“Shekulli” përcjell festimet për dyvjetorin e pavarësisë së Kosovës edhe me një foto të zotmedia.tv.
Fotoja është një portret i dy fëmijëve; ose më mirë i një “çifti” fëmijësh, fytyrat e të cilëve janë të pikturuara me flamurin verdheblu të Kosovës shtet.
Një foto e keqe dhe eksploitative – këtë mendova menjëherë, edhe pse m’u desh kohë të arsyetoj pse-të. Fëmijët në foto janë klishe nga më të dalat boje; aq më keq kur është fjala për poza artificiale, të ndërtuara nga fotografi, si kjo e këtushmja.
Më keq akoma, çifti i fëmijëve djalë e vajzë replikon imazhin sa ikonik aq edhe primordial të burrit dhe të gruas, si kolona të riprodhimit; një çift fëmijësh shenjon dy fëmijë që luajnë “të rriturish”, ose pozën e një seksualiteti prej kartoni. Edhe klisheja tjetër, njëlloj e zbërdhylur, e fëmijëve si metafora të gjalla të ardhmërisë, përfundon e shndërruar në parodinë e vet: dy fëmijë që, gjithë duke mishëruar çiftin adamitik, përfaqësojnë të ardhmen e pambërritur të vetvetes.
Më tej – pikturimi i fytyrave; një gjest ndoshta artistik që unë nuk e kuptoj mirë, meqë nuk i përket kulturës sime, por që mundohem gjithsesi ta toleroj; edhe pse e kam parë kryesisht në bandat tribale që përgatiten për betejë, ose në fytyrat e tifozëve zakonisht hooligans, të cilët gjithashtu kremtojnë ngjyrat e skuadrave të zemrës, teksa përgatiten për betejat rituale të stadiumeve; edhe kur nuk e kam parë në fantazmagoritë e Apocalypto-s…
Megjithatë këta fëmijë simulakra të rriturish fshehur pas syrit të kameras nuk janë gati për betejë; se këtyre deri edhe buzëqeshja u del e sforcuar, si të jenë lodhur duke pozuar për një fotograf të keq, në një fotostudio province, një të diel të mërzitshme. Dhe lodhur, ndoshta sepse i gëzohen, përkundrazi, një flamuri të ri, të disenjuar në tryezat eurokratike, me ngjyra që nuk kanë të bëjnë as me Kosovën as me banorët e saj, por që duket sikur janë kopjuar nga ndonjë dyqan i rreptë argjendari, ku floriri dhe argjendi ekspozohen mbi rafte kadifeje blu të errët (edhe kur nuk evokojnë mykun, kalbëzimin, të verdhën e pikëlluar të një portokalli të harruar në frigorifer prej muajsh; ose një melhem që e quanin blu metilen, me të cilin na lyenin puçrrat kur ishim fëmijë).
Po sa mund t’i gëzohet vallë fëmija një flamuri abstrakt, ose edhe vetë festës së pavarësisë? Sa mund ta rrokë fëmija, qenie vetvetiu e varur prej prindit, vetë idenë e pavarësisë dhe të sovranitetit? Apo mos fotografi është treguar më finok se ç’kujtoj unë, dhe ia ka pikturuar Kosovës fëmijë euro-autoritetin në fytyrat e ngërdheshura?
Fotografia është bërë me Photoshop, pra të gjitha arsyetimet duhen rishikuar.
Pse duhen rishikuar, Rel? Fëmijët mbeten fëmijë, ngjyrat mbeten ngjyra, flamuri mbetet flamur. Sidoqë të jetë bërë fotografia, efekti mbetet i njëjtë, apo jo?
Ok, por fëmijët nuk ka dalë fotografi për Pavarësinë e Kosovës, por për të tjera arsye.
Ju shkruani:”se këtyre deri edhe buzëqeshja u del e sforcuar” duke e lidhur me argumentin, por nuk ka asnjë lidhje.
Jam dakord për ngjyrat e flamurit, por argumentimi më duket shumë i forcuar në një foto e cila është fake, siç e do tradita e gazetës Shekulli, e cila edhe fotot e përmbytjeve të Shkodrës i merrte nga përmbytjet në Afrikë.
Kur fitoi Italia botërorin më qëlloi që, gjatë festimeve, makina ime të ishte për pothuajse gjysëm ore në krah të një makine tjetër mbi të cilën ishin dy vajza që festonin.
Ato kishin ngjyrosur trengjyrshin italjan direkt në trupin e tyre… ja u siguroj se eksitimi i njerëzve në dy anët e rrugës s’kishte të bënte fare me lakuriqësinë e vajzave por me “valëvitjet” që bënte flamuri i pikturuar në trupat e tyre.
Nëse kosovarëve do t’ju duhej që të manifestonin këtë mënyrë të re përkatësie vetëm duke pritur fitoren e botërorit… nuk do ju binte rasti kurrë.
Fotja më pëlqen… qoftë edhe për simbolikën e fëmijëve të qeshur që mund t’ja bashkangjisim ngjasisë me shtetin e ri kosovar.
Fotoja me duket te jete pjese e fushates “Kosovo: The Young Europeans” qe u kremtua me kete video. Ketu ke nje reagim te Artan Muhaxhirit per kete fushate mediatike.
Analiza qe ben Xha Xhai nuk ka te bej aq me na pelqen apo nuk na pelqen foto/video por me c’kerkon te imponoj mesazhi qe eshte gatuar ne zyrat e Saatchi & Saatchi. Te siguroj qe nuk ka asgje ‘festuese’ kur ngjyrosja e krenarise kombetare behet me penelat e artisteve te manipulimit te imazhit/mesazhit.
…”Te siguroj qe nuk ka asgje ‘festuese’ kur ngjyrosja e krenarise kombetare behet me penelat e artisteve te manipulimit te imazhit/mesazhit…”
How so?
Rruget e Vancouver-it dhe Whistler-it jane mbushur plot e perplote me qindra e mijra te rinj qe s’lene pjese te dukshme ( e nganjehere edhe te padukshem) te trupit pa lyer me ngjyrat e flamureve te tyre.
E te mos flasim pastaj per Canada Day, kur pasjoni me i madh per te gjithe eshte te mbushin fytyren me gjethen e lisit te pikturuar me te kuqe.
Nuk e marr vesh se me çfare logjike mund te vesh shenjen e barazimit midis pikturimit te fytyrave per te festuar ngjarje sportive me pikturimin e fytyrave per te festuar pavaresine. Mua me duket e pahijshme qe shembuj te krenarise kombetare per shkak fitoresh sportive te sillen si justifikim per te mbrojtur vlerat thelbesore te identitetit kombetar. Po te benim ashtu, do ta zhvleresonim krejt rendesine e sovranitetit te fituar. E njejta kritike qe Xha Xhai ia ben fotos se manikyruar mund t’u behet edhe diteve bombastike te ‘krenarise kombetare’ anembane botes. Fakti qe “te gjithe” po e veprojne keshtu nuk i jep faktit ndonje fare imuniteti ndaj kritikes.
Po edhe une nuk marr vesh se me cfare logjike mund te pretendohet se ditet e shenuara per nje njeri, kushdo qofte arsyeja e tyre, nuk mund te festohen edhe ashtu, duke lyer fytyren me ngjyrat e simbolit te vendit te vet.
Festimin me ngjyra ne fytyre e ben gjithe bota. Per shume e shume raste.Eshte e bukur. Eshte e pranueshme. E sheh kudo. Ky eshte nje fenoment, qe ne mos gaboj ka filluar te shtrihet sidomos ne 15-20 vjetet e fundit, dhe eshte tashme global.
….”Po te benim ashtu, do ta zhvleresonim krejt rendesine e sovranitetit te fituar..”
Ky eshte nje pseudo argument, pseudo logjike, pseudo shqetesim, qe pervijon skithtasi me absurden. Dmth ata qe lyhen koke e kembe me ngjyrat e flamurit te tyre ne June 01, July 04 apo July 14 apo dite te tjera, e zhvleresojne krejt rendesine e sovranitetit te fituar?
Mua nuk me duket se mori arratine zgjuarsia, dhe u fsheh ne Shqiperi.
Dhe as budallalleku, per ate pune…
Fotoja nuk eshte pjese e fushates Young Europeans, por eshte nje nga posterat e IPKO-s qe u uronte shqiptareve te Kosoves per diten e pavaresise.
Nuk ka asgje patriotike ne perdorimin e femijeve ne foto, por gjithcka eshte marketing.
Duke ecur neper Prishtine, me terhoqi billboardi sepse femijet nga larg mu duken si aliene. I nxitur nga kjo, edhe e fotografova billboardin.
http://tinypic.com/r/315gxth/6
Pjese e fushates ishin edhe billboarda me nje vajze dhe djale te rinj, dhe vetem me nje vajze (qe te gjithe me fytyre te pikturuar).
http://ipko.com/repository/images/INDPNDCDAY_Web-banner.jpg
Më sjell një ndjenjë nostalgie kjo foto. Të kujton fëmijërinë, Pionierët e Enverit.
Kjo foto duhet te shpalle pashmangshmerine, se kjo eshte rruga, ky eshte realiteti i Kosoves, i sotmi dhe pashmangshmerisht i nesermi, prandaj kush sdo te ngele prapa ne nje realitet fals dhe pa te ardhme, duhet te perqafoje mesazhin.
Nje tabele me shume ne rrugen e gjate ku tek mberritja njezeri njerezit do i thone derrit daje.
A thua se pashmangshmeria dhe realiteti vendoset me ligj!
E megjithate si thote taljoni ‘tentar non nuoce’, ne fund te fundit ne eksperiment e ha kavja.
Po se mos vetem shqiptaret e kosoves jane kavje, ata te Maqedonise jane kavje se vete Maqedonia eshte shtet kavje, ndersa te Shqiperise jane kavje sorrosiano-poperiane.
Eksperimenti eshte i njejti, si mund ti nxirret popullit shpirti dhe ti jepet nje tjeter, nje shpirt universalist, qe do lejoje kapjen e universales se kohes.
Po ti cfare je ? Por te lutem sinqerisht, ashtu si di ti! Falemnderit!
Mua keta femijet me japin nje ndjenje lodhjeje e trishtimi…E ç’hyjne femijet ketu??I lini femijet te jene femije….
Reli:
Reli, por kjo ka të bëjë me historinë e fotos, jo me efektin e saj. Publiku që e sheh foton nuk ia di historinë, as ka nevojë ta dijë; madje as fotoja vetë nuk pretendon të jetë shkrepur live, ose gjatë kremtimeve. Me fjalë të tjera, kjo nuk është foto e kremtimit të Pavarësisë së Kosovës, por është një foto që ajo vetë po përdoret për të kremtuar Pavarësinë. Nuk është dallim i vogël. Përndryshe, fotoja mund të jetë bërë në Zelandën e Re ose në Kiev, fëmijët mund të jenë serbë ose baskë, e kështu me radhë. Dhe këtu unë nuk e akuzoj foton se po gënjen; por vetëm se po përdoret në mënyrë manipulative, për arsyet që përmenda.
Reli:
Buzëqeshja mund të jetë e sforcuar ose jo; mua e sforcuar m’u duk, dhe për këtë arsye edhe e quajta foton të keqe, i cili ishte pikërisht argumenti që kërkoja të mbroja.
Reli:
Edhe një herë – unë e quajta foton të keqe, pa paragjykuar qëllimin final, ose kremtimin e Pavarësisë. E përmendja edhe se Shekulli atë foto e ka marrë nga zotmedia.tv; është një veprim i shkujdesur, por nuk i afrohet dot fotos së përmbytjeve që ishte marrë nga Mozambiku (ajo ishte kafshë e një lloji krejt tjetër). Por çdo gazetë përdor ato që quhen stock photos, për arsye të ndryshme; vetëm se kjo që kishte zgjedhur Shekulli është foto e keqe, kryesisht – siç e kishte kapur mirë Zana – për shkak të eksploitimit që u bëhet fëmijëve. Fëmijët nuk kanë pse të ngatërrohen me fushata të tilla politike. Fëmijët nuk e festojnë Pavarësinë, sepse Pavarësia për fëmijët nuk don të thotë asgjë. Fëmijët në foto të tilla janë si qentë e veshur me fustan.
I dashur thotë:
Të ketë ndodhur vërtet kështu, që të kenë lyer kosovarët fytyrat me ngjyrat e flamurit të shtetit të tyre të ri? Unë nuk e besoj; por mund të jem i gabuar. Ka ndonjë foto të mirëfilltë për këtë, ose qytetarësh kosovarë ose edhe shqipëritarë ose edhe shqiptarë në diasporë, që kremtojnë Pavarësinë e Kosovës duke u lyer me blu dhe të verdhë? Përsëri – nuk e besoj që të ketë ndodhur, por mirëpres çdo korrigjim në këtë pikë. Unë nuk kam parë kurrë, as në Shqipëri, që të festohet Pavarësia duke lyer lëkurën me ngjyrat e flamurit; natyrisht nuk ka asnjë të keqe, por sikur kjo gjë të paraqitet në një foto të manipuluar, edhe pse nuk ndodh në realitet, atëherë të keqe ka. Kjo është çështja që diskutova unë: dhe pikërisht, nëse ata fëmijë nuk janë lyer spontanisht, për të dalë në rrugë dhe për t’u dëfryer sipas ndonjë tradite ose edhe eksperimenti çfarëdo, atëherë pse i kanë lyer ashtu dhe kush i ka lyer?
…”Të ketë ndodhur vërtet kështu, që të kenë lyer kosovarët fytyrat me ngjyrat e flamurit të shtetit të tyre të ri? Unë nuk e besoj; por mund të jem i gabuar…”
Xhaxha, nuk jeni gabur aspak.
Ai flamur eshte i imponuar, dhe ngjan jonatyral si ne ngjyre ashtu edhe ne dimensione. Por sic thote nje poet i vjeter, ” reward, the best reason for the effort”. E kam thene edhe here tjeter, kosovaret per te qene te lire, e shpetuar nga sllavet, do te kishin bere aleance edhe me djallin. Dhe nje flamur blu e i verdhe, si ngjyrat e nje vendi nordik, ne fytyren e femijeve ne mes te maleve te Ballkanit, sado i pavend te jete, eshte effort-i me i vogel i mundeshem for the biggest reward te mundeshem.
Ne Shqiperi ndofta tashti per tashti lyhen vetem per ndeshjet e kombetares se futbollit. Por s`do dyshuar se kur shqiptaret jane ne gjendje te kene muziken e tyre “rap”, ata me siguri do te jene ne gjendje te lyejne edhe fytyrat e tyre me kuq e zi per festa te ndryshme. Ne mos e kane bere…
Nderhyrjet e mia i kisha me teper ne lidhje me idene se vizatimi dhe venia e ngjyrave te flamurit ne fytyre nuk duhet pare si blasfemi per nje popull, dhe jo ne lidhje me shtrirjen gjeografike te fenomenit, apo me ekzekutimin artistik te perpjekjes.
””Po ti cfare je ? Por te lutem sinqerisht, ashtu si di ti! Falemnderit!””
E ke parasysh ti, qe historikisht ka pasur shqiptare ne qytete qe prodhonin cka vinte nga jashte dhe katundare qe vazhdonin hapin dhe hesapin e vjeter.
Ndersa qytetet prodhonin aksidente historike dhe te aksidentuar,qe heret a vone zhdukeshin pa lene ndonje gjurme domethenese ne historine e botes, si cdo gje surrogate, qe e gjen arsyen e ekzistences tek Tjetri/i huaji, katundet prodhonin dicka te varfer, ndoshta pa asnje vlere eksporti, por origjinale dhe e gjenin arsyen e ekzistences tek Vetja.
Besoj se ta thashe ashtu si di une, qe duhet te jem katundari.
Problemi im me kete foto eshte se perfaqeson ‘rikthimin e perjetshem’, ku shqiptaret zbresin ne qytete dhe i japin jete nje perplasjeje te ashper kulturore qytet-fshat, qe pastaj perkthehet ne lufte identitetesh qe nuk i ka lene vend kurre sintezes midis qytetit dhe fshatit, e cila ne vende te tjera ka qene e natyrshme.
Film i vjeter e mese i njohur; ti nuk je ai qe je, po je ai qe them une se je.
Mua ata dy femije, mu duken te huaj dhe me duken te huaj, as si kosovare ne kuptimin e shkeputjes si e thoshte antikosovari, se edhe me antikosovari i djeshem(po ka edhe sot), pavaresisht mohimit te shqiptarise, nuk i dilte nga goja;se kosovari eshte ‘i huaj’, eshte kosovar nuk eshte si ne, eshte race tjeter etj, po jo ‘i huaj’, kjo eshte fjale e rende, qe supozon shkeputje absolute.
Ja qe mua ata dy femije mu duken e me duken te huaj, ne domethenien me te plote te fjales. Sikur po shoh dy amerikane, apo dy kanadeze, franceze, angleze etj.
””’Dmth ata qe lyhen koke e kembe me ngjyrat e flamurit te tyre ne June 01, July 04 apo July 14 apo dite te tjera, e zhvleresojne krejt rendesine e sovranitetit te fituar?””’
I dashur, ata ashtu e perceptojne, flamurin, si cope per breke, po deri para 20 vjetesh, nuk besoj te kete pasur qofte edhe nje shqiptar qe e ka pare ndonjehere flamurin te pershtatshem si cope per breke.
Po ashtu as besoj se eshte ngjyer ndonje luftetar i vjeter, keto jane vertet rite tribale te rishfaqura.
Gjithsesi riti tribal iliro-trak per identitetin ka qene tatuazhi ne trup, jo lyerja e fytyres me boje, per kete kane qene te njohur keltet e Britanise, ‘piktet’ ne vecanti qe thone se kete emer ua vune romaket ngaqe lyenin fytyren (lidhja latine pikt-pikture).
Eshte ceshtje spiritualiteti, pakesimi i rolit material, mendohet si perparim ne lidhjet spirituale.
Nese kjo eshte e vertete atehere rendesia e sovranitetit le te themi pakesohet nga nje gjest i tille.
Shperdorove nje mundesi te mire per te na ofruar nje autoportret. Por gjithesesi, teksa ben nje lexim te historise se ketij vendi, ku si zakonisht ti gjen dy pale antagoniste deri ne armiqesi, thjesht supozoj se nuk ka pse te nxehesh duke peshtyre per kaviet per sa kohe qe i ke kaq te qarta gjerat.
Mandej dua te di, sipas teje, nese historia e Shqiperise eshte nje surrogato qytetesh antike me qytetare te shpelare sebashku me shume ndodhi te tjera, historia e Shqiptarise eshte nje histori Fshati? Sipas asaj qe thua ti po te pyes. Sepse po te qe keshtu, sinqerisht po te them, qe i bie qe ne ne stadin e katundarit kemi qene goxha te iluminuar qofte edhe per nje moment te vetem (nuk dua te besoj se ka qene e vetmja zgjidhje), perderisa kemi patur ndergjegjen dhe mendjen per pune te medha.
Nga ana tjeter une nuk mendoj se ka nje rikthim te perjetshem te nje konflikti qe nis nga individi i qytetarizuar me ate te mbetur ne fshat, aq sa te kercenoje identitetin nacional. Ketu ka nevoje te ndalemi pak.
Nese nje gje e tille ekziston, pra nje shtrese qytetaresh (?) krijon nje identitet te caktuar dhe konfliktin kryesor e projekton me origjinen e tij. Ku e sheh ti rrezikun e shqiptarise ketu? Sepse nese fshatari eshte nje kampion historik i shqiptarise, pikerisht per shkak te moskomunikimit, por edhe valences gati zero te interferimit me civilizimin, atehere pse te mos shpresojme se edhe kesaj radhe ky imunitet qindravjecar do ta shpetoje ate model qe ti e mbron?
Akoma me shume. Nese ky eshte nje rikthim i perjetshem, atehere edhe Qyteti ka rolin e vet te historeia e Shqiptarise dhe tharmimi i atyre vlerave qe i njohim sot si te tilla. Eshte rrugetim legal levizja drejt Qytetit dhe nuk kemi pse per hir te nje ideje qe na qendron e fiksuar si mesimi i pare dhe i fundit i historise, ta konsiderojme cdo perballje me te rene, kercenim vdekjeprures. Reforma nuk eshte kapitullim, se edhe ata qe ti i quan si berthama te shqiptarizmes dikur iu desh te ndryshonin dicka se nuk vazhdohej me tutje me kunguj qe krruajne koken gjithe diten.
Kjo me kujton nje artikull ne internet ku dikush shkruante se “Shqipja duhet mbrojtur me ligj”. A mbrohet nje produkt i gjalle me ligj, nje produkt qe riprodhohet cdo dite dhe mbijeton mire pavaresisht pengesave te perkohshme ? Une mendoj se jo. Ja ti si katundar, ku do ta manifestoje me mire katundarizmin tend me mire sesa ne kete blog qe ka si premise baze nje Shqipe rigoroze, por edhe pak qytetare ?
””Kjo me kujton nje artikull ne internet ku dikush shkruante se “Shqipja duhet mbrojtur me ligj”.””
Shqipja mbrohet me kushtetute , nga ligji me i larte i RSH, neni 59:
g) mbrojtjen e trashëgimisë kombëtare, kulturore dhe kujdesin e veçantë për gjuhën shqipe.
Po e marr si shkak per ta nisur nga fundi, pikerisht sepse ka disa gjera qe jane te paqarta ne domethenien e zakonshme.
Neni 3 thote:
Pavaresia …………………….. identiteti kombëtar dhe trashëgimia kombëtare ………… janë baza e këtij shteti, i cili ka për detyrë t’i respektojë dhe t’i mbrojë.
Cdo koncept si identiteti kombetar, identiteti kulturor, trashegimia kombetare e trashegimia kulturore, na jepet me kallzorin brenda, pra eshte nenthene; dhe detyra jone eshte ta gjejme apo ta kuptojme.
Keshtu qe ceshtja per mua nuk eshte psh te gjendet perkatesia etnike e banoreve te qyteteve ne mesjete (si perpiqet xha xhai), e cila per mua eshte objektivisht e pamundur, por a ka qene dhe a eshte qyteti shqiptar qendra e kultures shqiptare.
Koncepti i qytetit e ka si kallzor te brendshem, togfjaleshin ‘qender kulturore’; kush thote qytet, ka thene qender kulturore.
Ne pamje te pare te gjesh diku pohimin ; qyteti eshte qendra kulturore e krahines, mendon se kjo eshte tautologji, nderkaq eshte gjykim analitik a priori, meqe kallzori (qendra kulturore) eshte i lidhur kerthizisht me subjektin (qyteti).
Mirepo ne rastin tone, historikisht, kemi paradoksalisht nje gjykim analitik a posteri, sepse askush nuk mund te pohoje a priori se Durresi ka qene qendra kulturore e krahines, pra se krahina shqiptare perreth e kishte Durresin si qendren e kultures se vet.
Pra ndersa ngelet e vertete qe Durresi ka qene qender kulturore, sepse kur thua qytet ke thene qender kulturore, nuk eshte aspak e vertete qe ka qene qender e kultures shqiptare te krahines.
Pra Qyteti nuk ka lidhje kerthizore kulturore me krahinen, qendra e te ciles duhet te jete, po ka lidhje kerthizore me jashte, jo vetem krahines por vete kultures etnike.
Pra kemi nje perplasje, midis kultures se qytetit dhe kultures se fshatrave qe e shohin si qender, sepse qyteti nuk ben sinteze me fshatrat, as i kercet fare.
Keshtu fshatari qe zbret ne qytet heret a vone detyrohet ti pershtatet nje identiteti kulturor pothuajse te huaj qe gjen aty.
Keshtu ne kete pike kur ne flasim per identitet kulturor dhe trashegimi kulturore per te mbrojtur, gjendemi ne veshtiresi te medha. Kete legjislatori na e ka dhene me shume si rebus per te zgjidhur, sesa si pike e ngulitur referimi.
Kur themi kulture i nxjerrim me lehtesi kallzoret; arti, letersia, muzika, morali, feja, shkenca, filozofia, politika e deri tek artizanati dhe gatimi, mirepo ne kulturen shqiptare, c’eshte e qyteteve nga keto? Pra cilen trashegimi kulturore qytetare shqiptare do mbrojme ?
Se duhet shquar, pasi ne themi qe qytetet ne trojet tona jane mijeravjecare, logjike si qendra kulturore, kultura shqiptare duhet te jete e nje niveli tmerresisht te larte.
Ne perdorim rendom kriterin e gjakut, ky ka qene nga gjaku jone, prandaj edhe pjellat e tij kulturore jane tonat.
Mirepo ky kriter sado me vlere eshte ne vetvete i pamjaftueshem. Te gjesh perkatesine etnike te banoreve ne qytetet bregdetare ne mesjete, nga pikepamja e kultures , nuk ka asnje vlere, sepse edhe 100% shqiptare te kene qene, nuk kane luajtur rol ne kulturen shqiptare, pra sidoqofte perkatesia etnike, jane mish i huaj per kulturen shqiptare.
Qe ne gjendemi asfare befasisht, me nje kushtetute qe realisht mbron nje trashegimi fshatare, duhet te na beje te mendojme jo se kjo kushtetute ja fut pordhes kot, por se kerkon nga qytetet shqiptare te jene ZERI i kultures shqiptare. Te jene jo thjesht formalisht, por thelbesisht qendra te kultures shqiptare.
Dhe ky eshte imperativ kategorik i vene qysh prej Rilindjes.
Ata vete, ishin kryesisht katundare (edhe pse paria e fshatrave) ne emigrim ose te edukuar ne seminare e kisha.
Ne, shqiptaret, duhet te pervetesojme kulturalisht qytetin, jo t’ja japim serisht me deshire kultures se huaj dhe kur te themi kulture qytetare, duhet te nenkuptojme kulture shqiptare superiore ndaj kultures shqiptare te fshatit.
Qytetari shqiptar nuk duhet te jete nje surrogat kulturor, nje aksident historik, por nje perberes thelbesor i vazhdimesise kulturore shqiptare.
Kaq di te them une o theollogos.
Hyllin, nese une e kam kapur drejt ti thua qe nocioni i qytetit, te pakten ne kendveshtrimin historik, ashtu si na vjen deri me sot, duhet pare si nje sulm ndaj karakterit apo tipareve te qenesishme te kultures shqiptare, qe kryesisht eshte fermentuar fshatrave ?
Nese eshte keshtu, nuk kam cfare te them, pervecse qe nuk jam fare dakord. Perderisa fshtari yne, safi shqiptar ne cdo kontakt me kulturen e qytetit, deri me sot ka prodhuar vetem surrogato, atehere te ky fshatar nuk mund te shpresohet. D.m.th per mendimin tim ti shpreson me kot. Mjafton te te kujtoj faktin historik, se Shqiperia u derrmua ekonomikisht, ne momentin qe u be shtet, d.m.th kur u realizua deri diku kjo qe thua ti.
Sa per nenin 59 te Kushtetutes, menndoj se thjesht me dhe nje ndihme tjeter per te mbeshtetur idene time se ne pergjithesi identiteti nuk mbrohet me akte juridike. Ti mund te hartosh sa te duash ligje, por ato kthehen vetem ne norma formale qe nuk ushtrojne asnje ndikim. Sepse identiteti eshte nje nocion qe ndryshon, ndersa ligji merr si te mireqene nje situate te dhene dhe ate e parashikon si modelin e duhur qe duhet mbrojtur. Ne nje fare menyre akti juridik kthehet ne raport me kulturen ne hallke konservatore, qe jo gjithnje eshte pozitive, ose te pakten tejkalohet nga realiteti.
Ti e kapur, por shtrember. Jeta kulturore e fshatit ka qene pothuaj e pavarur nga jeta e qytetit, te dyja kane vepruar si pole dhe vlera e qytetit per fshatin ka qene ne rrafshin administrativ dhe ekonomik.
Problemi i objektivitetit ne percaktimin etnik te banoreve ne qytetet bregdetare si ne lashtesi ashtu edhe ne mesjete, por edhe deri vone (shek 19), vjen pikerisht nga fakti, qe nje katundar shkonte ne keto qytete dhe shnderrohej kulturalisht e me kalimin e brezave mund te humbej edhe gjuha. Fshatari ishte nje lloj emigranti ne keto qytete.
Kur fshatari kthehet ne surrogat kulturor, atehere etnia vdes.
Fakti qe Shqiperia eshte paraqitur perhere mire ne festivalet nderkombetare folklorike, deshmon per vleresimin qe i eshte bere kultures fshatare.
Kete vleresim nderkombetar presim nga edhe nga qytetet e kultura qytetare. Por nese synojme te jemi surrogate nuk mund te behet asnje vleresim, se origjinali ja fut perhere surrogatit.
Vleresimi nderkombetar per kulturen qytetare vjen vetem atehere kur individi (fshati ska individe) eshte shprehje e origjinales si shembull edhe pse banal, Kadareja, aty ku ngrihet ne nivel superior ajo qe eshte.
Shkrimi rigoroz qe ti i thua pak qytetar, mund te jete i percaktuar keshtu, sepse shihet nje nivel superior i asaj qe eshte. Kam shqipen dhe e ngre ne nivel me te larte.
Nese duam ta quajme qytetare shqiptare, duhet perjashtuar ngritja e nivelit fale perdorimit te panevojshem te huazimeve.
Nese ngritja vjen fale huazimeve te panevojshme atehere ketu kemi surrogatin. Rendom gjen shqipe surrogate, si shenje qytetarie dhe pikerisht kjo shqipe surrogate deshmon se kemi te bejme me nje qytetar qe eshte surrogat kulturor.
Nuk eshte asfare e vertete, qe fshati ka qene ne vetegardhizim te plote, perkundrazi kudo gjen shenja nderveprimi, ndoshta perhere si pesim, por vetem aty eshte ruajtur logjika dhe shpirti i qenies.
Kjo arrihet te shquhet me me lehtesi tek gjuha, por mendoj se mund te shquhet ne cdo perberes kulturor.
Pjesa me e ruajtur e shqipes ku mund te jemi plotesisht objektive eshte gramatika dhe folja, ku gramatika eshte logjika e gjuhes, rregullat thelbesore qe nenshtrojne kategorikisht cdo fjale, ndersa folja shpirti i gjuhes, meqe shpreh veprimin pa te cilin ska vlere asnje qenie, nese nuk veprohet, nuk behet ndonje gje dhe ‘qenia sos ne asgje’.
Pse ka pesuar, edhe ka humbur, ndoshta gjera me rendesi, qe sdo i dime kurre, prandaj edhe per kete duhet qytetarja, qe cka eshte duhet te jete, pra qytetarja jo vetem merr, por edhe ruan dhe zhvillon.
Nese nuk ruan, vetem do marre; keshtu as vete tradita qytetare nuk ka si te krijohet, jo vetem tradite qytetare shqiptare por asnjelloj tradite qytetare origjinale, do kemi perhere vetem surrogate, breza surrogatesh qe i mbivendosen ne kohe njeri-tjetrit.
Ndersa persa i perket identiteti qe eshte nocion qe ndryshon, kjo shprehje ska ndonje vlere, pasi ‘cdo gje qe eshte’ ndryshon, ska gjendje absolute.
Relativizmi si argument per mua eshte humbje kohe.
Kur nje dukuri shfaqet si e qendrueshme ne kohe, edhe identiteti i dukurise eshte i qendrueshem. Kur kultures i them mijeravjecare, kam nje dukuri te qendrueshme ne kohe, rrjedhimisht identiteti i saj eshte i qendrueshem.
Meqe eshte i qendrueshem dhe njekohesisht i nevojshem dhe i dobishem, por nderkaq nuk eshte jashte pervojave shqisore, atehere eshte logjike qe duhet mbrojtur, sepse pervojat shqisore mund ta permiresojne por edhe demtojne. Ligji pretendon qe pervojat shqisore duhet ta permiresojne, sa do ja dale varet nga vullneti i bashkesise.
Nga pergjgja qe me jep tani, mendoj se nuk e kam kapur shtrember problemin. Ajo qe dua te them eshte fakti se qendrimi juaj mbi kete ceshtje ka premisa nihiliste ndaj rolit kulturor te qyteteve te Shqiperise pergjate rrjedhes se historise. Veshtire te mendohet kjo keshtu si e shtroni ju. P.sh vertet thua qe relativizmi eshte humbje kohe ne diskutime, por ama ngricen e shqiptarise si konserve etnologjike dhe kulturore e Fshatit, ti e merr si dicka te pandryshueshme ne kohe. Pra e absolutizon. Nga ana tjeter me duket pak si e pavertetuar qe ndikimi kulturor i qytetit te kufizohet vetem te muri rrethues, pra tek ai individ qe per nje arsye ose nje tjeter behet bujtes i tij. Me nje fjale, edhe sikurt te pranojme se Durresi nuk shembellen si qender kulturore e krahines, serish duhet te pranojme se rrezatimi i tij kulturor deperton ne krahine, duke nxitur ransformime, qofshin keto edhe te ngadalta. Nese ekzistojne dy pole, qytet-fshat – sic edhe i perkufizon- atehere nuk mund te mohojme komunikimin, i cili eshte i vazhdueshem.
Se fundi ku flas per nje shqipe rigoroze (jo shkrim rigoroz), une i referohem nje prej parimeve te ketij Blogu (nese mund te quhet parim), i afishuar publikisht prej tij. Dhe te pakten ne postimet e autoreve te tij, une personalisht e verej respektimin e ketij rregulli. Madje ne menyre “fanatike”, po qe se do flasim me gjuhen e perfaqesuesve te atij fenomeni qe ti e lidh me huazimin. Por sido qe te jete, nje kalibrim gjuhesor i ketij niveli, qe meton trajtesa politike, filozofike, kulturore, sociale, me nje fjale nje gjuhe qe teorizon dukurite qe na perfshijne, per t’i artikuluar si probleme debati, kurrsesi nuk mund te besohet se i permbahet parimit te nje origjinalizimi te vrazhde qe si perpjekjen sublime ka nje Shqipe te Rrenjes. Si te them, kjo hapesire, perfshire ketu sjlljen e adminstratoreve eshte ne fund te fundit nje aspekt Civilizues per vete kulturen e debatit, qe per shkak te Origjines eshte kaq i veshtire.
“Kur fshatari kthehet ne surrogat kulturor, atehere etnia vdes”
Iu ktheva serish vetem per te nenvizuar nje mendim timin.
Se fundmi ne Shqiperi kjo dukuri qe t’i permend ketu ka sjelle ne nje diferencim “gjuhesor” (?), lidhur me dy fjale qe deri me dje mund te shiheshin vetem si sinonime.
Fshatar (jugor) shenjon nje perkatesi sociale qe lidhet me nje hapesire apo vendbanim, te njohur si fshat.
Katundar se fundmi ka fituar nje ngarkese te re, qe duke u nisur nga origjina, ironizon tranzitimin me hapa revolucionare te sjelljes se nje personi, e cila behet surrogato permes perpjekjes komike per tranformim, duke zgjedhur si rruge te shkurter Mohimin e vetes dhe pershtatjen gati mekanike ndaj koordinatave kulturore te qytetit.
Kjo ndodh me katundarin shqiptar sot ne Shqiperi (BBF-izmi), por edhe me eliten qe karakterizohet nga ajo dukuri qe nenvizon ti. Pra ky problem nuk lidhet vetem me pranine e huaj, por eshte nje tipar qe aktualizohet, sepse ne Shqiperi kalimet sociale nuk ndermjetesohen nga asgje.