Aleanca Kuqezi paska shpallur një nismë për “shqiptarizimin e toponimeve”, njofton gazeta “Shekulli”.
Njoftimi është i fortë në etos, por i dobët në informacion. Thuhet se nisma nuk kërkon asgjë më pak se ndryshimin e emërtimeve që “nuk janë në gjuhën shqipe”. Ndërkohë, në videon shoqëruese theksohet se është fjala për një aksion për “shqiptarizimin e emrave të qyteteve.”
Nisma nuk është pa precedent; edhe më parë krerë të institucioneve në Tiranë kanë hedhur ide të ngjashme, të cilat fatmirësisht kanë mbetur në nivelin e kurioziteteve të vakëta politike-gjuhësore.
Nuk dua ta gjykoj këtë nismë pa parë dokumentin përkatës; meqë teksti i njoftimit në mediat është absurd, në një kohë që, në presidiumin e mbledhjes që e shpalli, m’u duk se pashë edhe historianin Pëllumb Xhufi, të cilit budallallëqe të tilla nuk do t’i kishin shpëtuar.
Natyrisht, në sajtin amatorial të Aleancës Kuqezi nuk gjen kurrgjë për këtë nismë kaq të habitshme.
Çfarë do të thotë “emërtime që nuk janë në gjuhën shqipe”? Ky formulim është kaq i gabuar, sa nuk di nga ta kapësh. Shumë emra vendesh, anembanë botës, nuk janë në gjuhën e banorëve vendas – cili frëng, veç etimologëve, e di se ç’do të thotë Paris? Cili anglez e di se ç’do të thotë Londër? Cili italian e di se ç’do të thotë Romë?
Është në natyrën e toponimit, që të zërë vend mirë në atë masë që nuk motivohet menjëherë prej folësve; sepse, si rregull, toponimi – dhe emri i përveçëm në përgjithësi – nuk kanë lidhje me karakteristikat e sendit ose të vendit ose të personit të cilit i referohen.
Një emër si Ardian i përcjell vërtet disa informacione: është emër ilir, i përdorur kryesisht në vitet 1950 dhe 1960 si pjesë e një përpjekjeje për të futur emra “ilirë” në përdorim; është edhe emër djali; por përndryshe Ardianët, anembanë shqiptarisë, nuk kanë asgjë të përbashkët mes tyre.
Si rregull, sendi vjen së bashku me emrin e vet – p.sh. libri ose djathi. Përkundrazi, emri i përveçëm nënkupton një akt emërtimi, ose pagëzimi. Një vajzë e quajtur Shega nuk ka gjë të përbashkët me shegën si dru frutor; kuptimi i emrit ka të bëjë drejtpërdrejt me arsyet ose motivet e pagëzuesit, jo me kuptimin e fjalës përkatëse.
Veç kësaj, toponimet, sa kohë që ekzistojnë dhe përdoren, janë në gjuhën shqipe. Nuk ekziston ndonjë farë kriteri gjëkundi, sipas të cilit fjalët që kanë hyrë në shqipe, ta zëmë, pas shekullit VII të erës sonë, “nuk janë fjalë shqipe”.
Se pse janë, bie fjala, huazime sllave, këta emra vendesh, kjo është punë e gjuhëtarëve dhe historianëve që t’i shpjegojnë.
E vërteta është që, sidomos në Shqipërinë e Jugut, toponimet me prejardhje sllave mbizotërojnë. Lexuesi jospecialist mund t’i pikasë këto toponime nga prapashtesat –ovë, –icë, -grad. Shumë prej tyre kanë qenë në përdorim prej më shumë se njëmijë vjetësh.
Tani, nuk është se toponimet nuk mund të ndryshohen (sot njerëzit ndryshojnë deri edhe seksin, jo më toponimet); çështja është nëse ia vlen të ndryshohen dhe, sidomos, nëse ndryshimi formal do të zërë rrënjë.
Një toponim ka nevojë të ndryshohet nëse nuk e kryen mirë funksionin e vet, që është emërtimi i një vendi çfarëdo; ose kur përdoruesve nuk u pëlqen, sepse u shoqërohet me diçka të pahijshme, të papërshtatshme ose të pakëndshme (p.sh. Ura Vajgurore, si toponim, meriton të ndërrohet). Në rastin e një toponimi të huaj të imponuar nga një administratë pushtuese, ky mund të ndërrohet sa herë që ekziston dhe përdoret toponimi më i vjetër (p.sh. Mali i thatë dhe Suhagora). Çfarë nuk duhet ndërmarrë, është ndërrimi i toponimeve si shprehje e një vullneti ideologjik të caktuar.
Dëgjon të thonë, bie fjala, që Kosova duhet quajtur tash e tutje “Dardani”. Ideja pas këtij propozimi është poetike, por asaj i mungon historia. Dardania vërtet është toponim “i lashtë”, por nuk ka histori të vetën siç ka Kosova (si toponim), meqë nuk ka jetuar në kohë. Po të kish jetuar, ndoshta sot do të kish përfunduar në diçka si *Dardhní (nëmos në Dërní, po t’u bindemi ligjeve fonetike të shqipes).
T’i thuash Kosovës Dardani dhe Beratit, bie fjala, Antipatrea nuk do të thotë “të rikthehesh në origjinë ose të restaurosh të drejtën historike”, por përkundrazi, të ndërmarrësh një operacion suvatimi ose stukimi po aq artificial sa edhe ndërtimi i rrënojave romake false në parqet aristokratike të Vjenës, gjatë shekullit XIX; një operacion që, nga pikëpamja kulturore, sot nuk ndryshon shumë nga grotesku ludik dhe arkitekturor i Las Vegas-it.
Çuditërisht, një nismë e mbrojtur me argumente historike rezulton antihistorike.
Dua të them: restauruesit e lashtësisë, nëse arrijnë ta materializojnë nismën e tyre, në vend që ta rindërtojnë Shqipërinë “autentike”, do të sendërgjojnë një diçka si park tematik të shqiptarisë anakronike.
Emrat e vendeve ose toponimet, sikurse emrat e përveçëm në përgjithësi, mbushen me kuptim në histori e sipër. Një emër si Çorovodë nuk do të thotë “ujë i zi”, por do të thotë gjithçka që ka të bëjë me historinë e atij vendbanimi dhe që mbahet mend prej banorëve të tij dhe kulturës përkatëse: familjet që jetojnë atje, peizazhi, institucionet, historia, njerëzit e shquar që ka nxjerrë qyteti, kujtimet e të larguarve. Që të gjitha këto qëllon të identifikohen me një fjalë burimisht sllave si Çorovodë dhe, kuptimisht, të pamotivueshme brenda shqipes, i përket, si marrëdhënie, një rrafshi tjetër nga ai i komunikimit. Të shqetësohesh për emra të tillë pse janë huazime, është si të shqetësohesh që fjala dyrrokëshe ka tri rrokje dhe jo dy.
Dua të them me këtë se, kur analizojmë funksionin social të toponimeve, nuk duhet të ngatërrojmë kuptimin e tyre (ose tërësinë e udhëzimeve për përdorimin e tyre) me motivimin e tyre, ose etimologjinë.
Çfarë do të thotë sot Tiranë? Natyrisht, fjala shënjon kryeqytetin e Shqipërisë. Për një banor të Tiranës, Tiranë do të thotë kaq shumë, sa nuk ka libër dhe enciklopedi që ta nxërë. Është në natyrën e emrit të përveçëm, që ta ketë kuptimin të pafund në detaje, meqë i referohet një qenieje ose sendi me përkufizim individuale. Një fjalë si Tiranë nuk funksionon njëlloj, në komunikim, si fjala dardhë ose qytet; meqë, në logjikë, këto të fundit shënojnë koncepte ose klasa (bashkësi) objektesh; ndërsa Tiranë me përkufizim ka vetëm një.
Për ta sqaruar më tej argumentin: ka një qytet që quhet Paris dhe është kryeqyteti i Francës; ka edhe një qytet që quhet gjithashtu Paris, por që gjendet në Texas-in veriperëndimor; ka pastaj edhe një Paris të tretë, në Tennessee. Tani, çfarë kanë këto qytete të përbashkët mes tyre, është emri, por asgjë më tepër; sepse emri i përveçëm nuk vjen me ndonjë “parisllëk”, siç mund të vijë, bie fjala, emri i përgjithshëm dardhë me një karakteristikë që mund ta quanim “dardhësi” (forma e frutit, shija, përbërja, koha kur piqet, dallimet me mollën dhe ftoin, etj.), dhe që ka të bëjë me thelbin e të qenit dardhë.
Veç kësaj, Aleanca Kuqezi flet për “shqiptarizim”, çka parakupton se emrat e vendeve, kundër të cilëve drejtohet kjo nismë, nuk janë shqip, edhe pse kjo tezë është e pambrojtshme. Një banor, bie fjala, i Libohovës, do të habitej shumë, po t’i thoshim se fshati i tij “nuk e ka emrin shqip”; meqë për të, normalisht dhe me të drejtë, ai emër nuk mund të jetë veçse shqip, sa kohë që i referohet një vendbanimi shqiptar, brenda një gjuhe që është pa dyshim shqipe.
Prandaj, nisma për të ndryshuar emrat e vendeve me prejardhje “të huaj”, ka si efekt anësor të padëshiruar mbjelljen e një vetëdije se trojet ku banojmë nuk qenkan tamam “shqip”, prandaj u dashkan shqiptarizuar.
Është një dëshirë sa naive aq edhe demagogjike, e cila e privon truallin nga historia, nëpërmjet një operacioni të ngjashëm me atë që kryenin dikur disa vajza para se të martoheshin, që e qepnin vaginën, për t’iu dukur dhëndrit tuhaf si të virgjra.
Ndonjëherë, më duket sikur i vetmi ngushëllim për kësi idesh aguridhe, është që propozuesit e tyre janë krejtësisht të pazotët për t’i vënë në jetë.
Megjithatë, le të presim e të dëgjojmë argumentet e tyre, të parashtruara seriozisht.
Duke qënë kaq shumë e prekur kjo ide e ndryshimit të toponimeve, del se është pika më e afërt e shpalljes së patriotizmit nëpërmjet aktit. Veprimi më i lehtë shpallës i patriotizmit pra, është synimi për ndryshimin e emërtimit të toponimeve.
Mua më duket krejt anakronike kjo sipërmarrje, dhe kundërprodhuese.
Përderisa e kanë mjetin ligjor dmth Spahiun, kam përshtypjen se është e mundur që ta çojnë si projektligj deri në parlament. Që pastaj të etiketojnë lehtë si antishqiptarë ata që do votojnë kundër.
Nuk shoh ndonje arsye te kunderprodhimit aq me pak te anakronizmit persa kohe qe Kosova ka ndryshuar me sukses emra te vendbanimeve te ndryshme, sukses ne kuptimin qe njerezise po i pelqejne emrat e rinj.
Ndryshimi mund te behet ne çdo kohe, nuk ka nje kohe qe behet dhe nje kohe qe s’behet, prandaj nje koncept si anakronizmi eshte i pavlefshem.
Ceshtja eshte se shqiptarizimi i emrit te vendbanimit kerkon nje vale patriotizmi, aty eshte momenti i pershtatshem kur njerezve fillon e u pelqen, sepse eshte çeshtje pelqimi.
Nese nuk u pelqen, mbijeton emri i vjeter dhe te rrofte qe e ndryshove nga lart.
Nuk eshte trendy jam dakort dhe eshte trendlleku qe i leshon zakonisht akuzat si lopa bajgen, ta zeme nje prind qe i ve femijes emrin Xhon do akuzoje per anakronizem ate qe ia ve Gjon.
Ligji thote se emri eshte ne dore te banoreve dhe duhet miratimi nga lart, une besoj se per te ndodhur ky proçes (qe duhet te ish kryer duke nisur qe para 100 vjetesh kur u shpall Pavaresia) mjafton vullneti politik, te pakten per shumicen e rasteve.
Persa kohe qe nuk ka nje vullnet politik por hedhje shashkash asgje s’ka per te ndodhur.
Sa per historine e ç’histori zeza ka Zhapokika apo Corovoda ose deri edhe Tropoja (si vendbanim se si krahine historikisht ka qene quajtur Malesia e Gjakoves)?
E vetmja histori e ketyre prodhohet nga emrat sllave, dmth qe dikur ka pasur dyndje sllave qe kane lene pas banore apo qe kane dominuar administrativisht katundin a krahinen apo qe e kane themeluar, me pak fjale edhe historia eshte e nivelit spekullativ ne mungese te nje kulture arkeologjike sllave apo te ndonje fisi sllav me peshe politike, qe ka pasur qendren ne Shqiperi.
Hiç asgje, ka nje histori qe veç prodhon spekullime e qe ndihmon propaganden sllave, asgje me shume.
Kjo gje duhet te ish nisur para 100 vjetesh, kurse momenti me i pershtatshem i kryerjes se ketij proçesi do jete kur konjukturat nderkombetare te mundesojne bashkimin me Kosoven.
Ndërrimi i emrit artikulohet në dy momente:
1. ”Shkishërimi” i emrit të vjetër – si i huaj, i papërshtatshëm, i keq, i dëmshëm, etj.
2. Zgjedhja e një emri të ri, ideologjikisht të bukur, dhe sanksionimi i tij.
Për momentin e parë kam folur gjerë e gjatë. Momenti i dytë, ka edhe ai strukturë dyjare: zgjedhja e emrit sipas një kriteri ideologjikisht të ngarkuar dhe vendosja e emrit, ose sanksionimi.
Dua të ndalem një sekondë te ky hap i fundit: pagëzimi (si akt gjuhësor, jo si sakrament).
Kush ka të drejtë t’i pagëzojë vendet?
Me sa kam parë poshtë e lart (por pa u thelluar), këtë të drejtë e ushtrojnë së bashku banorët e vendit dhe autoritetet qendrore.
Nuk di si do të funksiononte kjo, nëse dikush do të donte t’ia ndërronte emrin (sllav) malit të Jezercës, për shembull.
Pagëzimi është akt gjuhësor; për t’u kryer akti, nuk mjafton vetëm qëllimi i folësit. Unë mund t’i shpall luftë Zvicrës, por kjo marrëzi kalon pa asnjë pasojë në jetën time dhe të Zvicrës, meqë unë s’e kam autoritetin për ta bërë këtë.
Njëlloj, unë nuk mund t’ia ndërroj emrin fëmijës së komshiut, ose rrugës ku kam shtëpinë, përveçse po të jem Kryetar i Bashkisë (edhe ashtu, më duhet konsensus-i i organit përkatës).
Arsyetoj kështu jo se më intereson aspekti ligjor i çështjes; por vetëm aspekti gjuhësor-antropologjik.
Emri i vendit zakonisht nuk perceptohet si “i vënë”, ose siç perceptohen emrat e anijeve, ose të shkollave, ose të rrugëve. Emri i vendit (i një mali, i një fshati, i një lumi, i një qyteti) thjesht është aty, i paraprin marrëdhënies sonë me vendin përkatës, e ndërmjetëson këtë marrëdhënie, madje e mundëson, duke e njerëzuar vendin, duke e bërë vend “për ne”.
Kur flasim për pagëzim (në kuptimin gjuhësor, ose pragmatik), gjithnjë flasim edhe për instancën që e ka autoritetin e duhur për ta bërë pagëzimin.
Kështu prindi mund t’ia vërë emrin fëmijës së vet, por fëmija nuk mund t’ia vërë emrin prindit…
…pertej te tjerave […] qe, personalisht, nuk me bejne asnje pershtypje, ekziston nje fakt i vetem qe me ben te qendroj dhe te ndërroj dy fjale me shokun a familjarin prane meje, ndersa degjoj zhurmen e mbytur te perplasjes se heshtes kalorsiake me legena e kazane plerash: kaloresi, per nga diploma dhe pershkrimi i punes, supozohet a priori te dije sakte fjala vjen se çeta e vet nuk ka legjitimitet ratione materiae ti drejtohet Templareve te Librit te Shenjte (alias Gjykates Kushtetuese) lidhur me kontrollin e kushtetutshmerise se ligjit te rregjistrimit… . Supozohet se kaloresi i lexon vendimet e kesaj gjykate dhe, jane disa te tille (2006, 2008, 2009) qe e sqarojne qarte e me argumente perpse subjekte te ngjashme nuk mund ti drejtohen asaj me “x” apo “y” pretendime (p.sh. per ves formal te ligjit, si rrjedhim i votimit te tij te pretenduar nga me pak deputete se sa parashikon Kushtetuta – sic kane marre persiper publikisht keta). Ka vetem dy pergjigje lidhur me kete:
1) e di dhe abuzon, ose 2) nuk e di.
C’te te qaje nena me pare?!
Nena te qaje PS-ne qe i ka te gjitha mundesite po nuk e ben, biles nje nga arberat para ca kohesh pyeti, pse PS-ja nuk shkon tek nje fitore kaq e thjeshte si kontestimi i miratimit te ligjit .
Nena te qaje edhe ty qe meqe i ke te gjitha provat se ligji eshte miratuar ne kundershtim me kushtetuten po i qan hallin kaloresit pse i varen kembet.
Eh sa ka nena te qaje me pare sesa menyren e kontestimit te ligjit.
Ja ç’thote Kushtetuta
f) partive politike dhe organizatave të tjera;
g) individëve.
2. Subjektet e parashikuara nga nënparagrafët dh, e, ë, f dhe g të paragrafit 1 të këtij neni mund të bëjnë kërkesë
vetëm për çështje që lidhen me interesat e tyre.
Kjo hyn tek organizatat e tjera dhe ne statut (do dale ne fillim te shtatorit) mund te vendose si interes te saj gjithçka qe mund ti beje te mundur kontestimit e ligjit.
Pa harruar qe Topi vertet e miratoi por ka te drejte ne çdo moment qe ta çoje ligjin ne GjK.
Me pak fjale, ka nje rebus, nuk eshte kaq e thjeshte sa e ben ti, nderkaq shqetesimi yt nuk qenka aspak antikushtetshmeria e votimit, por si do ja dale filani te vere drejtesine ne vend.
Apo si gjuha ashtu edhe neuroni shkon ku dhemb dhembi.
Te na qaje te gjitheve thuaj, se per te qeshur ka se ke.
Sheshi Demokracia! ku mund te jete valle ky shesh ne Tirane? eshte te ZoguZi. Shqiptaret kane 50 vjet qe nuk ndryshojne dot lekun e vjeter ne te ri jo me te ndryshojne emrin e vendit ku u ka bere koka bum.
Ky Spahia te na japi nai menje si te dalim nga kriza. Gjithe ato sipermarrje turistike qe do falimentojne se nuk arriten objektivat e parashikuar nga mungesa e turistave.
E kane bere Kosovaret me pare. Per Shqiperine besoj se ishte thjesht ceshtje kohe. Nuk jam ne gjendje te vendos a eshte kunderproduktive per sa i perket arritjes te qellimit te AKZ apo nacionalisteve te tjere. Per aq kohe sa nisma te tilla vazhdojne AKZ eshte ne gjendje te beje zhurme e ta kape vemendjen e katundarit ne mes gjithe asaj rrumuje mediatike post-nacionaliste qe prodhon Tirana.
Nuk di sa sukses ka pasur ndërrimi i emrave në Kosovë. A mund të sillni ndonjë referencë çfarëdo, përveç akteve administrative?
Zakonisht, kur kryhen ndërrime të tilla dhe miratohen me ligj, emri i vjetër nuk zhduket, por vetëm ndërron regjistër, për t’i bërë vend edhe të riut.
Vendi kështu bëhet me dy emra: një për përdorim në ligjërimin e folur, një tjetër për përdorim zyrtar.
Emri i dytë, i riu, lidhet me referencën e vet (vendin përkatës) nëpërmjet të vjetrit: Çfarë është Qyteti Stalin? Është Kuçova, etj.
Dukuria ndodh rëndom edhe me zëvendësimin e fjalëve të huaja në gjuhë. Ç’do të thotë përurim? Do të thotë inaugurim. Në vend të një nomenklature, bëhemi me dy: e vjetra pjell të renë, por nuk e lë ta zëvendësojë.
Ky nuk është ndërrim, por stuko. Ti mund të marrësh një ndërtesë prej qerpiçi dhe ta suvatosh, për ta bërë të duket sikur është prej graniti.
Megjithatë, në Kosovë ka vepruar dhe vepron edhe një faktor që nuk e marrim dot parasysh për Shqipërinë.
Kosova e përfton identitetin e vet – si krahinë, etj. – duke iu kundërvënë serbit dhe sundimit serb.
Nëse emrat e vendeve shihen si serbe, atëherë ndërrimi i tyre do të përfitojë nga momentum-i i çlirimit nga Serbia.
Natyrisht, gjithë ç’them për Kosovën është spekulim dhe ekstrapolim, nuk e njoh situatën atje. Nëse kemi ndonjë lexues që e njeh, i lutem të na sqarojë: janë futur dot emrat e rinj në ligjërimin e përditshëm?
Në vitet e 90-ta u botua një hartë me emrin “Harta e Republikës së Kosovës”. Botues ishte qeveria e Kosovës që udhëhiqej nga Bujar Bukoshi me seli në Gjermani.Si hartues i kësaj harte ishte shënuar emri i Mendim Rugovës, djalit të “presidentit” Rugova. Në atë hartë Bistrica e Pejës ishte shënuar si Lumbardhi i Pejës. Poashtu edhe Bistricat e Prizrenit dhe të Deçanit ishin bërë Lumbardha. Kamenica ishte pagëzuar Gurash (kamen=gurë). Tani qyteza e Kamenicës quhet Dardanë. Kjo mospërputhje ka ndodhur për shkak të përçarjeve politike dhe partiake. Pas çlirimit nga Serbia u vendos pushteti i Qeverisë së Përkohshme të Kosovës, që kryesohej nga Thaçi, që ishte drejtor politik i Uçk. Kjo qeveri bëri ndërrimin e emrave të shumë vendbanimeve, duke kursyer qytetet kryesore. Qeveria e Përkohshme nuk njihej nga Rugova dhe LDK-ja, as nga qeveria e Bukoshit.
Ndërrimin e emrave të vendbanimeve, qytezave dhe fshatrave, nuk e njihte as pushteti i UNMIK-ut. Këto kundershti tek faktori shqiptar në Kosovë ndikuan që edhe popullsia shqiptare, se për serbët dhe të tjerët as që bëhet fjalë, t’i përdori emrat e rinj varësisht nga përkatësia dhe simpatia partiake.
Me kalimin e kohës, gjithnjë e më shumë po përdoren emrat e rinj, dhe dallimet partiake në këtë çëshje janë gjithnjë e më të vogla për shkak se faktori UNMIK, pas pavarësisë, ka dalë jashtë lojës. Ndikim të madh kanë shkollat dhe mediat që po i përdorin emrat e rinj. Pas ardhjes në pushtet të “krahut të luftës”, as tekstet shkollore që nuk përmbajnë emrat e rinj nuk lejohen nga ministria e arsimit. Dikur mund të vërehej përkatësia dhe simpatia partiake e p.sh. një gazetari, nga emrat e toponimeve që përdorte. Nëse thoshte po raportoj nga Obiliqi dihej se ai gazetar është me LDK, e nëse thoshte po lajmërohem nga Kastrioti, dihej se ai gazetar simpatizonte PDK. Megjithatë, emrat e rinj nuk kanë zënë rrënjë në mënyrë gjithëpërfshirëse.
Në këtë çështje “aleat” i shqiptarëve, në Kosovë dhe Shqipëri, është rregulli apo ligji ndërkombëtar i kartografisë, ku emrat e vendeve duhet të shënohen në gjuhën dhe formën siç i përdor zyrtarisht shteti përkatës.
Këtu duhet bërë edhe një sqarim. Kur flitet për ndërrimin e emrave të vendbanimeve në Kosovë, këtë duhet kuptuar në kontekst të dygjuhësisë që është veçori e Kosovës. Shqipja dhe serbishtja janë gjuhë zyrtare në tërë Kosovën. Në Prizren kemi trigjuhësinë zyrtarisht, d.m.th. edhe turqishtën. Secili komunitet ka të drejtë të quaj si të dojë ndonjë vendbanim, por kjo nuk i obligon komunitetet e tjera. Si të themi, është çështje gjuhësore.Pra, në Kosovë ndërrimi i emrave për të cilin po flasim, është bërë vetëm për shqiptarët. Kjo mund të mos kuptohet nga ata që janë rritur në kushte të tjera, por në Kosovë është normale. Serbët përdorin për Durrësin = Draç, Shkodrën = Skadar, Vlorën = Valona, Shqipërinë = Albanija, etj.
Po, jane futur. Sepse edhe kane qene. Pra nuk kandryshuar ndonje gje. Sepse shumica kane ekzistuar me kohe (Vuçiterna gjithmone eshte thirrur edhe Vushtri; Uroshevaci edhe Ferizaj e keshtu me rradhe…). Keshtu qe nuk mund te flitet per “nderrim emrash ne Kosove”.
Disa vendbanime kanë pasur nga dy emra e më shumë. Shqip, serbisht, e disa edhe turqisht, si Peja psh. Pejës turqit i thonë Ipek.Por jo të gjitha toponimet.P.sh Kamenica edhe nga shqiptarët është quajtur, quhet shpesh edhe sot, Kamenicë. Bistrica e Pejës, Prizrenit dhe Deçanit, kurrë nuk janë quajtur Lumbardh nga shqipfolësit. Disa vendbanime kanë pasur emra paralel, sipas gjuhëve përkatëse edhe në kohë të Jugosllavisë. Peja, Ferizaji etj, kanë pasur zyrtarisht emra paralel, sipas gjuhëve përkatëse. Edhe emri i Kosovës ka qenë zyrtarisht ne dy forma, shqip Kosovë, serbisht Kosovo.
Edhe kur kishte emër tjetër zyrtarisht: Kosovo i Metohija në serbisht dhe Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit, në shqip. Të dy format ishin zyrtare, me ligj.
Këtu e kam fjalën për emërtimet krejtësisht të reja. P.sh. Leposaviqi në pikën më veriore të Kosovës që banohet vetëm me serbë, e që deri në vitin 1956 as nuk i takonte “Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës dhe të Rrafshit të Dukagjinit” por u “shkëmbye” me Preshevën të banuar me shqiptarë, që e mori Serbia, për ta bërë Kosovën më multietnike, nga ripagëzuesit u quajt Albanik, që ishte jo vetëm emër krejt i ri, por edhe një formë e provokimit.
Xhaxha.
Nga c’di, shteti ne Europe qe ndermorri nje ndryshim rrenjesor dhe radikal te emrave ka qene Greqia, nga mesi i shek 19 e ketej. Por greket e kishin “problemin” shume me te thjeshte se sa ne. Fryma e kohes e bente krejtesisht te pranueshme nje hap te tille politikisht ( anti islam/turk) kulturalisht ( emrat e “rinj” ishin greke) dhe historikisht ( toponomistika e antikitetit ishte e mirenjohur).
Por nje gje te tille e sheh ne pjesen e Prusise lindore, qe iu dha Polonise mbas L2B. E sheh ne Kaliningrading rus, apo ne toponimet e gjermaneve te Vollges, qe jane sllavizuar komplet.
Sa larg duhet te shkohet ne Shqiperi me emrat? Aq larg sa c`na e pranon kultura, mendoj.
Predominimi i toponimeve jo shqiptar ne tokat e banuara prej shqiptareve eshte perdorur jo rralle si argument. Madje deri vone.
Një pyetje që duhet t’ia bëjmë vetes: çfarë ndodh me emrin e vjetër, kur e ndërrojmë me një të ri?
Më kujtohet një shok i klasës, në fillore, që e kish emrin Haxhi Ç.; i thërrisnim shkurt Xhiku.
Vite më vonë, në gjimnaz, na thanë se ky e kish ndërruar emrin në Edvin, nuk di për ç’arsye.
Pastaj ky shkoi në universitet, dhe aty të gjithë e njihnin si Edvin Ç. Kur binte muhabeti, pyesnim: Edvin Ç.? Kush është ky? Dhe përgjigjeshim: është Haxhiu pra, Haxhi Ç. Pse s’thua Xhiku, atëherë?
Duke ndërruar emrin, ky u nda edhe në dy “persona”: Haxhiu i fëminisë, dhe Edvini i rinisë.
Ma merr mendja se ka kultura ku fëmija e ndërron emrin kur kalon nga një fazë kritike në një tjetër; p.sh. nga fëminia në adoleshencë (pubertet).
Çfarë dua të theksoj këtu, është se emri i vjetër kurrsesi nuk zhduket. Mund të zhduket nga aktet administrative (p.sh. nga çertifikata e lindjes, ose diploma e shkollës së mesme, ose letërnjoftimi), por jo nga ligjërimi.
Emri i vjetër nuk zhduket, por ”deklasohet”, duke i humbur disa nga funksionet.
Vazhdon të qarkullojë në ligjërim, por vetëm në zona të caktuara, sikur t’i kishte të drejtat të kufizuara.
Një tjetër shok imi i fëminisë kishte një emër ”normal” për kohën – po e quaj këtu Sokol, për t’ia ruajtur privacy-në. Të gjithë ashtu e quanim (Sokol, ose Koli).
Megjithatë, kur i kam shkuar për herë të parë në shtëpi, dëgjova, me kuriozitet të madh, që i jati i drejtohej me emrin Lipkë (formë përkëdhelëse e Filip).
Pyeta, më shpjeguan se prindët kishin dashur ta quanin Filip, por pastaj ishin druajtur, sepse Filip ishte emër ”fetar”.
Prandaj ky shoku ishte Sokol ose Koli në publik, Filip ose Lipkë në familje. Dyzimi i emrit tradhtonte një hierarki kulturash ku njëra e mbante tjetrën nën ujë.
Si emër për t’u përdorur me kujdes, praktikisht fshehurazi, Lipkë sillte me vete jo vetëm familiaritet, por edhe subversion, ose një lloj qëndrese, sado simbolike, ndaj pushtetit.
Çfarë do të thotë edhe se ndërrimi i emrit, para se të jetë akt kulturor, është edhe akt i ushtrimit të pushtetit.
Madje mund të shtyhemi më tutje dhe të supozojmë se nuk ka aq rëndësi se me çfarë emri zëvendësohet i vjetri, sesa vetë fakti që jemi në gjendje ta imponojmë këtë ndërrim, të paktën në aspektin zyrtar, formal dhe administrativ.
Ndërruesit e emrave gjejnë kënaqësi jo thjesht duke përdorur emrin e ri, por edhe në aktin e dëbimit të emrit të vjetër, të cilin e shohin si emblemë të një pushteti armik, rival, ose paraprirës.
Përndryshe e vjetra nuk zhduket, as pritet që të zhduket; por vetëm zhvendoset në informalitet, ku çon një jetë të mangët, prej endacaku të pastrehë.
Kur Kuçova u quajt Qyteti Stalin, emri i vjetër nuk u zhduk, por vetëm nisi të konotojë vjetërsi. Meqë kam qenë fëmijë në atë kohë, mbaj mend që kisha dëgjuar të flitej edhe për Kuçovë, edhe për Qytet Stalin; çuditërisht, nuk e dija që ishin emra të të njëjtit qytet.
Dy fëmijë me të cilët luaja ndonjëherë në verë, ishin nga ”qyteti” (ashtu e quanin Qytetin Stalin); i jati punonte si aviator atje. Ndërkohë, për Kuçovën lexoja në librat e historisë, ose në letërsi.
Për dikë që s’kish qenë kurrë në atë qytet, Kuçova dhe Qyteti Stalin ishin dy qytete të ndryshme. Dhe, në të vërtetë, ashtu kanë qenë: dy qytete të ndryshme.
Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem (“entitetet nuk duhen shumëzuar pa nevojë”) – ky është një nga formulimet më të njohura të “briskut të Ockham-it”.
Historia e kulturës kombëtariste shqiptare, gjatë shekullit XX, është përpjekur ta përgënjeshtrojë këtë parim.
Por me sa sukses? Kuçova është kthyer sërish në të gjitha nivelet e ligjërimit, ndërsa “Qytetit Stalin” i ka ardhur radha të kalojë në “ilegalitet” dhe t’i shtyjë ditët duke shëtitur në kujtimet e veteranëve, ish-pilotëve dhe ëndërrimtarëve të periudhës socialiste.
Shoku im i fëminisë, Sokoli, nuk di sa tundohet që ta kthejë emrin në Filip – tani askush ndoshta nuk e njeh më si të tillë, i jati i ka vdekur prej kohësh; në një kohë që si Sokol ka ndërtuar krejt jetën e vet.
Unë ende e mbaj mend Lipkën – por Lipka mua më kujton shumë pak Sokolin e fëminisë, dhe shumë më tepër babanë e tij, që e quante ashtu.
Qyteti Stalin do të mbetet i shoqëruar, si toponim, me optimizmin sovjetik, Stalinin, stalinizmin, aviatorët, krenarinë ushtarake.
Ndoshta nesër brezat e rinj nuk do të dëgjojnë më për atë toponim; ose do të dëgjojnë, por nuk do ta dinë se është fjala për Kuçovën.
Shpresoj se gjithnjë do të gjendet dikush që do t’ua bëjë ndërmjetësimin, për t’ia shumëzuar entitetet Ockham-it.
Hmm, kam nje rast te ngjashem por te kundert. U lind nje nga kusherinjte e tim eti gjate kohes kur patriarku (stergjyshi im) qe gjalle. Graria ja vuri emrin Engjell. Kur vjen patriarku per inspektim i pyet ‘Si ja keni vene emrin?” “Engjell” i thone. Ai rrudh buzet e u thote “C’eshte ky emer? Kur te plaket e te behet sa une nuk ka lezet qe ta quajne xha Engjell. Verjani emrin Checho(Cherchiz)”. E keshtu ai ne regjister e ka emrin Engjell..po ne e quajm Checho.
Dmth, ska rendesi si ta ve llagapin mamaja (apo Bullgari ne rastin e Corovodes), mjafton nje nderhyrje e patriarkut dhe merr fund ajo pune. Problemi qe ka AKZ eshte qe nuk ka ate autoritet te padiskutueshem si patriarku i fisit tim. Keshtu qe pervec faktit qe nje dicka e tille e ben AKZ te jete nje ‘going concern’, rezultati ne terren mund te jete zhgenjyes.
Kjo më habit edhe mua; një ndryshim rrënjësor të emrave nuk e arriti as Zogu dhe as Enveri ndërsa dëgjojmë kaq shqetësime nga persona që i konsiderojmë të një kapaciteti shumë mbi mesataren.
Ja vlen që të prishin gjakun për diçka të parealizueshme?!
Ne Corovode ka dy lokale-njerit i thone Verori, ndersa tjetrit Dimerori, te dyja toponimi qe lidhen ngushte me rehatine klimaterike te konsumimit te rakise. Pra sado qe bullgari ka lene gjurmen per belane tone, prape komuniteti e ka nxjerre koken se nga e ka origjinen. Safi shqiptar, tunxh po te them. Sa per keto te Aleances Kuq e Zi, une i krahasoj me Demon, qe per ata qe nuk e dine (ky emri Demo po harrohet) po i adresoj: http://www.youtube.com/watch?v=Gch568__mVM&playnext=1&list=PLE406469D2F5D1D6C. Kjo pune ka qene ketu tere kohen.
Unë mund të dalloj dy momente historike të ndërrimit të emrave, me aq dije sa kam prej historisë.
1 – kur ndërrohet kombësia e regjimit. Dmth si me Greqinë, kur fitoi pavarësinë prej Turqisë, pasuan ndërrime kolektive emrash të toponimeve. E njëjta gjë aplikohet dhe për Kosovën. Nga regjim serb, u kthye në regjim shqiptar. Ndërrimi i emrave pas kësaj, ishte për të treguar shkëputjen prej regjimit të mëparshëm, por edhe plotfuqinë e regjimit aktual. Në këtë rast, ndërrimi është i pranueshëm, sepse komunitetet lokale, ndajnë të njëjtin vullnet me kreun e shtetit.
2 – Në rast të ndonjë konflikti me një shtet tjetër. Konflikti, nuk është e thënë të jetë gjithëpërfshirës, apo i armatosur. Raste të tilla ka pasur psh, me ndërhyrjen e Turqisë në Qipro (ku edhe kafeja turke, u quajt kafe greke), por dikur në Athinë ka pasur dhe një rrugë me emrin “Mustafa Qemal”, edhe ky u ndërrua. Rasti i konfliktit të Maqedonisë, ku pas mosmarrëveshjeve për emrin me Greqinë, shteti maqedon, ripagëzoi rrugë e sheshe me emrin e Aleksandrit të Madh.
Në Shqipëri nuk ka ndonjë situatë të tillë, apo të ngjashme. Ndërrimi i toponimeve, mund të lançohej si mbështetje (morale) ndaj shtetit të ri të Kosovës, kundër Serbisë. Mirëpo emri Çorovodë psh… nuk ka ndonjë lidhje të drejtpërdrejtë me Serbinë. Një nismë e tillë gjithëpërfshirëse, do të ishte shumë fallco të kuptohej si reagim ndaj Serbisë. Edhe volumi i madh i emrave që presupozohet se duhen ndërruar, të tremb… Shumë e vështirë të përputhen vullnetet e komunitetit me nismëtarët. Veç nëse këta të dytët, janë të bindur që e kanë këtë mbështetje.
Në ndërrimin e emrave, ka dhe një lloj kulture kombëtare e cila përvijëzon lejimin e ndërrimit, apo konservatorizmin e emërtimit. Serbia, Greqia, Maqedonia, e kanë këtë tarbjat të ndërrimit të emrave, për shkak të kulturës fetare ortodokse.
Koncepti i “pagëzimit” psh, është mjaft i përhapur. Nuk aplikohet vetëm tek shqiptarët, që ndërrojnë emrat, po edhe për murgjit, kur bëjnë kapërcimin nga njëra jetë në tjetrën, u ndërrohet emri.
Ky tarbjat shkon deri në forma anekdotike, kur psh, për kohë kreshme, kishte raste thuhet, që murgjit e pagëzonin mishin apo djathin fasule, në mënyrë që të bekohej ngrënia e tyre.
Një shembull klasik të ndërrimit të emrit të një qyteti e jep Shën Pjetërburgu (këtu e më poshtë, i kam nxjerrë të dhënat nga Wikipedia).
I themeluar në fillim të shekullit XVIII, gjatë mbretërimit të Pjetrit të Madh në Rusi, qyteti e mori emrin nga një kishë kushtuar Shën Pjetrit dhe shën Palit që gjendej aty, por natyrisht edhe për shkak të emrit të carit vetë (kjo lidhje e fundit, me Pjetrin e Madh si patron të qytetit, u sanksionua përfundimisht në 1914).
Emri i qytetit, në atë kohë, tingëllonte si Sankt Petersburg, duke ndjekur një model emërtimi karakteristik për Europën gjermanike.
Përpjekjet për t’ia rusifikuar emrin qytetit nisën që në shekullin XVIII; në shekullin XIX, Pushkini ishte i pari që përdori trajtën Petrograd ose “qyteti i Pjetrit”.
Megjithatë, emri Petrograd u zyrtarizua vetëm në vitin 1914, edhe si shenjë distancimi nga kultura gjermane, në momentin kur Rusia po hynte në luftë me Gjermaninë dhe vendi po përjetonte flakërimin nacionalist.
Dhjetë vjet më pas, dhe vetëm tri ditë pas vdekjes së Leninit, qyteti u ripagëzua si Leningrad. Emri i ri mbijetoi deri në vitin 1991.
Pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik dhe rënies së komunizmit atje, qytetit iu ndërrua emri sërish, me referendum, në St. Petersburg.
Të vërehet që ndërrimi i emrit të qytetit gjithnjë ka përkuar me periudha jashtëzakonisht traumatike të historisë së Rusisë: fillimi i Luftës I Botërore, Revolucioni i Tetorit, shembja e komunizmit, shpërbërja e Bashkimit Sovjetik; pa përmendur kultin e individit, si në rastin e Pjetrit të Madh më parë, dhe Leninit më pas.
Tani po mendoja: ka të ngjarë që shqiptimi i emrit Dardania në lashtësi të ketë qenë Dardánia (jo Dardanía, siç supozova më lart); në këtë rast, forma e lashtë do të kish dhënë në shqipen e sotme diçka si *Dërdhánj; ndërsa e theksuar në rrokjen e parë Dárdania (sikurse e ka parë Çabej në toponime të tjera ilire, si Ísamnus, Drívastum), diçka si *Dárdhën. Natyrisht, ne ende nuk dimë me siguri as edhe nëse dardanët kanë qenë ilirë apo jo…
Hyllin, ti je ti, e une jam nje tjeter. Kam kuptuar qe je koherent, madje edhe si jo-kompetent.
Eshte hera e dyte qe bezdisesh nga kritika ime ndaj AKZ.
Puna jote.
Po kur bezdisesh, nxjerr bicakun e xhepit dhe e vertit nganjehere ne ajer.
Puna jote edhe kjo, vecse kete radhe me gervishte mua, e kjo behet edhe puna ime.
Ti natyrisht qe ke leximin tend te kushtetutes. Une nuk te ofrova timin, por te Gjykates Kushtetuese (lexo, nder te tjera V.17/2008). Sipas kesaj te fundit, subjektet shoqata/organizata, nuk kane legjitimitet ratione materiae ti drejtohen GJK ne lidhje me vese formale te aktit normativ te kundershtuar. Sipas AKZ, ligji per regjistrimin nuk ka marre nr e kerkuar te votave, pasi dy deputete kane votuar me dy duar, edhe per kolegun e munguar perbri. Nqs kjo eshte e vertete (une nuk kam nga ta di, keshtu qe mundohu te jesh me i sjellshem ndersa me drejtohesh), atehere ligji, me gjase, ka probleme kushtetushmerie, ne aspektin procedural (formal).
Sikunder e thashe me larte, nqs nuk cenohet dpd ne interesat e saj, shoqata/organizata nuk mund te investoje GjK ne lidhje (vetem) me antikushtetutshmerine (e supozuar) formale te nje akti normativ.
Per juriste te nje x niveli, kjo supozohet te jete e njohur. Atehere, perse AKZ merr persiper te beje dicka qe nuk mundet?
Me gjase, Hyllin, ti nuk mund dhe nuk ke perse te rekesh ti pergjigjesh kesaj pyetje. Sinqerisht: nuk eshte per ty, vec nese ti je “i brendshem” ne AKZ. Atehere, nese ta ka qefi dhe nuk e merr per ngacmim a gricje, si koleg blogu do te te lutesha te me iluminoje.
S’ta kam me te keq, ta dish:). Mua thjesht me duket jo serioze te shpallesh publikisht nje beteje per te cilen ti ke njohuri te qarta qe as mund ta nisesh. Dhe kjo e para ka dallim nga nje beteje qe ti e di se do ta humbesh. Dallimi eshte tek vete beteja qe, ne rastin tone, nuk eshte!
”’Te na qaje te gjitheve thuaj, se per te qeshur ka se ke.”’
Zoti theollogos, se ke ka per te qeshur ajo eshte per tu pare. Nese je interesuar ndopak do ta kesh vene re, qe keta me te cilet do qeshe sipas teje, e shohin si ne periudhen e proves, çka nuk ka pse ti pengoje qe ta mbeshtesin si e ku te mundin apo deshirojne.
Nuk ma ha mendja se Spahiu kete nuk e di dhe po aq duhet ta dije se ka marre persiper nje rryme qe nuk i pertyp mire humbjet.
E ke parasysh ti, qe Rama mund te humbase edhe 100 here po prape ata poshte mund ta adhurojne e te shpresojne, kurse ketu jemi ne terma menaxheriale e ushtarake, dmth nje menaxher qe nxjerr defiçit sipermarrjen pushohet nga puna ashtu sikunder nje kolonel apo gjeneral qe peson humbje degradohet ose shkarkohet nga detyra/komanda.
Natyrisht qe nderrimi i emertimeve vendore ka edhe natyre provokative, sondazhuese, qofte ne aspektin e kundershtareve publike, qofte ne ate te mbeshtetjes popullore pa te cilen eshte e pamundur te ndryshohet gje, sot per sot.
Persa i perket kundershtareve publike, ashtu sikunder pritej te paret qe iu hodhen ne fyt jane pikerisht minoritaret (keta nuk te zhgenjejne asnjehere) te cilet ia lane detyren Ilir Paços, himariotit grekoman.
E di ti z. theollogos se cila eshte e bukura e Aleances KuqeZi, qe pothuaj çdo sipermarje te saj, te paret do dalin ta kundershtojne minoritaret, keshtu edhe kundershtaret e tjere te brendshem de facto behen pale me greket.
E ke idene sa vlere propagandistike ka nje dialektike, patriote vs greke+shqiptare kozmopolite, sepse e nxjerr kozmopolitizmin progrek e rrjedhimisht antishqiptar.
Po ashtu ka vlere edhe ne shquarjen e rolit grek ne Shqiperi, sepse kur keta fusin hundet edhe ne nderrimin e toponimeve sllave, pra luajne rolin qe do luante ndonje minoritet konsistent sllav, kjo ben qe shqiptaret te shohin se minoritaret dalin nga roli i minoritetit per tu imponuar si pale dialektike me patriotizmin shqiptar,sepse fusin hundet ne çeshtje qe si ne kete rast s’ka lidhje me ta.
Ta zeme se ka nje vendbanim pa kokerr greku po me emer grek, ça krapin i duhet minoritarit kur ligji thote se nevojitet vullneti i banoreve te atij vendi ?
Tani edhe ligjit duhet ti pshurrim siper se keshtu duan minoritaret ?
A jane ne terezi keta, ku di une, ne Shqiperi shumica ben rolin e pakices dhe pakica te shumices, me verte qe logjika eshte sport i veshtire per shqiptaret.
”’Ky Spahia te na japi nai menje si te dalim nga kriza. Gjithe ato sipermarrje turistike qe do falimentojne se nuk arriten objektivat e parashikuar nga mungesa e turistave.””
Me fal po kur kryeministri leshon dokrra te tipit Shqiperia Miss Bota ne turizem dhe ve objektiva qesharake, mos eshte detyra e Spahiut qe te vrase mendjen per traplleqet e Berishes ?
Ti thua meqe budallai hodhi gurin ne lume, detyrimisht te gjithe duhet te vrasin mendjen pse e hodhi.
Xhaxha,
Ke shkruar në artikull një frazë të shkëlqyer : “në presidiumin e mbledhjes që e shpalli, m’u duk se pashë edhe historianin Pëllumb Xhufi, të cilit budallallëqe të tilla nuk do t’i kishin shpëtuar”.
Sigurisht që Xhufit jo vetëm nuk i kanë shpëtuar budallallëqe të tilla por është koshient se ato janë limonada, fiks nga ato që lëshon kryeministri në detyrë e që më vonë vetë i demanton e i quan “limonada elektorale”. Biles edhe këtë të toponimisë është vetë ai që e ka lëshuar për herë të parë që në 2009, ja prova : http://www.zerikosovar.com/Te-fundit/berisha-hiqni-toponimet-e-huaja-milo-diktature.html .
Deri dhe vetë limonada nuk është origjinale !
Vazhdon politika politiciene e Tiranës, si forma më pezhorative e asaj që mund të quhet politikë. AK po detyrohet të fillojë që tani fushatën me qëllim që nesër, po kjo politikë e Tiranes te na kumtojë që, ashtu sikundër e djathta bëri koalicion me një pjesë të së majtës (lsi), edhe e majta di të bëjë koalicion me një pjesë të së djathtës : kush nuk e shikon se si kryeministri shtyn verën duke intimiduar (deri në harcèlement !) presidentin e vendit që ky te krijojë forcën e re politike ?? Kush nuk e kupton se kjo AK jo më vone se neser do te dalë si “forca politike e shkëputur nga e djathta” ??
Vapë e madhe ne Shqiperi. U përmbyt njerëzia në limonadë… .
Kohë të vështira per idetë… .
Meqe ra llafi, ky renegati i Himares, ka shkruar pas ketij turneut:
Kjo deklaratë e Departamentit të Punëve të Jashtme të Demokracisë së Re, u bë pas një turneu që deputeti i opozitës greke Konstandin Gioulekas bëri në Gjirokastër dhe zona të tjera pranë saj.
http://www.balkanweb.com/kryesore/1/greqi-opozita-shqiperia-pengon-regjistrimin-e-minoritetit-67352.html
Kupton ti z. theollogos qe kjo parti opozitare greke thote Shqiperia te shkele kushtetuten (si ishte drafti i pare qe detyronte deklarimin fetar), se nuk i pelqen ndeshkimi i ketij qe u be ligj, i cili ne thelb eshte karagjozllek sa per sy e faqe.
Te ben edhe shantazh haptas per europerfshirjen, kjo parti qe mund te marre pushtetin ne zgjedhjet e ardhshme ne Greqi.
Sa me shume leshime ne, aq me te pangopur greket, te ka lezet Maqedonia, shtet i ri, 60% jane sllavet, po na jep leksione, eshte edhe para nesh ne radhen per hyrjen ne Europe.
Ne na rrofshin virtytet e tolerances dhe mirekuptimit, ne me buke tjetri me gure, ja ne bisht te kavallit kemi mbetur.
4 virtyte kardinale tha ai miku, drejtesia,urtesia,burreria/andreia,moderimi te tjera akoma kemi ne si shqiptare, po asgjekundi nuk gjenden si virtyte kardinale keto qe praktikojme me grekun dhe arsyeja mund te kuptohet fare mire nga sjellja greke.
Do ishte mirë që të hedhim një sy edhe te përvoja e fqinjëve, p.sh. këtu http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chameria&diff=359132539&oldid=358877864
dhe këtu:
http://pandektis.ekt.gr/pandektis/simple-search?query=%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%A0%CE%A1%CE%A9%CE%A4%CE%99%CE%91%CE%A3&rpp=100&sort_by=0&order=DESC&etal=0&submit_search=Update
ku janë emrat e vjetra të fshatrave të Çamërisë.
Ba Bái, unë shoh disa përvoja aty.
P.sh. përvojën e trajtimit që u kanë bërë grekët çamëve – nga e cila nuk kemi ç’të mësojmë, përveçse si nuk duhet vepruar.
Pastaj, shoh përvojën e riemërtimit të fshatrave, me emra grekë. Ma merr mendja që këto fshatra u zbrazën, pas Luftës II dhe dëbimit të vendësve. Nëse është kështu, përsëri është një përvojë që s’e zbatojmë dot, meqë ne po duam t’i riemërtojmë toponimet tona pa i dëbuar banorët përkatës.
Gjej edhe përvojën e “greqizimit” të toponimeve sllave; nuk di nëse të ka rënë në sy, por shumë prej emrave të vjetër të fshatrave çame janë sllavë, njëlloj si emra të ngjashëm në Shqipërinë e Jugut. Ndoshta e ke fjalën për këtë “desllavizim” të toponimisë, kur flet për përvojë të fqinjëve? Kjo do të ishte ironike 🙂
[Pa folur pastaj mundësinë që ne t’ua ndërrojmë emrat edhe këtyre fshatrave të Çamërisë, dhe t’i quajmë me emrat e vjetër, për “inat” të Grekut.]
Shqiptarizimi i dëmshëm i Aleancës Kuq e Zi
http://asabija.com/?p=496
vrejeni edhe kete
Pas grekut doli edhe turku, kurse sllavi i zoti i punes se ka nxjerre ende koken. Solidaritet minorancash, muhabet ushtrie,hijena qe i vijne verdalle luanit.
Po shqiptari ku eshte futur, apo po pret ta numerojne se per tu vetedeklaruar nuk ja mban?
Ai shqiptar që ke ti në mendje, pret që ta paguajnë, para se të vetëdeklarohet.
Epo minoritet i vogel duhet te jete, nuk ka pse te tutet Luani qe permend Hyllini.
Thjeshte…
Sa eshte vlera monetare e Shqiperise ne 1990?
Sa eshte vlera monetare e Shqiperise ne 2011?
Hiq prej kesaj vleren e investimeve publike.
Cfare mbetet eshte ajo investimeve private.
Pse? Kush?…
…heart has its reasons that Reason knows not…, tha frengu
Hyllin: “E ke idene sa vlere propagandistike ka nje dialektike, patriote vs greke+shqiptare kozmopolite, sepse e nxjerr kozmopolitizmin progrek e rrjedhimisht antishqiptar.”
Jeni shumë të parashikueshëm, tëpkë si ultranacionalistët grekë. Po përfshi dhe metrin “teknik” të çështjes. Nuk janë të gjithë kumbulla, dhe nuk ndahen në bazë kë e zë shurra e kë jo.
Një të mirë kjo çështje e AKZ e ka, për mendimin tim… Dhe kjo e mirë është që e transferon diskursin në “qëndrim politik”.
Mendim arkaik, simplistik, deri diku të pasinqertë, por mendim politik ama. Qëndrim ideologjik.
Ka një hapësirë bosh për Spahiun, të cilën synon ta mbyllë me shtuko. Shtuko shqiptare, prodhim vendi, i pasigurt, mund të të lërë në baltë, po iluzione për më mirë, nuk ka të dhëna pse të kemi. Kjo hyrje si sfinë radikale në politikën shqiptare, ka gjasa të detyrojë pozicionimin e ndryshëm ideologjik, midis asaj që ne konsiderojmë të majtë e të djathtë sot.
E keqja më e madhe është se shqiptarët nuk janë konsekuentë, nxitojnë aq shumë sa harrojnë sa ishte rruga e gjatë.Në Kosovë, psh.një fshat gjithmonë është quajtur Ujmirë.Madje në kohën e Jugo. të Titos, në pyetjen e një serbi, nja 11 km larg Ujmirit, më pyeti se nga jam, i thashë nga Ujmiri, ndonëse nuk isha i atij fshati. Nuk ishte provokim. I thashë: a di ku është. Si nuk e di, ne gjithmonë i kemi thënë Ujmirë, kurse tash të gjithë /shqiptarë, serbë etj./po i thonë Dobro Voda. Ujmirë haset edhe në dokumentet kadastrale të Kishës Ortodokse Serbe. Qyteza Drenas në Drenicë, u ndërrua nga emertimi Gllogovc /nga serbishtja “gllog” murriz/. Drenas Drenicë /nga serbishtja “thanë” dru i egër frutor./ Kështu e ka kur shqiptarët i përfshin euforia.
Kurse sllavja Drenice rrjedh nga shqipja Dernice.
Kështu e ka kur shqiptarët i përfshin mohimi i vetvetes.
me teper :
Drenica apo Dernica?
Te hidronimi Drenica, nga e mori emrin kjo zonë, ne shohim një trajtë shumë më arkaike nga ajo e sotme, e cila del dytësore, pasi është përftuar nga metateza e likuideve e-r > r-e. Ky lloj i metatezës preku edhe toponimin e dëgjuar mesjetar Breuernik > Bervenik > Bërvenik, pastaj Berkocin > Brekoc, Smerkovnica > Smrekovnica etj. Sipas A. Llomës, Sredksa është një formë me metatezë e Serdikës antike. Prandaj forma e saj e qëmoçme është Dernica dhe mendimi i deritashëm se emri i saj lidhet me sll. dren ‘thanë’ del i paqëndrueshëm, sepse nuk dihet deri më sot, që ndonjë lumë mori emrin nga ndonjë dru a pemë. Për numrin e madh të toponimeve me fjalën *darn > dern > djerr edhe në toponiminë sllave, le t’i shohim disa: ‘Derdjina te Dubrovniku, der m (Perast) dero (Rab); djer (Crmnica, Budua, Ljubisha, Tivat, Prçanj); Deraç, lokalitet te Bogdashiqi, të cilat lidhen me njëlloj toke ngjyrëverdhë, njëlloj lëndine as dhé, as gur, që nuk është e pëlleshme, ku rritet ulliri’.
Të gjitha këto P. Skoku i shpjegon nga fjala shqipe djerr, formën e kryehershme të së cilës e paravendon me të drejtë nga një *darno/derno > djerr. Nga kjo formë, me parashtesën intensifikuese sh- u përftua edhe folja shtjerr ‘thahet’, subjekti: kroni, pusi, lumi.
Këto shpjegime na japin dorë që te makrotoponimi Drenica të shohim ose një mbiemër të substantivuar nga togfjalëshi Lumi i Dernës, ose të shohim tek ai një kuptim të lumit të tharë, të shtjerrë.
Paralelizma të këtij hidronimi janë hidronimet sllave Suha Reka, Sušica. Është për t’u përqasur këtu edhe Lumi i Vdekur (krahaso veprën omonime të Jakov Xoxës).
Me një fjalë, te hidronimi Drenica kemi të bëjmë me një lumë pothuajse të tharë, ujërat e të cilit, me sa duket, filluan të derdhen në lumenj të tjerë nëntokësorë. Është ky semasiologjikisht dhe semantikisht kuptimi më i qëndrueshëm, sepse lumi mund të jetë i bardhë ose i zi, i turbullt ose i qetë, i madh ose i vogël, i bujshëm ose i tharë, siç tregojnë edhe hidronimet e shumta: Drini i Bardhë, Drini i Zi, Llapi (khs. lat. albus ‘i bardhë), Mavriqi (gr. mauros ‘i zi’), po dhe hidronimet sllave: Bistrica, Velika Reka, Mala Reka, Suha Reka, Sushica, etj.
Prapëseprapë, nuk mund të mohohet ndikimi i gjuhëve sllave, sidomos për disa toponime, si Drenova, Drenovci, që, varësisht nga prania e drurit të thanës, edhe mund të kenë dalë nga baza sllave dren ‘thanë’.
Sipas gjasash, është ky rripi i tokës, që u njoht në harta si Dardania deserta ‘Dardania e shkretë’. Bazën motivuese të këtij horonimi a emri të krahinës do kërkuar te hidronimi Drenica, sikundër e provojnë edhe një varg horonimesh të tjera, si Llapi, Anamorave, Anadrini (sll. Podrimja), Mati, Devolli, Luma, që të gjitha motivuar nga hidronimet përkatëse.
Drenica, duke qenë zona më konservative e Kosovës, është e natyrshme të ndryjë në vete edhe një thesar të çmueshëm toponimik, të paprekur nga ndikimet e huaja. Për më tepër, si dëshmojnë dokumentet osmane dhe sllave, ajo qe po ashtu e paprekur edhe nga pushtuesit e huaj.
(A.Konushevci)
Zoti theollogos, ja ta quajme pune te mbaruar kete sondazh shteteror etno-fetar, mos valle ky sondazh do hedhe dot poshte regjistrat e gjendjes civile ku eshte e shkruar e zeza mbi te bardhe, me vlere te padiskutueshme ligjore, kombesia ?
Si efekt do te kemi nje sulm propagandistik grek e presione greke e çdo te ndodhe perpos fuqizimit te ndjenjes kombetare ?
Ne 2001, minoritaret kishin ngele rreth 35 mije nga 58 mije te 1989-s, se pjesa tjeter ia kish mbathe ne Greqi, logjikisht rinia, keshtu qe beji vete llogarite ti, ne rast te nje tensioni te brendshem se kush e ha.
E çdo beje greku perpos te rrise fuqine e nacionalizmit shqiptar, sikunder po ndodh ne Maqedoni, ku sidomos fale presioneve greke bullgaret po krijojne nje komb maqedon.
Keto minorancat e paperfillshme, sa me shume bertasin aq me shume rrezikojne, e ke parasysh mizen, po te beje pak zhurme s’ia ve veshin kush, ndersa kur te zukat para fytyres, si i thone popullorçe tregon qe po i kruhet bytha.
Patriotizmi, nacionalizmi, etnocentrizmi jane si puna e asaj eshkes se thate, mjafton nje shkendije, te perplasesh 2 gure dhe merr flake.
Kush ofron shkendijen po kerkon flaken dhe meqe shkendijen po e ofron greku, kjo do te thote qe kerkon flaken.
Ja ta zeme se u be ky regjistrim; nje shifer e rritur e minoritareve greke mes te cileve do te jene edhe shqiptare te konvertuar do te vendose Shqiperine para nje kerkese qe nuk buron nga Greqia por nga normat e standardeve qe ajo i ka pranuar. 150 000 minoritare te rinj fringo, te perqendruar ne zona te vazhdueshme te Shqiperise se Jugut shtrojne vetiu nje problem; rindarjen administrative dhe territoriale. Reforma per kete te fundit eshte nisur ne kohen kur minister i Pushtetit Vendor ishte Ben Blushi dhe eshte mbyllur ne sirtar. Sipas asaj qe di parashikohet ndarja e sakte kufijve administrative mes rretheve, bashkive dhe qarqeve etj, por edhe nje reduktim nga 12 ne 6 qarqe ne vend. Keshtu Gjirokaster, Vlore, Fier Berat mendohet te jete nje qark, ose dy ndoshta. Brenda ketij qarku numri i minoritareve te saporegjistruar natyrshem qe do te zere nje peshe specifike tjeter e cila do te kerkoje zbatim nisur nga fakti se me kalimin ne autonomine rajonale kemi nje Shqiperi krejt ndryshe nga ajo qe eshte sot. Kjo shifer nuk do te gjeje pasqyrim ne regjistrat e gjendjes civile, por ajo ehste nje shifer Zyrtare. Por kush po e kryen kete regjistrim? Sali Berisha. A nuk eshte akuzuar ky perhere per nacionalizem kunder Greqise? Po. Cilat jane angahzimet qe ka marre ky ndaj Athines? Regjistrimi dhe ujerat. Per te parin ia doli ta shtyje nga 6 vjet; e ka lene per ne vjeshte por e ka nderruar edhe formularin nja 4 here. Perhere nen presionion e brendshem, te cilin sa rritet hop i ben nje leshim te vockel fare. Po per ujerat? Premtime solemne, zbatime formale. E beri marreveshjen sic donin greket (ligjerisht e rregullt), por ja qe e rrezoi Kushtetuesja. Per informacion; konsulent juridik i jashtem i MInistrise se Jashtme per kete marreveshje ishte personi qe ishte me vone edhe relator i ceshtjes ne Gjykaten Kushtetuese e cila votoi unanimisht. Akrobaci diplomatike por ne realitet gjerat jane aty ku ishin. Cfare kerkon AKZ atehere? Asgje te ndershme. Luan me helmin e nacionalizimit sepse Bamir Topi shpreson te nje parti e gjakut te nxehte. Sa here qe greket avancojne ne kerkesa me sorollopet e tyre ne politike, qeveria hesht. Ja nuk ishin nacionalistet ata qe munden Bollanon, por socialistet. AKZ po bredh verdalle- asnje fije nuk keput dot, per te mos thene qe drejtuesit e saj jane amorale. Fitoi ne Finiq te djelen PBDNJ-ja. Por c’beri Arben Ristani? Rinumeroi fletet dhe ja kaloi fitoren MEGA-s. Asnje reagim socialist per kete manipulim te felliqur. Mos na doli Saliu patriot, apo vazhdon te mbaje te percare minoritetin? Ne fakt kjo eshte edhe akuza e Vangjel Dules.
Sa per Greqine, ajo e ka kuptuar se me nje Shqiperi jashte BE-se, problemet e saj do vijoje ti shohe ne kontesktin e shekullit 19-te, kur fare mire brenda mund ti kerkoje ndryshe.
Problemi i ndryshimit të toponimisë, kam përshtypjen, më shumë sesa problem gjuhësie, emërtimesh apo bukurtingëllimi është një problem ideologjik dhe mua gjithmonë më ka zbavitur ideologjia që fshihet pas ideve. Për shembull, grekët me ligj kanë ndryshuar të gjithë toponimet që veshëve të tyre u dukeshin të egra, qofshin ato sllave, shqiptare apo greke (s’ka për t’u çuditur: Arila, fshat çam (emri i të cilit vjen nga αγριελιά, ulli i egër) është bërë Κεφαλάρι/Kefalari). Dhe kjo për të dhënë idenë e vazhdimësisë së pashkëputur heleno-bizantino-romaike-greke, se grekët janë pasardhësit e drejtpërdrejtë në vijë mashkullore të bashkëkohësve të Platonit, Themistokliut, Alkibiadit dhe gjithë atyre çunave të tjerë.
Pa dashur të hallakatem në shmangie historie, dua t’u them për shembull se gruaja e Ali pashës, Vasiliqi Kondakçiu (gr. Βασιλική Κονταξή) ishte nga Pleshevica e Çamërisë (Πλεσίβιτσας, sot Πλαίσιο Φιλιατών της Ηπείρου). Të thuash se Vasiliqia ishte nga Plesio, do qe një anakronizëm së prapthi dhe ndërrimi i emrave vetëm sa u hap punë historianëve në identifikimin e toponimeve të vjetra.
Edhe vetë fakti se shumë fshatra shqiptarë kanë emra sllavë, ndërsa mikrotoponimia në masë të madhe (emrat e puseve, shpellave, kodrave, lagjeve) është shqip, tregon se emrat janë ndryshuar në një kohë të hershme, ndoshta nga bullgarët. Vetë turqit nuk kanë qenë revolucionarë në këtë fushë, pasi emri i Stambollit është një rrjedhim fonetik i variantit “stin Polin”, emrit vulgar të Kostandinopojës. Kushdo që sheh hartat osmane (një pjesë e të cilave në internet, http://hcl.harvard.edu/libraries/maps/collections/series_indices/Ottoman_Index.html) mund të bindet fare mirë se turqit preferonin format popullore dhe emrat i linin ashtu siç i gjenin brez pas brezi.
Tani, t’i kthehem edhe njëherë diskutimit: problemi është se ne nuk kemi një ideologji pellazgo-ilirike-arbëre-shqipe të cilën t’ua shpalosim për zbavitje turistëve suedezë, bashkë me parafernaliat përkatëse [p.sh. kjo nuk është kopja e një dorëshkrimi të lashtë ilir, e shekullit të njëmbëdhjetë]. Ne nuk kemi një hispanidad, italianità, apo një ελληνικότητα – një ideologji të gatitur për konsum të shpejtë, ndoshta pasi të parët tanë qenë tepër përtacë dhe u pëlqente jeta baritore – ne kemi vetëm një shqiptarësi disi të papërcaktuar, që është fe në fund të fundit, pasi kështu na kanë mësuar rilindasit.
Natyrisht, pas mendimit tim nisma e AKZ është për t’u mirëpritur; në fund të fundit ata besojnë në idetë e tyre dhe përpiqen t’i venë në zbatim me një mënyrë ligjore apo një tjetër. Kjo është arsyeja pse nuk e shoh me sy të mirë përpjekjen e ndonjë analisti jo-sintetizues (Olsi Jazexhi) për të detraktuar në kurriz të Aleancës. Ajo që më shqetëson më shumë është fakti se për këtë çështje nuk kemi ndonjë debat ekspertësh mbi mënyrën sesi kjo mund ose s’duhet të bëhet. Ja i ndërruam emrat tip “Smërçicë”. Me çfarë do t’i zëvendësojmë, me Qepas, Hudhras e të tjerë? Ndoshta, ideja më e mirë do ishte t’u ndërrohej emri vetëm cave, si për shembull Urës Vajgurore. Ta bëjmë “Ponte Petrolifera”.