Titulli: Në zemër të sekretit: udhëtim në Korenë e Veriut
Autori: José Luís Peixoto
Përktheu nga origjinali: Ermira Danaj
Botimet Odeon, 2017

 

 

 

 

[divider style=”double” margin_top=”30px” margin_bottom=”30px”]

1.

Në vitin 1979, në Pyongyang u publikua një libër i titulluar Rreth fjalëve të nderuara që mund të përdoren për udhëheqësin kamarad Kim Il-sung dhe përdorimi i saktë i shprehjeve që i referohen udhëheqësit të madhërishëm. Në këtë libër gjenden të organizuara mënyrat se si duhet të flitet për Kim Il-sung-un. Shprehja më e përdorur nga të gjitha është « udhëheqës i madhërishëm », e pasuar nga shprehje si « udhëheqësi atëror », « udhëheqësi i përhershëm », « babai i kombit », « gjenerali gjithmonë fitimtar », ose një shprehje më popullore « dielli i njerëzimit ».

Ekziston gjithashtu një listë e shprehjeve të përdorura për Kim Jong-il-in, ku më e shpeshta është « udhëheqësi i dashur », por gjithashtu mund të thirret si « komandanti suprem », « gjenerali i dashur », « ylli ndriçues » ose « ylli ndriçues i malit Paektu ».

Kjo shprehja e fundit më pëlqen më shumë, sepse më kujton historinë e lindjes së tij. Sipas biografisë zyrtare, Kim Jong-il lindi në një barakë në malin Paektu, zona më e lartë e territorit, dhe në atë çast një yll i rënë përshkoi qiellin dhe e ktheu dimrin në verë, duke krijuar në ajër një ylber të dyfishtë. Po, po, një ylber të dyfishtë.

Udhëheqësi i madhërishëm lindi në vitin Juche 1, udhëheqësi i dashur lindi në vitin Juche 30. Në 1997-n, Juche 86, qeveria vendosi të përdorë një kalendar të ri, kalendarin Juche, viti i parë i të cilit ishte 1912. Ose ndryshe, viti kur lindi Kim Il-sung-u.  Koha kish filluar me lindjen e tij.

Një argument më shumë për ta vizituar Korenë e Veriut në këtë datë. Do të isha i pranishëm në ndërrimin e parë të shekujve Juche. Dhe sigurisht që festa nuk do të ishte më e pakët edhe pse i festuari nuk jetonte më. Nga një anë, trupi i tij vazhdon të jetë i balsamosur në Pyongyang brenda një mauzoleu gjigand, ku më parë gjendej zyra ku ai punonte. Nga ana tjetër, kushtetuta e vendit e njeh Kim Il-sung-un si Kryetarin e Përjetshëm. Ose ndryshe, si ai që zyrtarisht nuk vdes e nuk do të vdesë kurrë.

 

 

2.

Nëse paanshmëria është gjithnjë e pamundur, në Korenë e Veriut është edhe më e pamundur.

Shpesh duket sikur askush nuk e ka informacionin e plotë. Askush. Nuk ka një individ të vetëm që të ketë gjithë informacionin mbi atë që ndodh në të vërtetë. As në këtë anë të kufirit, as përtej tij, as udhërrëfyesit, as shërbimet sekrete, madje as vetë udhëheqësi.

Gjithnjë e më tepër e ndieja se më kish mbetur veç roli i dëshmitarit haluçinant, që përpiqej të dallonte realitetin real nga ai retorik vetëm nëpërmjet instinktit.

Jo rastësisht kisha vendosur të rilexoja Don Kishotin në Korenë e Veriut.

Njëlloj si ai, më mjafton t’i qëndroj besnik të vërtetës që njoh e që i besoj. Ndoshta në jetë është gjithmonë kështu. Sinqeriteti na shpëton nga vetvetja.

Nëse jam duke shkruar këto fjalë do të thotë që jam i gjallë.

 

 

3. 

Si burrat edhe gratë kërcenin në të njëjtën mënyrë: ngrinin krahët deri te kraharori dhe, duke i mbajtur horizontalisht, i valëzonin lehtë, si të imitonin fluturat. Në të njëjtën kohë lëviznin majtas e djathtas, sipas dëshirës, pa ndonjë rregull të caktuar. Edhe pse nuk kapeshin pas njëri-tjetrit, dukeshin sikur kërcenin bashkarisht nëpërmjet shikimeve dhe buzëqeshjeve që shkëmbenin me njëri-tjetrin. Këtë buzëqeshje dhe shikim e kishin edhe vizitorët e grupit tim.

Kur muzika mbaronte, pa e ndalur buzëqeshjen, duartrokisnin dhe merrnin pak veten nga lodhja e kërcimit. Euforia kthehej përsëri që në notat e para të muzikës, që vinte nga një gramafon kinez prej plastike të ndritshme.

Të huajt dukeshin shumë të habitur. Me siguri kishin lexuar të njëjtët libra si unë. Pjesa më e madhe e këtyre librave thoshin se koreanoveriorët kishin urdhra të qarta që të mos vendosnin asnjë kontakt me të huajt. Madje shkruhej se kur një të huaji i ndodhte ndonjë aksident, vendasit e kishin të ndaluar t’i jepnin ndihmë.

Nuk m’u desh shumë që t’i bashkohesha festës. Më ftoi një i ri rreth të njëzetave, i krehur mirë, me këmishë të hapur, me një tufë çelësash varur te rripi i mesit, që vallëzonte në stil të lirë, një përzierje valleje tradicionale me kërcim modern.

Në këtë çast, ajo që shkruhej në libra nuk i përshtatej realitetit. Nëse i ishte përshtatur ndonjëherë, nuk ndodhte më kështu. Dhe realiteti më rrethonte.

Shpesh, njerëzit këndonin me zë të lartë ndërsa kërcenin. Një ndër këngët që përsëritej më shpesh, që e identifikova pak më vonë, ishte Balada e Singosanit. Fakti që e njoha këtë këngë tregon se sa e kufizuar ishte larmia e këngëve. Në Korenë e Veriut, muzika përmblidhet në disa tema me origjinë popullore, tema që glorifikojnë regjimin dhe veprat revolucionare.

 

4.

Na shpjegoi që, njëherë, Kim Il-sung-u kishte bërë një vizitë në Indonezi. Në një kopsht botanik, ndeshi në një lule shumë të bukur, por të panjohur. Presidenti Sukarno i shpjegoi se ishte një bimë e re, ende pa emër, e kështu që për nder të tij do e quante me emrin Kim Il-sung. Kim Il-sung-u, duke qenë mjaft modest e refuzoi këtë ide, por Sukarno këmbënguli me forcë që udhëheqësi koreanoverior e meritonte këtë nder për shkak të gjithë të mirave që kish bërë për njerëzimin. Udhërrëfyesi na shpjegoi gjithashtu që, në vitet 1980, një botanist japonez krijoi një lule dhe vendosi t’ia kushtojë Kim Jong-il-it. Kjo bimë lulëzon në kohën e ditëlindjes së udhëheqësit dhe simbolizon dituri, dashuri, drejtësi dhe paqe. Thënë ndryshe, disa prej vetive të udhëheqësit të dashur.

 

 

5.

Në Korenë e Veriut askush nuk do të flasë për hotelin Ryugyong. Sapo shqiptohet emri, nuk ka më asnjë reagim, personi që ti ke pyetur rri në pritje, a thua se nuk kish dëgjuar asgjë.

Kur ndërtimi i hotelit filloi në vitin 1987, të gjithë flisnin për të. Ishte madje një ndër temat e rëndësishme. U bënë edhe pulla me pamjen e hotelit, që ndër të tjera tregonte epërsinë e koreanoveriorëve: popullit, shtetit dhe udhëheqësit. Hoteli Ryugyong do të ishte rreth njëqind metra më i lartë se qiellgërvishtësja që një kompani koreanojugore kish ndërtuar në Singapor e që, në atë kohë, ishte hoteli më i lartë në botë. Në atë kohë mendohej se hoteli Ryugyong do të përfundonte në vitin 1989.

Ndërkohë, në Berlin u rrëzua një mur dhe data e 9 nëntorit të vitit 1989 pati pasoja të mëdha për Piongiangun. Përveç kësaj, vështirësitë teknike e vonuan edhe më tepër ndërtimin. Në vitin 1992 ndërtimi i hotelit u ndal. Arsyet e mundshme: mungesë parash, mungesë energjie, mungesë kapacitetesh për t’i ngjitur makineritë dhe materialet në katet më të larta.

Kjo është periudha kur uria e madhe kaploi Korenë e Veriut. Në fundin e viteve ’80, Bashkimi Sovjetik i kërkoi Koresë t’i kthente borxhin që në të vërtetë Koreja nuk kish mundësi ta paguante. Në vitin 1991, me rënien e Bashkimit Sovjetik, ndihma për Korenë e Veriut u ndërpre në mënyrë të menjëhershme dhe bujqësia koreanoveriore nuk ishte në gjendje të prodhonte ushqimet e nevojshme për vendin. Për disa kohë u ndihmua nga Kina, e cila në vitin 1993 garantonte 68% të ushqimeve dhe 77% të karburanteve të konsumuara në Korenë e Veriut. Më pas, si pasojë e problemeve të vetë Kinës, edhe kjo ndihmë u ndërpre në mënyrë të vrazhdë.

Kur flasin për periudhën e urisë, ose « rrugëtimin e mundimshëm », koreanoveriorët ua vënë fajin përmbytjeve dhe embargos imperialiste. Në fakt, vendi vuajti edhe prej përmbytjeve të jashtëzakonshme që në vitin 1995 shkatërruan të gjitha produktet bujqësore e pothuaj 85% të prodhimit hidroelektrik të vendit.

Pavarësisht se cilat ishin shkaqet, pasojat ishin të tmerrshme. Ka një hendek të madh mes burimeve të shtetit dhe atyre të organizatave ndërkombëtare mbi numrin e të vdekurve nga uria, përkatësisht 240 mijë dhe 3,5 milionë. Hendeku është i madh, por, sidoqoftë, numri i vërtetë është i një tragjedie të skajshme. Mbase duhet ta përsëris dhe njëherë: në dekadën e fundit të shekullit XX, në Korenë e Veriut kanë vdekur nga uria midis 240 mijë dhe 3,5 milionë njerëz.

Në të njëjtën kohë, sipas burimeve mediatike japoneze, u harxhuan rreth 750 milionë dollarë për ndërtimin e strukturës dhe pjesës së jashtme të hotelit Ryugyong.

E kështu, një ndërtesë më e lartë se kulla Eiffel u bë e padukshme.

Nuk ndodhej në asnjë hartë të qytetit e, ndonëse mbizotëronte horizontin e qytetit, nuk shfaqej në asnjë nga fotografitë e shumta zyrtare të qytetit. Hoteli Ryungyong iu sillte udhëheqësve kujtime të zymta.

 

 

6.

Televizori ishte me telekomandë. Para se të flija mendova ta ndez. Si kudo tjetër në Korenë e Veriut, kishte vetëm një kanal. Në të gjitha numrat e telekomandës dilte i njëjti kanal, i njëjti program. Të ndërroje numrat e telekomandës e të shikoje të njëjtin kanal e shtonte ankthin e mungesës së alternativës. Ishte sikur çdo herë ti shtypje një buton me shpresën se imazhi do të ndryshonte e, më pas, zhgënjeheshe kur të dilte i njëjti kanal, i njëjti kanal, i njëjti kanal.

Por ky ankth nuk zgjati shumë sepse pak më vonë ikën dritat. Kështu që përdora elektrikun e dorës me bateri që kisha marrë me vete. Lexova disa faqe të Don Kishotit.

Unë, në Kaesong, lexoja Don Kishotin, nën dritën e një elektriku të vogël xhepi, mbi një dysheme që përvëlonte.

 

7.

Zonjusha Kim ishte e shqetësuar:

No pictures, please.

Ndërkohë që askush nuk e kishte mendjen, hyra në dyqan.

Dyqani kishte shumë hapësirë, por shumë pak mallra. Kishte një grumbull qesesh plastike me lule të mbështetura në një cep, rafte me disa shishe nëpër to. Të gjitha mallrat e tjera ishin mbi banak. Brenda kutive kishte qepë, karrota. Kishte hudhra, kunguj, qepujka, thasë me kimchi, domate dhe një arkë me banane. Këto ishin të gjitha produktet në dyqan. Nga sytë e shitëses, duart e kapura nga mbrapa, kuptohej se në dyqan nuk kishte shumë lëvizje.

Ishte edhe një peshore e vjetër, e lyer me të kuqe. Të gjitha kutitë e kishin çmimin të shënuar sipër, por unë nuk mund të blija gjë.

 

8.

Në Librarinë e Gjuhëve të Huaja, shumica e librave ishin veprat e plota të Kim Il-sung-ut dhe Kim Jong-il-it të përkthyera në gjuhë të ndryshme, ose vepra mbi liderët, gjithashtu në gjuhë të ndryshme. Hapësira e romaneve dhe novelave ishte e vogël. Bleva nga një ksombël të çdo libri në këtë seksion: një antologji të rrëfenjave popullore të përkthyer në frëngjisht, të titulluar « Legjendat e Piongiangut »; në anglisht, një poemë të gjatë epike të titulluar « Mali Paektu »; një roman me titull « Deti i përgjakur », i përshtatur sipas operas së famshme revolucionare; një novelë me temë nga koha e luftës, « Populli i fshatit luftarak », shkruar nga drejtori i nënkomitetit të prozës në Komitetin Qendror të Sindikatës së Shkrimtarëve të Koresë; një përmbledhje tregimesh të autorëve të ndryshëm me titul « Një mëngjes si gjithë të tjerët », ku tregimi i parë flet se si vetë udhëheqësi i madhërishëm zgjidhi problemin e një kooperative bujqësore dhe shpërbleu përpjekjet e një shoqeje të re.

 

9.

Shtëpitë ishin ndërtuar para pesë vitesh. Tetëdhjetë e dy metra katrorë secila. Ajo ku hymë ne, banohej nga një familje prej katër personash, prindërit, një vajzë dhe një djalë. Çastet më të rëndësishme të jetës ishin të pranishëm në mur: fotografi e dasmës së prindërve, e fëmijëve të vegjël, më pas prindërit me kolegët në punë dhe, më pas, djali në ushtri.

Pavarësisht gjithë këtyre detajeve personale, shtëpia dukej si e pabanuar. Sirtarët ishin me rroba, uniforma ishte e hekurosur, por përsëri shtëpia më ngjante e pabanuar.

Fëmijët flinin në sallon, aty ku ndodhej edhe aneksi. Prindërit flinin në dhomë, e cila ishte e zbukuruar me tre kalendarë të varur në mur, një kalendar me Kim Il-sung-un, një me Kim Jong-il-in dhe një me Kim Jong-suk-un, nëna e Kim Jong-il-it. Ndërsa në sallon, njëri nga muret mbante portretet e dy udhëheqësve. Kjo ishte vula e vetme e shtëpive koreanoveriore: të gjitha shtëpitë kishin një mur me portretet e udhëheqësve dhe në këtë mur nuk duhet të kishte asgjë tjetër.

 

10.

Kur ngrita përsëri sytë tek ekrani, kish filluar transmetimi direkt i fishekzjarreve përgjatë lumit Taedong.

Dukej i mrekullueshëm edhe nëpërmjet televizorit. Pas nja pesëmbëdhjetë minutash, u bë e qartë se ishte gjynah që ishim aq afër por edhe aq larg diçkaje kaq madhështore.

Nuk e di se si u mor ai vendim aq papritur. Di që, nxitimthi, zonjusha Kim dhe zoti Kim na thanë se nëse donim të shihnim fishekzjarrët nga afër duhet të dilnim në atë çast. Dolëm të gjithë.

Pak minuta më vonë, autobusi ishte parkuar në krah të Pallatit të Madh Popullor të Studimit. Na thanë se duhet të ktheheheshim kur të mbaronin fishekzjarret.

Pas gjithë atyre ditëve, e kishim fituar besimin e shoqëruesve tanë.

Zemra ime ndodhej brenda meje. Të gjitha dritat ishin të fikura. Vrapova i vetëm drejt lumit Taedong. Kishte me mijëra e mijëra njerëz në brigjet e tij. Përmes asaj errësire të dendur kaloja përmes njerëzve. E vetmja dritë vinte nga qielli, nga sasia e jashtëzakonshme e fishekzjarreve që vërviteshin prej gati një ore përgjatë kilometrave të lumit. Aty, në atë errësirë të plotë, askush nuk e ulte zërin apo shikimin në praninë time. Prania ime nuk ndihej. Gjatë atyre minutave isha koreanoverior. Pati edhe njerëz që më drejtoheshin, më thoshin ndonjë gjë, pa pritur përgjigje nga unë. Kjo, që dukej kaq pak, për mua ishte gjithçka. Më mbushi të tërin.