Kur përdoren termat ateist dhe ateizëm për shqiptarët e sotëm nënprodukte të sistemit të djeshëm totalitar, gjithnjë ka diçka që më vret veshin, që nuk më shkon e nuk më pajtohet me mënyrën si e kuptoj unë ateizmin.
Ateist për mua është kush haptazi ia mohon ekzistencën Zotit ose një fuqie të mbinatyrshme; si forcë vepruese në botë dhe si causa prima. Ateizëm është doktrina që e arsyeton një qëndrim të tillë.
Po mund t’i quajmë vallë ateistë të gjithë ata shqiptarë që nuk i përkasin ndonjë feje thjesht ngaqë janë rritur në një mjedis ku feja ishte e ndaluar me ligj të praktikohej, dhe dhe edukuar në një sistem arsimor të themeluar mbi ateizmin si pjesë e doktrinës marksiste-leniniste?
Unë them se nuk i quajmë dot.
Po t’i quanim ashtu, do t’u hynim në hak vetë atyre ateistëve që e refuzojnë haptazi dhe me vetëdije të plotë ekzistencën e Hyjnisë.
Disa do të shkonin deri aty, sa ateistë do të pranonin të quanin vetëm ata intelektualë, filozofë, ose publicistë që i kundërvihen haptazi fetarisë; me fjalë të tjera, që jo vetëm nuk e pranojnë ekzistencën e Zotit, por edhe përpiqen t’ua arsyetojnë të tjerëve pozicionin e tyre, ose të bëjnë propagandë kundër fesë dhe botëkuptimit fetar.
Nëse është kështu, atëherë me përkufizim ateistë mund të jenë vetëm pak mendje të kultivuara, të cilat janë në gjendje të arsyetojnë për çështje të thella të fesë.
Megjithatë, le të pranojmë versionin e dobët ose “negativ” të përkufizimit, ose ateizmin thjesht si refuzim për të besuar (disa, jo pa ironi, do të thonin se ateistë janë ata që besojnë se Perëndia nuk ekziston). Shumë prej shqiptarëve të sotëm përsëri do të mbeteshin jashtë një përkufizimi të tillë, sepse vetëm një pakicë e spikatur prej tyre do dinte të argumentonte, nëse pyetej, se pse nuk beson në Zot.
A mund të themi se bashkatdhetarët tanë që nuk i bëjnë vend Zotit në jetën e tyre janë, atëherë, agnostikë?
Përsëri, agnostik është fjalë “e madhe”; të jesh agnostik, do të thotë ta kesh shoshitur paraprakisht dilemën, të kesh dëgjuar dhe peshuar argumente nga të dy krahët dhe pastaj të kesh vendosur, me bindje të plotë, se njeriu nuk mund ta dijë as mund ta provojë se Zoti ekziston.
Kjo don të thotë se, ndërsa vërtet ka agnostikë midis nesh, nuk shkon të thuash për një masë njerëzish, komunitet ose popull se janë agnostikë.
Cilësime të tilla si agnostik ose ateist mund të përdoren lirisht, me fjalë të tjera, për individë; jo për komunitete – çka i bën të ndryshme nga cilësimet e përkatësisë fetare.
Po si duhet ta quajmë atëherë një bashkësi njerëzish indiferentë ndaj fesë, sepse e kanë humbur besimin fetar, ose janë rritur në rrethana ku u ka munguar (u është mohuar) mundësia për t’u edukuar me fé?
Unë besoj se një term si afetar do t’i përshtatej më mirë kuptimit që duam të përçojmë; aq më tepër që ky term përfshihet për bukuri në grupin e termave të ngjashëm, si analfabet, atipik, amoral, apolitik, etj. Pikërisht, afetar do të shenjonte dikë që nuk është fetar – nuk i praktikon besimin dhe ritet përkatëse dhe nuk e sheh dorën e Zotit në punët e kësaj bote.
Një vëzhgues më i rreptë i shpirtit të shqiptarit, do të vërente, këtu, se afetari herët a vonë do t’i dorëzohet supersticionit; dhe kjo është e vërtetë, sa kohë që shumë njerëz nuk e kanë racionalitetin e mjaftueshëm për ta mënjanuar të menduarit magjik.
Supersticioni, i shprehur në rituale të përditshme, obsesione, bindje me natyrë folklorike dhe magjike, besimin në virtyte të sendeve ose, në përgjithësi, në një lexim irracional të realitetit, ka qenë i rrënjosur thellë ndër shqiptarë – edhe pse shkolla nga njëra anë dhe feja nga ana tjetër kanë kontribuar jo pak për ta luftuar.
Supersticioni, në vetvete, nuk organizohet dot; por, nga ana tjetër, edhe shumë fetarë e përjetojnë fetarinë e tyre në mënyrë supersticioze (idolatria, nuskat, vendet e mira, etj.). Në këtë kuptim, diskutimi i kësaj dukurie ka kuptim në kontekstin e një diskutimi për emancipimin e shoqërisë shqiptare ose me zhvendosjen e saj të kontrolluar nga irracionalizmi në racionalizëm; por nuk ka lidhje drejtpërdrejt me fenë, edhe pse mungesa e fesë mund të shoqërohet me shtim të supersticionit.
Afetarizmi i shqiptarit të sotëm as mund të shpjegohet me argumente të natyrës historike – duke iu referuar ndërrimit të feve, ose arealit shqiptar si vend ku ka kaluar the fault line midis Lindjes dhe Perëndimit, katolicizmit dhe ortodoksisë, Romës dhe Konstandinopojës, Europës dhe Perandorisë Osmane, etj.; me fjalë të tjera, duke e arsyetuar dobësinë e fesë ndër shqiptarë si pasojë të volatilitetit gjeohistorik.
As mund të mjaftohemi të themi se për shqiptarin sot feja është para së gjithash çështje përkatësie ose identiteti; sepse kjo nuk i shpjegon dot pasojat e këtij privacioni në jetën shpirtërore të një populli, me të mirat dhe të këqijat e veta.
Prandaj ndoshta do të duhet t’i quajmë shqiptarët, si popull, të shfetarizuar; ose si popull të privuar nga institucionet fetare dhe të çmësuar me praninë dhe rolin e këtyre institucioneve në jetën sociale.
Ky lloj shfetarizimi i shqiptarëve është dukuri unike në llojin e vet; nuk më rezulton të ketë ndodhur gjetiu në botë, sepse askund nuk janë mbyllur institucionet fetare siç u mbyllën në Shqipëri – me rrugë politike. Edhe me Kinën e Maos nuk bëjmë dot krahasime, pasi në Kinë indiferenca ndaj fesë së organizuar i ka rrënjët në traditë (konfucianizmi).
Duke munguar feja në jetën publike, erdhën dhe u zhdukën deri edhe arsyet e ekzistencës për ateistët; sepse këta të fundit kanë nevojë që t’i kundërvihen fesë – por si mund t’i kundërvihesh diçkaje që nuk ekziston më? Aq më i vështirë është pozicioni i ateistit sot, në rrethanat e një shoqërie të mediatizuar skajshëm, ku komunitetet e feve të ndryshme në Shqipëri jetojnë në kontakt të ngushtë mes tyre; sepse një ateist sot, për të qenë politikisht korrekt, duhej të luftonte kundër disa feve njëkohësisht, çka kërkon këllqe të mëdha.
Trifetarizmi i shoqërisë shqiptare kthehet, në këtë rast, në një pengesë të madhe për restaurimin e jetës shpirtërore sipas kësaj apo asaj feje; sepse në rrethanat e bashkekzistencës dhe të kontaktit, pjesëtarët e secilit komunitet do ta përdorin përkatësinë e tyre kryesisht si vjegë të identitetit; dhe ky identifikim nëpërmjet fesë nuk e përjashton aspak fundamentalizmin, përkundrazi.
Nga ana tjetër, duhen bërë llogaritë edhe me atë kategori njerëzish që nuk janë fetarë, por që e identifikojnë veten në bazë të prejardhjes – thonë “ne jemi myslimanë”, duke pasur parasysh, me ne, të parët e fisit ose të familjes. Këtu përkatësia fetare merr trajtat e një vendi imagjinar; të thuash “ne jemi myslimanë” do të ishte njëlloj si “ne jemi nga Çermenika”; dhe do të kishte po aq relevancë kulturore.
Të dy këto kategori të fundit do t’i hapnin, në parim, probleme të mëdha regjistrimit të popullsisë mbi bazë feje; sepse një fe e reduktuar në flamur identiteti, për hir të traditës ose për t’iu kundërvënë një komuniteti tjetër, nuk është e mjaftueshme për t’u quajtur fe.
Tek e fundit, a nuk mund të pritet, prej intervistuesve, edhe një përgjigje e tipit “unë nuk besoj sepse në familjen time/fisin tim nuk kemi besuar ndonjëherë”?
Kjo do të thotë edhe se situata është e tillë kur as shumica e ateistëve janë në të vërtetë ateistë, as shumica e të deklaruarve si fetarë janë në të vërtetë fetarë. Paradoksi shpjegohet pikërisht me shfetarizimin – ose me pasojën e drejtpërdrejtë të tij, ose fetarizimin e përshpejtuar dhe sipërfaqësor.
Këtu sociologët dhe antropologët mund të analizonin nëse është e mundur të (ri)evangjelizohet (fetarizohet) një komunitet në epokën e ripërtypjes së realitetit nga mass mediat e sunduara nga komercializmi e reklama; dhe të virtualizimit të botës rrethuese nëpërmjet mega-iluzionit të Internetit.
Për mendimin tim, nëse pranojmë se ateistët e mirëfilltë janë një pakicë, e cila shquhet për guxim dhe vendosmëri intelektuale (në mos për konsekuencë dhe përgjegjshmëri), atëherë duhet të pranojmë se, së paku në Shqipërinë e sotme, edhe fetarët e mirëfilltë do të jenë gjithashtu pakicë.
Sa për të tjerët, pavarësisht nga etiketat që i ngjitin vetes, për t’u stolisur, për të përfituar, për të gënjyer ose për t’u gënjyer, shfetarizimi vijon të rëndojë si mungesë e një suporti ose përligjjeje për etikën. Jo se një etikë humaniste, e cila nuk ka nevojë për fenë dhe për Zotin, është e pamundshme; por vetëm ngaqë është më e vështirë për t’u rrokur dhe zbatuar sesa frika ndaj ndëshkimit hyjnor.
Në rrafshin praktik, kjo vështirësi do të mund të zgjidhej disi në rast se në pyetësor përfshiheshin pyetje të tilla si “sa herë në muaj shkon në kishë” e “sa herë në ditë falesh”; por sa mund të shkohet në këtë rrugë, pa e komprometuar vetë procesin e regjistrimit?
Shënim: lexuesve dhe komentuesve u lutem të mos e marrin shkrimin më lart për trajtim teorik të ateizmit; por vetëm si konsiderata për t’u mbajtur parasysh në diskutimin për raportin midis deklarimit të fesë dhe regjistrimit të popullsisë në Shqipëri. Me këtë dua të them se, nga ç’thuhet teorikisht për ateizmin, unë kam marrë sa më intereson, për ta vazhduar arsyetimin në rrethanat specifike të Shqipërisë sot.
Xhaxha, duke patur parasysh bagazhin tuaj dhe thellësinë e zhbirilimit që i bën studimit të një argumenti të caktuar, këtë herë më duket e pafalshme nga ana juaj që, të shkruash një artikull të tërë dhe, të mos përdorësh termat LAIK dhe LAIÇIZËM.
Jetoj në një vënd ku 99,99% e banorëve (thonë se) janë besimatërë, por që, sipas fjalëve të tyre, në vëndin e kultit shkojnë vetëm tre herë në jetë: kur lindin, kur martohen dhe… të tretën kur t’i çojnë të vdekur.
Këta mund të hynin në ato kategoritë e Indiferentëve që thoshit ju (dmth deklarohen si besimatërë dhe nuk praktikojnë), por jo të quhen indiferentë edhe ata që nuk duan t’ja dijnë se a ka një Zot apo jo.
p.s: kur thoni që:“Shumë prej shqiptarëve të sotëm përsëri do të mbeteshin jashtë një përkufizimi të tillë, sepse vetëm një pakicë e spikatur prej tyre do dinte të argumentonte, nëse pyetej, se pse nuk beson në Zot.” do të doja t’ju shikoja se sa “shumë shqiptarë” (për të mos thënë banorë të globit) do të ishin në gjëndje t’na argumentonin të kundërtën… dmth egzistencën e Zotit.
Përdorimi i cilësorit laik do të na çonte përnjimend në një fushë të minuar nga pikëpamja semantike. Përcaktuesi laik, kuptimi i të cilit në shqip më duket ende i pakristalizuar mirë, ndërkohë që në gjuhët e huaja përdoret në mënyrë të mjegullt, nuk është sinonim i ateistit apo i agnostikut. Këtyre u afrohet më tepër termi laicist, kurse laik do të thotë në thelb i shkëputur nga strukturat fetare.
Në Itali thuhet rëndom se ka laikë besimtarë e jo besimtarë. Madje Kisha katolike e përdor cilësorin laik për të treguar të gjithë ata që nuk janë priftërinj. Madje ka edhe murgesha laike, madje ka edhe shenjtorë laikë.
Nga ana tjetër, laik quhet ai person që dëshiron t’i mbajë veçmas pushtetet: fetarin nga administrativi. Që këtej edhe vlerësimi i njohur, sipas të cilit laiku i parë ka qenë vetë Jezu Krishti, i cili pat thënë lapidarisht: “Jepini Cezarit atë që i takon Cezarit, dhe Zotit atë që i takon Zotit”.
Dua të them se përdorimi i termave, sidomos gjatë regjistrimit të popullsisë, kërkon një emërues të përbashkët midis administratës shtetare dhe qytetarëve. Pra duhet menduar mirë (prandaj e vlerësoj dyfish diskutimin e këtushëm). Unë vetë nuk do të dija si do t’i përgjigjesha pyetjes: “Jeni fetar, afetar, ateist, agnostik, laik apo shekullar?”. Përgjigja e mundshme: “Nuk e kuptoj mirë. Ju lutem, më bëni një pyetje tjetër për të përmirësuar notën”.
Pikërisht.
Për të qartësuar disi më mirë kuadrin e përgjithshëm të kësaj situate duhej që të përfshiheshin të gjithë termat.
Një regjistrim i tillë nuk duhet medoemos t’ju veshë shqiptarëve një petk fetar që ata e dinë shumë mirë që nuk do t’ju shkonte.
Nëse duhet bërë një regjistrim, atëhere ai duhet të bëhet sa më i saktë që të jetë i mundur; për këtë unë do thoja që pyetjet më të sakta duhet të ishin:
1- A beson në Zot ?
Përgjigjet:
a= JO,
b= PO
2- Nëse PO, atëhere cilit besim i përkisni:
a= myslyman
b=krishterë
c=tjetër
Nëse a, përcaktoni: bektashian, muhamedan etj etj
nëse b, përcaktoni: katolik (kisha e Romës), ortodoks (kisha greke), ortodoks (rumene), dëshmitarë të jehovait etj etj
Nëse tjetër: budist, shientist, taoist etj etj.
Në këtë rast nuk do të kishim frikë dhe të trembeshim se do të dilte 80% e popullsisë myslymane apo ortodokse… sepse 80% e popullsisë (pamvarsisht se për ateizëm, afetarizëm, indiferentizëm, laicizëm, materializëm) që në përgjigjen e parë do të përgjigjeshin JOOOOOOO!
Mua me duket se ne menjen e Berishes feja dhe etnia jane nje. Ai beri nje lapsus qe s’e merr dot mbraptsh kur deklaroi ne parlament qe do numerohen me vetedeklarim “TE DYJA”.
ateist, apo agnostik ne fakt mund te renditej fare mire pas cilesoreve te tjere qe nisin me a-, perfshi ketu edhe afetar.
Nese keta cilesore i perdorim per te treguar pozicione filozofike, qe do te thote qendrime te argumentuara, atehere as “fetar” as “afetar” nuk e perdorim dot per masen. Kjo vjen pasi masat nuk karakterizohen nga qendrime filozofike, apo nga argumenta. Ne rastin me te mire qendrimet filozofike dhe argumentat mund te karakterizojne grupime individesh, ndersa ne pergjithesi karakterizojne vetem individe te vecante.
Ceshtja e asaj shakase me ateistet qe besokerkan ne mosqenien e zotit ne fakt nuk eshte edhe aq per te qeshur. Ateistet edhe kur kane nje qendrim te argumentuar besojne. Po ashtu edhe agnostiket. Nuk duhet ngaterruar besimi diku me besimin ne zot, dhe mosbesimi me mosbesimin tek gjithcka (nihilizmin absolut).
Te qenit ateist jo domosdoshmerisht perjashton supersticionin. Bertrand Russell te Science and Religion flet me gjate per kete…
Sa i perket shqiptareve, une do te thosha qe jane nje popull me identitete te perziera, qe jane ne kerkim te nje identiteti stabel. Ateizmi eshte goxha i perhapur nder shqiptare, po ashtu dhe agnosticizmi, dhe perseris qe nuk po konfirmoj qendrime filozofike, por refuzimin e te besuarit ne zot, ose pavendosmerine ne te besuar.
“Shënim: lexuesve dhe komentuesve u lutem të mos e marrin shkrimin më lart për trajtim teorik të ateizmit; por vetëm si konsiderata për t’u mbajtur parasysh në diskutimin për raportin midis deklarimit të fesë dhe regjistrimit të popullsisë në Shqipëri. Me këtë dua të them se, nga ç’thuhet teorikisht për ateizmin, unë kam marrë sa më intereson, për ta vazhduar arsyetimin në rrethanat specifike të Shqipërisë sot.”
Jam me mëdyshje për këtë më sipër xhaxha; Nëse duam të masim diçka, duhet më parë të biem dakort për njësinë matëse.
Për shëmbull: “nga ç’thuhet teorikisht për ateizmin..” Nga ç’thuhet nga kush? Nga teistët? Ateistët? Të pa-anshëm? : )
Për mua dhe të tjerë, ateisti as nuk e shtron pyetjen e zotit, e jo më ti përgjigjet, e aq më tepër ti mbushë mëndjen të tjerëve. Për mua ateisti, thjeshtë, e nderton jetën pa zot. Dhe sipas metrit tim, shqiptarët më dalin ateistë.
Dawkins nuk është ateist por aktivist ateist, dhe ka zgjedhur të jetë i tillë.
Drit shkruan:
Drit, kisha parasysh, bie fjala, përkufizimin që i bëhet ateistit dhe ateizmit në një enciklopedi çfarëdo.
Unë mbetem i bindur se ateist është ai që e refuzon Zotin me bindje, jo nga padija ose për inerci. Nuk mund të jetë ateist dikush që nuk beson sepse nuk e ka mësuar kush që të besojë. Nuk mund të jesh ateist by default; vetë koncepti nënkupton pozicionim aktiv. Është një lloj si të thuash “vendosa pa dashur…” etj.
Snox shkruan:
Dakord jam me ty, Snox; preokupimi im është që duhet të gjejmë një term për këtë farë identiteti, sepse nuk është i njëjtë me ateizmin, as me agnosticizmin – si qëndrime të vetëdijshme individësh që janë në gjendje të arsyetojnë në mënyrë kritike. Sa kohë që e pranojmë se dukuritë janë të ndryshme, edhe që është fjala për dukuri me rëndësi për të kuptuar shqiptarinë e sotme, atëherë nuk shkon, besoj unë, që t’i quajmë me të njëjtat terma.
Edrus shkruan:
Edrus, në Itali kuptimi i këtyre termave është i ndikuar thellë nga raporti i fesë katolike me shtetin, dhe i Vatikanit me institucionet publike; por kjo varet nga historia specifike e shtetit italian. Jam krejt dakord me ç’ka shkruar Pishaku; dua vetëm të shtoj se në trajtesën më sipër kam folur vetëm për raportet e fesë me individët (ose komunitetet), duke i lënë jashtë si institucionet publike, ashtu edhe çështjet e klerit, joklerit, dhe anti-klerikalizmit (janë çështje të tjera).
“””Nuk mund të jetë ateist dikush që nuk beson sepse nuk e ka mësuar kush që të besojë. Nuk mund të jesh ateist by default; vetë koncepti nënkupton pozicionim aktiv. Është një lloj si të thuash “vendosa pa dashur…” “”””
Xhaxha, këtu besoj se i “falni” fesë ekskluzivitetin për të propoganduar ideologjinë e vet. Dmth e merrni si të mirëqënë se së pari DUHET dikush të ketë edukim fetar pastaj të vendosë.
Që kjo ka qënë praktikë normale për shumë kohë, nuk do të thotë se është diçka e drejtë. Në shumë vende të Evropës psh edukimi fetar është opcional. Në shumë vende fëmijët ZGJEDHIN të mos marrin edukim fetar. Në Greqi psh ka patur debat për deklarimin e fëmijëve në shkollat 9 vjeçare që duan të përjashtohen nga edukimi fetar. Madje debati shkon dhe më tej, për përmbajtjen e lëndës së edukimit fetar, që është feja ortodokse. Përse duhet të kufizohet këtu edukimi, pyesin shumë prindër?
Tjetër, Richard Dawkins argumenton se nuk mund të flasim për fëmijë fetarë apo ateistë. Të quash një fëmijë katolik, ortodoks apo myslyman, është njësoj absurde si ta quash socialist, liberal-demokrat apo konservator.
Një problem tjetër që shikoj unë në argumentimin tuaj, është se kur thoni “besimi në zot”, nënkuptoni NJË ZOT, dmth edukimi në fetë monoteiste. Kjo gjë është kufizim në vete, sepse ka miliarda banorë të tokës që nuk besojnë në zotin monoteist.
Metrin e ke kalibruar ‘monoteistce’. Kalibroje ndryshe dhe jo ateiste qe nuk jane, po as monoteiste.
Shoh qe prirja e diskutimeve eshte qe shkrimi te shihet ne kontekstin e rregjistrimit te popullsise shqiptare dhe rremujes ne diskutimin publik lidhur me perfshirjen e “besimit” te individeve te numeruar. Ndaj po mendohesha per nje zgjidhje praktike, me shume sesa per nje vleresim te identitetit shqiptar ne raport me besimin. Te gjitha fjalet qe trajtohen per te klasifikuar individet ne lidhjet dhe raportin me fene, si dhe menyrat e ketyre lidhjeve jane te ngarkuara. Ato parakuptojne pozicionime zakonisht filozofike dhe aludojne qendrime te ndergjegjshme dhe te perpunuara e medituara mire. Ky nuk eshte rasti per shumicen e individeve ne bote, e pa dyshim edhe ne Shqiperi. Pervec kesaj, gjendja e njohjes se parimeve dhe historise se feve te ndryshme qe shqiptaret besojne, nuk besojne, bejne sikur besojne ose kundershtojne, eshte shume e ulet.
Mendoj se nje zgjidhje praktike qe do pajtonte praktiken e numerimit me kuptimin e termave klasifikues nga ana e shqiptareve te te gjitha kategorive, do ishte perdorimi i foljeve ne vend te emrave. Psh. te kete grupe te tipit: “besoj”, “nuk besoj”, “praktikoj fene muslimane”, “praktikoj…” “besoj por nuk praktikoj” etj. (kuptohet, sasia dhe fjalesimi i kategorive duhen studiuar). Gjithashtu, sado qe zgjaten pyetesoret, mund te kete klasifikime shkoj ne kishe/xhami X here…me zgjedhje kategorish dhe jo me pyetje, qe i le njerezit me te qete e nuk ua trazon ndergjegjen apo idete, ndaj edhe mund te marre pergjigje me te sakte. Me pas nje grup ekspertesh ben interpretimin e zgjedhjeve te popullsise dhe te vetepercaktimeve qe bejne njerezia.
Por nuk ka asnje pyetesor qe mund te shmange krejt gabimin dhe subjektivitetin, pa zene me goje pergjigjet e dhena apostafat ne menyre te pavertete. Dhe kjo mund te reduktohet pak, por jo te shmanget me subjekte orientues gjate plotesimit te formulareve e pyetesoreve.
Po më pëlqeka shumë ideja e përdorimit të foljeve në pyetësor. Folja e shmang vetvetiu efektin etiketë.
nje sqarim i mire i terminologjise per ateizmin jepet ketu
http://ateistet.org/ateizmi
sipas vete perkufizimit qe bejne ateistet ne shekullin 20-21 del se nqs nuk jane deiste jofetaret shqiptare jane ateiste sic thote dhe edrus, sepse perkufizimi i sotem i ateizmit i perfshin te gjithe jobesimtaret
Përshtypja ime është se të pyeturit e shqiptarëve lidhur me përkatësinë e tyre fetare është një çështje thjeshte burokratike, administrative si për sa i përket formës (censusit) ashtu edhe përmbajtjes (cilës fe i përket). Me këtë të fundit kihet parasysh si rregull gjithnjë institucioni fetar dhe kjo – të paktën në rastin e shqiptarëve – nuk do të duhej të tregonte dot asgjë. Për ato institucione fetare të zyrtarizuara historikisht të shqiptarëve Zoti është një dhe i njëjti. Të njëjtit Zot i luten si katolikët, ashtu edhe ortodoksit apo myslimanët. Dallojnë diçka librat e tyre të shenjtë, por në thelb bëhet fjalë për të njëjtën gjë, pra për institucione patriarkale që në funksionin primar do të duhej të shërbenin për të mundësuar një lidhje të individit me Hyjninë e tij dhe në këtë proces t’i vishnin shoqërisë edhe disa kodekse morale, por në fakt janë po ato OJQ të zakonshme që rigjenerojnë veten duke u artikuluar periodikisht në publik, qëllimi primar i të cilave është thjeshtë ushqimi i një kaste njerëzish, që kanë zënë vend diku midis politikaneve partiakë, oficerëve, mjekëve jokompetentë por të dëgjuar, kambistëve, pallacionareve baronë të mesëm të çimentos dhe betonit, pra thjesht mediokër ndër mediokër. Në këtë kuptim dikush do të duhej të ndërgjegjësohej, se të pyeturit e shqiptarëve për përkatësinë fetare në fund të fund nuk do të tregojë dot asnjëherë lidhjen e shqiptarëve me perëndinë por vetëm një realitet konvencional të një banaliteti të frikshëm. Meqë janë duke e bërë këtë punë, atëherë le të shfrytëzojnë rastin dhe të pyesin edhe për preferencat futbollistike, teknikat kontraceptive të preferuara apo thjesht a i besojnë shqiptarët horoskopit.
Megjithatë, pavarësisht se si do të ishin shprehur shqiptarët për besimin e tyre në Zot, ata vetëm në këtë pikë nuk më duket se dallojnë gjë shumë nga njëri – tjetri; përkundrazi indiferentizmi i tyre fetar është në një lloj mënyre emëruesi i përbashkët social i tyre. Të pyesësh shqiptarët sot për përkatësinë fetare do të thotë që të mos kesh asnjë koncept tjetër për t’i bërë gjërat në atë vend më mirë si dhe të jesh krejtësisht në „hava“; të mos kesh asnjë lidhje me realitetin, të mos dish asgjë nga vetja dhe për më keq akoma t’i hapësh asaj një punë të tmerrshme.
Natyrisht që shqiptarët e njëmbëdhjetështatorizuar do të tregojnë një tendencë për ta heshtur përkatësinë e tyre konvencionale ne fenë myslimane, gjë që do të bjerë një rezultat fiktiv, pasi të krishterët, që thënë shqip „dhj…“ në Zot po aq sa edhe bashkëkombësit e tyre të tjerë do të reagojnë ndryshe, falë ndoshta edhe lakmisë për të qenë pak grek, se kjo bie edhe ndonjë pension apo vizë (gjynahet e demokracisë së dështuar). Raporti do të jetë i tillë, që shumica e kompleksuar myslimane do të përfundojë gabimisht në kategorinë e ateisteve dhe këta sipas logjikës berishiane janë komunistë, koeficient ky që mund të përdoret nga socialistët për të shpjeguar edhe një herë rezultatin e zgjedhjeve të 28 qershorit dhe faktit se pse votat janë vjedhur dhe në fund të fundit se pse do të duhet që të hapen kutitë. Hiç është ajo punë është një vrimë në ujë. Në këtë kuptim mbetet po aq aktuale shprehja „feja e shqiptarit është shqiptaria“, kjo pastaj e përshtatur në kushtet konkrete aktuale, që qëndro indiferent karshi çdo poshtërsie publike që të bëjnë, vidh kur të mundesh dhe kur të kesh vjedhur shumë tregoje këtë se të nderojnë të gjithë, rro me lepurin në bark, që në çdo moment mund të ndodhin gjëra të tmerrshme, në rast se akuzon publikisht për nëpërkëmbje të shtetit, ligjit dhe Republikës.
Koncepti i ateistit eshte ne evolucion te vazhdueshem qe prej krijimit, keshtu qe permbajtja e konceptit nuk zoteron racionalitetin e duhur per ti dhene nje forme te qarte e te prere.
Ndryshe koncepti i fetarit shfaqet i qarte e i prere.
Ateisti eshte si Shen Thomai: po nuk pashe, nuk besoj; dmth i duhet te pershqisoje nje send ose te vertetohet shkencerisht ekzistenca e sendit.
Hyjnorja send nuk eshte dhe as shkenca nuk merret me te, keshtu qe ateisti eshte ‘skeptik’ ndaj hyjnores.
Deri ketu nuk ndryshon nga anjostiku, vetem se anjostiku ndal ketu, tek te qenet ‘skeptik’ dhe nuk jep nje gjykim , ndersa
ateisti gjykon se meqe nuk vertetohet ekzistenca atehere nuk kemi nje ekzistence.
Mirepo problemi eshte se edhe ‘asgjeja’/ hici (il nulla) nuk eshte e vertetueshme e megjithate thuhet se kemi nje ekzistence, biles vete shkenca e Fizikes thote se universi vjen nga hici, pra e pranon hicin si ‘nje ekzistence’.
Fakti qe nuk vertetohet ekzistenca (dhe vertetesia), ne realitet tregon per pamundesine e vertetimit, prandaj Hyjnorja eshte nje koncept ‘a priori’ si aksiomat.
Rrjedhimisht si te gjithe konceptet ‘a priori’ o e merr te mireqene o nuk e merr.
Pra si tek aksiomat eshte funksionaliteti i konceptit ne shpjegimin e realitetit qe i jep vertetesine .
Keshtu qe persa kohe qe koncepti i Hyjnores vlen per shpjegimin e realitetit (ashtu si vlen koncepti i hicit), i duhet marre vertetesia si e mireqene dhe rrjedhimisht ekzistenca.
Ku futen shqiptaret? I duhet dhene nje forme e qarte dhe e prere konceptit te ateistit qe ti jepet nje pergjigje pyetjes. E sigurte eshte qe shumica derrmuese nuk i ka karakteristikat e fetarit.
””Në shumë vende fëmijët ZGJEDHIN të mos marrin edukim fetar””
Ej, po vertet mendon se pikerisht ‘femijet’ zgjedhin ?
E di kush eshte e bukura e krishterimit, ‘il libero arbitrio’, vullneti i lire dhe rrjedhimisht edhe ‘zgjedhja’, meqe zgjedhja nenkupton vullnetin e lire.
Imagjino pak, sikur ta konceptonim realitetin sipas shkences.
Vullneti i lire del krejt i zbrazet, sepse ne fakt pervec ligjeve qe na detyrojne eshte edhe ajo dreq rastesi qe na kushtezon.
Keshtu une mund te mendoj se kam ushtruar vullnetin e lire, kur me del ai shkencetari qe me thote ax+by=cz, prandaj kodosh me thote, ti pervec se ke ndjekur keto ligje ke edhe kete komponent rastesie, prandaj mblidhi dhite.
Epo mire, i them une, te pakten e kam deshiruar, pastaj ato xyz me erdhen pas deshires .
Ta ka qejfi, thote Ai, po ti pse e ke ate deshire, e ke se 2x+3y=4z.
Normalisht, te vjen ti thuash; a cme can koken.
Prandaj qe thua ti J. te rroje vullneti i lire, mire qe hengri ate mollen Adami, se vallaj s’do i kishim punet mire.
Hyllin, në fakt debati me Xhaxhain nuk ishte aspak filozofik siç po kërkon ta trajtosh, porse konceptual. Dhe unë u nisa nga argumenti i tij se “duhet marrë edukimi fetar njëherë, si kusht për tu quajtur dikush ateist”.
Më lart po shprehesha se nuk bie dakort me këtë argument. Dhe pikërisht ata fëmijë që zgjedhin të mos marrin edukim fetar, ku futen?
Xhaxhai, kam përshtypjen trajton ateizmin ideologjik, mirëpo nën këtë term duhet futur dhe ateizmi praktik që është mënyrë jetese mbi të gjitha. Nëse dikush injoron në jetën e vet konceptin zot dhe fe, atëherë ai praktikisht, është ateist.
Që ta çojmë argumentin dhe më tej, unë kam përshtypjen se feja tashmë, nuk mbijeton nëpërmjet edukimit, por nëpërmjet traditës. Dmth më shumë ndikim ka e dyta sesa e para. Kjo është arsyeja pse vihen re indentifikime nëpërmjet traditës të tipit “jemi nga x fe si familje”. Pohuesi në këtë rast, mund të mos jetë besimtar, por ai e shikon si të domosdoshëm këtë dallim kulturor social, sepse e ndjen të ndryshëm veten e vet nga të tjerët afër tij dhe ska mundësi që dallimin ta shprehë ndryshe.
Unë vë re gjithashtu nëpërmjet regjistrimit, por edhe argumentave, se feja është një komponent social (Xhaxhai thotë që përkufizimi ateist është personal, feja përkufizim komuniteti), dhe si e tillë bie ndesh me vetë procesin e regjistrimit kur nga ky kërkohet shprehje personale. Pikërisht këtu qëndron një nga argumentet e mia antife. Ka kaluar koha në të cilën mund të jepet një zgjidhje shabllon: beso në zot me një dogmë të caktuar dhe të gjitha problemet e tua do të zgjidhen, do të gjesh rehatin tënd shpirtëror etj. Çdo individ duhet parë si qënie unike, me problemet dhe kërkesat shpirtërore të veta specifike ndaj të cilave nuk mund të ofrohet më zgjidhja shabllon e një zoti i cili ndër të tjera të lejon vullnetin personal, të do e t’i fal të gjitha e të tjera “bukuri” siç thua ti kristianizmi etj.
Po breja nëpër mendje këto ditë, diçka tjetër që kishte shtruar Xhaxhai, kur thotë se nuk mund të shprehemi për një “komunitet ateist”. Kjo në fakt më duket gjysëm e vërtetë… Nuk mjafton të jetë dikush ateist për tu identifikuar si komunitet më vete, sado në % të madhe qofshin këta. Ndërsa për fetarët, mjafton identifikimi i fesë për tu quajtur komunitet. Janë dy mendësi që ndeshen me njëra tjetrën. Në rastin e ateistëve indiferenca ndaj identifikimit me fenë, nuk është e mjaftueshme për t’i bërë të ndihen bashkësi. Dhe kjo vihet re kudo, ateistët nuk mund të organizohen dot bashkë. Përqindja e madhe ama e njerëzve me bindje ateiste, tregon për shpërfilljen e konceptit zot por gjithashtu tregon dhe një mënyrë të ndryshme më të fortë se zoti që këta kanë zgjedhur të identifikohen. Kështu, këtu mund të hidhemi te marksizmi që identifikon grupet shoqërore sipas klasave sociale përkatëse në të cilat ndodhen. Deomos laicizmi ka bërë punë, sepse ka ndarë fenë nga shteti, duke i hequr të drejtën të parës që të ushtrojë pushtet.
***
Dhe së fundi për vullnetin e lirë, botën sipas shkencës etj…
Në fakt Hyllin, kristianizmi nuk e ka lindur konceptin e vullnetit të lirë, dhe më tej, gjithë ndërtesa llogjike në të cilën është ndërtuar kjo gjë, bie, sepse nuk mund të ofrojë dikush diçka që nuk e ka. Kristianizmi praktikisht po thotë se një personazh imagjinar i quajtur zot, të lejon të kesh vullnet të lirë. Nëse kjo ka kuptim për ty, puna jote. Për mua ska kuptim.
Tjetra pastaj për shkencën, ajo që përshkruan ti, nuk është jeta sipas shkencës. Por është jeta sipas asaj që Hyllin mendon se është jeta sipas shkencës.
Pse funksionon me sistem dual mendor? Duhet të fikësh njërën dritë që të ndizet tjetra, se ndryshe nuk bëhet?
Si i bie? Nuk duhet të mohojmë fenë, se përndryshe na ikën vullneti i lirë për shalësh?
Shkenca nuk përjashton spiritualizmin, apo metafizikën, që është krejt jashtë fushës së saj. Madje as reket që ta bëjë këtë gjë aq më keq të pretendojë që ta marrin seriozisht – krejt ndryshe nga feja, apo jo? Një prift, i cili ka diplomë vetëm për teologji (në rastin më të mirë) dhe mjet vetëm Biblën dhe traditën fetare para tij, tenton të argumentojë dhe shpjegojë tematika dhe terma që kërkojnë pohime shkencore, filozofike, morale dhe historike si: si u krijua bota, eutanasia, aborti, AIDS, çfarë ndodhi para 2000 vjetësh etj etj. Me çfarë të drejte dhe çfarë ekspertize ka ky për ta bërë një gjë të tillë?
Termat dhe argumentet shkencorë janë monopol vetëm i shkencës, ndërsa çështjet morale dhe filozofike janë argumente të hapura për gjithë shoqërinë. E është feja ajo që tenton të japë argumente shkencore e mandej, pretendon të ketë monopolin e moralit mbi shoqërinë në të cilën operon.
“Deri ketu nuk ndryshon nga anjostiku, vetem se anjostiku ndal ketu, tek te qenet ’skeptik’ dhe nuk jep nje gjykim , ndersa
ateisti gjykon se meqe nuk vertetohet ekzistenca atehere nuk kemi nje ekzistence.”
ky eshte ateizmi eksplicit qe po pershkruan. ateizmi implicit nuk merret fare me besimin ne zot. ateizem dmth mungese besimi ne zot, jo a ekziston zoti a jo. me ekzistencen e zotit merret logjika dhe metoda shkencore jo ateizmi. nje ateist eshte ai qe nuk ndjek parimet teiste. e sqaron mire linku siper
ateizmi thote qe “nuk beson” te ato qe beson teisti.
kurse agnosticizmi eshte qendrim qe thote qe nuk e di a ekziston zoti apo mbinatyra etj, po nuk thote a beson ne zot apo jo. nqs agnostiku beson ne zot eshte teist (agnostik), nqs agnostiku nuk beson ne zot eshte ateist (agnostik). pra nuk eshte agnosticizmi rruge e mesme sic gabimisht kujtojne disa, se sna thot gje per besimin po merret me “njohjen”
“Mirepo problemi eshte se edhe ‘asgjeja’/ hici (il nulla) nuk eshte e vertetueshme e megjithate thuhet se kemi nje ekzistence, biles vete shkenca e Fizikes thote se universi vjen nga hici, pra e pranon hicin si ‘nje ekzistence’.”
ku i thote shkenca keto? kurse vete shqipja thote “s’ka asgje, s’eshte asgje, s’po bej asgje”, pra gjithmone ne fjali mohuse, sepse asgjeja nuk ekziston dhe shume sakte e perdor logjika e shqipes (anglishtja thote “ka asgje, eshte asgje” dhe flet gjepura). asgjeja si abstragim i trurit ekziston, po abstragim eshte dhe trekendeshi me kater kende, dhe ne logjike keto abstragime quhen absurde ose absurditete, skan modalitet material apo dicka e tille
“Imagjino pak, sikur ta konceptonim realitetin sipas shkences.
Vullneti i lire del krejt i zbrazet, sepse ne fakt pervec ligjeve qe na detyrojne eshte edhe ajo dreq rastesi qe na kushtezon.
Keshtu une mund te mendoj se kam ushtruar vullnetin e lire, kur me del ai shkencetari qe me thote ax+by=cz, prandaj kodosh me thote, ti pervec se ke ndjekur keto ligje ke edhe kete komponent rastesie, prandaj mblidhi dhite.
Epo mire, i them une, te pakten e kam deshiruar, pastaj ato xyz me erdhen pas deshires .
Ta ka qejfi, thote Ai, po ti pse e ke ate deshire, e ke se 2x+3y=4z.”
ketu e ke kthyer pak me koke poshte shembullin. sepse jane fete monoteiste thone qe se ske vullnet te lire. sipas krishterimit qe more si shembull zoti si i gjithedijshem e di qe me pare qe adami do haje mollen, pra veprimi i adamit eshte i paracaktuar nga zoti. nqs zoti di qe une do te shkruaj 5 pas presjes, 5 , atehere une nuk mund te shkruaj numer tjeter. dhe vete deshira ime per te shkruajtur 5 aty eshte e paracaktuar sepse zoti kristian di gjithcka prej perhere.
gjithashtu s’e kam te qarte cfare nenkupton me rastesi. ti mund te jesh duke pare tv ne shtepi dhe te te bjere nje meteor ne koke, http://standard-al.com/tekst.php?idt=25909, dhe kjo mbase konceptohet si rastesi, po ka faktore te panumert qe bashkeveprojne per te sjelle ate rezultat. njeriu ka gjithe vullnetin e lire te iki nga vendi ku do bjere meteori. ku e pengon rastesia (qe eshte shkalla me e larte dhe e nderlikuar e rregullit) vullnetin e lire. injoranca e njeriut per manipulimin e “rastesise” nuk dmth se njeriu ska vullnet te lire, po vetem qe eshte injorant. feja ndihmon shume ne kultivimin e kesaj psh.
Robzoti mund te marre forma te ndryshme ateizmi, po ne rrenjet e tij eshte gjykimi se zoti nuk ekziston se nuk vertetohet ekzistenca. Ky rrezik eshte i vjeter dhe fete per ta menjanuar perdorin ‘mrekullite’ te cila jane te pershqisueshme.
Asgje do te thote mungesa e gjese qe na intereson jo e cdo ekzistence. E bukura e fizikes berthamore eshte se materia ka dale te jete energji komplekse, nuk behet me dallimi mes materies dhe energjise, keshtu qe casti i big bangut del te jete casti kur energjia fillon e behet komplekse.
Ne kete rruge prit ku te dalim shkencerisht tek Hegeli kur thote qe asgjeja dhe qenia jane e njejta gje.
Perkthe kete fjali:
L’indeterminazione quantistica permette l’apparizione dal nulla di piccole quantità di energia.
Me e forta eshte se si metafore per te kuptuar Zotin eshte marre perhere energjia, nderkaq flutuacionet kuantike mbahen si shkaku i big bangut.
Persa i perket pjeses mbi krishterimin, thellohu vetem pak fare. E keqja eshte pasoje e vullnetit te lire te Adamit, ai eshte mekati fillestar.
Doktrina e krishtere e njeh qartesisht vullnetin e lire te njeriut.
Pastaj qe filozofikisht eshte nxjerre vullneti i lire si kontradiktor me vetite e Zotit ky eshte muhabet tjeter.
Doktrina e krishtere thote, qe ti ja ku e ke fjalen e zotit po te takon ty ta perqafosh, pra je ti qe zgjedh; ke te miren ke edhe te keqen, njeriu mund te zgjedhe edhe te keqen sepse ka libero arbitrio.
Mos i bjer kot ndesh rastesise, qe me big bangun kemi rastesine ne aksion. Fshehim injorancen ose jo eshte muhabet tjeter.
Gjithsesi edhe nese rastesia do shpjegohej me ane te ligjeve nuk eshte se fitojme vullnetin e lire, se ne fund te fundit nese i gjithe realiteti shpjegohet me ane te ligjeve atehere kemi perhere vullnetin e kushtezuar.
Njeriu iken nga meteori qe bie se ligji i mbijeteses i thote te ike.
“Ateisti, specie e rralle”. Nje formulim qe ironizon historine njerezore, edhe pse eshte sherbyer ketu nga nje tjeter pikenisje dhe me tjeter qellim.
“Ne duhet te jetojme sikur Zoti te ekzistonte”, – lexoj ne nje nga librat e tij, Papa Benediktin XVI. Nje njeri kurrsesi ateist, njohes me i mire se te gjithe ne i teologjise dhe filozofise, por me kete qe thote nje predikues i tipit volterian. Volteri ishte nje gjeni, nje nga ato shfaqje te intelektit njerezor qe ne cdo pikepamje pershpejtojne abdikimin perfundimtar te Zotit. Nga ata njerez qe nxisin fundin e historise. I fundit para tij Prometeu nuk ishte Perendi, por me shume nje Mbinjeri, nje titan, ne rebelimin e te cilit shohim kerkesen organike te Arsyes dhe Dijes per pushtetin legjitim ne kete bote. Eskili ishte vetem i “punesuari” i ketij leksioni qe per nga madheshtia qendron hyjnor para nesh. Them te Arsyes, e cila keshtu si shfaqet sot eshte keqkuptuar nga dobesia e moralit e ndaj fton njeriun te ndaje serish ekzistencen me Zotin. Ateisti i vertete eshte specie e rralle, por ai eshte Njeriu i pare dhe i fundit i Vertet. Prandaj pyetja qe behet per besimin teorikisht ne cdo vend referon nje histori kulture dhe aspak nje botekuptim teologjik. Keshtu edhe rasti i Diktatures.
A nuk eshte Ateisti nje specie e rralle ?
…”A nuk eshte Ateisti nje specie e rralle ?…”
Po, shume e ralle.
Ka vetem nje forme – ate te De Sade.
Dionisin e ka mposhtur me kohe Apolloni.
Dordoleci
Njehere i thashe nje dordoleci: duhet te jesh lodhur se ndenjuri ne kete fushe te vetmuar.
Dhe ai me tha: kenaqsia per te trembur eshte e thelle dhe zgjat, dhe une kurre s’lodhem me te.
I thashe une, mbasi u mendova per pak: eshte e vertete; se edhe une e kam njohur ate kenaqsi.
Tha ai: vetem ata qe jane te mbushur me kashte mund ta dine.
Atehere e lashe ate pa e ditur ne me pati pergezuar a ne me pati tallur.
Nje vit shkoi, gjate te cilit dordoleci u shnderrua ne filozof.
Ndersa kur kalova prane tij perseri pashe dy korba qe ndertonin fole nen kapelen e tij.
Nga Khalil Gibran
“Robzoti mund te marre forma te ndryshme ateizmi, po ne rrenjet e tij eshte gjykimi se zoti nuk ekziston se nuk vertetohet ekzistenca. Ky rrezik eshte i vjeter dhe fete per ta menjanuar perdorin ‘mrekullite’ te cila jane te pershqisueshme.”
jo s’jam dakord tek kjo, perkufizimet dhe percaktimet me lart jane me te sakta se sa pegjithesimi qe po i ben ti, keshtu qe ska pse perdoret ky pergjithesim.
me ekzistencen e zotit merret logjika dhe shkenca. jepet pohimi “zoti ekziston” dhe logjika formale e zberthen dhe nqs pohimi ka kuptim shkenca e verifikon. (sic vihet re deri sot pohimi i shkrete nuk kalon dot as hetimin nga logjika formale, pra s’eshte ngritur as ne shkalle hipoteze akoma kaq keq puna).
kurse ateizmi implicit (qe perfshin gjithe llojet e ateizmit brenda, deri dhe vete antiteistet) nuk merret fare me besimin ne zot (me ekzistencen jo e jo).
a-teizem = jo-teizem = mos-besim-ne-ato-qe-beson-nje-teist dhe nuk ka te beje me ekzistencen e zotit, gishtos, jfjfuyyuuieuji, jfkjkçu7rkdf, apo kjdhiu7iuhjdj etj.
“Asgje do te thote mungesa e gjese qe na intereson jo e cdo ekzistence. E bukura e fizikes berthamore eshte se materia ka dale te jete energji komplekse, nuk behet me dallimi mes materies dhe energjise, keshtu qe casti i big bangut del te jete casti kur energjia fillon e behet komplekse.
Ne kete rruge prit ku te dalim shkencerisht tek Hegeli kur thote qe asgjeja dhe qenia jane e njejta gje.
Perkthe kete fjali:
L’indeterminazione quantistica permette l’apparizione dal nulla di piccole quantità di energia.
Me e forta eshte se si metafore per te kuptuar Zotin eshte marre perhere energjia, nderkaq flutuacionet kuantike mbahen si shkaku i big bangut.”
ketu po ndryshon kuptimin e fjales kot per retorike. asgjeja nuk ekziston dhe kaq. nuk mund te perdoret per te thene se “mungon dicka konrete, pra ska asgje”.
psh nqs ne nje kosh me gjarperinj ku ska lope ti nuk thua se ne kosh ska asgje, po ska lope. keshtu qe mos e kthe ne sofizem, se ske argument. edhe wikipedia nga ana tjeter sme duket burim informacioni. me kuante po ndertohen procesoret e brezit te ri te kompjutereve, gje qe dmth se mekaniken kuantike ne kundershtim me ca ide te cuditshme eshte e parashikueshme dhe e manipulueshme. se dikur dhe ata fetaret e pare flisnin per rrufete e zotit, dhe u desh ca pune deri sa te pastrohej injoranca. megjithese ka akoma njerez qe besojne ne rrufete e zotit..
“Persa i perket pjeses mbi krishterimin, thellohu vetem pak fare. E keqja eshte pasoje e vullnetit te lire te Adamit, ai eshte mekati fillestar.
Doktrina e krishtere e njeh qartesisht vullnetin e lire te njeriut.
Pastaj qe filozofikisht eshte nxjerre vullneti i lire si kontradiktor me vetite e Zotit ky eshte muhabet tjeter.
Doktrina e krishtere thote, qe ti ja ku e ke fjalen e zotit po te takon ty ta perqafosh, pra je ti qe zgjedh; ke te miren ke edhe te keqen, njeriu mund te zgjedhe edhe te keqen sepse ka libero arbitrio.”
ketu po nuk thua gje sepse vete doktrina qe thua ti se thote dicka, thote dhe dicka qe rrezon ate qe tha me pare, kjo eshte natyra idiotike e kristianizmit ku une te vras ty dhe e justifikoj me vargje, ste vras ty dhe e justifikoj me vargje.
mund te flasim tere naten se si kristianizmi nuk njeh vullnetin e lire sepse cdo veprim eshte i paracaktuar. nqs vetite e zotit bien ndesh me doktrinen atehere doktrina kristiane del se nuk besoka ne zotin e librit te vet… keshtu na dalin kristianet ose adhurues te ndonje zoti tjeter, ose ateiste, ose ne pergjithesi idiote…
“Mos i bjer kot ndesh rastesise, qe me big bangun kemi rastesine ne aksion. Fshehim injorancen ose jo eshte muhabet tjeter.
Gjithsesi edhe nese rastesia do shpjegohej me ane te ligjeve nuk eshte se fitojme vullnetin e lire, se ne fund te fundit nese i gjithe realiteti shpjegohet me ane te ligjeve atehere kemi perhere vullnetin e kushtezuar.
Njeriu iken nga meteori qe bie se ligji i mbijeteses i thote te ike.”
kurse ai qe vret veten i con telegram urimesh ligjit te mbijeteses.
deri tani po luan me fjalet kot sa per grricje me duket se ske ngritur ndonje argument. thjesht do me thene dicka kunder ateizmit e spo di nga ta kapesh. psh pse s’e pranon se njohja e sa me shume ligjeve te jep ty gjithmone e me shume mundesi manipulimi te realitetit, pra gjithne e me shume fushe veprimi per ate “vullnetin e lire” qe s’e kemi?…
se duke ditur qe shkelmi im ia thyen nofullen atij serbit te qoshja dyqanit, un kam me shume fushe te ushtroj vullnetin tim te lire se ai qe akoma nuk e di sa te forte e ka shkelmin dhe se si duhet sjelle shkelmi qe te thyeje nofullen. apo jo
nga ana tjeter kto muhabete e kuanteve do mund te perdoreshin dhe per te rrezu vete iden se cdo gje duhet me pas “krijues”. dhe ne logjike formale sperdoren dot si argumente pastaj se mund te thush ca te duash sa per te fol kot. nejse larg wikipedias se shkakton kancer
Shkruan njëherë poeti,
Vjershë, për një gjeldeti.
Për atë ai ka shkruar:
Është budall dhe i shëmtuar.
Në darkë po ky poet,
Ulur në një banket,
Kur gjelin e ka provuar,
Me bindje ka deklaruar:
Paska shije të mbrekulluar.
Harrojeni se çfarë kam shkruar.
Nga Bardgyl Mezini.
””Volteri ishte nje gjeni, nje nga ato shfaqje te intelektit njerezor qe ne cdo pikepamje pershpejtojne abdikimin perfundimtar te Zotit. Nga ata njerez qe nxisin fundin e historise.””
Mua me duket filozofikisht skarco, te pakten ne ‘Letrat Filozofike’ dhe ‘Enciklopedia’ qe kam lexuar e ku pretendon te jete filozof. Nuk do i keshilloja keto dy libra.
Pastaj fundi i historise eshte muhabet bajat.
””Ateisti i vertete eshte specie e rralle, por ai eshte Njeriu i pare dhe i fundit i Vertet.””
Qenka specie pa shume shpresa mbijetese. Si riprodhohet kjo specie ?
Ty Hyllin te lexoj gjithnje dhe nuk mund te them se jam ne gjendje te hyj ne debat per filozofine. Aq me shume qe debatimi ne kete blog kerkon nje periudhe maturimi dhe instruktimi teknik, domethene nje eksperience si komentues. Por lidhur me keto pyetje mire do ishte te pyetej Papa qe therret ne ndihme Volterin ne formulimin teorik te predikimeve te veta.
Une mendoj se ne driten e atyre qe u thane Ateisti mund te jete destinacion, keshtu qe…
Falemnderit.
””jo s’jam dakord tek kjo, perkufizimet dhe percaktimet me lart jane me te sakta se sa pegjithesimi qe po i ben ti, keshtu qe ska pse perdoret ky pergjithesim.””
Me te sakta sdo te thote me te verteta, gjithsesi une s’pretendova ta perkufizoj, thjesht doja te merresha me esencen, pasi sic e pohova atij koncepti si gjen dot forme te qarte e te prere e s’kam ndermend te merrem me formen.
””me ekzistencen e zotit merret logjika dhe shkenca””
Nuk merret shkenca me nje koncepte metafizike si , Zoti, shpirti, hyjnorja. Logjika po, vetem se logjika formale kerkon forme, Zoti ska forme, se po te kish forme do ishte i fundem.
””asgjeja nuk ekziston dhe kaq. nuk mund te perdoret per te thene se “mungon dicka konrete, pra ska asgje”. ””
Merru me Hajdegerin tek trajtimet e tij mbi metafiziken, ka kapitullin e pare mbi asgjene.
Sidoqofte edhe ti vete e perdor asgjene per shpjegimin e realitetit, ashtu sikunder une e te gjithe. Pa ‘asgjene’ nuk do shkonim asgje-kundi.
Asnjehere asgje-ja nuk nenkupton mohimin e cdo ekzistence, por vlen per ekzistencat qe na interesojne ose qe njohim.
Biles kur vritemi ndersa mjekojme plagen e parendesishme pergjigjemi :
-Cke ?
-Asgje.
Keshtu une mund te them ne nje dhome pa asnje send, se ska asgje, po nuk po mohoj cdo ekzistence (psh aty ka ajer) vetem ekzistencat qe me interesojne, sendet.
Parimin e papercaktueshmerise e njeh ti ?
I je futur cik si me pasion percaktueshmerise se cdo gjeje.
””’mund te flasim tere naten se si kristianizmi nuk njeh vullnetin e lire sepse cdo veprim eshte i paracaktuar. nqs vetite e zotit bien ndesh me doktrinen atehere doktrina kristiane del se nuk besoka ne zotin e librit te vet… keshtu na dalin kristianet ose adhurues te ndonje zoti tjeter, ose ateiste, ose ne pergjithesi idiote…””
S’flasim dot gjithe naten se nuk e njeh. Gjithsesi perseri po flet mbi cte do qejfi ty dhe jo cfare thashe une.
Une thashe qartesisht qe vullneti i lire shkencerisht eshte i zbrazet, sepse cdo gje qe e quajme vullnet i lire, del qe ne thelb te jete i kushtezuar nga ligjet dhe rastesia.
Ndryshe eshte per doktrinen kristiane.
Aty njeriu vihet perballe nje Qenie Supreme qe ka vendosur gjithe ligjet, qe eshte vullnet i lire ne formen e kulluar.
Njeriu nuk i qendron me vullnetin e tij pasiv, perkundrazi eshte pajisur me vullnetin e lire, pra njeriu eshte ne gjendje te dale mbi ligjet e Qenies Supreme.
Pra ne cfare njeriu deshiron del te kete nje pjese qe eshte e pakushtezuar nga ligjet e Zotit.
Duke qene se njeriut i vjen ‘shpirti’ i cili eshte njesi absolute, pra nuk varet nga prinderit e tij, nga materialja, nga ligjet e natyres (te cilat shkencerisht e bejne krejt vullnetin te kushtezuar) atehere edhe vullneti i lire e ka nje kuptim te kulluar, dhe po vete ‘Individualiteti’ duke qene se varet nga shpirti i cili eshte unik, ka nje kuptim te kulluar.
Ndryshe shkencerisht as individualiteti ska ndonje kuptim te kulluar, sepse varet plotesisht nga ‘teresia’, totalitarja.
Shkenca eshte ne thelb totalitare, rastesia eshte koncepti i fundit qe mundeson mosdaljen e totalitarizmit shkencor.
Sapo shkenca te munde rastesine, gjithcka do kete ligjin e vet dhe per konceptin e lirise do vuajme si qeni, per ta mbajtur koncept aktiv, pra si koncept domethenes per jeten tone dhe jo nje ‘kalk per joracionalet’.
””deri tani po luan me fjalet kot sa per grricje me duket se ske ngritur ndonje argument. thjesht do me thene dicka kunder ateizmit e spo di nga ta kapesh. psh pse s’e pranon se njohja e sa me shume ligjeve te jep ty gjithmone e me shume mundesi manipulimi te realitetit, pra gjithne e me shume fushe veprimi per ate “vullnetin e lire” qe s’e kemi?…”’
Po ta shpjegoj imteisht pse eshte e kunderta, edhe pse per vete do ndaloja me gjithe qejf tek postimi me xyz.
””Çdo individ duhet parë si qënie unike, me problemet dhe kërkesat shpirtërore të veta specifike ndaj të cilave nuk mund të ofrohet më zgjidhja shabllon e një zoti.””
Nuk e sheh dot racionalisht. A e ke vene re kot per sport qe ne deshirojme shpesh cfare shohim ne reklama ? Ne po na shtojne deshirat e nevojat. Ai miku te mbush mendjen se ti ke nevoje per x gje dhe ti nepermjet nje deshire te injektuar shkon dhe ushtron vullnetin e lire, duke e blere ate gje.
””’por gjithashtu tregon dhe një mënyrë të ndryshme më të fortë se zoti që këta kanë zgjedhur të identifikohen. Kështu, këtu mund të hidhemi te marksizmi që identifikon grupet shoqërore sipas klasave sociale përkatëse në të cilat ndodhen””
E ti marrsha t’ligat, aty do vemi tek marksizmi. Si thuhet, perkatesia fetare eshte irracionale, ndersa perkatesia klasore deshmon per ndergjegjesim, pra kendeveshtrim racional te asaj qe je.
””Si i bie? Nuk duhet të mohojmë fenë, se përndryshe na ikën vullneti i lirë për shalësh? ””
Po ta fal punen e ikjes se dritave, po nuk mund te mos ve re qe me ke bere nje pyetje qe ste ka hije.
””’Shkenca nuk përjashton spiritualizmin, apo metafizikën, që është krejt jashtë fushës së saj. Madje as reket që ta bëjë këtë gjë aq më keq të pretendojë që ta marrin seriozisht – krejt ndryshe nga feja, apo jo?””
Nuk me the ndonje kunderargument, nga ana tjeter dihet qe c’eshte metafizike perbuzet nga shkencoret.
Po ashtu dihet qe shkencetaret fusin hundet vazhdimisht ne konceptimin e realitetit, i cili per arsye te kuptueshme (dhjetra mijera vjet konceptim fetar) eshte i ndikuar fuqimisht nga feja. Nuk te ben cik pershtypje qe ekzistencializmi lindi me shkelqimin e shkences ?
Vullneti i lire nuk eshte shpikur nga krishterimi se ka qene edhe me pare psh tek mitologjia greke, por doktrinen e libero arbitrio e ka sjelle krishterimi, te perpunuar ne detaje.
Pastaj qe ka kontradikta ne vetvete kjo sic e thashe dihet, por ti e di si i zgjidh vete krishterimi keto kontradikta: Rruget e Perendise jane te pafundme.
Sidoqofte te ftoj te ripohosh edhe vete (si njehere e nje kohe), se pa absoluten kerkimi i relatives behet thuaj i pamundur.
Edhe ne tezat shkencore po nuk nxorre nje pohim nga ‘xhepi’, per ta vertetuar me ane te eksperimentimit nuk shkon asgjekundi.
””Une mendoj se ne driten e atyre qe u thane Ateisti mund te jete destinacion, keshtu qe… ””
Destinacion per ‘un divenire’?
Per ateistin duhet rene njehere dakort cfare eshte. Nje koncepti i duhet nje perkufizim i qarte dhe e prere, jo ne 10 veta, 10 perkufizime. Eshte bere si koncepti i Zotit, i paperkufizueshem.
Problemi eshte se ndersa nje perkufizim nuk mund te na thote gjithcka, por vetem perberesit thelbesore identitare, del gjithmone njeri qe kap ndonje perberes jothelbesor dhe e kerkon ne perkufizim duke hapur nje debat me vete, pse ky i joti eshte thelbesor e ky imi jo.
Njesoj si tek puna e identitetit, del J. e thote sportin e dua ne perkufizimin e identitetit te shqiptarit.
Keshtu qe ne driten e ketyre qe u thane, ne s’arritem ta perkufizonim dot ateistin, prandaj mund te jete destiancion po aq sa mund te mos jete. Ne radhe te pare i duhet te jete i perkufizuar.
Falemnderit!
hidhi një sy.
http://www.forumishqiptar.com/showthread.php?t=69890
Hyllin, ajo puna e libero arbitrio te krishterimit do te kishte kuptim vetem nese pasoja e mosbesimit, pas vdekjes, do te ishte asgjesimi (annihilation). Mirepo per bela s’me rezulton qe Kisha (apo Kishat?) ta kete predikuar ndonjehere kete gje, perkundrazi ka predikuar, dhe predikon, se pasoja eshte tortura e perjetshme, zjarri ne ferr. Dhe kjo, me duket mua, zhvlereson sakaq libero arbitrio, sepse kush eshte ai budalla qe kundershton te beje ata cka i kerkohet (ne kete rast, te besoje) kur ka pisqollen te koka (ne kete rast, ferrin)?
Cfare kuptimi ka te diskutohet per libero arbitrio ne fushen morale, kur diskutimi fillon me pisqolle?
Nuk mendoj se krishterimi do ta kish pasur suksesin, apo ate “bukurine” qe thua ti, qe pati ndermjet 400 dhe 1900 pa ekzistencen e asaj pisqolle.
Thjesht nje mendim.
Do te kisha dashur qe diskutimet ti kishin drejtuar “projektoret” e tyre me teper drejt ateizmit shqiptar, mbi te cilen terheq vemendjen Xhaxhai, se sa mbi kategorizimin dhe natyren e kesaj dukurie.
Ateizmi eshte nje hap ne evolimin e besimit fetar, ne te cilin, kam pershtypjen, nuk arrihet me te rene shkurt.
Po keshtu mund te thuhet per agnosticizmin. Jane keto dy shkalle ne evolimin e besimit ne te mbinatyshmen tek te cilat njeriu arrin mbas shume e shume perpjekjesh dhe vitesh. Dhe une mendoj se ato kane natyre personale dhe jo kolektive. Ne kuptimin se nuk ka nje popull te tere ateist apo agnosticist. Teizmi eshte pjese e psikes se njeriut e formuar dhe e mekuar qe ne femijeri te races se tij.
Me teper se sa afetar, dhe ca me pak ateist apo agnosticist, shqiptaret mua me duken me teper se jane animiste. Nje animizem ky jo folklorik apo etnografik, si ne kultura te tjera, por i pranishem dhe i trupezuar ne shume elemente te kultures sone te perditshme,e gjalle, e prekeshme, e cila merret, jepet, trashegohet dhe shoqeron shume e shume shqiptare ne jeten e tyre.
Arleta ishte nje fqinja ime, me origjine portugeze. Brenda nje kohe te shkurter, mbas nje semundje te rende ajo nderroi jete.Ceremonia mortore u mbajt ne nje kishe portugeze, simbas ritit katolik, ne portugalisht. Kisha ishte plot e perplot, me njerez qe derdheshin jashte deri ne rruge. Ndersa zhvilloheshin te gjitha etapat cermoniale, ato shoqeroheshin me lutje shume te shpeshta. Njera nga ato ishte me e gjate se sa te tjerat, dhe arsyeja qe me ka ngelur ne mend eshte se per mbi 5 minuta qe vazhdoi, fjala mbizoteruese ishte “Maria”, e cila perseritesh ne cdo dy-tre fjale. Kur ceremonia mberriti ne kete pike, turma jashte kishes, qe deri ne ate kohe ishte me e gjalle dhe me e zhurmshme se sa c`e donte momenti, e nderpreu shkembimin e te rejave, dhe te gjithe bashkuan duart perpara, ulen kokat, dhe perserisnin ne unison te gjitha fjalet e lutjes, me “Maria”-n qe mbizoteronte mbi gjithshka. Une shikoja thuajse me cudi perreth. Njerezit ishin from all walks of life. Por fjalet i dinin te gjithe. Seriozitetin e momentit e dinin dhe e pranonin te gjithe. Nje gje e padukshme, e pa prekshme, por e plotpushteteshme bente qe mbi 500 vete te linin menjane deshirat e tyre, dhe me vullnet te lire te grumbulloheshin ne nje vend, te recitonin ne menyre te kordinuar te njejtat fjalen, dhe te silleshin ne nje menyre te parashikueshme.
Ne cfare kushtesh do te mundeshin shqiptaret te reflektonin nje menyre te tille te sjelluri?
Qe shqiptaret te pranonin te silleshin ne te njejten menyre, 15 mije km larg vendit te tyre, atyre do tu duhesh, tek e pakta, te kishin mesuar qe ne momentet e para te jetes se cfare eshte kisha, rregullat e saj, kerkesat e saj, nevojat e saj, kushtet e saj, te kishin studiuar e mesuar literaturen e saj, sa te ishte e mundur, ta pranonin me bindje kete strukture te pushtetshme, ta respektonin, ta trashegonin, ta mbronin dhe ta mbeshtesnin qofte edhe pa reciprocitet etj etj. Kete gje duhet ta perserisin me breza e breza me radhe, pa u lodhur, pa u merzitur e pa u ankuar.
Per nga shtrirja, i vetmi fenomen i ngjashem mbar shqiptar qe mund te krahasohet me ate cfare mund te paraqese nje shoqeri e bashkuar nen te njejten fe, eshte nje sinkretizem atipik, me nje nenshtrese ushqyese te mbeshtetur ne superstiocion, animizem dhe paganizem. Nje shqiptar katolik, mysliman dhe ortodoks ndofta nuk mund te dine lutjet e njeri-tjetrit, ritet dhe zakonet e njeri tjetrit, por ama te gjithe dine se cfare eshte syri i keq, cfare jane zanat, shtojzovallet, xhindet, shpirtrat e keqinj dhe te mire. Nje fshatar ne Kabash , Babine, Burgajet apo Cike mund te mos dije te recitoje “Pater nostrum” apo tu pergjigjet “Adhan”-eve te hoxhes, por do te dije te thote se kush eshte vend i mire dhe vend i keq afer apo larg fshatit te vet, kush demton e kush ndihmon me syrin e keq, cfare behet e cfare nuk behet ne fshatin/ zonen e tyre, kur priten thonjte, ku hidhet uji i piste apo i nxehte, ku te shitonjne Zanat, e ku ato te mbrojne,etj, etj te kesaj natyre.
Nje realitet i tille do te ishte i veshtire si per tu kuptuar ashtu edhe per tu pranurar, nese nuk do te vihesh ne nje kontekst historik. Dhe 45 vjetet e komunizmit jane te pamjaftushme per ta spjeguar qofte ate qe mungon, qofte ate qe eshte e pranishme. Nen kete kontekst/prizem, mendoj se do te ishte ne gjendje te behesh me e kuptueshme ajo cfare perpiqeshin te thonin rilindasit ne shek, 19. me idene e tyre se “feja e shqiptarit eshte shqiptaria”. Kjo ideologji u krijua nga njerez me po te njejtin edukim, formim dhe botekuptim qe paten elitat te cilate moren persiper krijimin e ndergjegjeve kombetare ne Itali, Greqi, Serbi, Kroaci, Rumani, Bullgari etj, etj, Dhe zgjedhja e shqiptarizmit si fe e shqiptareve per mendimin tim do pare si nje zgjedhje koshiente, e bazuar ne nje njohje te detajuar te realitetit ne vend dhe jo si nje perpjekje e deshtuar, efektet e te ciles ndihen edhe mbas 150 vjetesh.
Portugezeve, por edhe edhe europianeve te tjere iu desh mbi 1500 vjet per te punuar “token” e tyre dhe per te realizuar qe 500 vete te dine ti kendojne te njejtes Marie ne nje dite vere diku ne Amerike te Veriut. Ne shekullin e 4, simbas shkrimeve te bishopeve te asaj kohe, 80% a Antiok-ut ne Siri , ishin pagan. Ne shekullin e 7, Gregori i Madh ankohesh se zonat fshatare te galeve ndiqnin besimet dhe ritet pagane. Por kisha, me rregullat e saj, kerkesat e saj, nevojat e saj, kushtet e saj, mesimet e saj vazhdoi si alternativa e vetme per edukimin e dhjetra e dhjetra brezave me radhe qe mesuan te binden e te sillen ashtu sic u thuhesh, shpesh kunder interesave te tyre, por gjithnje ne te mire te tyre.
Nga ana tjere kemi Ballkanin, i cili qe nga shekulli i 3 filloi te behesh bulevard i levizjeve te pafundme te te gjithe barbareve qe kerkonin te shtinin ne dore pasurite e Romes, si asaj te vjetres ashtu edhe te rese.Qe prej kesaj periudhe njihen rreth 50 pushtime te Ballkanit, te cilat si nje lum ne furi, e kthyen Ilirine dhe Thraken, simbas fjaleve te Prokopti, ” ne nje shkretetire skithase” , te shpopulluar, me qytete te shkaterruara dhe me popullsine dale maleve per te shpetuar vehten. Asgje nuk zuri “rrenje” tamam neper toka. Qyteterimi roman u shkaterrua plotesisht. Qyteterimi i krishtere u shkul pa zene mire, e qe ne moshe te re. Ne kushte te tilla, ne mungese te nje “dore” drejtuese, alternativa e vetme per nje shoqeri, ate shqiptare ne kete rast, ngelet perqafimi i asaj qe eshte me familjare, me e sigurte, me e qendrueshme: i gjithe set-i kozmogonise pagane, me qeniet e veta, me rregullat e veta, me boten e vet supersticioze dhe magjike, te cilen njeriu nuk e ndryshon dot, por meson ta njohe, respektoje e doje, duke qendruar jashte saj ( njesoj si ne pantheizmin grek apo ate romak).
Shqiptaret nuk behen dot as katolik, as ortodoks, as mysliman. Paten me qindra e me mijra vjet kohe per te provuar e per tu bere qofte njeri apo tjetri, por pa sukses. Brenda dites, simbas nevojes, ai mund dhe eshte ne gjendje te shnderrohet ne te tre variantet, por ne mbremje do te mendohet mire para se te prese thonjte, ne mengjes do te jete i bindur se syri i keqe te ze, dhe do t`i fuse femijes ne gjep nje thelb hudher kunder syrit te keq. Dhe mbasi te kete lexuar Biblen apo Kuranin, ka shume mundesi qe gjyshi apo gjyshja do t`i mesoje se si lexohen shenjat ne kocken e shpatulles te kafshes se radhes.
””Nuk mendoj se krishterimi do ta kish pasur suksesin, apo ate “bukurine” qe thua ti, qe pati ndermjet 400 dhe 1900 pa ekzistencen e asaj pisqolle.””
Pisqolla ka te beje me pushtetin,me praktiken, po flas per teorine.
Hegeli tek filozofia e historise thote dicka qe ndoshta mund te ndihmoje te kuptohet rendesia e kesaj doktrine te vullnetit te lire.
Greket e lashte, thoshte, pavaresisht zhvillimit te madh te mendimit, nuk arriten te kuptojne se shpirti ‘ne’ e ‘per’ vetvete eshte i lire, keshtu qe edhe mendimtaret me te medhej greke e quanin normale skllaverine .
Tani une besoj se nese ne vendosim qe thelbi yne eshte materia, atehere duke qene se materia ‘ne’ e ‘per’ vetvete eshte e kushtezuar, jemi duke pranuar nje realitet ku skllaveria nuk eshte jashte rendit logjik te gjerave.
Kur darvinizmi, teori shkencore me nam, u vendos te hyje ne shoqeri, duke i dhene jete darvinizmit social (dhe percaktueshmerise sociale),na ofroi nje konceptim te realitetit mjaft te diskutueshem.
Me cfare mjetesh u sulmua dhe sulmohet kjo teori? Pikerisht me mjete te trasheguara nga konceptimi fetar i realitetit.
Problemi kryesor ne praktike do ishte zgerlaqja e parimit te pergjegjesise vetjake, sepse nese vullneti i lire nuk pranohet si koncept absolut, atehere ska kuptim te flasim per pergjegjesi vetjake.
Qe vullneti i lire te jete nje koncept absolut dhe te prodhoje deduktime racionale, ka nevoje per nje Qenie absolute.
Ceshtja nuk lidhet me krishterimin ne pergjithesi, por me ekzistencen e vullnetit te lire, kaq te nevojshem per te jeten.
Prandaj mendoj, se Zoti duhet marre si aksiome ose thjesht si e marrin masonet, si Arkitekti, pastaj nuk ka pse ti lihet ne dore krishterimit apo islamit apo cfaredo feje.