Gjatë një vizite që ia bëri “rajonit juglindor” në mars 2008, kreu i shtetit shqiptar Bamir Topi “konstatoi toponime të huaja”, për të cilat kërkoi ndryshime të shpejta. Siç njoftoi në atë kohë Panorama:
“Rajoni i Korçës është i infektuar nga toponime të huaja, të trashëguara apo të vendosura gjatë viteve të tranzicionit”, është shprehur [Presidenti] gjatë takimit të zhvilluar me pushtetarët vendorë. Ai u ka tërhequr atyre vëmendjen në këtë aspekt që, sipas tij, të vret syrin e veshin, por dhe që tregon se duhet të jemi më patriotë në jetën e përditshme. Presidenti Bamir Topi kërkoi nga qeverisja vendore që të bëjë kujdes për emërtimet e përdorura në gjuhën apo vende që ekzistojnë tek fqinjët. Ndërkohë ai përmendi emrin e fshatit Podgorie, që është një toponim sllav dhe që i përket emërtimit të një fshati në rrethin e Korçës. Emra të tjerë si: Zvezdë, Dobërçan, Moglicë, Petrushë etj., ekzistojnë në qark, duke e bërë më të përhapur këtë fenomen. “Ju e dini polemikën për emrin e Maqedonisë. Kjo është çështje ekskluzive e tyre, në të cilën ne nuk ndërhyjmë. Po ne pse të mos vendosim për emërtimet tona fjalë e toponime të hershme të vendbanimeve ilire, apo të tjera që mund të sugjerohen edhe nga institucionet përkatëse që merren me ruajtjen e traditave dhe të kulturës sonë?”, është shprehur presidenti.
Dihet që banorët zakonisht nuk i pagëzojnë vetë emrat e vendeve ku banojnë por i marrin të gatshme prej të parëve të tyre, sikurse dihet që vetëm shumë rrallë qëllon që presidentët e republikave të merren me toponimi, përveçse kur hyjnë në debate me strategët e ushtrive të tyre që bëhen gati të invadojnë një vend fqinjë. Më në fund, dihet edhe që, po të vendoseshin emrat e vendeve sipas dëshirave të politikanëve, të gjitha fshatrat në Shqipëri do të kishin marrë emrin Nënë Tereza, çka do të krijonte edhe disa vështirësi praktike në identifikim.
Porositë e çmuara që dha presidenti Topi për t’i ripagëzuar fshatrat në ato krahina e për t’ua lyer me gëlqere të freskët pllakat ku i kanë të shkruara ose të gdhendura emrat e tyre të ftonin t’i përfytyroje toponimet me prejardhje sllave si të ishin një lloj zgjebeje gjeografike, që duhej luftuar me pomada administrative. Sidoqoftë, e sipas së njëjtës logjike, edhe presidenti vetë duhej të gjente forca e t’i drejtohej gjendjes civile për ta sikterisur mbiemrin e tij Topi, që është pas gjithë gjasash fjalë e huazuar nga turqishtja; e për ta ndërruar në diçka si Dokleati ose Labeati ose Pirusti.
Nga ana tjetër, agjencia e lajmeve MINA më konfirmon tani se Bamir Topi nuk është i vetmi shtetar i lartë shqiptar që interesohet për toponiminë, duke njoftuar se:
Kryeministri shqiptar Sali Berisha vizitoi Shqipërinë Jug-Lindore për të prerë shiritin e punimeve për një rrugë të re që do të lidhë fshatin e Pustecit dhe fshatra të tjera përreth me Korçën.
Në ceremoni ishin të pranishëm kryetari i bashkisë së Pustecit, maqedonasi Edmond Themelko. Në takim, kryeministri shqiptar i premtoi komunitetit maqedonas në Shqipëri se do t’ia kthente toponimet maqedonase që, gjatë viteve 1970, ishin ndërruar me emra shqiptare…
Njëri i bie gozhdës, tjetri patkoit? Natyrisht jo. Jam i sigurt se presidenti Topi bëri thirrje për t’ua ndërruar emrat sllave fshatrave etnikisht shqiptare, jo fshatrave të pakicës maqedonase; ndërsa kryeministri Berisha ka folur për ato fshatra etnikisht maqedonase të cilat u ripagëzuan me emra të bukur në shqipe gjatë viteve të lulëzuara të totalitarizmit. Megjithatë, ky implikim i drejtpërdrejtë politikanësh në ndërrime emrash të fshatrave lë shije të keqe – sepse vitet kalojnë dhe emrat mbeten, por pushtetet ndërrohen shumë më lehtë e natyrshëm se emrat, dhe ndërrimi i emrit gjithnjë krijon një precedent të shëmtuar.
Toponimia ekzistuese sot në Shqipëri është si libër i hapur i historisë së vendit dhe të banorëve të atij vendi – shqiptarë dhe joshqiptarë – në shekuj e mijëvjeçarë. Sa për të sjellë një shembull, askush nuk i jep dot dum pse qyteti i Vlorës dhe ishulli i Sazanit kanë emra të stërlashtë; ndërsa gadishulli i Karaburunit, bie fjala, është i emërtuar me një fjalë turqishte.
E njëjta gjë vjen edhe për emrat e njerëzve – duke filluar që me emrin e kryeministrit tonë, i cili është emër mysliman dhe ka hyrë në shqipe me ndërmjetësinë e osmanishtes ose të arabishtes së Kuranit. Vetëm regjime autoritare nacionaliste ose totalitare fashiste e komuniste synojnë përnjimend të ndërrojnë emrat e vendeve dhe të njerëzve, në përshtatje me politikat e tyre nacionaliste, fetare dhe kulturore.
Shembulli më emblematik për këtë marrëzi është fati i Shën Pjetërburgut, të cilin e krijoi si qytet Pjetri i Madh në 27 maj 1703 duke e pagëzuar, modestisht, me emrin e vet; por kryeqytetit rus të asaj kohe iu ndërrua pastaj emri në Petrograd kur Rusia hyri në luftë me Gjermaninë në 1914, meqë emri i vjetër (Sankt Peterburg në rusisht) tingëllonte pak si tepër gjerman; dhe sikur kjo të mos mjaftonte, pas vdekjes së Leninit në 1924, në Leningrad, për nder të faraonit sovjetik; dhe pastaj, në 1991, përsëri në Shën Pjetërburg si qëmoti, ose edhe thjesht dhe amerikanisht Piter.
Edhe në Shqipëri, qytetin e Kuçovës (emër me prejardhje sllave që do t’ia kishte vrarë syrin dhe veshin presidentit tonë) e ripagëzuan Qyteti Stalin në vitin 1950; në kuadrin e asaj lëvizje kulturore domethënëse që ia dhuroi botës qytete të tilla si Oraşul Stalin në Rumani, Stalinabad në Taxhikistan, Staliniri në Gjeorgji, Stalino në Ukrainë, Stalinogrod në Poloni, Stalinstadt në Gjermaninë Lindore dhe Sztálinváros në Hungari; pa përmendur Stalingrad, Stalinsk dhe Stalinogorsk në Rusi…
Morali këtu është se ndërhyrja e politikanëve në punë të toponimisë dje mund të ketë qenë dramatike, por sot nuk mund veçse të shprehet në mënyrë komike; sepse vetëm ashtu mund t’i përfytyroj z. Topi dhe z. Berisha, të kërrusur mbi një hartë të Shqipërisë, duke lëvizur poshtë e lart flamurka me ngjyra, e duke i telefonuar frenetikisht bash-albanologut Ardian Marashi, i cili me siguri nuk ua ka ngenë çështjeve të toponimisë, meqë duhet të zgjidhë paraprakisht çështje të mprehta të politikës së kuadrit në institucionin që drejton; prandaj edhe e mban të fikur celularin dhe shërbimin e pozicionimit satelitar, të fuqizuar nga Google Maps.
Asnjeri nuk duhet të bëjë siç bënte administrata bullgare dhe bizantine, se s’quhet. Imperativi thotë se vetëm kisha, porta dhe sllavët duhet të vendosin toponime në Shqipëri, kurse shqiptarët nqs iu teket të ndryshojnë gjë administrativisht nuk duhet, e, madje moralisht, nuk munden, sepse duhet t’i marrin përpara leje sllavëve, turqve, grekëve, bullgarëve, etj.
Nqs dikush ka dëshirë të ndryshojë emrin, duhet të presë të vijë ndonjë administratë e huaj, sepse vetëm të huajt kanë të drejtë emërtimi të vendeve në Shqipëri. Cili shqiptar kapet duke u marrë me emërtimin në shqip të vendeve në Shqipëri, të çohet në Hagë.
Kulmbacher, vërtet nuk të duket groteske që administrata e sotme shqiptare t’i modelojë politikat e veta toponomastike sipas politikave që ndiqnin carët bullgarë ose perandorët Bizanti në territoret e tyre, 10-15 shekuj më parë?
Me shume groteske se te grinden dy shtete per ceshtje emertimesh duke shkuar ne nivel histerik, nuk eshte. Dhe kjo ne vitin 2008!!
Pse shkon larg? Hidh nje sy nga fqinjet, Greqi-Maqedoni.
Madje prandaj kane reaguar keta tanet…
Eshte thike me dy presa Xha xha.
p.s Une nuk jam xha xhai por ia “vodha” emrin per efektet e temes.
Mua, si parim, një lëvizje e tillë (për ndryshimin e toponimeve) nuk më duket e keqe. Por më duket pak jashtë kohe, jashtë frymës së epokës që jetojmë. Por mund të lindi pyetja: Cila është fryma e epokës që jetojmë? Është ”modernizmi”, ”postmodernizmi”? Në çdo perjudhë kohore njerëzimi mendonte se ishte ”modern” në lidhje me të kaluarën.
Le të marrim parasysh Greqinë e cila përjetoi si shtet i pavarur perjudhën e romantizmit. Administrata bavareze e Greqisë, me romantizmin dhe dashurinë për antikitetitn që sillnin këta njerëz, bëri të mundur zëvëndësimin e shumicës së toponimeve sllave e turke në Greqinë e çliruar dhe madje frymëzoi edhe brezat e politikanëve të ardhshëm të cilat e vazhduan këtë praktikë derin në vitet 40 të shekullit të kaluar.
Por mund të lindi një pyetje në rastin shqiptar. Toponimet e huaja do zëvëndësohen me toponimet parasllave (ose paraturke) apo do zëvëndësohen me toponime moderne shqiptare? Se në Greqi psh, toponimet u zëvëndësuan kryesisht me toponimet paraturke (a parasllave), dhe nuk u krijuan toponime të reja ad hoc.
Qendrimi ndaj vete historise eshte grotesk ne ballkan. Gjithkund e perdorin historine per interesa te dites, por askund nuk kam pare ta shpedorojne si ne ish-territoret e bizantit.
“Më në fund, dihet edhe që, po të vendoseshin emrat e vendeve sipas dëshirave të politikanëve, të gjitha fshatrat në Shqipëri do të kishin marrë emrin Nënë Tereza, çka do të krijonte edhe disa vështirësi praktike në identifikim.”
Kjo i permbledh te gjitha!
Njerez,
Para disa muajsh, nje gazete shqiptare ka botuar nje artikull mbi ndryshimin e emrave te fshatrave (dhe vendeve ne pergjithesi) gjate kohes se komunizmit.
Fatkeqesisht, nuk munda ta ruaj artikullin atehere!
A mund te me ndihmoje ndonjeri me ndonje informacion?
Flmd!
Edhe ne Elbasan ne ate kohe u ndermor nje fushate per nderrimin e emrave te huaj, dhe me kujtohet midis te tjerash se nje plak u ngrys “xha Mahmut” dhe u gdhi “xha Bledar”!
Reforma për ndryshimin e toponimeve është në natyren e vet absurde dhe do e vendoste Shqipërinë në një pozitë qesharake. Dihet se përcaktimi i toponimeve i nënshtrohet një procesi historik, social, ekonomik dhe ndonjëherë politik shumë të ngadalshëm dhe çdo ndërhyrje për përshpejtimin e tij do të jepte rezultate artificiale, jofunksionale dhe jopraktike. Vetëm disa shekuj ndonjëherë nuk mjaftojë për përcaktimin e nje toponimi të vetëm. Toponimet janë pjesë e historisë kombëtare shqiptare pavarësisht nëse ato burojnë etimologjikisht nga gjuhet fqinje. Sulmi kundër tyre përveç se është një veprim injorant është njëkohësisht edhe një atentat kundër integritetit kulturor të shqiptarëve vetë. Në historinë moderne shqiptare disa përpjekje për ndryshimin e emrave të fshatrave nuk e kanë pasuruar gjë jetën e njerëzve që jetojnë aty, përkundrazi e kanë varfëruar më tej. Me disa përjashtime të vogla, toponimet e reja nuk kanë zënë dot vënd në ndërgjegjen kolektive të shqiptarëve. Edhe përjashtimet vetë kanë ndodhur në ato raste, kur toponimet janë parashikuar për zona të reja banimi si në rastin e „Njistenjishit“, „Zogut të Zi“. Toponime të reja për ish zona të banuara kanë funksionuar vetëm në ato raste kur ka patur një premisë të mbarë kulturore dhe historike si në rastin e „Bajram Currit“, pasi veriorët e përcaktojnë veten shpesh edhe si anëtarë të një patriarkati të caktuar; që në rastin e Bajram Currit nuk ishte e vështirë, ndërkohë që për Stalinin nuk mund të thuhej dot.
Por mua nuk më shqetëson edhe aq shumë funksionaliteti sesa karakteri antihistorik i një nisme të tillë. Si do të mund të ndryshohen emrat e vendbanimeve ne funksion të politikave konjukturale rajonale, kur edhe këto vetë janë për faqe të zezë e nuk përmbajnë në vetvete asnjë konstante llogjike? Çdo të behet nesër për shëmbull, kur mund të jemi ne „thikë e në pikë“ me turqit dhe t’i duam shumë sërbët? Pastaj sa bosh dhe hipokrite është një inisiativë e tillë, kur ndërkohë shqipja publike po bëhet dalngadalë e pakuptueshme falë huazimeve terminologjike dhe atyre konstrukturale? Toponimet kanë përveç se një karakter konvencional edhe një ngarkesë emocionale të caktuar, e cila është funksion i perceptimit që i bëjmë të kaluar por edhe i të tashmes. Këto janë procese me një dinamikë pothuajse krejtësisht të pavarur nda konukturat politke dhe cdo ndërhyrje atje do të ishte një deformim i identiteti kombëtar.
Dhe e fundit që do të kisha për këtë argument do të ishte që nesë politkanët shqiptarë jetojnë sot me paranojën e keqësimit të marrëdhënieve me fqinjët, sa naivë qënkërkan ata njerëz që besojnë se duke ndryshuar toponomet qënkërka ruajtur më mirë integriteti kombetar gjeopolitk?
I këshillon kush ata njerëz apo jo xhamën, se po na bëjnë të flasim me vete?
“Këto janë procese me një dinamikë pothuajse krejtësisht të pavarur nda konukturat politke dhe cdo ndërhyrje atje do të ishte një deformim i identiteti kombëtar.”
nqs identiteti ka lidhje me fjalet (emra) qe ndergjegjia, e identiteti i shqipes nuk gjen vend, ateher eshte per te konsideruar, pa len pas dore dhe dyshimin; injektimin e dickaje per identitet te rrem (politik, prapagandistik)
Historia shkruhet nga njeriu, dhe nuk e shkruan ajo njeriun.
citimi i mesiperm eshte nga G.H.
Vëmendje,
Unë nuk jam i fushës, por një instinkt intelektual i bazuar në njohuri të përgjithshme historike, sociale e politike fituar në vijim të studimeve të tjera më bëjnë të dyshoj, që toponimet janë një kategori gjuhësore të cilat mund të tolerojnë një ndërhyrje juridike-administrative në dinamikën e tyre të zhvillimit. Aq më tepër kur kjo është koniukturale, afatshkurtër dhe e programuar dogmatist e politikisht. Ndryshimet e toponimeve që po bëjnë shqiptarët në hapësirat e tyre (në Kosovë shkojnë edhe më tej në këtë fushë, ndoshta deri sa një ditë të na duhet të themi „fushëmëllenjzit“) nuk pasqyrojnë një zhvillim kulturor të popullsisë shqipfolëse por një vullnet politik të grupimeve që për arsye tepër të rastësishme qeverisin sot shqiptarët, duke e bërë këtë për një periudhe tepër të shkurtër. Në këto rrethana këto kasta politike nuk e kanë tagrin kulturor të ndërhyjnë në ciklet e zhvillimit të gjuhës e ca më pak pikërisht tek toponimet, që në një farë mënyre (siç është shkruar shpesh në këtë blog) janë një lloj bërthame ku qëndrojnë të kyçura mesazhe si të zhvillimit gjuhësor të shqipes vete ashtu edhe të atij historik të shqiptarëve. E thashë se nuk jam i fushës, por në një toponim sllav të vendosur shumë herët dhe të nënshtruar zhvillimeve fonetike nën influencën e përdorimit të tij prej shqipes, mund të tërhiqen konkluzione të tilla, të cilat ndihmojnë edhe kuptimin e zhvillimit të shqipes vetë. Ky problem i transferuar nga pikëpamja figurative në arkeologji do të shprehej ne nismën për gërmimin e trojeve ilire që gjenden ne juridiksionin shqiptar apo kosovar, gjetjen atje e të gjitha poçeve greke dhe thyerjes së tyre. Pse vallë? Gjuha, ku padyshim toponimet kane një vend shumë të rëndësishëm është një kategori gjuhësore e cila në përgjithshmërinë e saj shtrihet jashtë epokave, i kapërcen kufijtë e tyre, shërben si shtyllë rrotull të cilës mbahet i lidhur fort identi kulturor kombëtar. Këtë gjë e kemi mësuar të gjithë më së voni të paktën kur lexonim me detyrim Stalinin për çështjet e gjuhësisë. Pra gjuha nuk është dot as pasuri socialiste, as pasuri demokratike, nuk është dot as një ketegori që i nënshtrohet vrojtimit dhe deregullimit juridiko-administrativ me përjashtim të fakteve kur strukturat bëjnë konstatimet e tyre të detyrueshëm për gjuhën dhe bien dakord për standardet e përdorimit të saj (rregullat e drejtshkrimit etj.). Për sa i përket toponimeve i vetmi detyrim i administratës shtetërore është vetëm konstatimi i tyre dhe shënimi i kujdesshëm nëpër hartat gjeopolitike. Në raste tepër të kufizuara, tepër simbolike, jashtëzakonisht rrallë, për arsye madhore politike të niveleve kombëtare, pra me një rëndësi epokale për një popull të caktuar mund të lejohet që të ndërhyhet me instrumente administrative-juridike për përcaktimin e toponimeve, siç ishte rasti i Leningradit apo Stalingradit. Por dhe kjo nuk është e thënë se mbaron këtu, pasi këto ndërhyrje janë të destinuara të dështojnë, gjuha veprokërka siç duket këtu në formën e një organizmi që flak organe të huaja, nëse ato nuk mbahen edhe më pas artificialisht në jetë. Në rastin e këtyre dy qyteteve ish-sovjetike, të cilat në mënyrën më të mirë përmbushnin nevojat e dogmës zyrtare mbizotëruese, ato nuk do t’i kishin qëndruar dot kohës si pjesë përbërëse e ndërgjegjes kolektive (toponimet janë një shembull shumë direkt i saj) sikur i pari të mos ishte rrethuar nga nazistët dhe shtrënguar nën darën e tmerrshme të urisë dhe të të ftohtit (nuk po shkoj më tej nëpër Leningrad me Shostakoviçin etc.) apo tek i dyti të mos ishte vendos fati i një lufte botërore. Ndryshe qe puna në ish-Karl-Marx-Stadt, sot Chemniz në ish Gjermaninë Lindore. Atje nuk ndodhi asgjë, dhe megjithëse Marksi është një ndër filozofët më të vlerësuar të kombit gjerman, emrin e tij e mbajnë me shumë krenari me dhjetëra rrugë qendore ne Gjermani si në lindje ashtu edhe në perëndim, pra që ekzistonin shumë premisa politike e kulturore që edhe pas ndryshimeve politike në lindje ai qytet të vazhdonte ta mbante atë emër, ndërgjegjia kulturore gjermane e pa të udhës ta flakte atë emër aq gjerman, aq simbolik, aq domethënëse e aq kuptimplotë si të panevojshëm.
Ndërhyrjet e politizuara në praktikën e dhënies së emrave të rrugëve, shesheve, qendrave të reja të banimit, ndryshimit të emrave të vendbanimeve ekzistuese krijon disa ngërçe kulturore gjatë perceptimit të tyre. Klasa politike në pushtet nuk e ka gjë atë mandat të ndotë mjedisin kulturor nëpërmjet ndërhyrjes në ato procese fjalëformuese, të cilat janë pjesë e ndërgjegjes kombëtare. Kjo do të ishte një lloj ngacmimi i rëndë i integritetit kulturor të individit shqiptar vetë, madje do të ishte një fyerje. Mua për shembull do të më fyente pa masë sikur fshatit Gërdec t’i ndryshohej emri në Fatmiras.
Janë ca gjëra që nuk u bëkan dot gjithnjë me daltë. Lëmimi i një guri lumi për shembull. U dashka tani t’i lëmojmë të gjithë gurët e lumenjve vetë ngaqë ato që kemi na i ka prurë sllavishtja?
Tung
“U dashka tani t’i lëmojmë të gjithë gurët e lumenjve vetë ngaqë ato që kemi na i ka prurë sllavishtja?
Tung”
@ GH
Lumi eshte gjuha, dhe guret e lumit pa gjuhen quhen lum i that. Pra ti do te vertetosh se ka lum, duke trguar guret e latuar nen te ne shekuj!. Shtrati i lumit mund te ket gjithfarlloje gjerash (objekte) por mbi te gjitha duhet te ket uje. Uji i modelon gjerat, dhe ate po ben. Nuk perjashton dot politiken ne emerime vendesh, por sot politikisht ne perdorim nje gjuhe qe s’na lejone te jemi barbar me te.
P. S. duket te jesh i sigurt ne latimin e gureve te rinj , por ne gjuhe te huaj si p.sh.(Tung), me habit si te shqeteson latimi i ndonji guri edhe ne shqip se kuptoj. Mos eshte me e lehte te vihen emra ne gjuhe te huaj, se ne ate shqiptare?
Hej Vëmendje,
unë boll u mora me këtë temë. Ty po të të duket se ke ndonjë IDE më të mirë, të cilat i mbështet në ndonjë analizë apo sintezë tënden, pra që konkludon dot me dicka, domethënë që pjell dot një mendim tëndin, bitte; BUJRUM. Nxirre! Qite, pra vepro, shto dicka, po më bëj një nder të lutem e mos më gric, se kam gjithë ditën që hekuros këmisha.
Kështu vëlla.
—GH—
E thashë se nuk jam i fushës, por në një toponim sllav të vendosur shumë herët dhe të nënshtruar zhvillimeve fonetike nën influencën e përdorimit të tij prej shqipes, mund të tërhiqen konkluzione të tilla, të cilat ndihmojnë edhe kuptimin e zhvillimit të shqipes vetë.
— —
Ç’punë ka interesi i një studiuesi të gjuhës të ketë prepotencën të ndalojë procesin më se natyror të emërtimit të vendeve nga banuesit e sotëm të tyre? Nuk i mjafton këtij studiuesi në ditët e sotme thjesht të dijë se si quhej vendi në filan datë e në filan orë për të bërë analiza gjuhësore? Apo s’del letra për të shënuar toponimet joshqiptare në rend kohor?
—Xha Xhai—
Kulmbacher, vërtet nuk të duket groteske që administrata e sotme shqiptare t’i modelojë politikat e veta toponomastike sipas politikave që ndiqnin carët bullgarë ose perandorët Bizanti në territoret e tyre, 10-15 shekuj më parë?
— —
Aspak. Nqs unë dua ta quaj Malin, Mal e jo Gore, s’ka burrë nëne të më thotë që duhet quajtur Gore sepse ashtu i kërciti administratës sllave. Ç’më duhet mua se si i kërciti administratës sllave në kohë të qepës? Unë jam shqiptar, rroj tani dhe i vë emrin që m’kërcet mua sot. Apo mos mbaroi gjë historia dhe kemi hyrë në epokën e bibliotekarëve ku vetëm analizohet dhe zbërthehet (dhe jepen opinione), po nuk duhet prek gjë se mos prishet?
Problemi im me këtë shkrim është se i mëshon një farë imperativi të nënkuptuar se qenka keq të ndryshohen emrat. Jo, aspak. Është normale fare.
Kulmbacher shkruan:
Jam dakord me ty, Kulmbacher. Por kam frikë se në komentin tënd ka dy kapërcime logjike që ta dëmtojnë argumentin:
1. Nuk ka prova që këto emra sllave i ka vënë “administrata sllave”; mund t’i ketë vënë administrata, por mund t’i kenë vënë edhe sllavët vetë, njerëz si stërgjyshët e tu e të mitë, që u qëlloi rruga nga ato anë. Edhe analiza kuptimore e emrave sllave në trojet shqiptare duket sikur të shpie në përfundimin se këto emra i kanë vënë banorët, jo administrata.
2. Unë nuk kam asnjë problem sikur emrin të dëshirojnë ta ndërrojnë vetë banorët e fshatit ose të zonës; as më takon mua të objektoj ndaj vullnetit të tyre. Problemi im është me pozicionimin kinse kombëtarist iluminist të disa figurave politike, të cilave, e përsëris, nuk u takon fare të merren me këtë punë, sepse është turp për ato figura, dhe për njerëzit që i kanë zgjedhur. E kam fjalën që edhe sikur këta emra të jenë vënë administrativisht, nga perandoritë, ky nuk është argument që të mbështesë nevojën për t’i ndërruar këta emra përsëri administrativisht, nga lart. Kaq.
Qeveria, të cilën e zgjedh shumica e popullit, sikur zgjidhet nga shumica e popullit që të qeverisë popullin apo jo? Kështu që ajo po zbaton vullnetin e popullit i cili e ka zgjedhur që të bëjë këto që ajo bën. Teorikisht e praktikisht kështu rezulton të paktën.
Megjithatë, nqs. tema nuk po trajton ndryshimin e emrit si proces në vetvete (dhe se pse do ishin keq të ndryshoheshin emrat, se përndryshe…), po atë se pse konkretisht Sala me Bamirin janë ata që po ndryshojnë emrat dhe pse konkretisht në rrethanat që këta po i ndryshojnë, mendoj se duhet parë çdo rast më vete dhe duhet dhënë mendim dhe jo të merret si ndonjë dukuri. Ndryshimet mund të mos jenë, po mund dhe të jenë të gjitha të justifikushme, cilado qofshin shtysat e këtyre të dyve.
– “Presidenti Bamir Topi kërkoi nga qeverisja vendore që të bëjë kujdes ”
– “kryeministri shqiptar i premtoi ….”
Duke patur parasysh rolin istitucional që mbulojnë zotërinjtë e cituar më sipër, më pëlqen pjekuria e Presidentit (për mënyrën se si luan rolin e tij prej simboli të unitetit kombëtar) dhe diametralisht në drejtimin e kundërt fjala e Kryeministrit (që pasi ka treguar që zotëron njohuritë e nevojshme në ekonomi(1 euro),informatikë(pentium3-4-5), infrastrukturë(mbikalime/rrethrrotullime) e tante altre “specialitete” nuk mund dhe të mos “shkëlqejë” si mbrojtës i zjarrtë i minoriteteve (sepse… me shqiptarët e ndriti).
Nuk mund të mos vihet re ndryshimi dhe në mënyrën e shprehjes së mendimit nga dy figurat tona shtetërore (pa llogaritur punën e redaktorëve në rastin e të dytit)
Kulmbacher, ka një problem në shpërthimin tënd emocional. Ti flet për „një proces natyror të emërtimeve të vendeve nga banuesit e sotëm“ dhe presupozon me të një nismë të ekzekutivit aktual, i cili është produkt i një legjislativi të kufizuar shumë në kohë. Nisma propagandistike e të papunit politik pëdëist; të paditur dhe të pakëshilluar President të Republikës së Shqipërisë ty të duket si një „proces natyror“. Ndoshta të duket si i tillë edhe i gjithë vullneti i klasës politike në pushtet në Shqipëri apo në Kosovë sot. Në të vërtetë „proceset natyrore“ të zhvillimeve kulturore dhe historike i marrin pak në konsideratë predispozicionet politike të forcave politike në pushtet, pasi këto (qeveritë me një fjalë) për nga natyra e tyre nuk janë dot epokale dhe si të tilla mbeten për zhvillimet historike të parëndësishme. E thënë diçka më direkt, gjithçka që do ti apo presupozon vullneti politik i një qeverisje konkrete është në raport me zhvillimet historike një vrimë në ujë. Pa dashur të jem cinik, por me vjen keq që më duhet të ta them kaq direkt se je duke rrahur ujë në havan. Ato toponime sllave apo turke që shqipja paska honepsur dot për 1500 – 300 vjet janë aq të integruara në kulturën kombëtare shqiptare, sa ti me vullnetin tënd politik aktual shqiptaromadh të 50 – 100 vjetëve të fundit nuk ke se çfarë t’u bësh dot; dhe thënë diçka më direkt në gjuhën tënde të „të kërciturit dot apo jo“ nuk i rruan dot as bishtin. Ku e gjen ti autoritetin kulturor t’i hysh me sqepar shqipes dhe të dërgosh studiues nëpër biblioteka apo arkiva? Kush në dreq qënkërke ti dhe gjithë sëra jote arrogante dhe e paditur, që politikisht aq koniukturalë nuk paskërkeni as skrupujt më të vegjël, që ato sllavizma që ka përcjellë shqipja për shekuj me rradhë në ditë të mira dhe të këqia me këta fqinjë kaq problematikë me një të rënë të lapsit t’i dërgoni nëpër arkiva historike? Sa qorr e dritëshkurtër u dashkërka qenë njeriu, për të kuptuar se pemët në bahçe nuk priten kur na zënë dritën e diellit qoftë edhe për disa orë në ditë apo ditë në vit? Toponimet sllave apo çfarëdo qofshin tregojnë zhvillimin e kombit shqiptar dhe as ti e as Presidenti i Republikës nuk e keni tagrin kulturor t’i vini dot ato në dyshim. Mua nuk më bëhet gjë shumë vonë për toponimet sllave, ajo që më preokupon mua është se nuk dua gjë, që hapësira ime kulturore shqiptare të përcaktohet dot nga vullneti politik i një kaste komisarësh partiakë, dritëshkurtër e të paditur. Nëse Republika e Shqipërisë ka probleme sot me fqinjët, apo ju druhet problemeve që mund të ketë nesër me ta, shteti shqiptar mund të punojë në mënyrë preventive në këtë drejtim duke RRITUR ndërgjegjen kombëtariste shqiptare VETËM në procesin e arsimimit dhe edukimit sa më të mirë të shqiptarëve. Pastaj nëse i veshim imazhit të Nënë Terezës benevrekë apo tanga, këtë nuk e bëjnë gjë dot më të shenjtë për shqiptarë. Shqipëria e mban dot të shtrënguar ushkurin e vet kulturor vetëm duke i ARSIMUAR shqiptarët më mirë dhe jo duke u varur atyre një kapistall akoma më shqiptar apo ilir në qafë. Shiko pak rrotull vetes dhe vërtë lutem re se një armatë prej „atdhetarësh“ shqiptarë të emrave ilirë po të dalin më bastardë se ai grusht politikanësh shqiptarësh me emra myslimanë apo të krishterë të 50 – 80 viteve të shkuara. Pse u dashkërka qenë Shqipëria më shqiptare duke patur toponime për katunde ku njerëzit vdesin nga diarea e dhjesin gjak, kur këtyre gjynahqarëve pikërisht kjo republikë me një arrogancë mesjetare u refuzon qoftë edhe një kartë identiteti me emrin e tyre dhe atë të s’ëmës?
Kulmbacher, se çka një gjë që nuk shkon me ty dhe nacionalistë të tjerë të dimensionit tënd. Ti NUK mund të dalësh nje ditë publikisht dhe të pretendosh se në Shqipëri gjërat u dashkërkan bërë ashtu si „ta kërcet ty“, sepse ti je një pjesë e realiteti shqiptar, ndërkohë që unë jam një tjetër e tij. Pra nëse ty nuk të pëlqen diçka që ka të bëjë më Shqipërinë e sotme dhe atë të 1500 viteve të shkuara, duhet të shtrosh të ndënjurën me mua dhe gjithë ata shqiptarë të tjerë të kësaj periudhe kohore për të gjetur një zgjidhje të përbashkët, përndryshe mund ta kapësh veten në flagrancë se je duke shkatërruar një pjesë të pasurisë kombëtare. Me gjithë ketë dua të them, se Shqipëria nuk është vetëm e ytja por edhe e imja.
E fundit. Ajo puna e burrave të nënës më duket sikur nuk ka forcë shumë bindëse. E kam fjalën se c’të thotë ty burri i nënës (meqë e përmende) dhe oreksi yt për ta honepsur këtë apo jo, mund të ketë ndonjë farë rëndësie për ndonjë ekskursion psikoanalitik në psikikën tënde, por nuk besoj dot, se ti paskërke ndër mënd që këtë problematikë ta shpalosësh këtu, ngaqë kjo i shërben pak çështjes, për të cilën po diskutojmë.
Hajt shnet.
Po flasim për emrat e vendeve, për çka më duket me interes një sqarim ose të paktën diskutim i mënyrës se si funksionojnë këto emra në gjuhë, meqë kjo mund të ndihmojë edhe për të kuptuar dinamikën e tyre në histori të gjuhës.
Emrat e vendeve janë emra të përveçëm, të cilat si rregull u bashkëlidhen objekteve unike, çka edhe i dallon nga emrat e përgjithshëm në gjuhë. Një emër si lopë mund t’i referohet cilësdo lopë në planet, ndërsa një emër vendi, p.sh. Mali i Zi, i bashkëlidhet një objekti të vetëm në llojin e vet.
Po ashtu, një emër i përgjithshëm ka një kuptim, të cilin mund ta shprehësh me fjalë, p.sh. lopë është “kafshë shtëpiake barngrënëse etj.”; një përkufizim që vlen për të gjitha lopët e mundshme. Edhe po të ngordhë lopa, kjo nuk sjell ndonjë vështirësi në përdorimin e mëtejshëm të fjalës lopë.
Ndërsa një emër vendi, sikurse çdo emër i përveçëm, nuk ka ndonjë kuptim përveç lidhjes konvencionale me objektin unik; p.sh. Mali i Zi është emri i këtij shteti, në Ballkan (nuk është as mal, as i zi), meqë shteti përkatës nuk identifikohet si instancë e ndonjë bashkësie shtetesh të identifikueshme si Male të Zeza, por më tepër në mënyrë haptazi konvencionale, ose, po të duam, nëpërmjet historisë së vet dhe traditës. (Quhet Mal i Zi sepse gjithnjë ka qenë quajtur Mal i Zi.)
Fëmijët nganjëherë i ngatërrojnë këto dallime. Mbaj mend që, kur isha fëmijë, gjithnjë pyesja: pse quhet kjo Rruga e Kavajës? Dhe përgjigjesha po vetë: sepse të çon në Kavajë. Po Rruga e Durrësit? Sepse të çon në Durrës. Po rruga e Dibrës? Sepse të çon në Dibër. Po Rruga e Fortuzit? Sepse të çon në… Jo, gabim. Nuk të çon në Fortuz.
E kështu me radhë.
Tani, historikisht, vendeve u vihen emrat sipas një karakteristike që kanë; p.sh. Mali i Thatë është një mal i zhveshur ose pa burime hidrike; Peshkopia ka qenë seli e ndonjë peshkopi; Mali me Gropa është emërtuar sipas gropave që i duken, po të shihet nga sipër; Selvia në Tiranë e ka marrë emrin sipas qiparisit që ka qenë atje e kështu me radhë.
Me kohë, kjo karakteristikë mund të ndryshojë; p.sh. Kodra e Kuqe në Tiranë është emër i një lagjeje, jo i ndonjë kodre me ngjyrë të kuqe; Varri i Bamit nuk ka lidhje shumë as me varret, as me Bamin; Kafja e Xhafës nuk ka më lidhje me Xhafën; as Rruga e Postës në Tiranë me postën; as Mali i Zi me ndonjë mal të zi çfarëdo.
E kam fjalën që historia e emrit të vendit është një gjë, përdorimi i emrit të vendit një gjë tjetër. Emrat sllave të shumë fshatrave në Jug të Shqipërisë kanë pasur kuptim në sllavishten e vjetër, ose në bullgarishte; p.sh. Suhagora: “mali i thatë”; Bellovoda: “uji i bardhë”; Çorovoda: “uji i zi”, etj.
Nga ana tjetër, shumica dërrmuese e toponimisë dhe ndoshta edhe e mikrotoponimisë, jo vetëm në Shqipëri, por edhe kudo gjetiu në Europë, nuk mund të shpjegohet as të interpretohet nga vendasit. Askush, me përjashtim të gjuhëtarëve e të filologëve e të historianëve të specializuar, nuk e di se çfarë ka qenë kuptimi fillestar i emrave të tillë si Paris, Londër, Romë, Firenze, Pragë, Madrid, Apenine, Danub, Iberi, Sardenjë, Vjenë, Gjenevë, Bukuresht, Athinë, e kështu me radhë.
Ndoshta kjo ruajtje e toponimit me prejardhje të huaj ka të bëjë me mënyrën si funksionon toponimi, i cili ka për qëllim të shenjojë me saktësi një pikë ose zonë të caktuar gjeografike, jo ta përshkruajë atë.
Mund të pyetet se cili toponim funksion më mirë, nga ana pragmatike, ose e praktikës ligjërimore: Çorovodë apo Ujë i Zi?
Natyrisht, Çorovodë funksionon më mirë; sepse e emërton qytetin në mënyrë të kulluar, pa ndërmjetësinë parazitare të kuptimit (Çfarë është “uji i zi”? Ku del ky ujë? Pse është i zi?)
I vetmi kuptim që ka sot emri Çorovodë përtej marrëdhënies referenciale me qytetin përkatës në Skrapar është që ka prejardhje sllave; por këtë duhet të jesh pak i mësuar që ta dish, sepse përndryshe ç’të hyn në punë? I bëhet vonë futbollistit që fjala top vjen nga turqishtja, ndërsa fjala futboll nga anglishtja? Hiç fare. Aq më shumë vlen kjo për emrat e përveçëm, të cilëve vetëm u kërkohet të funksionojnë si etiketa, ose numra serialë.
Kjo shpjegon edhe rezistencën ndaj zëvendësimit të emrave; sepse të vjetrit, duke e pasë humbur kuptimin si emra të përgjithshëm, funksionojnë shumë më mirë se të rinjtë, të cilët e ruajnë kuptimin. Novoselë është emër më i përshtatshëm se Fshat i Ri; sepse fshatra të reja mund të ketë shumë, dhe njerëzit mund të ngatërrohen, ose të diskutojnë se pse u quajtka ky fshat i ri; aq më tepër sikur fshati i djeshëm të bëhet qytet madje metropol. Përkundrazi, Novoselë është unike për shqipfolësin, i referohet një realiteti unik e të pakonfondueshëm, prandaj edhe mbijeton për bukuri.
Me fjalë të tjera: toponimet e huaja, pavarësisht se si e qysh janë vendosur, mbijetojnë sepse funksionojnë më mirë sesa toponimet vendase. Një emër si Sheqeras të bën të mendosh menjëherë për sheqerin; Mollas për mollët; Qyteti Stalin për Stalinin; Ura Vajgurore për erën e keqe të vajgurit, ose për një urë disi industriale; Përrenjasi për përrenj, Lajthiza për lajthitë. Të gjitha këto janë interferenca, që e pengojnë emrin e vendit të funksionojë siç duhet.
Diçka e ngjashme mund të thuhet edhe për emrat e njerëzve. Një emër çfarëdo, p.sh. Bledar Morina, funksionon më mirë në ligjërim sesa, p.sh. “ai i gjati aty me flokë pak të rëna dhe atlete”, ose “djali i madh i xha Tahirit”, ose “ky tipi”, edhe pse disa të dhëna arrijnë t’i shoqërohen edhe atij emri (që Bledari është mashkull, jo femër; ose që ka lindur dikur pas vitit 1950). Ndrec Ndue Gjoka e sjell me vete informacionin për prejardhjen e personit nga veriu katolik i Shqipërisë; çka nuk është gjithnjë e dëshirueshme; ndërsa Besnik Çela nuk të thotë praktikisht asgjë, meqë Çela dhe Besnik ndeshen edhe në jug, edhe në veri të Shqipërisë.
E kam fjalën që çështje që lidhen me gjuhën duhen gjykuar para së gjithash në lidhje me rendimentin e tyre në funksionim; meqë fjalët, ose emrat e vendeve, nuk janë ornamente në fasadë të një ndërtese, të cilat gjykohen vetëm për nga vlera e tyre simbolike, ose për nga ç’përfaqësojnë; por janë instrumente të çmuara komunikimi, dhe ashtu duhen edhe gjykuar. Zëvendësimi i toponimeve, për arsye të politikave kulturore, por pa marrë parasysh specifikën e funksionimit të toponimeve në ligjërim, është operacion i vrazhdë, deri në kufi të dhunimit të atyre që e kanë “të tyrin” toponimin.
Nga ana tjetër, nëse është fjala për toponime të reja, të vëna për qëllime haptazi politike, p.sh. Porto Edda për Sarandën, këto ka qenë e mundur të hiqen pa shumë probleme; por vetëm për shkak të artificialitetit të tyre, dhe ornamentalitetit. Njerëzit nuk para kanë qejf që vendet ku banojnë të përdoren si të ishin monumente, të ngritura për nder të monarkëve, perandorëve dhe despotëve…
Tatjeta GH,
at “fushëmëllenjzit” e kemi kapërcye e derisa t’na mbrrin libri i Carls Darvinit, dojmë m’e thirrë veten Dardhanë…
Tana t’mirat,
Ardiani
GH, i vetmi person me emocione këtu që rreh ujëra po më dukesh ti. Unë jam i qetë fare dhe madje mjaft i qartë në pozicionin tim që s’ka burrë nëne të më ndalojë mua të emërtoj vendin ku qeveris e banoj si të më kërcasë mua që e banoj dhe e qeveris dhe jo si i kërciti katragjyshit tim apo pushtuesit të katragjyshit tim, etj.
Nqs ka ndonjë që i pëlqen të analizojë emrat, prandaj është shpikur shkrimi. Shko analizo, shkruaj, boto raporte, tirr. Kohë ka, letër ka, terrabajt ka, pse emocionohesh?
Xha Xha, s’është e thënë që Novosela të quhet Fshat i Ri, fare mirë mund të quhet me një emër praktik që më shërben mua sot si banor shqiptar i saj, dhe i cili emër mund të mos ketë fare lidhje me “fshatin e ri”, apo mbaruan dhe krijuesit e emrave bashkë me historinë?
Tema nuk e bën të qartë nëse e ka hallin tek dyshja e famshme, apo tek vetë procesi i emërvënies, i cili është proces më se normal.
Unë një gjë nuk kuptoj. Pse ngriheni e disktutoni për Shqipërinë apo vendime që merren këtu, ju që jeni emigrantë anej nga përtej detit. Ju e keni braktis kët vend. Nuk keni më të drejta më këtu.
Ju edhe kur vini për pushime vetëm ankoheni për plurin e zhurmën e makinave. Tani shkoni e shqetësoheni për emrat sllavo/grekë që NE këtu duam ti ndrojmë.
Tani sapo mesova se shqipja pengoka toponimet te funksionojne sic duhet ne Shqiperi. Ndoshta mire do ishte t’i kishim ne kineze mandarine, qe te mos kishim interferenca…
Me keto mend qe po jepkeni ju ketu, keq me vjen ta them, po e meritokeni me qene emigrante dhe me shkrujt ne blogspot.
Kulmbacher thotë:
Në fakt, procesi i ndërrimit të emrave ka dy anë – administrative dhe gjuhësore. Mua më shqetëson gjithnjë ndërhyrja administrative; por kam frikë se kjo ndërhyrje administrative po bëhet dhe po mbështetet nga njerëz që nuk i kanë shumë të qarta aspektet gjuhësore të dukurisë, dhe pikërisht që toponimet nuk mund të ndërrohen njëlloj sikurse ndërrohen fjalët e huaja, p.sh. hiqet farmak dhe vihet helm; ose hiqet konditë dhe vihet kusht. Prandaj edhe e bëra sqarimin mbrëmë, meqë ato të mësipërmet janë gjëra që unë i kisha parasysh kur e shkrova artikullin hyrës në këtë fill, por diskutantët m’u duk sikur nuk i kishin.
Babagjyshi thotë:
Babagjysh, këtë do të diskutojmë në vendin dhe në kohën e duhur. Ju lutem komentuesve të mos i përgjigjen babagjyshit në këtë hapësirë, e cila i kushtohet çështjes së toponimeve.
Po ndryshimi i emrave më duket mëse normal. Ashtu ka bërë dhe Zogu gjatë republikës. Kur dhe nxorri ligjin për ndryshimin e emrave. Ai në fakt i shqipëroi emrat sllav.
Prandaj nuk më duket se ka ndonjë problem këtu.
Fujitsu shkruan:
Fujitsu, nuk lexova ndonjë argument kundër, në ndërhyrjen tënde. Sa për atë që tani e more vesh këtë apo atë, kam frikë se, për mendtë që ke, jeta do të të rezervojë edhe shumë surpriza të tjera në të ardhmen.
Të lutem ki parasysh se ky forum nuk ka nevojë për miratimin tënd, por ndoshta për mendimin tënd. Nëse nuk të ndodhet asnjë ide në kokë, përveç dëshirës për refuzim brutal të çka nuk kupton, ndoshta mund të pish një kafe e një cigare, dhe të shpresosh. Përndryshe mos luaj rolin e mizës se nuk ta kam ngenë.
Nje pyetje kam per kata qe jane te bindur se kane te drejte te nderrojne emra, po sikur neser – supozojme – emrat e Shkodres dhe Durresit, te dalin se jane me origjine etruske, dhe fqinjet tane pertej detit t’u kete hipur ne koke te kene pretendime territoriale ndaj nesh per keto qytete, mos duhet t’u nderrojme emrat edhe ketyre, pavaresisht se i kane pasur ato emra shtu sic jane tani per 2000-je e kusur vjet?
Ajo qe me shqeteson nuk eshte nje fshat ne Korce, po thjesht droja se ku e ka fundin kjo lloj marrezie, dhe qe ata qe pushtetaret ende nuk e dine rolin qe duhet te luajne! Keto gjera i beri edhe “Merhumi” dhe e pam se ku e ndali vrapin e modifikimit te historise. Shteti t’a tregoje shqetesimin per pretendimet territoriale duke forcuar institucionet (ushtrine, ministrine e jashtme, institucionet financiare) dhe bere ato me profesionale, per te mos folur per mireqenien dhe edukimin e njerezve, apo plehrat e pluhurin, sepse asnje makiazh i historise nuk ka per te na nxjerre nga balta nese, largqofte, do na duhet te perballemi seriozisht me pretendimet e fqinjeve. Te trajtosh historine me dinjitet, do te thote edhe me shume dinjitet per veten. Askush nuk po ve ne dyshim qellimin e mire patriotik, por pa flakur tutje urtesine (mencurine), se nuk eshte e thene qe duhet te kesh ose njeren ose tjetren.
Kulmbaher,
Gjithnje, kudo (teorikisht te pakten) qeveris nje shumice e zgjedhur me vota te lira. Dhe keto shumicat nderrohen cdo kater vjet, apo jo? Konsensusi i te qeverisurve te te gjitha “shumicave” eshte qe qeverisja e rradhes do perpiqet te beje ca pune te mira gjate qeverisjes. Nuk kane mandat, nuk kane tager te bejne si t’ju doje qejfi, te nxjerrin rregulla e te bejne ndryshime qe as ua ka kerkuar elektorati i tyre, as i ka votuar qe ti bejne. Ka disa gjera qe jane pasuri, prone kombetare, ku hyjne edhe toponimet, qe nuk mund te ndryshohen arbitrarisht nga cilido zyrtar, sado i larte qofte ne ate postin e perkohshem qe mban.
Mire qe nuk bindesh me argumentet shkencore dhe logjike, po a di te me thuash c’mendon ai banori i Novoseles dhe Corovodes per nderrimin e emrit? Apo pune e madhe se c’mendon ai e ne te tjeret, se vlere ka vetem mendimi i atij qe ka spaletat sot?
Ja te themi se do i nderrojme emrat ne emra para-sllave. Po cfare emri do u veme? A e di njeri cfare emrash kane pasur para sllaveve ato vende? Kush do na i thote emrat e vertete, Akademia e Shkencave? A e di njeri ilirishten, apo shqipen e vjeter? A kane ekzistuar ne rradhe te pare ato vende? Apo thjesht do perkthejme emrat qe vune sllavet, gje qe do ishte qesharake sipas meje. Po shpejt ama se edhe ca vjet edhe shqipja do kete marre fund.
— LG —
Mire qe nuk bindesh me argumentet shkencore dhe logjike, po a di te me thuash c’mendon ai banori i Novoseles dhe Corovodes per nderrimin e emrit? Apo pune e madhe se c’mendon ai e ne te tjeret, se vlere ka vetem mendimi i atij qe ka spaletat sot?
— —
Këto “argumentet shkencore dhe logjike”, ishin cilat? Sa për banorin e Novoselës e të Çorovodës, u mor si shembull për ilustrim, jo si rast konkret. Gjysmëdija punë dreqi, sidomos kur bën dhe si i ditur nëpër “argumente shkencore”.
— karafili —
Ja te themi se do i nderrojme emrat ne emra para-sllave. Po cfare emri do u veme?
— —
Ja të themi që do i ndërrojmë emrat në pas-sllave. Me kapacitetin e shqipes të vitit 2008 çfarë emri propozon ti si banor i zonës (dhe jo si emigrant që do i gdhish ditët në tokë të tjetrit)?
— ujku i zi —
Nje pyetje kam per kata qe jane te bindur se kane te drejte te nderrojne emra, po sikur neser – supozojme – emrat e Shkodres dhe Durresit, te dalin se jane me origjine etruske, dhe fqinjet tane pertej detit t’u kete hipur ne koke te kene pretendime territoriale ndaj nesh per keto qytete, mos duhet t’u nderrojme emrat edhe ketyre, pavaresisht se i kane pasur ato emra shtu sic jane tani per 2000-je e kusur vjet? Ajo qe me shqeteson nuk eshte nje fshat ne Korce, po thjesht droja se ku e ka fundin kjo lloj marrezie, dhe qe ata qe pushtetaret ende nuk e dine rolin qe duhet te luajne! Keto gjera i beri edhe “Merhumi” dhe e pam se ku e ndali vrapin e modifikimit te historise.
— —
Unë kam një pyetje për ty. Ja nesër na kërcet ne durrsakëve të ndryshojmë emrin e qytetit se ashtu duam, ti si thua ku e ka fundin kjo lloj marrëzie. Me çfarë të drejte dashkemi ne të ndryshojmë emrin e vendit tonë? Ku është parë e dëgjuar kjo gjëmë? Thyerja kësaj dogme emigrantësh? Haram na qoftë, ore, jazëk, etj. Këta shqiptarët p.sh. pa pikë turpi shkuan dhe i ndërruan emrin Arbërisë. Si nuk i hëngri mortja këta të marrë?
Këto gjëra që i bëri dhe “Merhumi”, i ka bërë dhe “Shpendi”, i ka bërë dhe çdo komb në botë gjatë historisë. Pse?
Sepse ndryshimi i emrave është më se normal.
Kulmbacher thotë:
Kulmbacher, mos bëj tërci-vërci. Mos e zhvendos diskutimin nga tema e toponimeve, në temën e kompetencës të atyre që flasin për toponimet. Ke gjë për të thënë tjetër për toponimet, përveç banaliteteve që ke thënë deri tani dhe qëmtimeve të qimes në vezë në ato që thonë të tjerët? Bujrum, thuaje. Por kurseji provokimet, sepse qëllimi i provokimeve është të zhvendosin objektin e diskutimit.
Nuk me duket se krijon ndonje problem te madh ndryshimi i emrave. Perkundrazi me duket nje zhvillim. Ne asnje moment nuk mendoj se zevendesimi i emrit mund te jete problem.
Gjithashtu mendoj qe cdokush mund te propozoje ndryshimin e emrit dhe vendimi sigurisht qe merret ne shumice. Nese shqiptaret i kane deleguar keto te drejta tek qeveria atehere kryeministri ka te drejte ti kerkoje.
Por mesa kam lexuar, qofte kryeministri qofte presidenti kane thene “emrat eshte mire ti ndryshoni” pra keshillojne dhe ne asnje rast nuk marrin rolin e specialistit.
Kulmbacher thote:
Normal ka qene per ne shqiptaret edhe kur u hyme kishave e xhamijave dhe i rrafshuan sepse ne fund te fundit sejcili e modelon si i duhet hapesiren publike – per studiuesit kemi fotografite! Edhe kur ndertuam kioska neper rruge e trotuare, sepse sejcili duhet te kishte kiosken e vet (ne hapesiren publike), normal ishte! Edhe kur ndertojme shumekatesha, atje ku deri dje rrinte fshehur ndonje shtepi si ato “qemoti”, normale (se prone private eshte, bejme c’te duam)! Edhe te hedhesh plehrat nga kati i peste, sepse ne fund te fundit dritarja e jotja eshte, normal! T’u hakerrehesh emigranteve sepse ankohen per pluhurin qe thithin kur shkojne ne shtepite e tyre, edhe kjo normale eshte!
Keto gjera kur i bejne Talebanet duken fundi i botes, por kur i bejne shqiptaret…. vetm ca emigrante ankohen, sepse per pjesen tjeter te botes nuk ka nevoje ta them.
Unë vë re diçka tek ky diskutim për çështjen e ndryshimit të emrave, dhe është pafuqia juaj për ta penguar që kjo gjë të ndodhi. Edhe pse kam përshtypjen se nuk do ndodhi në një kohë të afërt (ose ndoshta fare, ose ndoshta ndodh) ju jashtë provuat edhe një herë pafuqinë për të penguar gjëra që ndodhin këtu. Dhe këtu nuk ka asgjë për tu ofenduar apo hakërruar.
Babagjysh, tashti e katranose keq! Po pse more kush tha se ne ket blog diskutojme me qellim “per te penguar gjera qe ndodhin ketu”. Me duket se ti ben lemsh dy gjera te ndara: idete, te cilat rrihen ketu dhe rrahja e te cilave eshte qellimi i blogut (dhe i cdo blogu xhanem), me politikat apo aktet ligjore perkatese, te cilat jane kompetence e organeve ligjvenese apo egzekutive. E vetmja menyre se si blogu mund te ndikoje drejtperdrejt, eshte qe filan minister te marre pjese ne diskutimet ketu, t’i pelqeje nje ide, dhe menjehere ta zbatoje ne fushen qe drejton. Kjo do ishte e lakmueshme, por s’perben aspak qellimin kryesor te blogut.
Babagjysh, ke shume te drejte! Ne ne kete blog, ne menyre indirekte, jemi duke konfirmuar theniet e njeri tjetrit; ti te miat dhe une te tuat. Biles, asaj qe thua ti per emigrantet une do t’i shtoja edhe kete: qe jane nje tufe nostalgjikesh te pandreqshem qe mbajne koken mbrapa nga atdheu i tyre, ku sipas te gjitha te dhenave, jo vetm mbeshtesin ekonomine e atij vendi me parate qe sjellin ne atdhe, por edhe nje tufe te stermadhe parazitesh.
…Biles, asaj qe thua ti per emigrantet une do t’i shtoja edhe kete: qe jane nje tufe nostalgjikesh te pandreqshem qe mbajne koken mbrapa nga atdheu i tyre, ku sipas te gjitha te dhenave, jo vetm mbeshtesin ekonomine e atij vendi me parate qe sjellin ne atdhe, por edhe nje tufe te stermadhe parazitesh…
Nuk me duket e vertete sa me siper.
Menyra e veshtrimit tone tamam-tamam eshte kontemplativ dhe peripatetik
Ne Shqiperi ka emertime te reja vendesh qe jane vene natyrshem, dhe si rrjedhim kane ngjitur. Sa e sa fshatra (dhe vende) ne Shqiperi quhen thjeshte Qender, ose Sektor, ose Lokalitet, ose thjeshte Kthesa e Filanit. Keto emra kane ngjitur sepse njerezit i kane perdorur per shume vjet, dhe kete e kane bere sigurisht ne shqip. Po ashtu, ne Shqiperi ka edhe mbivendosje emrash: Eshte nje fshat ne Krrabe te Tiranes, qe ne varesi te gjegjesit, te thone se quhet dicka si Shen-Koll ose Brahimaj (ne mos qofsha i gabuar). Pra te dy emrat kane ngjitur. Pse? Sepse procesi ka qene natyral. Vellazeria Brahimaj eshte bere me e zeshme se fshati dhe mehalla pastaj eshte bere sinonim i fshatit.
E kam fjalen, qe me kalimin e kohes, shume emra do te dalin nga perdorimi, dhe emra te tjere do te krijohen. Dhe kjo nuk do te thote qe emri i vjeter ishte i keq dhe i riu eshte i mire. Thjeshte qe ky proces eshte proces normal, dhe nuk mund te nxitohet duke e ndryshuar arbitrarisht emrin e nje vendi. Metoda te tilla thjeshte nuk kane sukses. Nuk ngjisin!
P.S.
Me qe jemi tek emrat e vendeve, eshte nje rast interesant per mendimin tim. Poshte ne Vurg te Sarandes eshte krijuar nje fshat me katolike nga Mirdita (me duket). Emri i fshatit? Shendelli (Shen Ilia)!!
P.S.S.
Ate artikullin s’ma gjeti njeri mer amon!
Problemi xhaxha eshte tek fakti qe s’mund te perdoren mendime te ndritura per te gjykuar politikat qe aplikohen rreth ketyre ndodhive andej nga anet tona. Zotrote “je” tejet racional por mbi nje sistem vlerash e sjelljesh qe s’i perkasin gadishullit ballkanik. Shih greket…Ata u ndryshojne emrat njerezve!! Sllavet gjithashtu kane tendenca “alla greca”persa i perket ndryshimeve(shih kroatet dhe serbet pas luftes se fundit). Epo ne aty jetojme…Sillemi edhe ne si fqinjet se perndryshe…C’do te ndodhte perndryshe? Lesh eshte, ka qene e do te jete, ballkani nga kjo pikepamje…Por ama po nuk u solle keshtu te hane koken …pershembull nuk te lene te futesh ne NATO…apo me keq pregatisin luftera shfarosese si ajo e fundit qe… : shoqja Lenka çuko thosh – ç’na duhet Kosova ne amani…se na vjen Serbi gjer ne Lushjne!!). Shoqja Lenka kish te drejte se serbi per pak sa s’vajti gjer ne Lushjne.
Kjo eshte atmosfera qe mbreteron rreth e rrotull Shqiperise! Te pakten, sa per te treguar qe nuk jemi te pacipe, mund te themi qe nuk e jemi ne shqiptaret nismetaret e ketyre e emer-ndryshimeve te vendeve.
“Një zbulim i rëndësishëm i nivelit global” është konsideruar nga specialistët e fushës gjetja në arkivin e Vatikanit e një harte të Shqipërisë e vitit 1444, ku gjejnë shpjegim shumë dilema të historisë së Shqipërisë, Greqisë, Maqedonisë, etj.
Harta jepet tek kjo adresë:
http://keshilliministrave.org/historia_e_shqiperise
Me rëndësi të veçantë paraqitet emërtimi i Kosovës me trajtën e shquar të mbaresës -a, në përputhje të plotë me hartën ugandeze të zbuluar në arkivën britanike nga studiuesi i njohur Bejtullah D. Destani.
Po ashtu, fort i rëndësishëm është përcaktimi i saktë i vend-ndodhjes së Himarës diku kah veriu i Krujës, çka vërteton më së miri se ndikimi helen në trojet arbërore nuk kufizohej vetëm në Çamërinë e Epërme (“vorioepiros”) por madje shtrihej thellë në Veri, përfshirë edhe zotêrimet e derës së Kastriotit.