nga Xhabyni
Për vite me radhë Ismail Kadareja ka qenë një personazh në qendër të mendimit intelektual të vendit, shkrimtari më i madh i periudhës së realizmit socialist që hyri në epopenë e shkrimtarëve të mëdhenj shqiptarë me romane të shumta që besoj se janë të njohur thuajse për të gjithë shqiptarët. Një personazh i cili në çdo çast kulmor të Shqipërisë providenca apo dëshira e tij e vendoste në qendër të mendimit dhe të bisedave të shqiptarëve.
Aty ishte shkrimtari kur u prishëm me rusët, me kinezët, kur shkruante për gjeneralë italianë që na vijnë na kërkojnë eshtra ushtarësh që ia vramë ne, kur mbronte nënën parti nga kusarët e brendshëm. Aty ishte ky shkrimtar edhe në fillim të viteve 90’ ku nga podiumi i një mitingu foli se ata që u larguan nga ambasadat ishin jashtëqitja e kombit. Aty ka qenë shkrimtari, edhe pse tashmë larg nga Shqipëria, kur i quajti shqiptarët e Shqipërisë së mesme si pasardhës të osmanëve (pra si racë inferiore dhe jo pasardhës së ilirëve) edhe kur quajti gjuhën serbe si një gjuhë shërbëtore të gjuhës shqipe, edhe kur shprehte mllefin e tij ndaj atyre shqiptarëve që kishin tradhtuar fenë e të parëve, edhe kur u kundërpërgjigjej në mënyrë harbute atyre që argumentonin se shqiptarët nuk kanë vetëm një identitet, edhe kur i përgjigje pa fakte e pa argumente historianëve që shkruanin për Skënderbeun jo atë që dëshironte ai.
Dua të them që Kadareja ka qenë gjithnjë në qendër të vëmendjes dhe të diskutimit mes intelektualëve, herë i nxitur nga akuza që të tretët i kanë bërë atij dhe herë me përgjigjet dhe ndërhyrjet e tij vend e pa vend në diskutime që shpesh nuk i përkasin tagrit të tij. Ajo që më ka shqetësuar më shumë gjatë gjithë kësaj periudhe është atmosfera që krijohet, nga intelektualë të tjerë, sapo një intelektual tenton të rebelohet ndaj hijes së tij.
Gjithnjë Kadare ka qenë i përfolur si shkrimtari i preferuar i familjes së Diktatorit, madje si shkrimtari i regjimit duke qenë se ndër veprat e tij (madje dhe kryesore) kanë qenë pika kyçe dhe të kthesës së regjimit. Fjala vjen Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur, Dimri i Vetmisë së Madhe, Koncert në Fund të Dimrit apo edhe poezitë e tij për “nënën Parti” dhe për idealet komuniste, në atë periudhë Kadareja madje mbajti dhe poste të rëndësishme kulturore si kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve apo nga fundi i viteve 80’ mbajti postin e nënkryetarit të Frontit Demokratik (kryetare ishte vetë Nexhmije Hoxha).
Ky personazh aq shumë i përkëdhelur dhe aq shumë i dashur nga periudha diktatoriale befas nga fillimi i viteve 90’, pasi kishte thënë shprehjen e famshme mbi jashtëqitjet e kombit që ikën nga ambasadat, bëhet edhe ai një intelektual “dezertor” duke ikur edhe ai si jashtëqitje… por ndryshe nga ata të mjerë që ikën me vaporë ky iku me një avion… pra ishte jashtëqitje luksoze. Që nga ai moment, Kadare mori një nofkë tjetër, mori nofkën e disidentit të cilit asnjë shqiptar s’ia kishte kuptuar dykuptimësinë e romaneve të tij, dykuptimësi të cilën të gjithë ne e kuptuam vetëm pas viteve 90’.
Praktikisht elita jonë intelektuale (që nuk qe gjë tjetër vetëm se vazhdimi i asaj elite komuniste) sapo kishte ndërtuar idhullin e ri të periudhës post-komuniste dhe ky idhull quhej Ismail Kadare, arsyet se përse u bë nuk dua t’i shtjelloj këtu. Kushdo që guxonte të pohonte se ky shkrimtar jo vetëm që s’ka qenë disident por ka qenë dhe i përkëdhelur nga regjimi për shkak të funksioneve që kish mbajtur në atë kohë, që është një racist i cili ofendon dhe denigron çdokënd që nuk ka origjinën e tij apo mendimet e tij, jo vetëm që përndiqej duke mos u lejuar të fliste por edhe akuzohej publikisht si ANTI-SHQIPTAR, se me gjasme ky intelektuali nuk ia ka haberin nga letërsia, se është xheloz për gjenialitetin dhe aftësitë e kamuflazhit që ka pasur Kadareja. Madje disa arritën sa kritikuesit e Kadaresë t’u nxirrnin disa dosje fantazmë se me gjasme ato na paskëshin qenë agjent të sigurimit.
Sot një pjesë e mirë e atyre intelektualëve të cilët nuk linin cep të ndonjë gazete pa shkruar në mbrojtje të veprës së ndritur të Ismail Kadaresë, duke bërë garë me njëri tjetrin se kush do gjente më shumë paragrafë me dykuptimësi në romanet e tij, të cilët këdo që mundohej ta kritikonte qoftë nga ana letrare por qoftë nga ajo çka ai mundohej të përcillte përmes romaneve, eseve dhe veprave të tij e akuzonin si anti-shqiptar.
Të gjithë rreshtoheshin në krah të Kadaresë, ndërkohë që miti dhe figura e Ismail Kadaresë filloj të rreshtohej më sipër se sa panteoni i shkrimtarëve të mëdhenj shqiptarë, emri dhe lavdia e tij ishin tashmë pranë emrit dhe lavdisë së personazheve që ne krenohemi në perëndim, pra përkrah Gjergj Kastriot Skënderbeut dhe Nënë Terezës, njëri mit i romantizmit dhe rilindjes Shqiptare ndërsa tjetra mit i kohëve të fundit.
Disa ditë më parë shkrimtari vendos që t’i shkruajë një letër Lulëzim Bashës (për ironi të fatit Lulëzim Basha i kishte shkuar t’i blinte veprën e fundit, Mosmarrëveshja, shkrimtarit në panairin e librit duke pritur në radhë e duke marrë dhe një autograf prej tij), me një letër të bukur dhe shumë prekëse (mbase me dy kuptime?) i kërkonte të tërhiqej nga gara për kryetar bashkie. Kandidati po me një letër prekëse dhe pa asnjë nënkuptim i tregon shkrimtarit që nuk do tërhiqet nga gara, tashmë intelektualëve të krahut të PD që e kanë idhull Kadarenë u ka ngelur, siç thotë populli, kopili në derë. Idhulli foli ndërkohë që kandidati i partisë së tyre nuk e dëgjoi….a ka sakrilegj? Kush ka të drejtë? Si t’i konvergojmë këto mendime?
Ironia e fatit është pikërisht këtu, ata të cilët e glorifikonin deri në qiell Kadarenë që çdo hap të tyrin e kishin me bekimin dhe me uratën e tij, iu desh të vishnin petkun e “anti-shqiptarit” duke i veshur atij ato epitete nga të cilat e kishin mbrojtur.
Një pjesë tjetër e këtyre intelektualëve (që s’i kanë lënë paragraf pa rënë në tokë Kadaresë mitik) ndjehen të shushatur sepse akoma se besojnë që idhulli i tyre, miti i tyre, të cilin edhe kur e takonin mundoheshin mos ta shihnin në sy, prej frikës dhe prej hijes së tij të rëndë, i ka shpallur luftë kandidatit të tyre, ironike apo jo?!
Tani lejomëni të spekuloj disi se mbase do ketë prej këtyre intelektualëve që do mundohen të arsyetojnë dhe të pohojnë se Kadare zgjodhi Bashën sepse e shikon atë si të ardhmen tonë, do ketë prej intelektualëve që do heshtin dhe do e kalojnë në heshtje gjithë këtë zhurmë që bëri shkrimtari i madh.
Ndërkohë që intelektualët e krahut të PS janë aq të lumtur dhe fërkojnë duart nga gëzimi se shkrimtari i madh goditi palën kundërshtare dhe me zell të madh do t’i përvishen mbrojtjes së veprës së lavdishme të shkrimtarit ku një vend të veçantë do zërë kjo letër drejtuar Bashës. E të jemi të sigurt se nëse letra e Kadaresë do t’i ishte drejtuar Ramës atëherë do ndodhte e kundërta!
Por sa të sinqertë janë me veten e tyre dhe me lexuesit e tyre? A munden ata të mbartin në veten e tyre emrin dhe titullin e intelektualit të pavarur, të atij që e thotë mendimin sikundër e mendon dhe e dedukton?
Dyshoj, duket se janë ai soj intelektualësh pazaresh, llogoresh, partish, të indoktrinuar dhe me frikë për të thyer mite dhe ikona, që nuk e duan të vërtetën por duan diçka tjetër pos saj. Kush ka sy mund të shohë se si ne, populli i përkryer, por edhe populli plangprishës (sipas edhe vetë Kadaresë), nuk bëmë gjë tjetër vetëm se atë që bënë çifutët pasi kaluan detin dhe shpëtuan nga faraoni, ndërtuam një viç prej ari të cilin e adhuruam si të pagabueshëm dhe pastaj kur na erdhi ndonjë “Musa (Moisi)” dhe na tha se kjo që po bëjmë nuk është as më shumë e as më pak se sa ajo që bënte populli egjiptian (pra diktaturë), atë e goditëm duke i thënë që nuk është prej fisit tonë të nderuar, se me siguri ai është egjiptian si faraoni meqë nuk na e do viçin tonë. Po tani kush nuk është prej sojit tonë të nderuar?
Xhabyni, kam një problem me këtë shkrim, që nis nga një pasaktësi, por që nuk lidhet tamam me pasaktësinë vetë.
Shkruan për Kadarenë:
Dhe më tej:
Tani, unë bishtukun Kadaresë nuk ia kam mbajtur, por nuk më rezulton as që ai ta ketë thënë këtë ndonjëherë.
Ti lë të kuptohet sikur këtë yni e ka thënë në një miting; gjetiu kam parë që ky miting të specifikohet si ai i Tiranës, në korrik të vitit 1990, gjatë krizës së ambasadave.
Mirëpo Kadareja në atë miting nuk ka folur fare.
Të lutem, nëse ke ndonjë provë kundër kësaj që them, ta sjellësh.
Nuk do ta bëja këtë ndërhyrje sikur të ishte fjala vetëm për një gabim faktik; të tilla bëjmë të gjithë. Por më bën përshtypje që kjo rrenë është kaq e përhapur, sa ti e pranon si të mirëqenë vetvetiu dhe e sjell, njëlloj vetvetiu, si premisë të argumentit tënd.
Për mua, kjo do të thotë se, ndërsa një palë kanë dashur ta shndërrojnë Kadarenë në idhull dhe profet, një palë tjetër, po në Shqipëri, kanë dashur ta mbulojnë me baltë, madje edhe duke përhapur rrena kundër tij.
Më kupto drejt – nuk të akuzoj ty; sepse ti këtë vetëm e ke dëgjuar nga të tjerët; qarkullon nga të katër anët dhe tashmë është pjesë e folklorit urban.
Për mua, një pjesë e shkrimeve që bëhen në mbrojtje të Kadaresë bëhen edhe për shkak se ky është sulmuar ashpër dhe ndonjëherë edhe me dashakeqësi të madhe.
Në këto debate nuk ka qenë fjala për Kadarenë; por Kadareja, si figurë publike me vizibilitet të madh, ka shërbyer për të polarizuar palët ose krahët e spektrit ideologjik.
Ka njerëz, dhe këtu futem ndoshta edhe unë, që nuk do ta “lëshojnë” kurrë Kadarenë, sepse ky u shërben si alibi morale për vitet që kanë kaluar nën totalitarizëm.
Për të tjerë, Kadareja është provë se jo gjithçka që prodhohej dhe përjetohej publikisht në atë kohë ishte për t’u hedhur në plehra. Fakt është që sot e kësaj dite vepra e Kadaresë vlerësohet lart; dhe është pikërisht ajo pjesë e veprës e krijuar nën totalitarizëm që vlerësohet më shumë.
Nga ana tjetër, shumë njerëz nuk ia kanë falur shkrimtarit që ky e ka denoncuar sistemin totalitar në Shqipëri haptazi, edhe pse, në shumë drejtime, ka qenë pjesë e tij.
Gjithsesi, Kadarenë e kanë dëmtuar më shumë sikofantët dhe puthadorët, ose të gjithë ata që i janë afruar, për të krijuar një mur mes tij dhe fermenteve intelektuale në Shqipërinë e pas 1990-ës.
Këta njerëz, duke përfshirë edhe ata intelektualë të PD-së, që sot spërdridhen për t’i dhënë një kuptim letrës së tij për Bashën, kanë dashur ta bëjnë Kadarenë çfarë ai nuk mund të jetë: shenjtor laik, profet të kombëtarizmës, busull morale të kombit shqiptar. Ndonjëherë edhe Kadareja vetë e ka pranuar këtë rol, i cili nuk i përshtatet hiç.
Kadareja, natyrisht, është aktivizuar në disa debate ideologjike dhe kulturore së fundi, por duke u pozicionuar keq dhe në mënyrë intolerante dhe duke kujtuar, gabimisht, se ka pasur të drejtën morale me vete. Gabimet e tij pas 1990-ës nuk kanë qenë të pakta; por gjithsesi në fusha ku ata që e njohin mirë, nuk kanë pritur prej tij ndonjë iluminim kushedi çfarë, sikurse nuk presin prej tij që të mjekojë paralitikët me një të prekur në çaçkë të kokës, ose të fitojë medaljen e artë në flakjen e gjyles.
Gabimin më të madh Kadareja e ka bërë kur ka lejuar disa njerëz moralisht të dyshimtë dhe xhuxhmaxhuxhë intelektualë që ta shpallin Njësh të kombit, ose pikë referimi absolute të kulturës shqiptare bashkëkohore. Kjo e ka penguar Kadarenë që të punojë për një vijueshmëri midis brezit të tij, tashmë duke dalë nga skena, dhe brezit që po e zëvendëson; çka është, në fund të fundit, fatale për të ardhmen e Kadaresë vetë si shkrimtar për lexuesin shqiptar.
Më në fund, duhet pasur parasysh se Kadareja, me statusin që gëzon ende, nuk ka nevojë as për Berishën, as për Bashën, as për PD-në; përkundrazi, është politika që e ka përdorur dhe që vazhdon të dëshirojë ta përdorë; sidomos për autoritetin e tij si “plak kombëtar”.
Shumë nga ata që sot jargaviten për Kadarenë poshtë e lart as që ia kanë lexuar veprën, por shumë-shumë i kanë dëgjuar ndonjë intervistë në TV.
Meqë unë ia kam ndjekur karrierën dhe veprën nga afër, madje nuk mund ta mendoj dot formimin tim intelektual në Shqipëri pa ndikimin e Kadaresë poet dhe romancier, gjithnjë kam dashur të kuptoj si e sheh atë lexuesi i sotëm, që ka nisur t’ia lexojë romanet, bie fjala, nga “Aksidenti”.
Ende nuk kam kuptuar dot gjë; por do të më vinte keq sikur kjo pritje e Kadaresë nga brezi i ri i lexuesit shqiptar të kushtëzohej, ndër të tjera, nga rrena si ajo e “jashtëqitjes”, për të cilën fola më lart.
Kadareja punen e jashteqitjes nuk e ka thene kurre publikisht.
Une e mbaj mend mire kur shprehja u perhap ne Tirane ne vitin 1990 dhe i vishej atij. Ishte e forte si shprehje dhe duke qene se nihej qe mund te bente “marifete me fjalet”, njerezit e merrnin te mireqene: “Ku shkon mendja kodoshit”.
Kur e ka mesuar kete gje, Kadareja e ka mohuar me force publikisht.
Tani a e ka thene ne ndonje situate intime si ndonje batute, per te bere qe te qeshin Ramizi me ndonje tjeter, ate nuk e di askush. Njerezit duhen gjykuar per ato qe thone ne publik, Ne privat kushdo mund te leshoje fjale per lezetin e muhabetit, po qe nuk kane lidhje domosdoshmerisht me pikepamjet e verteta.
Xhabyn,
Ti nuk duhesh te kesh shume respekt per letersine qe i rreshton romanet ne nje liste me nje bature qe mund te mos jete thene kurre dhe nje leter qe eshte ne fund te fundit, nje reagim momental ne nje situate politike.
Kadareja nuk “ishte aty” kur u be prishja me ruset, apo me kinezet, apo kur erdhen italianet te marrin eshtrat. Ka nje diference gati dhjete vjeçare nga ngjarja historike te dalja e romanit perkates.
Megjithe dozen e pashmangshme politike te kohes, ndryshe nga koleget e tij, Kadareja ka prodhuar vepra te mirefillta letrare. Qe t’i trajtosh ato thjesht si pozicione politike eshte per mendimin tim nje degradim i debateve qe normalisht ofron ky blog.
Une nuk e di se cfare pershtypje do te me bente Kadareja sot, po te isha nje adoleshent qe po rritesha ne Shqiperine e ketyre viteve. Por ne vitet 80 librat e tij kane qene nje edukim i jashtezakonshem per mua. Edhe vepra te tilla si “Dimri i madh”, te cilin mbase edhe Kadareja vete e anashkalon per shkak te pranise se figures se Enver Hoxhes, kane qene esenciale per edukimin e shijes sime.
Ne Shqiperine e personazheve njedimensionale, mes “te mireve” dhe te “keqinjve”, vezullonin heronjte e Kadarese, si pershembull ai njeriu qe kishte ndihmuar padashje dikur masakren e gjermaneve duke vene ne vend nje tabele dhe tani e kalonte jeten duke shkulur cdo tabele te rruges.
Ne letersine dhe mendesine komuniste shqiptare nuk kishte vend per te “ndermjetmit”, per te coroditurit, per te cmendurit dhe indiferentet. Keta nuk ekzistonin as ne shoqeri. Kadareja ma ofroi kete pozicion psikologjik e shoqeror, duke me shpetuar nga prizmi bardhezi qe karakterizon vleresimin e shumices shqiptare qe eshte edukuar ne komunizem.
Nga shenimi ne kete blog eshte e qarte per mua se nuk ke mundur ose nuk ke ditur ta lexosh Kadarene, atehere kur ai vertet “ishte aty” por jo per te ndihmuar partine po per te na hedhur te gjitheve nje “kamardare estetike e shpirterore” per te shpetuar nga mbytja ne llumin e kohes. Lum si ata qe perfituan edhe dolen ne breg.
Eshte nje borxh qe nuk besoj se do t’ia laj dot ndonjehere.
Mu duk interesant ky pasazh per zbardhjen e deklarates mbi “jashteqitjet”.
http://www.gazetametropol.com/tekst.php?idt=70701
Romani i Kadaresë “Nëntori i një kryeqyteti” është një himn për fuqinë e injorancës në përgjithësi dhe terrorin komunist në Tiranë. Në roman ndodh për së dyti terrori komunist në kryeqytet, në nëntor 1944. Një nga personazhet pozitive është një komandant injorant, i cili shtie mbi radio që ajo të pushojë, ngaqë kujton se ajo pushon si njerëzit, duke i mbyllur gojën, jo duke i rrotulluar një buton. Viktimat e terrorit komunist në hotel “Bristol”, në roman vdesin për herë të dytë, me një ndryshim, shkrimtari Nebil Çika (i Vjetri), një nga mendjet më të ndritura dhe penat e shkëlqyera shqiptare, në roman ka mbiemër tjetër, por kuptohet qartë për kë bëhet fjalë, dhe Kadareja e vizaton si një personazh të dështuar. Në këtë roman i ka rrënjët dhe deklarata që qarkulloi në vitin 1990 se “me ambasada u largua jashtëqitja e kombit”. Në një intervistë të paradokohshme, Ismail Kadareja u mundua ta mohonte këtë deklaratë, e ndoshta nuk e ka thënë ai, por lëndën që udhëheqësit komunistë të formulonin mendime të tilla e ka dhënë Kadareja në vitin 1975, në romanin “Nëntori i një kryeqyteti”, me këtë fragment në faqen 41: “Rruga Mbretërore dhe më tej xhadeja e Perëndimit… rruga e evakuimit, tha ai me vete. Zorra e trashë e këtij vendi.” Me evakuimin ai aludon për largimin e elitës antikomuniste nga Shqipëria drejt Evropës perëndimore.
Se pari po ju kerkoj ndjese per pjesen e shtuar gabimisht prej meje ku une jam shprehur se Kadare ka thene se ato qe u larguan nga Shqiperia, perpara tij ne 90′, jane “jashtiqtje e kombit”.
Se pari Xha xha, ka thuajse dy dekada qe Kadare quhet (nga nje pjese e mire e intelektualeve) si nje disident i periudhes se komunizmit, nuk e di nese kjo disidence lidhet me se tepermi me faktin qe edhe ne si cdo vendh ish-komunist na duhet te kishim nga nje disident edhe ne letersi. Te gjithe jemi koshient qe edhe ne vete librin e fundit Kadare tenton te preke kete pike, mes te tjerave, po keshtu duhet te jemi koshient se Kadare eshte ne dijeni te plote (mendoj une) se si hyjnizohet dhe glorifikohet nga shume intelektuale ne Shqiperi. Pastaj me ate inteligjencen e tij, qe askush nuk thote se i mungon, ka ditur qe here ta pranoj me ze te larte dhe me krenari gjirokastriti edhe here tjeter te fshihet pas saj duke thene “Une sdi gje, juve po mi thoni”.
Se dyti, vazhdoj te mendoj qe shoqerite post totaliatre jane shoqeri qe duan te ndertojne idhuj dhe mite, shoqeri qe nuk jane shkeputur nga rrenjet e romantizmit rilindas ku na duhen individe qe te biem ne sy te Perendimit. Kete e kam shprehur ne fund te reagimit, ku e kam krahasuar shoqerine tone me ate cka cifutet ben pasi shpetuan nga duart e Faraonit. Tani une e di qe mbase disa prej atyre qe e kundershtojne Kadarene, e bejne sepse ky i fundit mund te kete qene ajo ikona vezulluese qe u eshte imponuar me zorr mendjes se tyre, por kjo sdo te thote qe kritikat e tyre ndaj tij jane teresisht te pavlera.
Se treti, Kadare ka kohe qe ka marre me deshiren e tij skeptrin e udheheqesist moral apo ate qe mund te quhet “profeti” i kombit, madje ne vepren e tij te fundit “Mosmarreveshja” ai duket se kalon ne nje delirim te tille, ku damkos dhe ndeshkon cdo kundershtar te tij sepse nuk perputhet me fjalet e profecise se tij. Cbene intelektualet tone? Ishin shume te paket ato qe e kundershtuan, ishin shume te paket ato qe e kritikuan edhe pse gjuha e perdorur prej tij ne vepren e fundit ishte nje gjuhe skandaloze qe sulmonte njesoj sikunder sulmoheshin kundershtaret e mendimit ne periudhen hoxhiste (Lubonja serb, Schmitti serb…kurse une qe vritem e pritem per juve ne france jam shqiptar se e dua Shqiperine).
Se fundi Xha xha, mendoj qe lexuesi i ri i sotem nuk duhet ta percmoj Kadarene, por nga ana tjeter nuk duhet ta lartesoje ate. Lexuesi i sotem nuk duhet te krijoje imazhe ne koken e tij per nje Kadare qe qendron lart tek panteoni i atyre te medhenjve qe ti te kesh frike qofte edhe ta kritikosh (se realisht Kadare meriton te kritikohet per shume sharlatanlleqe qe ka bere). Fjala vjen lexuesi nuk ka pse mos te kritikoje nje veper raciste sic eshte vepra e kadarese per eposin tone te kreshnikeve, ku ofendon dhe denigron muslimanet dhe perandorine osmane, dua te them qe brezi i ri duhet ta shoh Kadaren jo sikunder duan ta hyjnozojne ate dhe as si ato qe duan ta neperkembin. Thjesht duhet ta shohin si nje shkrimtar i cili ka meritat e veta ne realizmin socialist me romanet e tij por jo qe hija e tij te te trembe aq sa edhe kur ta kritikosh te kesh frike prej hijes se tij, ky eshte nje nder mesazhet qe kam dashur te percjelle.
@ Mos ma merr per kapital: Sikunder e lexove me siper ne pergjigjen ndaj Xha Xha, Kadare ka qene nje personazh i perkedhel ne periudhen e komunizmit. Madje ka qene i perkedhel edhe nga ajka e byrose politike. Nese do thuash qe eshte perkedhelur se nuk kishin ca ti benin, do te pergjigjem qe edhe Lasgushit nuk kishin ca ti benin, edhe Eqerem Cabejt apo edhe familjes Turdiu nuk kishin ca ti benin po nuk i perkdhelnin. Por Kadare qe ndryshe, Kadare shkruante “Klasën që u përmbys nën këmbë e mbaj./Në se s’do që nesër skuadër e pushkatimit/Të të vejë në mur/tek Bulevardi i Madh.” eshte po pikerisht Kadare i cili ngren dhe larteson figuren e udheheqesit komunist ne romanin e tij Dimri i vetmise se madhe (qe u shkrua kur Shqiperia e asaj kohe u prish ne nene e madhe Bashkim Sovjetik) nderkohe qe tallte dhe perqeshte Shqiptaret qe na kishin “tradhetuar” parimet dhe idealet e asaj kohe. Apo te mos harrojme rracizmin ku Kadare ne vepren e tij “Nga nje dhjetor ne tjetrin” ku shprehet ne menyre raciste per “maqedonasit” me te cilet ai personifikon “vllehet” duke i quajtur ato “shula”?
Une nuk jam nga ato persona qe nuk i kane lexuar asnje gje Kadarese, sepse kam marre fobi ndaj tij, por jam nga ato erpsona qe nuk shoh asnje “dykuptimesi” ne strofat dhe ne vargjet e tij. Shoh nje shkrimtar qe permes “gjenialitetit” natyral here mundohet te jete mish (pra kam qene njesoj si te tjeret) dhe pastaj thote qe jam peshk (pra qe ka qene disident).
Se fundmi reagimi nuk vjen se Kadare i coj nje leter Lulezim Bashes, une nuk u preka aspak nga e gjitha kjo, mua me preku menyra se si ato intelektuale te PD qe deri dje e kishin ‘zot’ shkrimtarin tani nuk dine cte bejne dhe nderkohe qe intelektualet e PS do ta hyjnizojne akoma me shume. Me pak fjale neve vazhdojme te veprojme nen hyqmin e nje diktati qe nuk eshte gje tjeter vetem se nje diktat mendor dhe intelektual.
xhabyni paanshmeria jote po vjen era djath’ i prishur.
Kam pershtypjen se organizata politike te vjen pas hakut.
Xhabyn, kur thua
“jam nga ato persona qe nuk shoh asnje “dykuptimesi” ne strofat dhe ne vargjet e tij”
apo ate tjetren se
“asnjë shqiptar s’ia kishte kuptuar dykuptimësinë e romaneve të tij, dykuptimësi të cilën të gjithë ne e kuptuam vetëm pas viteve 90’”
me siguri do te kesh perjashtuar nga ‘shqiptaret’ gjithe brezin qe u njoh me veprat e tij ne vitet ’70 dhe ’80, te cilet ja prisnin romanet si ujet e paket. Dhe pasi i lexonin, nuk flisnin per gje tjeter por veç per dykuptimesine qe ne shume raste dukej krejt hapur. Dhe per te zhdukur çdo medyshje se ndoshta udheheqja nuk e shihte (apo nuk donta ta shihte) ate dykuptimesi, mjafton te lexosh raportin e Dritero Agollit ne Kongresin e Lidhjes se Shkrimtareve ne shkurt 1982. Ne ate raport shprehej hapur dyshimi se aluzionet e shumta tek “Pallati i Endrrave” nuk mund t’u referoheshin vetem sistemit dhe administrates Osmane, por edhe ndonje regjimi tjeter, prandaj autori kritikohej rrepte pikerisht per kete.
xhabyn,
me mllef. Gjëra duhen parë në relacion me rrethanat. Kadareja ishte një shkrimtar shumë i rënduesishëm për kohën e diktaturës, i cili ka dhënë me veprën e tij një kontribut të njëhershëm për sqarimin e një brezi lexuesisht, i cili u lind, u rrit e u edukua në diktaturë.
Desident në kuptimin evropianolindor të fjalës ai nuk ka qenë, por edhe Shqipëria vetë nuk ka qënë Evropë Lindore.
Në këtë kuptim mbetet dytësore, nuese ai sot mund të titullohet i tillë apo jo.
Cila do të ishte alternaiva tjetër?
Kadareja mund t’i kundërvihej regjimit hapur, ky e merrte “pa-një-pa-dy” e vinte përpara një muri dhe e pushkatonte.
Cili do të kishte qenë përfitimi i lexuesit në këtë rast?
Asnjë!
Kadareja nuk do të kishte mundur të shkruante i vdekur.
Problemi me Kadarenë nuk qëndron tek e djeshmja, por tek e sotmja. Tek mënyra, se si ai harron të perceptojë shoqërinë civile, republikën, ligjin, si të vetmet instrumente, të cilat promovojnë zhvillimet shoqërore. Por Kadareja fiksohet tek kombi, tek idhujt, tek mitet.
Por edhe ky iluzion përrallor, që ai kujdeset të mbarështojë tek vetja dhe në veprën e tij pas ’90, nuk e zhvleftëson aspak atë si autor rrugëtregues më herët.
Sidoqoftë, kam përshtypjen, se Edi Rama do t’i kishte shkruar atij një letër vetë në ndryshim nga rivali i tij.
Një analizë interesante, apo më tepër hidhërisht argëtuese, bënte gazeta Tema:
http://www.gazetatema.net/web/?p=23086
Ja një shembull si NUK duhet trajtuar Kadareja në publik.
Një një artikull të botuar sot në gazetën Shqip, kushtuar letrës së paradokohshme të Kadaresë për Bashën, Xhovalin Delia shkruan:
Budallallëqe.
Ose një shembull tjetër, kësaj rradhe nga Agim Doci.
http://www.noa.al/tag/agim-doci/
“M’u kujtua që të gjitha “Letrat e hapura” që u janë drejtuar shqiptarëve, popullit në dekada, pra e kanë origjinën nga Gjirokastra (!).
E mbani mend të nderuar lexues që të gjithë “Letrat e hapura” që dilnin nga korridoret e krimit të KQPPSH, i hartonte një gjirokastrit?”
“Pra, ky lloj inventarizimi i “Letrave të hapura” na duhej dhe vitin 2011 të na vinte prej një gjirokastriti francez. Burojnë dhe nuk…shterojnë këto bëmat dhe gjëmat e gjirokastritëve!”
“Rrofsh, o gjeniu ynë, se na hoqe mallin për komandantin, që Ti dhe vetëm Ti e fute si personazh kryesor te “Dimri i madh”, te “Dimri i fundit”, te “Koncert në fund të dimrit” etj. etj.”
“Aty linde dhe Ti, gjeniu ynë Kadare. Padyshim gjenitë lindin dhe nga incesti. A nuk ishin nëna e i ati i Enverit kushërinj të parë si ata të tutë?!… ”
“Habitem se si nuk të vjen turp që i shkruan ashtu Lulzim Bashës, apo sepse ta emëroi vajzën tënde, Besjanën (një fëmijë që kaloi një fëmijëri skizofreneje plot andralla dhe me mungesë edukate maksimale) ambasadore të UNESCO -s në Paris?!… Apo kjo është “mirënjohja” për Bashën?… ”
…e shumë e shumë budallallëqe të tjera që as ja vlen të shkruhen këtu.
E frikshme kundër-letra e këtij rapsodi!
Kadareja ka mbaruar Histori-Filologjine e ta zeme ne ndryshim nga xha xhai qe u perqendrua tek gjuhesia, ai me romanet historike ka vazhduar gjithe jete te kultivoje historine, duke u perqendruar tek filozofia e historise.
95% e atyre si puna jote qe flasin per shkombetarizimin e historise ose denacionalizimin e saj, qe te mos tingelloje negative ne veshet e shqiptarit por pozitive, nuk kane as 1/10 e njohjeve historiografike te Kadarese dhe as 1/100 e njohjeve historike, jane thjesht ushtaruce .
Kush jane keta qe na qenkan kritike te njohjeve historike te Kadarese, me thuaj pak, çfare studimesh historike kane bere, nuk po flas per tituj shkencore ne histori e per katedra universitare, po thjesht per ndonje universitet historie apo te lidhur ngushte me historine, sa per te rivalizuar me histori-filologjine e Kadarese.
Miti i Kadarese ? Kadareja eshte mit, sepse eshte i vetmi shqiptar, njeri i letrave me fame universale.
Ti kritiku i Kadarese, Metal boy kritiku i Kadarese ?
Ju jeni kllouna, jo kritike, per tu nxjerre para publikut per argetim.
Ti njehere ben gabime drejtshkrimore, jo nga shpejtesia, po se nuk di rregullat, çka deshmon se nuk ke qene nxenes i mire i gjuhes dhe se nuk ke lexuar mjaftueshem libra ne shqip, nga kjo e dyta arrij ne perfundimin se nuk ke kulture letrare te mjaftueshme as per kritikuar Bexhet Daberdinin e jo me Kadarene.
Ke hapur nje teme per ad hominem, duke nisur qe nga titulli skandaloz, per te vazhduar me shpifje, luogo comune, te paverteta, akuza te uleta me vule ideologjike, me qellim diskretitimi.
Per me teper argumentimi tregon ngathtesi mendore ose pertaci intelekti se del zbuluar pseja e ketij artikulli per ne kosh te plehrave.
Xha xhai thote merruni me shkrimin jo me autorin, po vallaj ne keto vite ketu nuk kam pare nje shkrim hapes kaq skandaloz, biles edhe xhibi ka qene ku e ku me i pergjegjshem kur ka sjelle shkrim hapes.
p.s leri ato dokrrat e Shqiperise qe aspirojme se u ka dale boja si mjet retorik.
Hyllin megjithese nuk kam ndermend te fytem ne ndonje debat rreth Kaderese me ju, desha te sqaroja nja dy-tre gjera rreth nderhyrjes tende.
Kadareja permendete xhestin e Ismail Qemalit ne letren e tij drejtuar Bashes.
Meqe e konsideron nje njohes te thelle te historise shkrimtarin tone, desha te di se si e mendon ti permendjen e doreheqjes te Ismail Qemalit. A e di mire Kadareja se pse Ismail Qemali dha doreheqjen?
Tjeter, kur perdor gjuhen e mesiperme kujt i adresohesh, autorit te shkrimit te mesiperm?
E fundit, a e njeh Ilia Erenburgun?
Ky Agim Doçi, ka qene anetar i fsh.com, nacional-salist, po qe nuk mbaj mend ti kem lexuar ndonje gje te hajrit e as ndonje kontribut me vlere ne seksionin e historise.
Qyfyret e ketyre nacional-salisteve gege nuk kane te sosur, Sali Berisha nderi kombit.
Ky soj nacional-salistash gege qe gjendet me tepri nder geget e Kosoves e akuzon Kadarene per tradhti se i ka kenduar Enverit, armikut te kombit.
Ka pase fsh.com e ka PD plot nga keta tipa te spanuar, sidomos tani qe Kadareja doli me kete leter, hajde ti mbash nacional-salistet dhe nacional-katoliket, nuk prisnin gje tjeter.
Do beja batuten eshte mbledhur jashteqitja e kombit ne front te perbashket kunder Kadarese.
Xhabyn, fakti qe Kadareja mori Cmimin e Republikes apo nenkryesine e Frontit pas 1982 nuk sjell ndonje gje te re ne analizen e marredhenieve te tij me regjimin, sepse mund te konsiderohet fare mire si pjese e haraçit qe ai pagoi per lirine e tij. Pra ne po ate hulli si futja e Diktatorit ne roman, lavdet per Partine (sidomos andej nga fillimet e krijimtarise se tij), miqesia me Familjen etj. Po te duash, mund te rreshtosh ketu edhe ato qe ai nuk beri si: mosarratisja para 1990, mosprotestimi hapur si psh Kin Dushi. Shiko komentin e Piftos per perfitimet e mundshme ne rast se do bente te kunderten.
Pastaj edhe diktatura nuk eshte se kishte ndonje logjike ne hedhjen e rrufeve apo jo? Te gjithe kemi njohur familje ku vetem 50 perqind e antareve ishin te persekutuar apo jo? Por kjo s’do te thote se ata te mospersekutuarit mund te merren si shembull per te treguar butesine e diktatures. Prandaj them se edhe ato postet dhe haraçet e Kadareut nuk ja ulin aspak vlerat vepres se tij.
Padyshim gjenitë lindin dhe nga incesti. A nuk ishin nëna e i ati i Enverit kushërinj të parë si ata të tutë?!…
Shqiptaret kane nje zakon shume interesant qe kur duan te te shajne e fillojne nga nena, babai, femija etj etj. Kete e bejne me vetedije te plote per te krijuar imazhin e urrejtjes sa me te qarte, dhe me nje kenaqesi gati kriminale permendin personazhe dhe fantazojne histori te paqena. Prinderit e Enverit nuk kane qene kusherinj te pare, edhe te Ismailit nuk kane qene kusherinj.Dhe gjenite nuk lindin nga incesti, pastaj edhe sikur kjo thenie te ish e vertete mos ky aludon qe Enveri ishte po aq gjeni sa dhe Ismaili?
Kjo leter kishte kaq shume mllef saqe e mbyti dhe arsyen perse ishte shkruar. Nese ishte nje “leter e hapur” theu dhe traditen tashme gjoja te “gjirokastriteve”, qe sipas kesaj letre vetem “gjirokastritet shkruajne “letra te hapura”.
Ismaili, ka te drejte te shkruaje, ashtu si dhe cdo njeri mund ta gjykoje dhe ti pergjigjet intelektualisht ndryshe, por jo me urrejtje, jo me fyerje, perndryshe letra e mesiperme e ka vendin ne koshin e plehrave
..”gjenite nuk lindin nga incesti…”
Ndofta.
Por ata martohen ne familje.
Per shembull Darwini martoi kusheriren e tij.
Te njejten gje beri edhe Ainshtaini.
Per te mos folur per mbreter e mbreteresha.
Tabuja e shiptareve ndaj ketyre zakoneve do pare si e bazuar ne instiktin e te mbijetuarit, veteruajtjes. Kanuni eshte vjetersisht i qarte, kur percakton se burri me nusen duhet te jene 400 breza larg njeri-tjetrit. Qendrimi i shqiptareve ne kete drejtim, ne fakt eshte diametralisht i kundert me kulturerat predominuese te koherave. Eshte nje legjende, qe tregohet ne veri, per nje djale, i cili i fejuar me nje vajze, tek e takon ate nje dite ne rruge, ajo pa e njohur, e pyet: a u lodhe o vlla?. Dishka, o moter – ishte pergjigja. Dhe me kete i gjithe negocjimi i angazhimit dhe i marteses u anullua.
Perballe kesaj, kemi biblen qe e permend martesen midis kusherinjve. Athina e shekullit 4 pes e pranonte si zakon moral. Po keshtu edhe Roma e vjeter ( perandori Claudio martoi vajzen e vellait te vet).
Sa i perket Enverit, ndofta nuk eshte politically correct, por eshte fakt se per dimensionet shqiptare ai mbetet nje gjeni, pavaresisht se si e vuri ne pune gjenialitetin e vet.
Kurse Ismaili e ka te siguruar vendin e tij ne panteonin e letrave dhe te fjales.
Aty nuk arrihet me vullnet, mendoj.
Por nje pyetje kam une, ne lidhje me gjullurdine e politikes shqiptare ne keto 2 vjetet e fundit. Si s`u lodhen xhanem? Asnje s`u lodh? As kasta politike? As media dhe kultura? As populli vete? Me duket gjithshka si nje reality show me seri , tip Big Brother, ne shkalle te madhe. Te gjithe luajne rolet e tyre banale, ne sy te te gjitheve. Vete aktor e vete spektator.
A punon njeri ne ate vend? Ku e gjejne kohen? Po parate ,per kete karnavale pa fund? Ku i gjejne?
Habi…
Ipare: “Sa i perket Enverit, ndofta nuk eshte politically correct, por eshte fakt se per dimensionet shqiptare ai mbetet nje gjeni, pavaresisht se si e vuri ne pune gjenialitetin e vet.”
Poshte eshte nje pasazh nga nje liber i kohes ku permblidhen meritat e gjenialiteti i Enver Hoxhes(marre nga Albanian Identities. Myth and History).
Biles, paragrafi eshte edhe politikisht korrekt per kohen e vet.
[Hoxha] is the founder of the PLA[ Albanian Communist Party] and has led it through all the historical stages of the revolution. He has made the greatest contribution to working out its Marxist-Leninist revolutionary line. With his wisdom, determination, foresight and revolutionary courage, Comrade Enver Hoxha has ensured the consistent, revolutionary implementation of the Marxist-Leninist line and norms of the Party, has never allowed it to be diverted on to the blind alleys and has brought it triumphant through all the difficult and complicated situations. In all his works, Comrade Enver Hoxha has made a Marxist-Leninist summing-up of the revolutionary experience of the PLA, thus making an invaluable contribution to the treasury of Marxism-Leninism.
Enver Hoxha is the most beloved teacher and leader of the whole Albanian people, united in steel-like unity around the Party and its Central Committee.
Kurse sot per te qene brenda korrektesise politike dhe per te justifikuar ksenofobine dhe kultin e personalitetit stalinist te Enver Hoxhes pa ndrojtje mund ta quajme “gjeniun e shkaterrimit”.
Pra “signifier”, njeriu. percaktohet, mbetet perseri gjeni, ndersa “signified” ndryshoi nga “i marksizmit” ne “i shkaterrimit”.
Pra, perseri flitet per nje gjeni. 🙂
Lutemi përkthejini citatet që sillni. E vetmja gjuhë e vetëmjaftueshme në blog është shqipja.
Perkthimi i shpejte i citimit te meparshem:
Hoxha eshte themeluesi i PPSH dhe e ka udhehequr ate ne te gjitha periudhat historike te revolucionit. Ai ka dhene kontributin me te madh ne venien ne jete te vijes revolucionare marksiste-leniniste. Me urtesine, vendosmerine, largpamesine e kurajen e tij revolucionare, shoku Enver Hoxha ka siguruar zbatimin konseguent, revolucionar te vijes marksiste-leniniste dhe te normave te Partise, nuk ka lejuar qe te devijoje ne rruge(ica) qorre duke bere qe te triumfoje permes te gjitha veshtirese e situatat e komplikuara. Ne te gjithe veprat e tij, shoku Enver Hoxha ka bere nje permbledhje te eksperiences revolucionare te PPSH, duke dhene keshtu, nje kontribut te pallogaritshem ne thesarin e marksizem-leninizmit.
Enver Hoxha eshte udheheqesi e mesuesi me i dashur i popullit shqiptar, i lidhur ne nje unitet te celnikte rreth Partise dhe Komitetit Qendror te saj.
Falemnderit.
One of the documents contains a desperate plea that Stalin received in 1934 from an arrested Communist leader, Lev Kamenev, whose real name was Rosenfeld.
“At a time when my soul is filled with nothing but love for the party and its leadership, when, having lived through hesitations and doubts, I can boldly say that I learned to highly trust the Central Committee’s every step and every decision you, Comrade Stalin, make,” Kamenev wrote. “I have been arrested for my ties to people that are strange and disgusting to me.”
Stalin ignored this letter, too, and Kamenev was executed in 1936.
…”Nje nga dokumentat eshte nje lutje e deshperuar derguar Stalinit ne 1934 prej nje drejtuesi komunist te arrestuar, Lev Kameniev, emri i vertet i te cilit ishte Rosenfeld.
“Ne nje kohe kur shpirtin ekam te mbushur plot vetem me dashuri per Partine dhe udheheqjen e saj, kur, duke pase jetuar mes hezitimeve dhe dyshimeve, une me kurajo mund te them se une kam mesuar te besoj tej mase cdo hap te Komitetit Qendor dhe cdo vendim, ju, Shoku Stalin, merrni,”shkruante Kamenievi. “Une jam arrestuar per lidhjet e mia me njerez te cuditshem, dhe te neveritshem per mua.”
Stalini e injoroi kete leter gjthashtu, dhe Kamenievi u ekzekutua ne 1936.
“Sa bukur po e din me e ba ket pune o zoja nrikull”- i tha luani dhelpres, kur e ngarkoj qe te ndante mishin e gjahut kafsheve te pyllit.” Po kush ta ka msu?”
“Njai rahmetlia aty, qi po dredh kamen e po tun bishtin,” – u pergjigj dhelpra, duke ba me sy drejt ujkut qi po jepte shpirt se s’diti me e nda mishin mir…
RM. Besoj se do te pranoni se kjo rendesi qe i jipet formes ne kurriz te permbajtjes, ne politiken shqiptare, i ngjan nje karnavali me permasa gjigande. Po e nxjerr me b…. zbuluar budallallekun tone kolektiv. Por kam deshire te shpresoj se s’jemi keshtu. Dikur qeme ne gjendje te benim edhe nje revolucion. Apo jo.
Nga ku dalim dhe tek Enveri.
Ipare: “…kjo rendesi qe i jipet formes ne kurriz te permbajtjes, ne politiken shqiptare, i ngjan nje karnavali me permasa gjigande. Po e nxjerr me b…. zbuluar budallallekun tone kolektiv.”
Te them te drejten nuk e shkoqis domethenien e c’ka ke shkruar me siper. Megjithate shembulli i Kamenievit u be sebep qe te shtoj dicka qe hedh drite mbi natyren e diktatoreve.
Para ca kohesh, me ftesen e nje mikut tim rus, mu dha rasti te ndjek nje prezantim ne Coney Island, Brooklyn, NY, qe ishte diku midis poetikes, muzikes, politikes, kritikes, eseistikes, letersise, humorit e drames te poetit te njohur rus, Jevtushenko.
Eshte nje personazh e karakter me vete. Ngaqe doja te shuaja kuriozitetin e rinise time, miku im me krijoi mundesine ta takoja personalisht pas shfaqes.
E kaluara komuniste e te dy vendeve tona ishte nje pikenisje e mire. Ai menjehere me beri me dijte te parbashken midis dy vendeve tona, si produkte diktaturash, te Stalinit dhe Hoxhes. Biseda nuk zgjati shume, por nder te tjerat me vuri ne dijeni rreth nje poezije te tij kushtuar “trashigimtareve te Stalinit”, e ku ne vecanti, Jevtushenko permend Enver Hoxhen. Poezia eshte botuar ne vitin e larget 1962 ne Pravda.
Poezia titullohet “Trashigimtaret e Stalinit”.
http://www.poemhunter.com/poem/the-heirs-of-stalin/
Nje pjese nga poema po e postoj fillimisht ne anglisht e me pas te perkthyer ne shqip(pa ndonje ambicje letrare).
……..
He was far-sighted. Adept in the art of political warfare,
he left many heirs behind on this globe.
I fancy there’s a telephone in that coffin:
Stalin instructs Enver Hoxha.
From that coffin where else does the cable go!
No, Stalin has not given up. He thinks he can cheat death.
We carried him from the mausoleum.
But how remove Stalin’s heirs from Stalin!
………
Ai ishte largpames. I afte ne artin e luftes politike.
La shume trashigimtare ne bote.
Me besohet/ngjan sikur te jete nje telefon ne ate arkivol:
Stalini i jep keshillat e tij Enver Hoxhes
Ku tjeter linja shkon prej atij arkivoli!?
Jo, Stalini nuk eshte dorezuar.
Ai mendon se mund t’ia hedhi vdekjes
Ne e nxorrem ate jashte Mauzeleumit
Por si te shkepusim Stalinin nga trashegimtaret e Stalinit!!
Personalisht nuk me pelqen te shkruaj rreth Enver Hoxhes. Pres qe te tjere te shkruajne per te, punime serioze.
Nese do te kem kohe kete fundjave, do te shkruaj dicka pse diktatoret e kategorise te Enver Hoxhes apo Stalinit gezojne akoma popullaritet e konsiderohen ne llojin e gjeniu.
Me permende Kamenievin, une po te shtoj dicka tjeter ne lidhje me viktimen tjeter pas tij, Buharinin. Buharini ndodhej ne Paris ne vitin 1936 ne shoqerine e mikut te tij me te ngushte, shokut te rinise, Ehrenburgut.
Nje moment duke ecur pergjate Senes, Buharini shfaq nje lloj nervozimi e axhitimi: “Me duhet te kthehem ne hotel t’i shkruaj Kobes(emri, nofka, qe perdorej per Stalinin ne rrethin e ngushte te udheheqjes bolshevike). Ehrenburgu e pyet se per cfare do t’i shkruash Stalinit. Sigurisht qe nuk do t’i shkruante rreth peisazhit te pjeses se vjeter te Parisit apo telajove te Bonardit qe ai i admironte.
Me nje te buzeqeshur konfuze, Buharini i pergjigjet: “Kjo eshte e keqja, problemi. Nuk e di se per cfare. Por me duhet te shkruaj. Kobes i pelqen te marre letra.”
Po them edhe une nja dy fjale per kete shkrim qe me keshtu sic e lexoj me krijon pershtypjen e nje merie personale se sa te nje “denoncimi”publik te Kadarese per “mekatet”,per hipokrizine apo edhe per ofezen publike
QE NE FAKT NUK E KA BERE KURRE”JASHTESHQITJE TE KOMBIT”Nuk e kuptoj se me cfare logjike i drejtohesh nje personi (dhe jo vetem atij me permasat e Kadaese)
por nje personi te rendomte,te zakonshem ,prej shqiptari te zakonshem,kur si lejtmotiv per ta akuzuar e fyer ,perdor nje shpifje,nje genjeshtet te ndyre per te cilen nuk e di se si e ku e keni sajuar…Por akoma edhe e vertete po te ishte nje thenie e tille, nuk besoj se eshte e mjaftueshme per ti hedhur figures se ndritur te Kadarese kaq merterkub balte e peshtyme.Shqiperia sot eshte katandisur ne nje “shterpe”e mjere per sa i perket lindjes se njerzeve te medhenj te kombit e te artit shqiptar.Sot shqiperia lind e prodhon vetem politikane -marifetcinj,mashtruesa,spekullues e imorale te paskrupullt qe vetem turp e neveri te shkaktojne .Nuk eshte e mundur qe dikush e djen vehten krenar e te nderuar me ate perfaqesim qe i behet sot shqiperise nga elita poltike ,apo edhe nga “missioneret”e artit e shkences qe pothuaj jane zhdukur apo konfonduar ne profesioniste e busnesmene..
Nofta gabohem por te pakten deri tani ne momentet ku ndodhemi Ismail Kadareja eshte perfaqsuesi me i denje ,i shqiperise ,eshte ai qe te pakten na ben ste ndehemi mire qe jemi shqiptare dhe per kete dhe vetem per kete meriton me teper respekt e me teper mirnjohje…
Sikurse besoj po e shihni edhe nga postimet dhe komentet qe po sjellin jo vetem Xha xahi por edhe komentues te tjere se si ato intelektuale qe deri me dje kane adhuruar dhe veneruar Kadarene sot ose jane bere kunder tij (Agim Doci,Edison Ypi etj etj) ose nese jane pro PS e kane lartesuar akoma me shume ate. Shkrimi ne vetvete kete trajton. “A e njeh Kadare historine?”
Une mendoj qe Kadare nuk e njeh historine aq mire sa mund ta njohe nje historian, une mendoj qe Kadare nuk e njeh antropologjine sa e njeh nje etnolog apo antropolog, une mendoj qe Kadare edhe pse ka shkuar ne france nuk ka bere ndonje ndryshim te formes se resarch apo te studimit per tu bere nje person me i hapur krah studimeve te reja. “A debaton Kadare si intelektual?” Jo Kadare nuk debaton si intelektual i rritur me frymen perendimore apo si nje intelektual i kombit, por debaton si debatikasit “nese je me mua je ok nese nuk je je sllav, evgjit, vlleh, musliman, turkoshak etj etj”.
Une mendoj qe fatkeqesisht per te dhe per ne Kadare ka mbetur nen mantelin e dijes se perfituar komuniste sepse Kadare nuk eshte profet qe ti vije mesimi hyjnor nga qielli eshte thjesht njeri. Kush ma jep te drejten per te kritikuar Kadarene? Une spo e kritikoj Kadarene thjesht po pyes veten se si mund te quhen ajo pjese e oborrit qe e mbronte ate me fanatizem deri dje dhe tani qe nuk u larguan nga oborri si mund te quhen? Une po pyes veten nese kemi apo jo realisht intelektual te cilet te duan te verteten dhe jo Kadarene? une po pyes…”A jemi ne diktature ideje apo jemi te lire te kritikojme? Pergjigjet jane mese te dukshme.
Ashtu njësoj si ajo që kritikohet tek Ismail kadareja po shëndrohet edhe kritika ndaj Kadaresë. Po kështu edhe kritika ndaj adhurimit të tij po shëndrohet si adhurimi ndaj tij. Zakonisht personat që nuk kanë nivelin e tij, e marrin për ofendim nje fjali të tij kur ajo në të vërtetë ashtë ma tepër humor, e marrin shaka kur ajo serioze dhe e marrin serioze kur ajo ashtë thjesht shaka. E marrin menyrën e tij art e të ndërlikuar të kundërshtuarit të sistemit si lavdizim të sistemit. E marrin ironinë ndaj ‘gjenialeve” te njëpasnjëshme të prishjes personale të diktatatorit që prej tradhetarit Titot, tradhetarit Hurshov deri tek tradhetari Mao për madhështim ndaj tij.
A e njeh historine Ismaili? Pse kush e njeh Historine ? Çeshtja e historisë se parardhjes dhe gjuhes se shqiptareve eshte nje më të debatuarat në fushat përkatëse. Kam lexuar që shumica shkencore e injoronë atë, por ashte interesant që kur shumë koka janë marrë dhe merren me të, pse mos të merret Ismaili, edhe pse ne letërsi, i cili ka përparësinë që ndan të njëjtën gene dhe gjuhë me shqiptaret, e ndoshta ashtë më afër objektit të studimit se ata.