zhvillimit (ekonomik, kulturor). Gjithsesi, në Shqipëri është katundi që zbret në qytet dhe ia rrezikon këtij mbijetesën dhe integritetin. Ne kemi nevojë të mbështetim qytetin me sa të mundemi, sepse qytetin shqiptar – si kategori sociologjike dhe kulturore – po e mbyt katundaria.

        Problemi yt, ose më mirë paranoja jote, është kur ti fillon dhe i njëson këto kundërti, duke parë nga njëra anë persekutuesit, jugorët (toskët) dhe qytetarët; nga ana tjetër të persekutuarit, veriorët (gegët) dhe katundarët (malokët, sipas teje). Kështu ti instauron një përplasje tektonike madhore mes shqiptarëve, e cila, në fakt, ekziston kryesisht brenda teje.

        Mundimin tënd personal, ti e projekton mbi krejt Shqipërinë dhe shqiptarët, duke i bërë gjërat lëmsh.

        Ti vërtet mund të kesh qëlluar i persekutuar, verior (gegë) dhe malësor, por kjo nuk të shndërron ty në Krishtin e totalitarizmit shqiptar. Nëse kërkon keqardhje dhe pendesë prej të tjerëve, kjo është një gjë; por nëse ngrihesh t’i vësh zjarrin shtëpisë ku jetoj edhe unë, për shkak të stigmatave që të dhembin, atëherë problemi yt bëhet edhe imi, koleg.

      3. Ti duhet të rishikosh dinamikat e marrëdhënieve, të mos jesh kaq kokëfortë e të mos i futësh të gjithë në një thes. Nuk ke tagër ti të akuzosh çdo jugor apo baballar të jugorit si komunist e kriminel. Megjithëse shumë të paskrupujt këtu e kanë bërë këtë gjë, rregullisht këtu në blog e më gjerë.

        Duke qënë dhe i përjasht-shëm prej subjekteve të cilëve u drejtohesh, nuk ke tagër të të vënë veshin. Sidomos pasi shihet që nëpërmjet kësaj retorike, ti ke tjetër axhendë. Ta kam llafnë, nuk mund të denigrosh një qytet të tërë ti, si Vlorën e vlonjatët e pastaj tu kërkosh arsyen, pasi u ke hedhur pështymën më parë.

        Tjetra pastaj, shkëputja prej “baballarëve”, në çdo kohë, çdo vend e ndaj çdo ideologjie, nuk bëhet me urdhër të peshkut, por bëhet duke krijuar një infrastrukturë sociale të nevojshme, për t’i dhënë të riut identitet. Ja një problem tjetër që qëndron me ty: ti këtë shkëputje të presupozuar, ia kërkon njërës nga palët, sipas mënyrës që i ndan. Po unë do të argumentoja, se lidhjet fisnore janë më të forta e më të trasha në veri sesa në jug. E megjithatë, nuk dukesh i shqetësuar për një proces gjithëpërfshirës, por vetëm ndaj atyre “të tjerëve”. Edhe këtu tradhëtohesh mbi qëllimin e atyre që shkruan. Ironikisht, qytetet janë ato qendra sociale që bëjnë më shumë të mundur se gjithçka tjetër shkrirjen e ndasive. Megjithatë ti je dhe kundër qyteteve dhe qytetarëve. Vazhdon madje t’i kriminalizosh ata si mbartës të baballarëve.

        Po edhe në këtë pikë do zhgënjeheshe. Ishin pikërisht qytetet ato në të cilat u formua antagonizmi ndaj regjimit të kaluar. PD e 91′ fitonte shumicën në qytete. Pas 20 vjetësh tranzicion, unë do të argumentoja përsëri, se qytetet dhe qytetarët, kur panë se çfarë ofronte “demokracia” e shëmbëllyer nën personën Sali, u rikthyen në pozicionin e tyre të parë të antagonizmit ndaj pushtetit aktual, përderisa ky, nuk arriti të ofronte ndonjë gjë më shumë përveç revanshizmit. Dallimi politik, është bërë gjithnjë nëpër qytete. Veriu sikur pa bukë, pa ujë, pa punë, pa drita, i përmbytur, asgjë të mos kish, gjithnjë do të votonte pro klanit të vet.

        Dallimi qytet -fshat, është dallim ballkanik. U përgjigjet dinamikave të tjera sociale, të varura deri diku në dallimin veri-jug sidomos tek ne, por u përgjigjet dhe çështjeve të tjera, si urbanizimit, rritjes së popullsisë, etj.

        Këto dy të dhëna të fundit, nxjerrin kokë në Ballkan sidomos pas L2B. Atëherë filloi procesi i urbanizimit, atëherë u regjistruan dyndje ndaj qyteteve, atëherë u rrit popullsia e me rradhë.

  28. @E megjithate, ne optiken e komunisteve jugore, Veriu, perveç antikomunizmit i cili duhej shtypur (ashtu si ne Jug), mvishte dhe nje perberese tjeter te tipit misionaro-kolonial : ne vend qe te shkollonte dhe te formonte intelektualet veriore qe keta te zhvillonin pastaj bashkeqytetaret e tyre, ata vepruan me nje politike te qarte denigruese duke sjelle deri ne vitin 1990, jugore te arsimuar per te sjelle ne male driten e « zhvillimit, diturise » e bla bla bla.

    Jo vete e deformon realitetin por idene e persekutimit te veriut e con deri ne absurd.Me fantazine tende , nderton nje realitet paralel, ku nuk ka diferenca te zhvillimit social ekonomik, kulturor, arsimor dhe demografik, ku asgjekundi nuk ka “koketrashe” dhe “koketule” , ku mijra barinj, bujq apo zanatcinj te nderuar ne profesionet e tyre, kane humbur shanset per t`u bere shkencetare per shkak te nje “politike te qarte denigruese” ndaj veriut.Gjepura!
    Nqs nje pjese e te diplomuarve, duke filluar nga vitet 70,(kur rritja demografike reflektohet dhe ne rritjen e numurit te diplomuarve) dergoheshin ne veri, kjo ndodhte se numri i te diplomuarve nga zonat e jugut ishte me i larte nga nevojat dhe e kunderta ne zonat veriore.
    Kjo nuk ka qene politike denigrimi por ka patur si rezultante afrimin, vllazerimin dhe krijimin e kontakteve njerzore per te cilat ti apelon edhe sot e kesaj dite dhe jane kaq te domodsoshme per te tejkaluar paragjykimet reciproke.Dhe nuk eshte turp te pranohet qe ne ato zona prapambetja ne terrmat zhvillimit human, ka qene me e theksuar, e akumuluar dhe e diktuar nga rrethantat social-gjografike dhe historike.Kosa e luftes se klasave ndoshta preu me shume dhe rrafshoi krejt klasen e intelektualeve katolike te veriut, por nuk duhet te harrojme qe kjo kose njelloj priste si ne veri dhe ne jug.Pertej politikave qe ndoqi regjimi komunist per krasitjen dhe rrenimin e intelektualeve katolike, dallime te tilla si ato ndermjet veriut dhe jugut, jane nje realitet i njohur edhe ne vend te tjera. Ashti sikurse shkalla e me e larte e zhvillimit social-ekonomik apo kulturor nuk perkthehet automatikisht ne vlera individuale per askend, po ashtu edhe niveli ulet ekonomik dhe arsimor i nje regjioni, nuk ka perse te jete burim kompleksesh dhe frustimi per askend.Te pakten ne nje sistem normal, ku kariera dhe suksesi individual, nuk duhet te percaktohet nga koordinatat aksidentale gjeografike te origjines.
    Defekti qendronte ne politikat dhe strukturen e sistemit arsimor.Me perjashtim te qyteteve, ne te gjitha zonat rurale veri-jug, lindje-perendim, mbizonteronin shkollat e mesme bujqsore, te destinuara te prodhonin “lende te pare” per Institutin e Larte Bujqesor-Kamez.Kjo situate ka vazhduar deri ne fillim te viteve 80, kur rritet ne menyre te konsiderueshme numri te arsimuarve nga zonat veriore dhe verilindore.Megjithate, numri kuadrove nga jugu qe emroheshin ne veri perbente nje perqindje te vogel krahasuar me numrin e kuadrove vendalinj. Ata qe emroheshin ne veri nuk ishin misionare dhe asqe ndiqnin ndonje axhende te fshehte , por ishin thjesht rrogetare qe ndanin te njetin fat me vendalinjte.

  29. Ne nje pike i jap te drejte ‘ehe”-se: Dallimi mes njeri-tjetrit eshte nje realitet i prekshem dhe nje bindje e cila nuk mundet te negociohet me arsyetime te se mires se perbashket dhe lidhjes se gjakut. Bindja eshte bindje si e tille dhe nuk ka lektor qe te argumentoje te kunderten. Ketu nuk vlejne si madhesi analize rastet individuale dhe martesat e perziera. Aq me pak komisaret e drites. Xha xhai thote se keto ndasi jane perdorur nga demagoget? Kur? Se mua demagogji me duket qe na thuhet se jemi vellezer qe duhet te shtrengojme radhet. Madje unitarizmi dhe bashkimi eshte i vetmi mesazh politik qe na pershkron pergjithe periudhen e shtetit e me pare. Ku jane demagoget e ndarjes?

    1. Ndoshta duhej të thoja: po përdoren. Gjithsesi e kisha fjalën për periudhën pas 1990-ës.

      1. Une them qe ndraja duhet formalizuar dhe institucionalizuar. E kam shkruar dhe me pare, pasi une mendoj se duke e ditur te gjithe ku eshte kufiri, nuk ka pse te kerkohet nje shkrirje qe nuk funksionon. As te ushqehet iluzioni i vellazerimit qe shitet lart e poshte ne menyre hipokrite. Pra ndarje, kufij sa me te theksuar, respektim i tradites dhe zones e pastaj edhe investimi i perbashket eshte me i qarte. Kuptohet nese ka me vlere. Nese ti pranon se une e kam thene kete gje edhe me pare, hapur, shkoqur, troc, ku eshte DEMAGOGJIA ketu? Ku? Ti kete mendim timin nuk e lexon mes rreshtave si te thuash, ai eshte thene hapur. Demagogji eshte te genjesh ne emer te Shqiperise si e gjithe Europa nje Shqiperi qe ka probleme te cilat nuk thuhen. Jo te thuash hapur ate qe e sheh si problem. Une keshtu mendoj: Kjo Shqiperi nuk funksionon. Me hapur: Une nuk besoj te Shqiperia, jo keshtu si eshte sot. Ku e pe demagogjine ti ketu? Apo nuk di kuptimin e fjales? Si na qenka demagogji, apo me keq, sic thote ai tjetri Propagande te flasesh ne kete menyre se nuk arrij dot ta kuptoj? Sa vlere politike ka kjo qe them une sot ne terrenin shqiptar? Zero. Askush nuk do e thoshte, sepse te gjithe do i largoheshin. Dakord zoteri? Une mbroj mendimin tim. Dhe falemnderit qe i lexon komentet e mia; shpresoj te mos e kesh si detyre patriotike apo si inerci te keshilles per vigjilence.
        Ehe, kujt ia shpreh keto deklarata vellazerie, pasi mesa shoh, ketu edhe keshillat t’u dhane me shume ne aspektin human sesa ate te shqetesimit te nje vellai per vellain. Shpresoj qe dashuria jote e shprehur sot te mos na kthehet ne nje date te shenuar qe do konkuronte Shen Valentinin. Keto qe thua, nuk jane fare serioze, madje jane karagjozlleqe. Nuk ka pse te futet nje i trete mes teje dhe nje tosku, pasi ti je vete i treti dhe i katerti ne shumezimin e paqendrueshem te mendimeve qe shfaq. Nga kjo pikepamje je nje geg atipik. Por kjo mbetet ceshtja jote. Une ty ta njoh nje akt intelektual; e kam fjalen per shenimin qe ke bere si perkthyes te vepra e Beket-it. Qe ketej mendoj se cdo lexues do te duhet te te amnistonte ne derdellitjet e zhurmshme qe ben per kete teme.
        Hyllin-nuk besoj se blogu eshte terren propagande, pasi lexuesit e tij jane vetiu kualitative. Pra nuk jane naive. Pavaresisht se xha xhai para disa ditesh u ankua se ka disa qe perfitojne per te njollosur lirine e shprehjes me teza te padenja dhe antishqiptare.
        Zoteri, kjo teme doli ne siperfaqe si pasoje e nje artikulimi politik ne Shqiperi. Nuk e risolla une. Ndoshta nuk jane tradhetare dhe ata a derebardhe, mbase ashtu u pelqen. As nuk punojne sipas keshillave te mia, se une nje qytetar i zakonshem jam. Pastaj ti vetem qenin roje do besh, nuk ke cfare te thuash tjeter pervec akuzave dhe forces se madhe zbuluese te armikut? Thashe, ketu shkruajme ate qe mendojme; te pakten pas kaq kohesh do te duhet te mjaftonte te mos mendoje gje tjeter. E rithem dhe e perseris; bashkejetesa gege-toske eshte nje imponim historik qe duhet riformuluar. Kaq, vazhdo hetimet ti tani.

        1. Ndoshta s’di aq greqisht sa ty sa të të them se çdo të thotë demos e agos, por demagogjia tek ti personifikohet më së miri… sepse je vetë ti, që flet jo vetëm në emrin tënd, por të një pjese të popullsisë që na qënkërksh kaq e revoltuar nga kjo bashkjetesë toskë-gegë apo shqiptarë-grekë
          Ti ke shumë të drejtë që flet kështu… sepse ndërkohë që ne merremi me EHE-në për t’i mbushur mëndjen që çoroditjet e tij toskë-gegë as ka kuptim që të diskutohen, nuk ka ndonjë ÇAM që të ngrihet dhe të tël tregojë se çdo të thotë se sa e lumtur është ajo kultura e bashkjetesës me grekët që ti je aq i zgjuar sa të mos e deklarosh hapur si dëshirë tënden.

          Je aq i zgjuar sa të shikosh dallime toskë-gegë dhe je po aq i FËLLIQUR që të mos pranosh se ishin këta TOSKË dhe GEGË që strehuan dhe bashkjetuan me qindëramijëra ÇAMË të përndjekur dhe të përdhunuar nga grekërit nga tokat e tyre dhe që u shpërngulën në Shqipëri.

          1. Se pari, une nuk kam folur ne emer te ndonje popullsie te caktuar, por sic te shkruaj me siper ne koment them mendimin tim. Se dyti se cfare do besh me ehe-ne kjo nuk eshte ndonje shqetesim per askend edhe pse nuk pashje ndonje koment tendin ketu qe te mund ti mbushe mendjen dikujt per ndonje gje, pervec faktit se sa ke. E treta, le te ngrihet jo nje cam, po te gjithe bashke e te qajne e te ulerasin, se vetem predikime morale nuk bejne dot. Dakord? Mund te flasin per gjithfare te drejtash dhe pretendimesh, vetem predikime morale nuk bejne dot. Raporti i tyre me greket – dhe ky nuk eshte nje raport qe vendoset ne kontekstin vetem te shekullit te 20-te, eshte THJESHT DHE VETEM NJE RAPORT I TYRE ME GREKET dhe asgje pertej kesaj. Fundja edhe sot qe flasim, cemerit kerkojne pronat e tyre ne Greqi, c’ka nuk ka sesi te kuptohet jashte bashkejeteses se re me greket. Qe ketej edhe nje konkluzion per vleren e raporteve camo-greke dhe ngarkesen e tyre emocionale te marketuar ne historine tone.
            Se katerti une shoh te tjetri ato dallime qe mund te konstatoj dhe me vrasin syte si i thone dhe nuk nisem nga deshira e mire kristiane se “te gjithe jane bijte e Perendise” per te cuar gjykimin ne zero. Sa per ate qe toske dhe gege strehuan qindra mijera came, po lere mo ti zoteri, leri mo keto vickla se i strehoi tjeter kush ata. Mund te thuash qe kosovaret ne 1999 u strehuan nga njerez te thjeshte nga Jugu ne Veri, por jo per cemerit ku nderhyri shteti dhe u vrau bythen, i vendosi ne te gjithe vijen bregdetare, nga Saranda ne Vlore, Fier, Durres e Tirane. Kishte fusha boll bosh Terbufi i Lushnjes, mund ti conte dhe andej. Ke qene ndonjehere ne Terbuf ti? Dhe per aq tru sa mund te kesh ti ngulite mire; flas per vete dhe do flas sa me shume njerez si puna jote gjallojne dhe kerkojne te shesin patriotizem.

            PS: I felliqur? Ti me dukesh shume gjera ne fakt, por ne mendje me bie sa here shoh dike qe ha fara kungulli. Fatkeqesisht ne Shqiperi ndodh shpesh.

            1. “Dhe per aq tru sa mund te kesh ti ngulite mire; flas per vete dhe do flas sa me shume njerez si puna jote gjallojne dhe kerkojne te shesin patriotizem.”
              Ta pata thënë një herë, të ishim përballë, s’do guxoje të më flisje kështu, por tani po të them, kur të dëgjosh që Ed Rustemi ndodhet 100km larg teje, gjej vrimë e futu…

  30. ehe… me duket se nuk me kuptove. Nuk mohoj se ka nga ata qe thua ti, perkundrazi jane shume dhe ata nuk eshte se pyesin shume se çfare thua ti, dmth edhe po te mos ekzistonte ky presion i vazhdueshem i rrymes ku ti futesh ata prape njesoj ate gje do benin.
    Une e kam fjalen per te tjeret, per ata qe edhe pse s’kane asnje bindje shkojne e futen ne PS, pikerisht sepse rryma ku futesh edhe ti nuk e shikojne dot jashte PS-se, perkundrazi e duan atje qe te vazhdojne te jetojne edhe vete duke thene, ja kemi te drejte eshte keshtu si themi ne.

    Te dhashe si shembull Ramen, sistemi ku hyn edhe ti, nuk e shihte dot ne PD a ne ndonje parti tjeter jashte PS-se, sapo ai iu nenshtrua sistemit, dolet ju e filluat me dialektiken e parapergatitur, duke thene se keni te drejte.

    Po keshtu edhe me Veliajn, sistemi ku hyn edhe ti, e donte tek PS-ja, pavaresisht se Veliaj e ka shprehur gjithnje admirimin per kapitalizmin, tregun, suksesin e individit, pra si tipologji eshte e djathte liberale. Sapo u fut tek PS-ja filluat prape duke thene se keni te drejte, se ky keshtu i biri, nipi, tosku a ku di une.

    Te dhashe edhe Nurellarin, ku ve bast qe te qenit tosk (nuk di per familjen e tij) e ka penalizuar ne perpjekjet drejt PD-se, te pakten ishte koherent dhe nuk e provoi tek PS-ja, a ndoshta si dhane asnje rol tek PS-ja, megjithese me pelqen qe te mos kete vajtur per bindje politike.

    Ja ku i ke 3 persona qe do te qendronin shume mire brenda te djathtes liberale, per bindje vetjake, por qe sistemi ku hyn edhe ti, nuk i le asnje shans te zgjedhin diçka tjeter, te gjitha forcat vepruese i shtyjne drejt te vetmes zgjedhje.

    Po a e ke idene sa te tjere ka poshte, te padegjuar, anonime, qe sistemi i ndertuar me aq mjeshteri nga bashkepunimi PS-PD, u thote o ketu ku te eshte paracaktuar o rri jashte.

    Ti kapesh me ate pjese qe do thoja eshte fiziologjike, ajo e domosdoshmja per riprodhim, kurse une po ‘qaj’ ate pjese qe do s’do duhet te shkoje atje ku sistemi e ka paracaktuar, perndryshe e le jashte.

    Cila eshte ajo hapesire ku Shqiperia mund tu lejoje te rinjve te marrin fryme e te piqen ?
    Shoqeria civile, por jo e konceptuar si ‘magna-magna’, ha te hame, as si shoqeri qe merret me probleme krejt jashte perparesive te vendit, por e perqendruar ne kritiken e rrepte te sistemit dhe po, si miter politikanesh te rinj.
    100 here me mire sikur politikanet e rinj te dalin nga shoqeria civile sesa nga partite qe kemi.

    1. Hyllin,
      Po perse jeni i bindur se te djathtet e jugut nuk jane per te djathten politike ne Shqiperi ? Perse i jane mbyllur rruget, nga sistemi siç thoni ju ? Nuk mendoj keshtu. Mjafton te kujtojme ketu se e djathta politike shqiptare numeron mjaft figura jugore, qe madje jane ne qeveri. Madje, po ta marresh holle-holle, qeverite e djathta nuk mund te akuzohen se kane pasur nje ekskluzivitet verior. Sigurisht qe ka pasur nje perpjesetim me te drejte, dmth nje rritje te peshes se verioreve, por jo deri ne ate pike qe te mendohet se keta 20 vjet te kene qene sundim verior. Une nuk e kam fare problem qe te kem kryeminister vlonjat e president sarandiot e kryetar parlamenti permetar. Fare fare. Ama, “en contrepartie”, dua qe edhe keta te tre te mos shohin ne politikat e tyre vetem zhvillimin e Jugut.

      Disa qe me skandalizohen ketu, ne fakt harrojne menjehere shkallen jashtezakonisht te ulet te investimeve te periudhes komuniste ne veri. Ketu kemi donkishotizmin tjeter cinik : tani ky veri akuzohet se ka zhvillim me te pakte ekonomiko-shoqeror, dhe kjo merret si teoreme universale. Po si mund te te pergjigjem une, perveç keshtu : po je ti pra qe me ke lene ne kete prapambetje, si mund te me akuzosh ti tani ? Eshte e njejta gje qe te vijne studiues turq dhe te na shesin dengla per te thene : oh tani, turqishtja eshte shkruar qekur, e ju shqiptaret ska as njeqind vjet. Mos more ! A nuk ishe ti qe s’me lejove ? Keto lloj arsyetimesh jane acaruese dhe pikerisht keto lejojne perjetesimin e perplasjeve.

      Hyllin, deshiron shembullin me te fundit ? Shikoni gurgulene ne lidhje me “rrugen Durres-Kukes”. Une qe jam ca i brendshem ndaj kesaj udhe, po ju them me bindje, dhe ju lutem me besoni, se me rastin e kesaj udhe, Jugu ka humbur nje konsiderate te ndjeshme ne syte e nje Veriori. Me lexoni mire : reagimet e disa krereve jugore te politikes shqiptare kane bere qe Veriu te largohet ende me tej me ta, per arsye se keto reagime kane qene tipike perjetesuese te kohes se komunizmit. C’nuk eshte thene kunder kesaj udhe ! C’nuk eshte share ! Ketu ka shperthyer nje helm qe vazhdon t’i mpije damaret e disa jugoreve, dhe ketu e ka burimin ajo “xhelozia” tipike e ketyre qarqeve per nje zhvendosje vemendjeje drejt veriut. Dhe ketu pastaj fillon mosbesimi i verioreve ndaj ketyre jugoreve. Edi Rama, meqe e keni marre si shembull, nuk kishte asnje nevoje qe te deklaronte se me keto para te rruges do te ishin ndertuar 100 shkolla apo 300 hale. Nuk e kuptoj se çfare shtytjeje politike kishte ai, perpos perkedheljes se elektoratit populist te jugut, per t’i thene : he mo, e shihni ç’ben maloku ? e shihni qe ai mban te vetet ? atehere te mos e leshojme njeri-tjetrin, ne jugoret ! Dhe nuk jam une qe e shtyva Edi Ramen, megjithese demokrat sipas jush, ne kthetrat e PS-se, por ishte nje zgjedhje e vetja, e vetedijshme, me disa perberese ketu tipike inatçore, hakmarrese, dallkauke prej ballkaniku te pjerdhur. Ai, do permblidhte pra zemerimin popullor ndaj Sali Rrumpalles se “katundareve te pashkolle qe e votojne”. A nuk eshte folur ketu me qindra here per karakterin intelektual te votuesve te Rames dhe per ate trashanik e idiotesk te votuesve te Berishes ? A nuk jane vete keto struktura te PS-se qe fyejne jo vetem nje pjese te mire te vendit ne veri, por edhe vete demokratet e Jugut, duke iu dhene sinjalin : he mo, e shihni ku jeni katandisur, me ate koketrashet qe votojne Berishen. C’te bejme sot, Hyllin, me votuesit jugore te Berishes ? Ku t’i fusim ? Te hutuar, te humbur, qe s’dine ç’bejne dhe puthen me djallin ?

      Kur vjen puna per politike, as Berisha nuk eshte idhulli im, larg kesaj. Por ama, jane pikerisht forcat e majta ata qe e kane mbyllur Berishen ne nje karikature veriore, maloku, idhull te malokeve. Nuk jam une qe po e perjetesoj Berishen ne kampin demokrat, meqe verior. Per mua, Berisha mund te ishte nje socialist shume i mire, dhe te mos perbente asnje problem.
      ______

      Dhe tani, dy fjale per nje paragraf timin, pak me lart : kur them qe bijte dhe bijat e, nipat dhe mbesat e, te ndahen nga privilegjet e eterve te tyre, nuk e kam fjalen per nje bilete Tirane-Paris per t’u shkolluar ketu, sepse sot te gjithe mund te shkollohen, ku te duan. Por e kam pikerisht ne zhveshjen nga kjo mendesi prej fshiresi te kujteses historike ku merret si vit zero vetem lindja e tij. Psh, duhet qe tjetri te mos e shohe si nje epersi, si nje vlere perjashtuese lindjen apo shkollimin ne nje qytet te madh, dhe madje te mos e permende fare qe eshte lindur ne qytet, sepse i ati apo xhaxhai apo i afermi i tij ka qene pikerisht nder ata qe ia kane ndaluar kete tjetrit. Nuk mund ta perjashtosh ti tjetrin nga diçka qe te eshte dhene ty si nje privilegj nga parardhesi yt. Eshte moralisht e pambrojtshme. Ketu duhet ndare nga e kaluara. Te mos e shohesh me katundarin si nje pike referimi ku ti vete si qytetar del shume lart, por te zgjedhesh si pike referimi nje situate imagjinare : a do te isha une ky qe jam sikur edhe tjetrit t’i ishte dhene kjo mundesi qe me eshte dhene mua ? Ketu matet vlera jone.

      Nderkohe qe s’po flas per ata qe i kane pasur baballaret kriminele te vertete, se me sa di une, as gjykatesit, as hetuesit, as prokuroret, as xhelatet e burgut, as oficeret trima te kufirit qe te rrasnin plumbin apo te torturonin me pranga qytetit duke te te terhequr zvarre, as sekretaret e pare te Komiteteve qe firmosnin internimet, as kalecet, as hafijet, nuk i kemi pase te importuar nga Rumania e Caushit apo nga Rusia e Stalinit. Ata jane shqiptare, jane martuar e kane bere femije, e sot jane bashke me ne, ne autobus e kudo. Ketu ska vend per gjueti shtrigash, iku ajo pune. Ketu ka vend per nje ndarje nga te gjitha keto barbarizma, nga ana e femijeve, per te folur te pakten njehere te vetme si madhore : te kam baba, por ketu s’te ndjek. Nuk arrij ta imagjinoj ç’peshe te madhe iu lene keta kriminele femijeve te tyre. Eshte me te vertete nje medyshje e madhe morale : ç’duhet te bej ? Flas per ata qe e vrasin mendjen, qe kane nje sens moral, qe kane zgjedhur te bejne nje jete te denje, dhe jo te rrijne sot e tere jeten pas emrit apo mbiemrit te fisit qe i ka dhene aq shume Partise.

      Krahasoni pak me shukjen e bijve te ish-nazisteve qe ende sot ndihen te renduar nga e kaluara e eterve te tyre. Imagjinoni peshtjellimin e nje burri 30 vjeçar kur takon ne rruge dike qe t’i thote : yt ate me ka sakatuar per tre vjet rresht ne burgun e Burrelit, eja te pijme nje kafe. A ka gje me te rende ? A mundet ky burre madhor 30 vjeçar, t’i pergjigjet : mire ta ka bere ! aty e ke pase vendin ?

      Hyllin, te respektoj ne shume gjera, besoj se je ne nje mendje me mua se diktatura shtron gjithmone probleme te shumta morale, dhe duhet vertet nje shtrese e mire intelektualesh per t’i bere autopsine, ne pergjegjesi te plote.

      Tungatjeta.

      1. “Disa qe me skandalizohen ketu, ne fakt harrojne menjehere shkallen jashtezakonisht te ulet te investimeve te periudhes komuniste ne veri.”
        Nuk e di se ç’nënkupton me investime ti, por hidrocentralet e Vaut të Dejës, Fjerzës dhe Komanit do konsideroheshin investime edhe n’Amerikë.
        Rafineria e Bakrit apo uzina e telit… mund të ndërtoheshin edhe në Durrës apo skrapar, por ja që i paskan investuar padashje në Rubik dhe Shkodër.
        Apo e kishe fjalën në kulturë? Nuk të mjaftonte Instituti i Shkodrës i njëjtë me atë të Gjirokastrës? Apo të duket si investim padashje Instituti i Misrit dhe Orizit?!

      2. …”Krahasoni pak me shukjen e bijve te ish-nazisteve qe ende sot ndihen te renduar nga e kaluara e eterve te tyre…”

        pas du tout pas du tout, it y a de plus, il y a de plus
        est plus simple que ca, plus simple que ca
        si on veut, on y va, on y va

        … thote Manfred Rommel, ex Lord Mayor of Stuttgart, of the old West Germany

  31. ”’Një ndër ta je ti… ose të paktën, kështu i lexoj unë komentet e tua.”’

    Lere theollogosin se e vret larg miku, veçse pandeh se jemi ne vitin 1911 e jo me 2011, ka harruar se Shqiperia u be, u sos, u bitis qe me 1912, ne aspektin qe e merr ai. Asaj propagande ti pije lengun, leqe geget e Shqiperise ndihen shume me te lidhur me tosket sesa me geget e Kosoves dhe jo vetem per arsye se kemi 100 vjet shtet, por sepse per arsye historike, gjeografike,gjeoekonomike e gjeopolitike, territoret e Shqiperise kane dhene e marre me njeri-tjetrin sesa geget e Shqiperise me geget e Kosoves.

    Ne historine e vet 2500 vjeçare Shkodra ka pare gjithnje me pare poshte Shkumbinit sesa drejt Kosoves, le pastaj, Mirdita, Kruja, Durresi etj.

    Edhe ne rastin absurd, sikur te duan tosket, si lene geget.
    Po njesoj, ku bejne dot tosket pa Arberine mesjetare, pa Skenderbeun, pa Buzukun, pa flamurin etj, edhe sikur te duan geget, si lene tosket.

    Ohu çka marre persiper theollogosi eshte budallek me brire, pakenaqesite kane te gjitha prapavije politike, prestigji,perfitimi etj.

    Theollogosi pandeh se me agjit-propin grek te shek 19 do zhbeje ate qe eshte sosur e persosur dhe qe s’ka Zot qe ta ndaje.
    Ky eshte agjit-prop i deshperuar, gjynah qe ne 100 vjet nuk kane gjetur dot ndonje model me te modernizuar e efikas, s’kane as fantazi.

  32. @Te mos e shohesh me katundarin si nje pike referimi ku ti vete si qytetar del shume lart, por te zgjedhesh si pike referimi nje situate imagjinare : a do te isha une ky qe jam sikur edhe tjetrit t’i ishte dhene kjo mundesi qe me eshte dhene mua ? Ketu matet vlera jone.
    Po pra, vazhdo me kete boten imagjinare dhe shiko ndonje”:mulli me ere”-jo, jane jugoret qe bejne zhurme kunder “Rruges se kombit”.!

    dhe thua:
    -Nuk e kuptoj se çfare shtytjeje politike kishte ai(E.Rama) , perpos perkedheljes se elektoratit populist te jugut, per t’i thene : he mo, e shihni ç’ben maloku ? e shihni qe ai mban te vetet ? atehere te mos e leshojme njeri-tjetrin, ne jugoret !
    Tani, ti ne ate boten paralele, e mendon veten para nje tufe femijesh dhe tregon perrallen : na ishte nje edi rama ne krye te jugoreve kriminele qe nuk donin zhvillimin e veriut.Por baca Sali, trimi mbi trima, si njai Gjer Elez Alia e ka myt bajlozin e zi te jugut …dhe perralla vazhdon …
    Ke degjuar gje per korrupsinion, per gllaberimin e rreth 300 milion euro-ve? Apo nuk hyjne ne skemen tende dhe vazhdon te vertitesh ne ate boten imagjinare duke akuzuar te tjeret per donkishotizem??

    1. E ezauroi atë pikën e korrupsionit ai… në mënyrë zagare madje. Nuk e kemi ne me korrupsionin realisht, na tha. E kemi me zanoret hundore. Korrupsionin e shpërfill ai. Siç shpërfill retorikën e qelbur, të ndyrë, përçarëse prej maskarai të Sali Berishës. E kanë detyruar të sillet kështu thotë. Mjaft ta dëgjosh një herë të vetme Saliun tonë se çfarë pusetash vjell prej gojës… po kjo nuk mjafton. Jo, jo jo… Qimja është në syrin e Edi Ramës.

      1. Kur keshilltar behet mllefi, ne keto monopate do futesh. Cfare jane kater te vrare per keta fare intelektualesh? Kater te vraret sipas tyre shkuan aty para kryeministrise te zemeruar nga zanoret e Sali Berishes (gabimisht dy nga te vraret ishin nga veriu !! )

    2. lëre më të përmendë edhe katër të vrarë që i la të palosur Sali Berisha mu në mes të Tiranës. Jo, jo, jo. Asnjë fjalë dhe për këta. Mjafton çtë marrë ehe-ja prej kujt i jep çik.

  33. Dhe diçka te fundit per THEOLLOGOS :

    zotni,
    As mos e ço ndermend se une si gege dmth, me shkon mendja te mendoj se tosku s’eshte vellai im. Harroje kete. Jo vetem qe e kam vella, por edhe e dua shume. Dhe ska bir te treti qe vjen te futet mes meje dhe atij. Por te gjitha keto qe i them, i them sepse e shoh jeten me te, nuk kam te ardhme pa toskun, dhe se, edhe nqs ma ka bere nje te padrejte, keto pune i zgjidhim ne familje. Une jam i sigurte se padrejtesite qe m’i ka bere tosku, m’i ka bere ne nje periudhe te erret historike, per arsye pastertisht ideologjike, dhe jo ngaqe do te kishte menduar se une jam i huaj per te. Dhe po flas ne menyre figurative, sepse jo te gjithe tosket ishin komuniste, e jo te gjithe verioret antikomuniste. Situata eshte me e nderlikuar, porse ajo qe qendron, eshte kjo : ka pasur nje vullnet te paster komunist, te perfaqesuar kryesisht nga krere jugore, qe Veriu te mbahet ne nje gjendje te perhershme mbikqyrjeje, duke ia ditur paksa psikologjine e mosperqafimit menjehere te ideologjive te majta. Se pse Veriu shfaq kete tipar, kjo mund te diskutohet dhe ketu ska asgje te keqe, nje qasje sociologjike nder te tjera.
    Sigurisht qe kemi dallime, aq me mire madje, se NJEJESIA (apo “la mêmeté” e Levinasit) eshte gjithmone kalbezuese (pellg qe s’leviz), dhe madje keto dallime bejne qe une ta shoh veten me syte e nje tosku, dhe tosku ta shohe veten me syte e mi.

    Madje ende me tej : me sa di une, Shqiptaret kane krijuar kushte mese te favorshme per gjithkend tjeter qe e shihte veten si jo-shqiptar, greke apo çifute apo malazez apo kushdo qofte. Une nuk di te kete pasur politike te hapur armiqesore ndaj nje pakice etnike ne Shqiperi. Edhe ne vete vitet e egra te komunizmit, nuk di te jete kapercyer ky prag. Shifrat, na tregojne nje realitet tjeter.

    Ajo qe do te sjelle me te vertete nje ndryshim te ketyre raporteve, eshte levizshmeria demografike. Zhvendosjet, punesimet, turizmi. Eshte e pamohueshme qe sot me mijera jugore jane njohur me bukurite e Veriut, e madje jam deshmitar i nje vale te mirefillte vizitash te ketyre jugoreve ne Kosove. Po ashtu, sot ka me mijera pushues veriore qe shkojne ne bregdetin e Jugut, me mijera. Nderkohe qe ju e mbani mend shume mire se plazhi i Vlores ishte pothuaj i mbyllur per verioret, me se shumti mund te zbrisnin deri ne Durres. Ne vitet 80, gjysma e dyte sidomos, u hap dhe Velipoja, ku u krijua nje lidhje mes Verilindjes dhe Veriperendimit. Ndertimi i rrugeve, me teper se te ardhura ekonomike, do te kete nje ndikim te jashtezakonshem njerezor, mendesia e njerezve do te ndryshoje gjithnje e me shume, njerezit do te afrohen, shikohen me shpesh, ndajne e shkembejne mendime. Nje shembull : zona e Fanit te Mirdites, ka qene krejtesisht e humbur, pa kurrfare lidhje me boten, dhe sot, nje kuksian mund te shkojne t’i vizitojne miqte dhe shoket e tyre katolike per as 45 minuta. Nderkohe qe me pare, lidhjet ishin pothuaj inekzistuese. Kjo lloj shkartisje e njerezve, per mua s’mund te jete tjeter veçse perfituese ne afatgjate. Dhe per ta lidhur me gjuhen, kjo do te sjelle dhe nje njohje me te mire te gjuhes se njerit dhe tjetrit, per rrjedhoje sheshimin e ndarjeve fiktive.

    Une jam i bindur qe pavaresisht kritikave te mia mbase disi te perseritura, e ardhmja e ketij vendi nuk eshte aq e nxire sa ç’mund te parashohin disa, por thjesht duhet pak imagjinate dhe talent per ta perfytyruar kete te ardhme. Kam pershtypjen se reaksionet prapakthyese te disave jane thjesht pohim i paaftesise se tyre per te imagjinuar.

    1. Ehe, Theologos
      per sa me siper komenteve, une rishtroj edhe je here pyetjen: si ndihet nje tosk, nga pikepamja etnofetare, gjuhesore apo gjeopolitike, me afer epirioteve apo gegeve dardane, dhe cilat jane predispozitat me te forta, ato te bashkimit apo te ndarjes??? Dhe ne se i shtoj vetem faktorin e ndarjes se kontributit te financave (nenkupto, geget ne mazhorance nuk paguan taksa ndersa tosket paguajne) shfarre rugetimi do ta quaje te ardhmen e Shqiperise?

      1. Ti si i Jashtem si e gjykon?

        PS: Blogu paska shume sukses. Po monitorohet si qender e perpunimit te mendimit politik xha xhai. Urime, sinqerisht.

  34. ””Jo vetem i kane masakruar, por kane nje rol kryesor ne nxjerrjen prej historise se Ballkanit te principatave katalanase te Greqise. Perfundimisht arberit edhe jane vendosur ne tokat e tyre duke jua zene vendin.””

    Jo se jam thelluar, po me duket se arberit e pare ne Greqi u thirren nga Duka katalan i Athines, per te populluar territoret qe po katalanet vete kishin shkaterruar e shpopulluar.
    As mua s’me rezulton qe kompania katalane te kete bere shkaterrime ne Arberi, biles as ka shkelur ndonjehere me kembe. Ne mos gaboj ky grup 6 mije ushtaresh u thirr nga Perandori Bizantin gjate nje nga shume lufterat civile te Bizantit,biles luftuan edhe kunder turqve ne Azi, por pastaj Perandori s’kish me para, keshtu qe shkaterruan Traken e vazhduan pergjate bregdetit Egje derisa hyne ne Greqi, shkaterruan sa munden dhe moren pastaj Dukatin e Athines, ku u stabilizuan …. dhe thirren arberit, pastaj me tej per lidhjet katalano-arberore ne Greqi s’ia kam idene fare.

    Ndoshta fama ka ardhur ne Shqiperi si pasoje e lidhjeve te forta qe duhet te kene ruajtur arberit e pare qe zbriten ne Greqi me ata te Arberise, plus qe dihet se zbritja ne Greqi ishte me disa vale, ndonje vale mund edhe te kete shkuar per te ndihmuar arberit e meparshem ne rast se keta kishin konflikt me zoterit e tyre katalane.
    Gjithsesi per katalane ne viset shqiptare as une s’kam hasur gjekund.

    Ndersa vandalet ishin muhabet tjeter, famen e kane marre kryesisht per shkaterrimin e Romes me 455, nga i cili Roma nuk e mori me veten, thone qe pas ketij shkaterrimi u katandis ne qytet me 7 mije fryme.

    Gjithsesi duke qene gjermanike larg kufijve te Romes, ne ndryshim nga gjermaniket qe ishin me afer, ishin ca me barbare, se ata ne kufij me Romen nga kontaktet ishin me ‘civile’.
    Gjithsesi vleresimi jepet ne baze te parimit qe te shtyn, nese eshte politik mund te kthesh ne shkretetire çte duash, nuk gjykohesh keq, ndersa nese eshte per qellime perfitimi pa ngjyrime politike, ketu te varrosin me kritika.

    Nje politikan qe vjedh eshte gjithnje shume me civil, se nje hajdut jopolitikan.

    1. Me sa kam lexuar arberit e pare ( dhe te mevonshem) ne Greqi ne fillim vendoseshin vete ne zonat malore ku kishte kullota te lira per kopete e tyre, dhe me pas prej aty sulmonin e shkretonin fushat dhe vendbanimet shpesh duke u koalizuar apo hyre ne sherbim te Zoterve te luftes te rajonit. Ishin luftetare te mire ndaj munden ti hapnin vend vetes dhe te vendoseshin edhe ne zonat e uleta qe vete i kishin shkretuar me pare, ndonjehere me lejen e Perandorit apo te Zoterve lokale si ne Thesali ne 1332 por me shpesh me inisiativen vetjake. Duhet ti kene tmerruar banoret vendas pasi ekzistojne shume dokumente te kohes ku ju kerkohet Princave qe mos ti lejojne te instalohen.
      Per lufterat midis katalaneve dhe arberve po sjell nje pasazh nga libri ” The late medieval Balkans” i J. Fine, fq. 255:
      “Ne migrimet e tyre ne gjysmen e pare te shek XIV shume arber hyne ne sherbim te zoterinjve lokale. Disa kane sherbyer besnikerisht ne kete funksion duke qene efikase sidomos kunder katalaneve. Burimet veneciane ne anen tjeter I pershkruajne arberit si elemente pak a shume te pavarur qe luftojne kunder te gjitheve ne Thesali”

      Per vandalet, ato qe shkruajta i kam marre nga libri i B. Weber, Encyclopedie du savoir relatif et absolu, nuk eshte se i shpika vete.
      Shkaterrimin dhe djegjen Romes ja bene Visgotet ne 411, ndersa Vandalet perpara se te hynin premtuan se nuk do shkaterronin dhe vrisnin por do te merrnin pasurite qe do te gjenin dhe pak a shume ju qendruan fjales se dhene. Romaket dhe Kisha nuk kane kaperdire mire marrjen e statujave prej shesheve e kopeshteve, ndaj edhe kemi sot epitetin vandal

      1. Ne lidhje me Vandalet eshte zor te dish se ku mbarojne faktet dhe fillon propaganda.

        Fakt eshte se Kartagjena e pati arritur dy here pikun e saj te zhvillimi.
        Heren e pare ne kohen e Hanibalit
        Heren e dyte ne kohen e mbreterise se vandaleve, te cilen e shkaterroi Justiniani perfundimisht.

  35. Ja dhe vreri i rradhës: http://www.respublica.al/artikuj/2011/10/31/kryeministri-nuk-le-rast-pa-iu-versulur-presidentit

    Ja më thoni pak, kujt sistemi llogjik dhe etik i përgjigjet një ligjërim i tillë?
    Mirë, dakord zanoret hundore që qënkan dallim madhor, po ka sisteme të cilat u binden njerëzit, si gegë e si toskë, si shqiptarë e të huaj. Sisteme mbi-kombëtare dhe mbi-dialektore. I përgjigjet ndonjë sistemi të tillë ky lloj ligjërimi?

    Është gjë i moralshëm, llogjik, i përmbahet etikës? Turp e faqe e zezë të justifikohet një plehrë e tillë për “zanoret hundore”. Maskarallëk shumë i ndyrë. Do duhet të durojmë një qënie të tillë të paskrupujt për kaq e kaq vjet, sepse veriu ka vujt shum në komunizëm. Ikni more…

    1. Le te jete kjo hera e fundit qe ju kthej pergjigje. Nuk do ta bej me. Eshte e qarte se ju jeni nje ekstremist dhe une s’arrij dot te debatoj me ta. Megjithate, me lejoni t’ju them dy fjale :

      Po behen disa qe po shfryni gjithfarelloj sharjesh apo fyerjesh ndaj meje. Kjo nuk eshte gje e mire. Nuk besoj se e kam bere veten per kete “shperblim”. Do te doja qe ta rishikonit kete qendrim. Kam besim ne sensin tuaj te qytetarise. Le te mbetem vetem une “katunari” ketu, ju lutem ata qe e mbajne veten per qytetare, le te me pergjigjen si te tille.

      Per çka shkruani me lart, ka diçka qe s’shkon. Nuk arrij ta kuptoj se perse lidhni ju dy gjera qe s’kane lidhje : ç’lidhje ka ndermjet durimit tuaj te Berishes me veriun e vuajtur nen komunizem ? Kush ka thene ketu se Berisha eshte shperblimi per kete vuajtje ? A nuk e kuptoni se jane pikerisht keto ekuacione te shtrembera qe me bejne mua te them se ka diçka qe s’shkon ?

      Le te kthehemi tek pusulla e M.N. (Mustafa Nano, hamendesoj). Sidoqofte, eshte apo s’eshte ky i fundit, mua s’me intereson fare komenti i tij, komente te tilla gjen ne çdo mejhane Shqiperie, jug e veri e lindje e perendim, ne çdo cep. Do te ndalem vetem tek fjalet e kryeministrit ne ligjerate te drejte :

      Kryeministri thote:
      “Dua të them se qëndrimi ndaj këti ligji është nga alfa deri tek omega politik”.
      “Në Aleancën e Plehut ata që mashtrojnë shqiptarët do ta gjejnë veten të dëshpëruar.”
      “Këta rrëmojnë në plehra për të gjetur vota. Unë ju them se nëse e shtroni çështjen në këtë mënyrë, pushteti juaj nuk kthehet më kurrë; ai [pushtet] i përket plehut të historisë. Nëse ju keni probleme për mjedisin thoni çdo gjë konkrete, nëse keni hallin tek votat, [ta dini se] Aleanca e Plehut është e shkuara”
      _______
      Me perjashtim te “Aleanca e Plehut”, shprehje e cila me duket ca me teper se politikane, mendoj se kryeministri ka folur thjesht si politikan. Eshte tjeter pune pastaj se une dhe ju nuk e pelqejme kete politike te tijen. Fjalia e pare eshte nga ato me te qartat, te gjithe e kane marre vesh se edhe qendrimi pro, edhe qendrimi kunder, eshte nje qendrim politik dhe ketu ska asgje per t’u skandalizuar. Kur nje grup i kundervihet ligjit, ai ben politike. Kur manifestuesit dalin ne New York, ata bejne politike. Kur mesuesit dalin ne greve, ata bejne politike. Gjithçka eshte politike, shprehja e nje qendrimi eshte gjithmone diçka politike : te marresh pjese ne mbarevajtjen e polis-it.
      Ne fjaline e dyte, eshte e qarte se kjo shpreh nje bindje te Kryeministrit se kush mashtron, del huq. Besoj se te gjithe jane dakort me moralin e kesaj shprehjeje. Do te donim vertet qe ai qe mashtron, te deshperohet nga humbja, nga dalja ne shesh e mashtrimit. Ajo ku mund te diskutojme ne, nuk eshte shprehja e kryeministrit ne vetvete, e cila eshte plotesisht ne hulline e politikes, por te diturit nese po mashtron Berisha apo kampi kundershtar. Ketu mund te diskutojme gjate. Disa mendojne se mashtruesi eshte Berisha, disa te tjere Rama, dhe ende disa te tjere, te dy. Te gjitha keto, dalin ne diten e zgjedhjeve. Ata qe s’jane mashtruar shkojne dhe votojne per ate qe s’eshte munduar te mashtroje. Keshtu vepron, te pakten deri me sot, demokracia.
      Me poshte, kryeministri e ngre tonin dhe deklaron se nuk duhet vajtur ne plehra per te kerkuar vota. Ne fakt, kjo fjali eshte retorike, kerkon qe te beje nje efekt. Por me poshte, me duket se ai e korigjon shenjestren dhe thote se po te jete puna per motive vertet mjedisore, ejani dhe diskutojme, kjo ha debat. Ndersa per te mbledhur vota, ai mendon se kundershtaret e tij e kane gabim. Eshte e drejte e tij. Une mendoj se nuk ka asgje te keqe, madje kjo eshte politika, qe opozita te shfrytezoje nje vendim apo veprim te nxituar te pozites, dhe keshtu te pretendoje per ne zgjedhjet e ardhshme. Keto jane lojera politike, politikanesh, dhe nuk shoh fare ku eshte problemi.
      Eshte thjesht nje lufte politike : Berisha mendon se opozita s’do te fitoje asnje vote nese i kundervihet ne kete çeshtjen e “riciklimit”, ndersa opozita mendon se do te fitoje shume duke iu kundervene. Shume shume bukur, qe te dy. Si pozita, ashtu dhe opozita, kane bere ca llogari ne qendrat e tyre, dhe mendojne se e drejta eshte ne anen e secilit per vete. Gje me te bukur se kjo ne nje demokraci, nuk ka. Zgjedhjet po afrohen dhe me 2013 do ta marrim vesh nese Berisha apo Rama kishte te drejte per “plehrat” dhe per gjithçka tjeter.
      ______
      Shkurt, nuk shoh asgje tjeter perveç nje lufte politike e cila, si ne çdo vend, kerkon ndihmen e retorikes apo te formulave therese, per te shenuar nje pike. Nese deshironi t’ju sjell une ketu disa formula politikanesh mbi kundershtaret e tyre, ju do te habiteni se ç’demagogji perdoret ne kesilloj fushebetejash. Politika eshte politike, ekonomia ekonomia dhe futbolli futboll.
      Ju uroj gjithe te mirat, ketej e tutje nuk kam kurrfare pergjigje per ju, dhe per kedo qe mundohet te me fyeje apo shaje apo tjeter. Besoj se ky eshte qendrimi me qytetar (!!!) qe mund te bej ne kesi rrethanash.
      Tungatjeta.

      1. Unë nuk tu drejtova ty, ehe. Unë shkruajta gjëra në lidhje me ato që ke thënë ti, po ty nuk të drejtohem. Unë nuk shkruaj për ty, as kur të citoj ty. Mua s’më intereson asnjë çikë qenia jote. Mua më intereson që ato që shkruan janë të shtrembërta dhe të deformuara e, as kam as tolerancën më të vogël që të lë të kalojnë duke bërë sikur nuk ekzistojnë. Jo më. Kurrë më madje.

        Kryeministri i tanishëm, si asnjë lloj politikani tjetër të çdo spektri, po përdor një retorikë të egër e luftarake me të cilën u drejtohet kundërshtarëve të tij politikë, duke i dehumanizuar ata (i krahason për turp të vet me plehra) dhe duke nxitur dhunë mbi ta. Rasti më flagrant është ai i fjalorit të përdorur në 17 Janar, që pasoi tragjedinë e katër ditëve më pas. Në fillim i vrau me fjalë e pastaj i goditi me pushkë. Ky njeri ka vrarë njerëz.

        Kjo retorikë e egër, e ndyrë, dashakeqëse, është shpërndarë si kolerë gjithë këto muaj e u ka bërë gropën shumë shqiptarëve, duke nxitur kriminalitetin dhe dhunën në çdo aspekt social. Që nga Janari, në Shqipëri numërohen 100 të vrarë, ky është bilanc lufte e lidhet drejt për drejt me nxitjen e dhunës prej këtij njeriu. Ky e ka bërë lidhjen e shkurtër toskë-komunist, aq sa mbështetësit e tij nëpër blogje e në realitet po ushtrojnë dhunë ndaj kundërshtarëve të partisë e fjala e parë që përdorin kur u drejtohen është “ju komunistat”. Të njëjtën gjë që ke dashur të barazosh dhe ti madje.

        Ka dhe më akoma. Në Fier, kamera e TCh po filmonte kur një mbështetës i këtij, shkon e i thotë: Ikni ju nga trotuari, komunista!

        Punonjësit e bashkisë së Tiranës të sapohequr nga puna, po ankoheshin se njerëzit e Berishës dhe PD-së, ushtrojnë dhunë mbi ta, duke i sharë si “komunista”.

        Në një reportazh në zonën e Shkodrës (nga ato reportazhe që nuk të pëlqejnë ty, se e nxjerrin realitetin aq të mjerueshëm sa është në realitet), një fëmijë i drejtohet gazetarit, pas pyetjes se çfarë mendon për pushtetin aktual se “ju komunistat nuk e doni Berishën”. Nga e kuptoi kalamani që gazetari na qënkësh “komunist”?

        ***
        As ti nuk besoj se e ke me qenien time, e ke me ato çka them, të cilat refuzon t’i diskutosh, t’i marrësh parasysh, apo t’i vësh në kandar. E kjo të bën ty, në sytë e mi një LEGEN. Kështu përdoret një slang në jug, për gjithë ata njerëz që u përvidhen çështjeve, bëjnë sikur nuk i shohin apo nuk i dëgjojnë. Ke nga merr edhe ti… se baca Sali kështu vepron. Sa herë që i flasin për korrupsionin, për varfërinë, për gjendjen e papunësisë, për Gërdecin, për 21 Janarin, hidhet e thotë: komunista, bllokqenë, zagarë, ta bëj fytyrën si këpuca etj…

        Kështu që është marrë vesh kjo punë. Unë veç, bëj timen edhe them çka kam për të thënë. Në rast se për ty dilema në zgjedhjet e ardhshme është përsëri, ose njëri ose tjetri, për mua është, edhe ta kesh të qartë këtë: Ose Saliu, ose Shqipëria. Bën vaki dhe i vjedh përsëri zgjedhjet si në 2009, atëherë unë nuk do kem asnjë skrupull, asnjë përgjegjësi, asnjë problem të propogandoj një identitet të diferencuar tosk e të kërkoj që Shqipëria të administrohet federalisht. Kaq për ty. Në lidhje me ato që thua ti, do kem sa të dua.

  36. Shoqerite, evolojne, historia ben te sajen, lufrat sjellin zhvillim dhe paqe njekohesisht, por historia mbetet e njejte. Askush nuk e ndryshon dot, edhe pse jemi ne kohen moderne te over millenium. Dhe shqiptaret jane mesuar qe ti kene te gjitha falas edhe lirine………
    Beja bisede me nje cam, sigurisht mikun tim qe me kupton. Me tha se si u regjistrove per censusin. I thashe, me fal nje minute…sa te mar ne telefon manen time (nenkupto nenen time 90 vjecare) …Mana, cfar te regjistrohem..i them. Me thote…regjistrohu cfar te duash vetem cam mos shkruaj…..E more vesh i dashur? Me tha, nuk flas me……..
    Camet pretendojne se Greqia paska ndejkur dhe perzene nga shtepite e tyre, ndersa tjeter eshte historia. Greqia ishte ne lufte civile, in ekzistente dhe perplasjen camet musulmane e kishin mes vetes me camet orthodokse. Kesisoj ata qe benin ligjin ishin britaniket.

    1. Me duket se po ngaterron shqiptaret me greket o Jorgo. Pastaj, mos kujto se ka ndonje rendesi, se c’frare po deklaron ti! Nuk e kam llafin vetem per lexuesin e blogut, por sidomos per Rezultatin e regjistrimit vete, kur ne Shqiperi dihet se ate nuk e percakton votuesi, por numeruesi.

Zbuloni më tepër nga Peizazhe të fjalës

Pajtohuni tani, që të vazhdoni të lexoni dhe të përfitoni hyrjen te arkivi i plotë.

Vazhdoni leximin