Roli i formave dhe mekanizmave të mohimit në shqipen totalitare është vështirë të ndahet nga funksionet retorike të mohimit gjuhësor në përgjithësi, edhe pse ka disa ndërtime specifike që ndeshen veçanërisht shpesh brenda ligjërimit totalitar dhe mund të interpretohen lehtë si të përshtatshme për qëllimet e atij ligjërimi.

1. Ndërtimet e tipit pa…/nuk...

Këto ndërtime lejojnë të vendosen lidhje shumë të forta shkakësore midis dy pohimeve, duke përjashtuar zgjidhjet e ndërmjetme:

Fitoret nuk vijnë pa luftë, pa përpjekje, pa sakrifica.

Pa luftë nuk bëhet historia.

Klasa punëtore nuk mund të vijë në pushtet pa revolucion të armatosur.

Ndërtime të tilla janë të barasvlershme me ndërtime të tipit:

Klasa punëtore mund të vijë në pushtet vetëm me revolucion të armatosur.

Megjithatë, ndërtimet e tipit pa…/nuk… janë më dramatike, sepse duke ofruar dy alternativa pak a shumë artificiale, e ftojnë bashkëbiseduesin të përfytyrojë, qoftë edhe në trajta teorike-spekulative, se çfarë do të ndodhte sikur të mos plotësohej kushti i paraprirë nga parafjala pa.

2. Argumentimi me dordolec

Argumentimi me dordolec shtjellohet nëpërmjet kundërshtimit teatral të një premise të sajuar ad hoc, e cila përndryshe nuk ka ndonjë bazë reale. Për shembull, thënia e mëposhtme:

Problemet e gruas nuk janë të pazgjidhshme

Mund të riformulohet si:

Problemet e gruas janë të zgjidhshme

Vetëm se në thënien e parë pohimi, banal në vetvete, është kamufluar pas një polemike në miniaturë, por skenike, me të gjithë ata që pretendojnë se problemet e gruas janë “të pazgjidhshme”.

Një thënie si:

Pa zgjimin e gruas, pa pjesëmarrjen e saj aktive e të ndërgjegjshme, asgjë nuk mund të ecë drejt e siç duhet

Shtjellohet si polemikë me të gjithë ata kundërshtarë (imagjinarë) të cilët “predikojnë” se gjërat mund të ecin drejt e si duhet pa qenë nevoja të zgjohet gruaja e të marrë pjesë aktive e të ndërgjegjshme në jetën e vendit.

Argumentimi me dordolec, që ndeshet rëndom në ligjëratën politike dhe ideologjike, dëshmon se si ligjërata totalitare, për t’u shtjelluar, e ka të domosdoshme të ndërtojë dordolecin e kundërshtarit, ose të armikut – për ta zhbërë, ose zbërthyer gjymtyrë pas gjymtyre.

Në atmosferën ose kontekstin ku shtjellohej kjo lloj ligjërate, argumentimi me dordolec ishte praktikisht i pamundshëm për t’u kundërshtuar ose vënë në dyshim.

3. Ndërtimet e tipit nuk (jo)…/por…

Në këto ndërtime, mohimi i një atributi fals shërben për të përforcuar atributin pasues, të paraprirë nga operatori i vërtetësisë por:

Revolucioni nuk është dasmë, por luftë

Ja një shembull nxjerrë nga teksti i një fjalimi të Enver Hoxhës:

… Duhet të shtroheni këmbëkryq, t’i analizoni një për një punët dhe hallet e Partisë, t’i merrni e t’i zgjidhni ato frontalisht e me durim; jo përciptas, por thellë; jo njërën, por të gjitha; jo të shkëputura, por në kompleks; jo në mënyrë statike, por në dinamikën e tyre; jo vetëm në mënyrë imediate, por në perspektivë.

Në ligjërimin normal, jototalitar, ndërtime të tilla përdoren kryesisht në ato raste kur fjalia që përmban mohimin ka probabilitet më të madh t’i përgjigjet realitetit sesa fjalia që pason operatorin por, siç shihet nga proverbi i mëposhtëm:

Shqiptarin nuk e ka qitë lokja prej barkut, por huta prej çarkut

Ku forca e metaforës (huta prej çarkut) buron edhe nga kundërvënia me normën statistikore (shqiptarin e ka qitë lokja prej barkut).

Për këtë arsye, ndërtime të ngjashme brenda ligjëratës totalitare politike dhe ideologjike përmbajnë gjithnjë një element akuze, shpesh me pasoja serioze. Të thuash se:

Revolucioni nuk është dasmë, por luftë

Do të thotë të paravendosh se shumëkush, të paktën ndër të pranishmit, beson se ‘revolucioni është dasmë’ – çka do të mjaftonte për ta karakterizuar shumëkushin si armik të çështjes, tradhtar të kauzës, renegat dhe vegël të verbër të imperializmit dhe të lakejve të tij revizionistë.

Sipas së njëjtës procedure, folësi vihet në rolin e kalorësit të së vërtetës, korrigjuesit suprem dhe autoritetit të vetëm në fushën e demaskimit të kundërshtarit. Megjithatë, një efekt i tillë ka vlerë performative, meqë varet drejtpërdrejt nga identiteti i folësit – i cili mund të jetë udhëheqës i lartë i autorizuar për të pikasur dhe shpartalluar armikun, sikurse mund të jetë edhe një punonjës i thjeshtë, që përsërit në Formën e Edukimit formulën që ka ndeshur në veprat e udhëheqësit.

4. Mohimi plotësues

Mohimi plotësues është një lloj mohimi i dyfishtë i cili e mbulon krejt spektrin logjik të temës së ligjëratës, si në fjalinë e mëposhtme:

Kjo nuk do të thotë se nuk ka vështirësi

Si në shembujt e procedurave të tjera, edhe në këtë rast mohimi ndërfut një element dramatik në thënie, nëpërmjet kundërvënies ndaj një kundërshtari imagjinar, i cili pretendon të kundërtën – në rastin konkret, se ‘nuk ka vështirësi’. Kësisoj, edhe thënia më banale shtjellohet nëpërmjet dyluftimit fiktiv me armikun.

Ja edhe shembuj të tjerë, nga pena e Hoxhës:

Ne marksistët kurrë nuk duhet të jemi pesimistë, njëkohësisht nuk na lejohet edhe të jemi optimistë pa baza

Kjo nuk do të thotë se nuk kemi të meta

Në raste të veçanta, argumenti shtjellohet nëpërmjet kundërvënies ‘dialektike’ me vetveten:

Me këtë në asnjë mënyrë nuk dua të them të mos lexoni libra

5. Mohimi në porositë

Meqë ligjërimi totalitar është formë e ligjërimit autoritar, mohimi në porositë ndaluese do të luajë rol veçanërisht kritik, si kanali nëpërmjet të cilit përcillet autoriteti patriarkal i udhëheqësit:

Të mos e ulim për asnjë çast vigjilencën

Porositë totalitare kanë natyrë performative, meqë e ruajnë forcën ilokutive në bashkëlidhje me autoritetin e subjektit të thëniezimit. Në qoftë se është fjala për një subjekt abstrakt, si në rastin e një parrulle të shkruar në mur, atëherë është thënia i atribuohet vetë autoritetit totalitar të sublimuar, ose pushtetit folës.