Në një hartë gjenetike të popullsive të Europës, propozuar tani së fundi, vura re se shqiptarët e Shqipërisë (AL) dhe shqiptarët e Kosovës (KS) ishin pozicionuar relativisht larg njëri-tjetrit, në një kohë që shqiptarë AL, grekë dhe maqedonas gjendeshin praktikisht të stivuar së bashku; madje binte në sy që grekë dhe shqiptarët AL rezultonin veçanërisht të afërt.
Është hera e dytë që shoh se studimet gjenetike në popullsinë e Kosovës japin rezultate në dukje paradoksale – meqë kosovarët rezultojnë gjenetikisht qartazi të dallueshëm jo vetëm prej serbo-kroatëve, siç pritej, por edhe prej shqiptarëve të Shqipërisë, ose vëllezërve të një gjaku, siç nuk pritej!
Teksa i shihja këto rezultate, kisha nisur debatin, në mendje, me të gjithë ata që do të hidheshin ta kundërshtonin këtë rezultat nga pozicione thjesht parimore; duke shpjeguar se shqiptarë Shqipërie dhe shqiptarë Kosove janë “i njëjti popull”.
Pa llogaritur pastaj debatin tjetër virtual, me të gjithë ata që flasin, sot e kësaj dite, për një “racë shqiptare”, ndoshta edhe duke cituar udhëtarë anglezë të ngeshëm të shekullit XIX, ose të tjerë qejflinj e romantikë të shquar, por gjithsesi të pavlefshëm për temën tonë.
Studimet gjenetike të popullsive unë nuk i kuptoj mirë në detajet; por di që ka kompani serioze, në SHBA dhe gjetiu, që përkundrejt një çmimi të arsyeshëm, mund të të tregojnë sot prejardhjen gjenetike të stërgjyshëve të tu, të trashëguar në gjenet e tua – kaq përqind shqiptar, kaq përqind grek, kaq përqind vllah, kaq përqind goran, kaq përqind rom, kaq përqind hebre e kështu me radhë.
Nga ana tjetër, e kam të qartë dhe e kam trajtuar gjetiu në këtë blog, se kufijtë midis gjuhëve dhe gjakut nuk është e thënë të përputhen – dhe se në përcaktimin e përkatësisë kombëtare të një individi, gjuha merr përparësi ndaj prejardhjes etnike.
Megjithatë, nuk pres që hendeku gjenetik midis shqiptarëve të Shqipërisë dhe atyre të Kosovës, në qoftë i vërtetë, të përshëndetet së shpejti nga qarqet kombëtariste, të cilat nuk i pranojnë kësi lloj argumentesh, ose i denoncojnë si armiqësore, antikombëtare e të paguara nga shërbimet sekrete të fqinjëve.
Përrallë nga e kaluara
Para se të vijoj me këtë temë, dua të hap një parantezë dhe të rrëfej një histori që, në dukje, nuk lidhet fare as me racën shqiptare, as me gjakun tonë të shprishur.
Gjatë Luftës II Botërore, një seksion i posaçëm i RAF-it ndërmori një studim në shkallë të gjerë, për të përcaktuar shkaqet që çonin në rrëzimin e avionëve aleatë, gjatë misioneve të tyre në territoret e kontrolluara prej Aksit.
Studiuesit kontrolluan me mijëra avionë luftarakë që ktheheshin nga misionet, në aeroportet ushtarake britanike, dhe dora-dorës përpiluan statistika të pjesëve të avionit që goditeshin më shumë prej predhave të armëve kundërajrore naziste – bishti, krahët, trupi, motorët, helika e kështu me radhë.
Ideja ishte që, pasi të identifikoheshin seksionet e goditura më shpesh, të merreshin masa për t’i fortifikuar avionët pikërisht në ato seksione, për të parandaluar incidente të rënda në të ardhmen. P.sh. në qoftë se pjesa më e goditur ishte bishti, atëherë inxhinierët do të përpiqeshin ta blindonin bishtin, për të reduktuar dëmet nga këto goditje.
Megjithatë, një prej studiuesve, statistikan i njohur, e kundërshtoi me të madhe këtë ide, duke shpjeguar se nuk ishin pjesët më të goditura që duheshin blinduar, por pjesët më pak të goditura, duke filluar nga ato që nuk kishin marrë pothuajse asnjë goditje. Sipas tij, pjesët më pak të goditura ishin edhe më kritiket për mbijetesën e avionëve, meqë po të goditeshin atje, avionët kishte shumë gjasa që të rrëzoheshin.
Avionët që kthehen prej misioneve, shpjegoi statistikani, janë avionë që u kanë mbijetuar goditjeve; ndërsa ne duhet të shqetësohemi se ku janë goditur pikërisht avionët që nuk arritën të kthehen. Vërtet këtë nuk mund ta verifikojmë drejtpërdrejt, por ta do mendja që po të ishin goditur kryesisht në bisht e në krahët, nuk do të ishin rrëzuar; sepse shumica e avionëve të kthyer në bisht e në krahë janë goditur…
Shpata dhe dryni
Tani do t’i kthehem çështjes së rezultateve të studimeve gjenetike të popullsive të Europës – si duhet ta interpretojmë diferencën e konsiderueshme midis shqiptarëve të Kosovës dhe atyre të Shqipërisë?
Një mënyrë interpretimi, jo dhe aq intuitive, sugjeron që këto dy grupe shqiptarësh dallojnë kaq shumë gjenetikisht prej njëri-tjetrit ngaqë kanë jetuar prej kohësh pa ndonjë marrëdhënie të ngushtë gjenetike (lëvizje popullsish ose shkëmbime nusesh) mes tyre.
Vallë a nuk mund të përdoret kjo hipotezë për të kundërshtuar pretendimin, gjithnjë të diskutueshëm, të disa historianëve se shqiptarët e Kosovës janë vendosur në ato troje relativisht vonë – në kohët osmane, madje edhe më vonë akoma – të favorizuar nga autoritetet?
Sikur kosovarët të ishin rezultat i një ekspansioni demografik të shekujve të fundit, distanca gjenetike mes tyre dhe shqiptarëve të tjerë do të rezultonte praktikisht e papërfillshme. Që kjo distancë del, përkundrazi, e konsiderueshme, do të dëshmonte të kundërtën – dhe pikërisht që stërgjyshët e kosovarëve të sotëm kanë qenë pjesërisht të ndryshëm nga stërgjyshët e shqiptarëve të Shqipërisë.
Edhe afërsia gjenetike kaq e madhe e grekëve me shqiptarët e Shqipërisë (e cila konfirmohet rregullisht nga studimet gjenetike të krahasuara) më duket se konfirmon të dhënat historike; mes të cilave edhe dyndjen e arbërorëve në trojet e Greqisë mesjetare, ose rolin transportues të gjeneve, luajtur prej popullsive shtegtare të vllehëve.
Morali? Vetëm fanatikët nguten t’i hedhin poshtë rezultatet dhe hipotezat e ndryshme, pa i shqyrtuar me kujdes e pa i shoshitur interpretimet e ndryshme. Budallait hapi rrugën, thotë populli, me urtësinë e vet të pakufishme. Hapi rrugën vërtet, do të shtoja unë; por derën mbaja të mbyllur mirë.
Gjykim, jo shkencor i imi per fenomenin shqipetar eshte se eshte si nje fakt, dhe jo i sajuar.
Hipoteze; shqipetaret jane asimiluar historikisht si ne keto 18-te vitet e fundit ne greqi. Vetem se jo me kaq ethe si po shohim te ndodh para syve tane. Pra sa me thell te futesh ne greqi aq me shqipetar te asimiluar gjen, qe nga periudha e Heleneve, por me thekshem ne te bizantit. Kur periudha otomane kontrabalancoi bizanten filluan te peshojne si pjese me vete shqipetaret, apo edhe kombesi te tjera ne ballkan. Ne periudhen otomane elementi shqipetar ish dukshem i pranishem edhe ne rrethinat e Athines e jo me ne perendim e veri perendim te saj deri ne Janine. Pra eshte i dukshme-pranueshm studimi si rrezultat, per ngjajshmeri me ate te “grekeve dhe shqipetareve”, por sistemi i gjuhes mes tyre duket te kete nje hendek, hendek dygjuhesh, qe edhe kufijt i ka ne Kakavij edhe Kapshtice, dhe kerkojne te hyjne edhe me brenda teritorit te Shqiperise, dhe jo e kunderta, kufijt e shqiperise te ishin te pakten deri ne Patra.
Ndersa me Shqipetaret e kosovas, pervec dialektit, eshte gjuha e njejte qe njeheson te shqiperise dhe kosoves Shqipetare (A s’eshte gjuha element nga me te privilegjuarit/rendesishem te identitetit?) Ne rastin e Kosoves eshte evidentuar dhe shkruar shume keto 70-te-100-te vjetet e fundit, si eshte edhe ky 18-te vjetesh i fundit per emigrantet shqipetar kudo qe jane, pra ka filluar te hyj ne uje, zvogelohet, natyrshem edhe asimilohet, me llogjiken qe jan nje me grekun=grek per shqipetaret e shqiperis, dhe jane nje me X shqipetaret e kosoves=X. Jam i sigurt qe Xha s’injoron elementin Gjuh ne kete ngjarje, qe s’ka se si lind nje gjuhe “inferieore” ne mes te gjuhve superiore qe e rrethojne ate Shqiptare. Ashtu si flasin greqisht shume shqipetar, po ashtu mund te flasin shqip edhe shume kombesi te tjera. Nuk ndodh te flitet shqip edhe ne greqi, po ashtu edhe ne ish Jugosllavi, kjo eshte ne te miren e tyre. A’nuk do ish edhe ne te miren tone te mos flitej greqisht edhe jugosllavisht? Pyetja eshte referuar me “tone” dhe “atyre”, si rrjedhoj kjo teme eshte per te caktuar se kush eshte cfar, dhe problemi nuk zgjidhet pa problem. Puna eshte se ai qe zvogelohet-dobesohet, shancet jane edhe te asimilohet.
Ndjenja per te mos u asimiluar, e Shqipetareve ne kete mes, i ben te duket si Shqiptaromadh, ne nji kohe qe Grekrit kane hyre dhe bejne ligjin ne Tirane, pa u etiketuar si grekomedhenje. Te ishim te barabarte duhet te ishte e njejta gjendje edhe ne Athine, t’a benin Shqiptaret politiken e Greqise, por jo, ndodh vetem e kunderta.
Tendenca per te qene i miri i botes dhe i keqi i shtepise, duket te jete shume “Globalvillage” teori, po thuajse si “Qameti i madhe/katastrofa” ne profecite religjioze; tendence tjetersimi, jo e kendeshme per dinjitetin e dikujt imponuar dikujt tjeter.
Me fal xha xha po per cilin gjen behet fjale ?
Studimet gjenetike jane teper te koklavitura e cavalli-sfroza shkroi nje liber gjigandesk i cili vetem sa filloi studimin serioz te gjenetikes, dmth nje studim kompleks te te gjitha haplogrupeve.
Raca nuk eshte koncept i gjenetikes , por eshte kategori e antropologjise fizike.
Kur thuhet raca shqiptare nenkuptohet se ne antropologjine fizike ekziston nje bashkesi tiparesh fizike (jo biologjike) qe e dallojne nga raca te tjera.
Faktikisht nje fizionomi shqiptare verehet lehte nga te gjithe e ne popull arsyet jane nga kequshqimi.
Kjo race shqiptare ne fakt eshte nje dege e races dinarike(ilirike,epirotide,adriatike) e cila dallohet nga deget e tjera per nivelin e larte te brakiqefalise , me tosket rekord absolut nder dinariket e gjithe botes persa i perket indeksit qefalik ( 86-87 ndersa geget 85-86) .
Pra nuk mund te kercenohet raca shqiptare nga nje studim gjenetik, pasi eshte koncept i antropologjise fizike.
Gjenetika eshte dege shume e gjere pasi tek nje individ psh mua, mund te gjendet ndonje haplogrup i ngjashem me zezaket. Por kjo do ishte thjesht deshmi se para 100 mije vjetesh paraardhesi im dhe i zezakut ishin ngjitur apo deri edhe vellezer.
Kosova perben nje pellg me te cilin marredheniet e bregdetit shqiptar kane qene perhere gati zero, nderkaq ne More(peloponez) sipas nje prifti grek 300 mije nga 450 mije banoret e 1451 ishin shqiptare e nje pjese e mire e ketyre shkoi ne sicili (O moj e bukura More)
Faktikisht eshte folur e sterfolur mbi elementin arvanitas ne Greqi si element baze i etnosit te ri grek.
Ngjashmerite mund te jene fare mire si pasoje e elementit te gjere arvanitas ne greqi.
Persa i perket te tjereve duhet pare se per cilin haplogrup behet pjese, pra te dhenat jane shume te pakta per te ngritur ndonje hipoteze me te sakte.
Dienekes eshte grek, neqoftese ti xha xha nuk e di.
Besoj se nuk do te paraqese problem per kombetaristet nqs pranohet qe epiqendra eshte diku nga Kosova dhe popullata ka levizur nga veriu ne jug ku eshte nderzyer me popullata te tjera qe kane kaluar aty pari.
Qafirarnaut keto sinteza keshtu jane shume siperfaqesore.
Ne radhe te pare xhaxhai kur flet per ‘hendek gjenetik’ flet me siguri perndonje hendek haplogrupor e jo per hendek te vertete gjenetik.
Kavalli-Sforza ne Greqi ka pikasur disa haplogrupe evgjitesh, dmth nga afrika, tan nuk besoj qe keto haplogrupe negroidesh te gjetura ne greqi do lejonin hipotezen:
Hendek i madh gjenetik midis shqiptareve te bardhe dhe grekeve zezake !
Ne fakt po flitet ne rrethet shkencore per nje ndikim semitiko-kamitik jo vetem ne kulturen antike greke por edhe ne kombformimin e grekeve antike.
Teza se kane ardhur nga Kosova eshte teze rumunesh qe kerkojne me cdo kusht ti shpjegojne afersite e shqipes me dako-rumanishten duke i nxjerre shqiptare te ‘dakosur’, e afer dakise , pasi keshtu u kunderpergjigjen hungarezeve te cilet thone se rumunet kane ardhur nga jugu i Danubit,pra u sherben Rumuneve per t’iu kunderpergjigjur hungarezeve se zona poshte danubit na paskesh dhene shqiptaret keshtu qe ska gjasa te kete pasur rumune.
Eshte e habitshme sesi cdo popull ballkanik ka nga nje version specifik mbi origjinen shqiptare dmth ne 5 versione ballkanikesh nuk gjenden 2 njesoj e ne sulemi me shume qejf pas njerit version apo tjetrit.
Ne harten gjenetike une shoh 1 shqiptar dhe ndoshta 1 kosovar, qe eshte shume pak. Analiza dhe paraqitja ne harte e arrin qellimin ne vecimin e grupeve kryesore europiane dhe i vendos te dy individet ne vendin e duhur. Distanca relative midis shqiptarit dhe kosovarit nuk me duket e madhe por e perafert me ate te individeve qe i perkasin popujve te tjere.
Edhe sikur te kishim nje numer me te madh shqiptaresh e kosovaresh, ky plan midis ketyre dy komponenteve (PC1 dhe PC2) nuk eshte ai me i miri per te gjykuar a jane ata te ndryshem gjenetikisht midis tyre, apo me popujt e tjere. Arsyeja eshte se dy komponentet kryesore perdoren per grupimet e pergjithshme te variablave dhe si rrjedhim pasqyrojne karakteristikat e pergjithshme te individeve (kjo eshte edhe arsyeja pse autoret kane treguar vetem 2 komponente). Per shembull, PC2 vecon Ballkanin e te tjeret qe kane vlere pozitive te PC2 nga spanjollet dhe portugezet qe e kane negative, por nuk eshte aq specifik per te dalluar brenda Ballkanit (edhe sikur te perdorej me PC1). Ky rol do te luhej nga nje komponent tjeter (mundet PC3) qe do te perfaqesonte nje gjen apo group gjenesh qe i vecon popujt e Ballkanit mes tyre. Ky component mund te ishte pingul me planin a PC1 dhe PC2 dhe disa popuj mund te kishin vlere pozitive e disa te tjere negative, qe do te na jepte mundesine t’i dallonim qarte.
Per me teper, ka metoda te tjera statistikore me te pershtatshme per identifikimin e grupeve dhe gjetjen se cfare variabli i vecon si Cluster apo Discriminant Analysis. Roli kryesor i metodes se mesiperme, Principal Component Analysis, eshte te grupoje variablat dhe jo individet (megjithese perdoret edhe per kete qellim).
Lojtari me bere ta studioj me imtesi artikullin.
Kjo permbledhje ne fakt eshte ca e diskutueshme, pasi zona aspak homogjene ne antropologjine fizike permblidhen nen nje .
Psh Italia e jugut dhe Italia e veriut perbejne qartesisht 2 raca te ndryshme e paraqiten si italiane, pa llogaritur se i njejti bjond italian do ndodhej ne krah te kundert me nje bjond anglez,pavaresisht prejardhjes nordike te te dyja paleve.
Po ashtu nje gjerman i jugut brun jepet i njejte me nje bjond te veriut, nderkaq popujt brune jepen pergjithesisht ne vlera te uleta e bjondet ne vlera te larta.
Nderkaq afersite ballkanike duhet te shpjegohen me nje shtrese antike te njejte,pasi psh jugosllavet paraqiten ne te dhena shume ndryshe nga polaket e ruset, ku gjithsesi duhet te dallojme ruset bjonde nga ata te mongolizuar(Boris Jelcini) apo nga ata brune.
Ky studim me te qarte ka nje ndryshim (PC1) midis popujve brune te jugut te europes e atyre albine te veriut,pasi po te shikojme linja france-zvicer-austri-hungari perben nje ndarje midis shteteve bjonde qe ndodhen lart dhe atyre brune qe ndodhen poshte(vetem sllovaket jane poshte po autori e shpjegon se ka marre ne studim vetem nje sllovak, por vendi i sllovakeve teorikisht duhet te ndodhej ne krah ne cekeve e hungareve).
Me erdhi nje dyshim tek po lexoja interpretimin e grekut Dienekes:
As for the Greeks (GR), once again, they are placed between Italians and their northern neighbors, with Albanians (AL), a pre-Slavic Balkan population especially close, followed by Slavomacedonians (“MK”) and Bulgarians (BG). This is especially impressive given the small sample sizes (8 for Greece to 2 for Bulgaria). It appears that even individual members of ethnic groups “find their way” to the appropriate place of the map.
Kjo afersia shqiperi,greqi, maqedoni bullgari me kujton Megaloidene me kufij veriore, Shkodren-Shkupin-Burgasin(port bullgar). Po ashtu nuk harrohet te permendet ‘Magna-Grecia’.
Mesa duket thote edhe individet mund ta gjejne ‘rrugen e tyre’ sesa greke apo jo, jane …..
Pa dashur të spekulloj mbi qëllimet e hartës dua të tërheq vëmëndjen mbi një shtet me dy komunitete katercipërisht të ndryshëm nga njëri tjetri, Belgjikën. Grupuar në hartë nën grupin “BE”.
Për autorët e hartës dallimi gjenetik ndër një belgu frankofon e nje nerlandofon qënka i padallueshëm, ndërsa ai i shqiptarëve të Kosovës e Shqipërisë justifikon ndarjen e tyre në dy grupe.
Nuk e di për ju të tjerët por mua kjo harta më shkriu, apo siç i themi ne fshatçe, më dhiu.
Drit, harta i përket një studimi serioz, të botuar në një revistë serioze. Studimi mbështetet mbi të dhëna të mbledhura gjatë një studimi tjetër, përsëri të gjenetikës së popullatave.
Këto studime zakonisht i nënshtrohen një procesi të rreptë të “peer review”, dhe nuk hidhen dot poshtë me metodën shqiptare (ose fshatçe), siç po e bëjmë ne këtu.
Hyllin, Dienekes, që siç e vure re edhe ti është grek, më duket se i bën shërbim të madh antropologjisë greke, duke përmbledhur në blogun e vet të dhëna antropologjike, gjenetike dhe arkeologjike nga më të ndryshmet, që shpesh lidhen edhe me lashtësinë dhe prejardhjen e grekëve.
Unë ia ndjek shpesh blogun, edhe pse i shtyrë nga kurioziteti i kujt kërkon të mësojë, jo nga fanatizmi i kujt kërkon ta kapë tjetrin në gabim.
Gjithnjë më vjen keq që nuk ekziston edhe një Dienekes shqiptar, të cilin ndoshta do ta frekuentoja edhe më me dëshirë.
Por mua nuk më pëlqen fare kjo frymë stereotipizimi – aq më tepër që Dienekes rregullisht sjell në blogun e vet njoftime për studime të së tjerëve, jo të vetat.
Ma merr mendja që, në lashtësi, edhe të mençmit e ilirëve kështu stereotipizonin në blogjet e tyre për Aristotelin e për Herodotin…
XhaXha,
As vërejtja që bëra unë nuk hidhet dot poshtë me një “Appeal to authority”.
Si shpjegohet që një valon (belg frankofon që flet e ecën si një francez) e një flamand (belg nerlandofon që flet e ecën si nje hollandez) konsiderohen si një grup i vetëm?
http://strangemaps.files.wordpress.com/2008/08/geneticmapofeurope.jpg
Nuk ka rrace belge (përveç “belgian shepherd” natyrisht).
Drit, për fat të keq nuk komentoj dot hollësi të artikullit ose të metodës, sepse nuk jam i fushës.
Megjithatë, them se bëjmë mirë të supozojmë se autorët e artikullit nuk janë budallenj.
Po xhaxha po i ben sherbim te madh antropologjise greke Dienekes. Ka disa vite qe e njoh kete ‘artist’ . E quaj artist pasi ka nje aftesi mahnitese perpunimi te materies, i nisur nga nje ide origjinale qe ka ne koke. Materia perbehet nga te dhenat antropologjike e gjenetike ndersa ideja eshte se na paskesh nje race greke e kuptohet lehte pse e quaj artist.
Nga ky artist kam lexuar para disa vitesh se doret na paskeshin qene dinarike me prove te pakundershtueshme sfakiotet e kretes keshtu qe iliret ne fakt kane qene te races greke meqe dinarike.
Nuk e di tani mbase e ka modifikuar qendrimin, por me beri mjaft pershtypje ky interpretim asokohe.
Autoret e artikullit ‘nuk’ kane bere nje studim specifik por kane hedhur nje hipoteze te bazuar ne studimin e shume pak individeve,psh sllovak vetem 1 po ashtu shqiptar sbesoj se ka studiuar me shume.
Po te behej nje studim i tille ne antropologjine fizike, ka shume gjasa qe italianet te dilnin nordike e gjermanet mediterranide apo alpine, mjaft te kapje ‘padashje’ disa individe.
Per momentin Kavalli-Sforza eshte autoriteti me i madh ne studimet gjenetike e per ate midis grekeve dhe shqiptareve ka dallime te medha,pra ne kundershtim te plote me kete artikull.
E ai autor ka bere dicka si 4 volume.(Kam gjetur vetem nje volum, por eshte teper teknik keshtu qe qorrazi me duhet te besoj ne perfundimet e tij)
Menyre tjeter e te parit, te te njejtit problem.
http://www.guardian.co.uk/world/2007/jun/18/italy.johnhooper
Po sikur genetic mapping tu behesh skeleteve te gjetura ne varret e vjetra?
Ateher popullsia, ishte me pak e perzier se sa c`eshte sot.
Duke e lexuar artikullin pa u futur ne detajet teknike dhe duke pare harten, te krijohet pershtypja se ka si qellim te tregoje perafersine gjenetike me ate gjeografike te popujve kryesore te Europes dhe ben nje ndarje ne vija te trasha te tyre, dhe e ben mire. Nuk duket se pretendon te beje ndarje me te holla, si ajo midis shqiptareve, kosovareve, maqedonasve, serbeve, grekeve, dhe autoret jane te “kenaqur” me faktin qe ato dalin afer me njeri tjetrin ne harte.
Fokusi i tyre eshte Europa se po te ishte Ballkani do tu duhej nje numer me i madh nga cdo popull (jo 1 shqiptar e 1 kosovar) dhe grupe gjenesh te tjera qe mund t’i vecojne keta popuj.
Me nje fjale, nga rezultatet e ketij artikulli nuk mund te ngrihet hipoteza (ose ajo pjese e hipotezes qe bazohet ne artikull) se shqiptaret jane te ndryshem nga kosovaret apo popujt e tjere te zones, jo se artikulli nuk eshte i mire por sepse nuk jep prova per ate hipoteze. Nje hipoteze e tille do te ishte me e qendrueshme po te ngrihej ne baze te nje studimi qe shtron ate pyetje dhe ka si fokus ato popuj dhe zonen e tyre.
Lojtari shkruan:
Lojtar, ekziston edhe një studim më i hollësishëm për Europën juglindore, edhe pse unë nuk jam në gjendje të shpjegoj se çfarë rëndësie kanë pikërisht “bashkëlidhjet e frekuencave të haplogrupeve” – them se duhet të kenë rëndësi, derisa zgjidhen si objekt studimi krahasimtar.
Studimin mund ta gjeni në këtë faqe:
http://dienekes.blogspot.com/2005/08/haplogroup-frequency-correlations-in.html
Po të zbrisni pak në faqe, do të gjeni dy diagrame: në të dyja pozicioni i shqiptarëve të Kosovës nuk rezulton atje ku pritej – madje në të dytin çuditërisht i veçuar prej popujve të tjerë të marrë në analizë, në një kohë që shqiptarët, grekët dhe kalabrezët (e diçka më tej italianët) dalin shumë të afërt.
Si ta interpretojmë këtë?
Lojtari:
“krijohet pershtypja se ka si qellim te tregoje perafersine gjenetike me ate gjeografike te popujve kryesore te Europes dhe ben nje ndarje ne vija te trasha te tyre, dhe e ben mire.”
Po, por është e pamundur të anashkalohen standardet e dyfishta që përdoren nga autorët si dhe një fakti që kanë bërë një “sampling”.
Më lejo të shpjegohem:
1) Nëse grupit BG dhe RO i lejohet zhvendosja nga pozicioni gjeografik, perse nuk perdoret i njejti standard dhe per grupin BE? Nëse autorët do te kishin ndjekur të njëjtën llogjikë BE-ja duhej të paraqitej e ndarë ne dy gjysëm rrathë, njëri i vendosur mbi FR-në dhe tjetri mbi NL-në.
2) Sampling? Cila është arsyeja për të bërë sampling për këtë studim? Nese gjith çka duam të tregojmë është ajo që studimi pretendon, arkivat gjenetike kanë boll material në për cilindo popull. Jo vetëm që kanë material të bollshëm, por e kanë dhe të tipizuar. Sepse ka probleme me sampling, psh. po ta kishim bërë sampling tek pesmetkatçi dhe të kishim qëlluar mbi një anglez, do ta kishim AL-në nga ana tjetër e aksit, ashtu siç kemi në hartën në fjalë BG-në dhe RO-në mbi Itali.
Për të kuptuar hartën nuk ka nevojë tia kemi haberin nga gjenetika, por nga politika.
””Për të kuptuar hartën nuk ka nevojë tia kemi haberin nga gjenetika, por nga politika.”’
Drito me lejo te ta vjedh kete fraze,pasi mendoj se eshte me perdorim te gjere….
Po tek i njejti blog , kemi nje harte po kesaj radhe te nje haplogrupi tjeter i cili ka si baze kosoven,shqiperine,maqedonine e greqine e pastaj vale vale perhapet ne europe.
Ne fakt ate harte e kam pare ne nje vend tjeter, me te madhe dhe epiqendra e haplogrupit ishte Kosova ndersa ne Greqi pervec ne veri ne pjesen tjeter haplogrupi ishte shume i dobet.
Sigurisht qe Dienekesi ka arsye te veta per te futur greqine ne ate harte, duke e sjelle aq te vogel saqe vertet mendon se edhe greqia ben pjese.
I interesuar si te gjithe te tjeret e kesaj bote, jam marre me shume kerkime lidhur me ceshtjen me siper.
Studimet gjenetike jane deri me sot ato qe japin rezultatet me reale,se cdo studim tjeter historik apo arkeologjik,sepe ne fund te fundit nga keto te fundit ke ne dore vetem pjeseza e copeza te nje puzzle qe eshte shperbere qindra e mijra vjet me pare, ose qe qellimisht eshte shtremberuar ne shekuj ne varesi te interesave te grupimeve te ndryshme.
Kurse studimi gjenetik, eshte deri me sot ai me shkencori, dhe duan apo s’duan interesa te ndryshme te dalin te ndryshme, ato nuk te pyesin fare dhe ta tregojne te verteten njesoj sikur te mund te ktheheshim realisht ne kohe.
Qe te mos zgjatem,dhe nga shume e shume burime te tjera, kam pare,edhe pse nuk mund te jem une qe ta trumbetoj, qe veriu dhe jugu i Shqiperise jane te populluara nga popullsi te ndryshme! Pike!! Eshte veriu qe huazoi ca shqip e ca sllavisht, dhe per kete te mos me kundershtoje njeri se e dime mire sa e marrim vesh nje fshatar verior kur flet. Lere pastaj kulture te vjedhur.
Keq ju vjen, po jane popullsi e mbledhur gjate omanizmit, dhe u perdor si tumor per te zhvendosur popullsi tjeter.
Ajo pjese e shqiptareve te sotem qe dalin te afert ne gen me greket e sotem, me hidherim te madh ju verteton se popullsia e viseve te epirit historik ka qene nje dhe vetem nje! Nese ndodhen asimilime dhe ndarje ne gjuhe nga te dyja anet, ne vijim te shekujve, geni ishte ai qe ngeli i pandryshueshem, sepse ai eshte i pandryshueshem kollaj.
Propagandat e genjeshterta te perdorura mbi popullsi injorante, pseudohistoriane qe shplajne truret e njerezve, e shfrytezojne ndjenjat e tyre patriotike per t’i bere ata te ndihen krenar me te vetmin virtualitet qe mund te te jape pak krenari ne kete bote, dalin nje bllof perballe nje te vertete shkencore te tille!!
Une ju keshilloj te lexoni nje shkrim te fundit te Arben Xhaferit, i cili shume drejt fakton sesa gabim eshte te projektohet e sotmja ne menyre shabllone ne te kaluaren.
Ne flasim per shqiptare e greke te lashte, sikur te flasim per gjyshen tone qe e njihnim dje, duke harruar injorancen tone te papare qe e sotmja s’ka asnje lidhje me te kaluaren. Qe keto ndarje qe bejme ne sot, ne te kaluaren nuk kane ekzistuar si koncept.
Me vjen mire qe sado vone, gjithmone ka mekanizma qe nxjerin ne shesh te verteten sic eshte, sepse e verteta eshte si nje diamant, kudo qe te ndodhet, ngelet diamant!
Kuptohet qe kjo e vertete do te kete efektin e saj te te gjithe tru-shplaresit e te gjitha viteve e sistemeve, e do t’i beje ata te shkumezojne njesoj si do shkumezonte dikush kur te merrte vesh qe copa e xhamit qe hodhi poshte, ishte nje diamant i pacmuar!
Ç’hartë gjenetike e popullsive na qenka kjo që paraqet gjenetikisht si homogjenë popuj që në fakt janë mjaft heterogjenë, si psh. rusët, turqit, po deri diku edhe grekët (të marrim vetëm tre shembuj), ndërsa shqiptarët e Rep. së Shqipërisë dhe Kosovës i paraqet si të ndryshëm në mes tyre? Republika e Shqipërisë dhe Kosova mund të jenë dy etnitete të ndryshme politikisht, por ama popullsia që jeton në të dy anët e kufirit racialisht dhe etnikisht është e njëjtë. E njëjta gjë nuk mund të thuhet për rusët, turqit apo edhe grekët. Rusët që jetojnë mbrenda territorit të Rusisë racialisht dallojne shumë mes veti. Këto dallime janë rezultat i rrethanave historike (asimilimi dhe absorbimi i popujve të vegjël) dhe faktorëve gjeografik (shtrirja e madhe territoriale kushtezon edhe diversitet më të madh etniko-racor). E njëjta gjë vlen pak a shumë edhe për turqit, si dhe për grekët. Harta dhe “studimi gjenetik” mbi të cilin mbështetet ajo i mospërfill krejtësisht këto fakte të mirënjohura.
Për më tepër, ç’studim serioz na qenka ky, kur në arritjen e përfundimeve merren për bazë analizat e një, dy apo vetëm tre individëve të popujve përkatës. Që të bëhen studime serioze në fushën e gjenetikës, duhet të punojë një ekip ekspertësh të gjenetikës që nuk kanë ndonjë axhendë të caktuar politike, si dhe të analizohen ADN-të e të paktën mijra individëve nga rajone të ndryshme. Shkenca e gjenetikes është një shkencë ende në gjenezën e saj, prandaj çdo përfundim që mund të vijë nga këto studime duhet marrur me reserve, sidomos kur dihet që të dhënat gjenetike janë edhe shumë lehtë të manipulueshme.
Kur ke parasysh këto nuk mund të mos vish në përfundimin se studimi në fjalë jo vetëm që nuk mund të quhet “serioz”, por edhe nuk mund të quhet studim në kuptimin e ngushtë të fjalës. Ky “studim” në fushën e gjenetikës mund të krahasohet për nga serioziteti me studimet e D’angely-t, Nermin Vlora Falaskit, Mayanit në fushën e linguistikës.
Përndryshe, jam përgjithësisht dakord edhe me vërejtjet dhe me atë që kanë shkruar në këtë temë hyllin dhe drit.
Xha Xha,
Pasi i hodha nje sy blogut qe sugjeruat edhe une bera nje pyetje si tuajen (por ne tjeter kontekst): Si ta interpretoj kur nuk jam i kesaj fushe? Mendoj se cdo koment qe do te beja do ishte e shumta spekulim dhe do ishte korrekte qe ta mbyllja komentin tim ketu.
Megjithate, per hir te diskutimit po “marr guximin” per te bere nje koment ne nje fushe tjeter, edhe pse thjesht teknik lidhur me dy diagramat.
Ne te parin autori suggjeron 2 grupe dhe mua me duken si 3 grupe dhe kosovaret duken si, duke perdorur nje term statistikor, outlier (si group me vete pa lidhje me te tjeret).
Diagrami i dyte nuk me duket se tregon ndonje gje me teper se i pari ne lidhje me grupet dhe nuk shoh ndonje perfitim ne perdorimin e Principal Component Analysis per te pergjithesuar informacionin e 5 variablave ne 2 komponente.
Do te doja te kthehesha perseri ne ate qe me terhoqi vemendjen ne kete diskutim, qe nuk eshte se cila hipoteze eshte e vertete apo jo, por cili eshte procesi qe ndiqet ne, se pari, ngritjen e hipotezave dhe pastaj hedhjen poshte apo miratimin e tyre. Per perdoruesit e metodes shkencore, ne vija te pergjithshme, ky process fillon me mbledhjen dhe eksplorimin e te dhenave (duke perdorur metoda te caktuara), me ngritjen e hipotezave (duke u bazuar ne rezultatet e fazes se pare dhe platformen e fushes) dhe hedhjen poshte apo miratimin e hipotezes (me metoda te caktuara).
Duke gjykuar nga 2 referencat, duket sikur jemi ne fillimin e fazes se pare.