Pavarësisht nga origjina, kultura pop gjithnjë synon të jetë globale; por shpesh këtë e realizon vetëm duke imituar modele që i kujton si globale por që shpesh janë krijuar dhe kolauduar në SHBA – p.sh. muzika rap, ose moda e adoleshentëve ose teknikat e montazhit në televizion. SHBA rrezaton anembanë globit edhe produkte kulturore që nuk kanë origjinë amerikane, p.sh. muzikën salsa ose tatuazhin ose përdorimin e teknologjive të reja të dëfrimit (p.sh. MP3). 

Imazhi i globit brenda kulturës pop ngjizet sipas ligjësive të kësaj kulture, pa iu bindur ndonjë respekti për të vërtetën ose së paku nevoje për realizëm; dhe vetë multikulturalizmi, të cilin e gjen tashmë të afishuar si vlerë në misionet dhe vizionet e të gjitha shumëkombësheve globaliste, nuk është më autentik sesa buzëqeshja shumëngjyrëshe e fëmijëve shumëracialë në reklamat e United Colors of Benetton.

Në filmat e Hollywood-it, etnitë dhe kombësitë jo anglo-saksone shpesh reduktohen në aroma gjuhësore ose theksa; në rrugët e Manhattan-it imazhi i globit mishërohet në mënyrë më elokuente nga qindra restorantet etnike sesa në emrat e pashqiptueshëm të shoferëve të taksive, karrocierëve të pajtonëve në Central Park ose radhët e zhurmshme të qendrave të ndihmave sociale; muzika lounge e bareve hip huazon tone muzikore orientale ose indiane, duke u nënvendosur një beat monoton, por të domosdoshëm; dhe gjithsesi të barasvlershëm me vulën e policisë kufitare në pasaportë. Duket sikur kjo kulturë pop kaq globale nuk mund të komunikojë me kulturat e tjera, etnike ose kombëtare, përveçse duke i stereotipizuar deri në karikaturë.

Kur kam ardhur në New York, kam dëgjuar për herë të parë për praktikën e çthonjëzimit të maceve (declawing), një hap më tej për t’i shndërruar këto kafshë krenare në orendi shtëpijake, të njëllojta me jastëqet e divaneve ose pantoflat. Nuk e kuptoj se çfarë i mbetet një maceje pasi i shkulen thonjtë, ose pasi mënjanohet rreziku i të gërricurit, që zakonisht vjen së bashku me të fërkuarit e kokës ose të barkut (ndoshta vetëm dhëmbët për të kafshuar, por ato dhëmbë i quajmë “të qenit” jo “të maces”); për mua praktika është gjymtuese, madje mizore. Gjithsesi, ka diçka të përbashkët midis çthonjëzimit që u bëhet maceve dhe çthonjëzimit që u bëhet kulturave “të tjera”, për t’ia bërë të pranueshme ose jokërcënuese qytetarit global.  

Idealisht, brenda kulturës pop kulturat e tjera ekzistojnë si diorama, ose produkte të paketuara në raftet e supermarket-it global – çka e shembëllzon parku Epcot në Disney World (Orlando, Florida), ose marrëzitë e kopjimeve, riprodhimeve dhe simulimeve në Las Vegas. Në hotel “Venice” të Las Vegasit, p.sh., deri edhe vozitësit e gondolave në kanalet artificiale brenda në foyer të hotelit janë rigorozisht italianë etnikë dhe këndojnë “O sole mio”, në një kohë që në Venezia vetë ka shumë gjasa që një pjesë e gondolierëve të jenë tashmë rumunë ose marokenë. Ideja është që komunikimi me kultura të tjera t’i dëfrejë turistët; por kjo ide gjithnjë realizohet në mënyrë të tillë, që kulturat etnike t’u qasen vizitorëve me fytyrën e tyre shërbyese: restorantet, dyqanet e xhinglave, kovaçhanet, poçeritë dhe punishtet e qelqit, muzikantët folk me fyej dhe veshje artizanale në trotuaret, lagjet karakteristike të krijuara me fasada prej stukoje, miklimet robotike të vashëzave në hyrje dhe në dalje.

Përvetësimi shndërrohet kështu në një efekt anësor të stereotipizimit: Rusia është atdheu i Kazaçokut ose i vodkës; Brazili është një kartolinë nga Rio me femra madhështore në bikini; meksikanët mbajnë sombrero, këmisha të qëndisura dhe këndojnë mariachi; italianët dëgjojnë opera ose canzonette, qajnë dhe hanë spaghetti ose zitti; gjermanët pinë birrë në tryeza të gjata prej mense dhe përplasin këmbët; hollandezët mbathin këpucë druri dhe mjelin lopë në hije të mullinjve me erë; belgët hanë çokollatë dhe ruajnë fëmijët prej pedofilëve; spanjollët vishen si torero, kapardisen dhe luftojnë me demat; japonezët këndojnë karaoke dhe psonisin në Hello Kitty; irlandezët rrinë pa rruar, u bien gajdeve dhe rrihen me njëri-tjetrin në pub-et e gjelbra; argjentinasit kërcejnë tango. Për pasojë, edhe vetë kulturat përshtaten dhe e kuptojnë se çfarë duhet t’u ofrojnë turistëve: rusët vodkë dhe posterë të Leninit, meksikanët kapele dhe këmisha të bardha si të Zapata-s, spanjollët jelekë dhe qostekë torerosh…

Kësisoj, globalizimi i kulturës pop jo vetëm stereotipizon, por edhe e shtrëngon botën të rimodelohet sipas atyre stereotipeve.

Deri edhe aspekte më “serioze” ose abstrakte të kulturave të tjera përvetësohen të katandisura në praktika gjimnastikore ose rituale ludike, gjithnjë në funksion të zbavitjes ose të artit të kultivimit trupor. Joga indiane përfundon e tejshkruar si kurs ushtrimesh relaksimi, të emblematizuar nga pozicioni i lotusit, zakonisht marrë prej ndonjë femre me fizik balerine, gjithnjë me sy të mbyllur dhe krahë të hajthëm të harkuar hijshëm; kamasutra edhe kur nuk shijohet si pornografi, rishkruhet si terapi për çrregullimet dhe amullitë seksuale; artet marciale aziatike zhvishen nga kompleksiteti i tyre dhe aspektet asketike ose karakter-formuese, për t’u praktikuar në palestra lagjesh pasditeve; agjërimi si ritual i feve orientale rishfaqet si kurë për të humbur në peshë; aventurat gjeografike të udhëtarëve të shekujve XVI-XIX ripërfytyrohen si programe të parqeve safari, kësaj here krejt të fotografueshme; misticizmi hinduist përhihet në tituj madje në filozofi pjesësh jazz fusion luajtur me sitar dhe tabla; misticizmi tao përdoret për të shpjeguar fizikën moderne; imazhi gjithnjë fotozhenik i katedrales gotike si enciklopedi e kulturës dhe e botëkuptimit katolik rekrutohet për sfonde romanesh pulp ose videolojërash të dhunshme; sportistë kokëtrashë dalin në TV dhe flasin për karma dhe vibracione; leximet astrologjike thjeshtohen në horoskope gazetash dhe portalesh të Internetit. Vetëm ruleta ruse duket se e ka ruajtur ende autenticitetin, së paku në Las Vegas e tani vonë edhe në Wall Street.

Nga kjo prirje për çthonjëzim nuk ka shpëtuar edhe kultura shqiptare, së paku ajo pjesë që duam t’u tregojmë ose t’u shesim të huajve – veçanërisht vizitorëve, spektatorëve dhe publikut të huaj në përgjithësi. Kultura pop globale ende nuk e ka kristalizuar mirë stereotipin për shqiptarin, edhe pse figura e gangsterit brutal, të pamëshirshëm duket se po u imponohet varianteve konkurrente, po të gjykohet nga disa simptoma të kohëve të fundit në produkte pop të mirëfillta, si videolojërat ose filmat mainstream. Këtyre simptomave shumë autorë shqiptarë që u flasin të huajve u përgjigjen me mesazhe më të sofistikuara, por njëlloj ekzotizuese, të cilat kanë zakonisht të bëjnë me Kanunin të parë vetëm në aspektin e vet të gjakmarrjes, ose me virgjineshat dhe të tjera kuriozitete, që janë të tilla edhe për shumicën e shqiptarëve. Hapi tjetër, absurd por megjithatë logjik, do të ishte të lejoheshin madje të nxiteshin turistët për të vizituar kullat e ngujimit, të cilat tanimë janë bërë pjesë e peizazhit social kudo; por pa rrezikuar si Diana, gruaja së shkrimtarit Besian Vorpsi në novelën “Prilli i thyer” të Kadaresë. Megjithatë, në hartat e tanishme të kulturës pop, Shqipëria dhe shqiptarët mbeten ende tokë e panjohur, njollë e bardhë, ose hapësirë e paeksploruar, madje e kundërshenjuar me mbishkrimin HIC SUNT LEONES, që në lashtësi e në mesjetë përdorej për të lajmëruar mungesën e informacionit për vendin përkatës. Çka tregon edhe që shumë vizitorë të huaj, gjithnjë me vullnet të mirë por edhe viktima totale të kulturës pop, do t’i afrohen Shqipërisë me dëshirën për të gjetur atje të panjohurën, aventurën, ekzotiken, ose Luanët. Punë e tyrja gjithsesi; sepse nuk është detyrë, as mision i kulturës shqiptare që t’i sugjerojë kulturës pop globale mënyra për ta stereotipizuar.