E kujtoj ende atë herë të parë kur një libër më preku aq thellë, sa lotët më rrodhën pa kuptuar. Nuk ishte thjesht një tregim në fletë letre, por një zgjim shpirtëror — një ndjesi e fuqishme se fjalët mund të kapërcejnë mendjen dhe të arrijnë drejtpërdrejt në zemër. Ishte një ftesë për të zbuluar botë të reja dhe për të përjetuar aventura përtej realitetit tim të zakonshëm.

Çdo ditë, me një filxhan kafeje të ngrohtë dhe një roman të vjetër në duar, ndiej se rikthehem te ajo mrekulli e parë, në atë përvojë të paharrueshme që më bëri të dashurohesha me leximin. Në një botë gjithnjë e më të zënë dhe digjitale, librat mbeten një nga mënyrat më të sigurta për të udhëtuar pa lëvizur — duke hyrë në lëkurën e të tjerëve, duke parë botë të panjohura dhe duke ndjerë aromën e një kuzhine të largët apo ftohtësinë e një dimri verior. Çdo histori është një urë që na afron me kulturat e tjera, duke na kujtuar se, në thelb, shpresat dhe frikërat njerëzore janë universale.

Leximi shpesh shihet si një kënaqësi vetmitare, por në të vërtetë, ai është një akt i thellë komuniteti. Historitë, idetë dhe emocionet kalojnë nga një brez në tjetrin, si një lumë i gjallë që mban gjallë kujtesën kolektive. Duke kthyer një faqe, nuk hapim vetëm një botë narrative, por bashkohemi në një bisedë të përjetshme që sfidon kohën dhe vendin.

Së fundmi, lexova Pyllin Norvegjez të Murakamit. Heshtja melankolike e çdo fjale më rezononte thellë në shpirt, duke më lënë një ndjesi të fuqishme dhe të paharrueshme. Edhe pse historia ishte e trishtë dhe zymtë, nuk mundesha t’i ndahesha librit — ndihesha e lidhur me personazhet në një mënyrë që më bënte të pyes: pse u dorëzohemi kaq plotësisht këtyre botëve prej letre? Çfarë magjie na thërret pa mundur t’i rezistojmë?

Leximi mbështet memorien kolektive të shoqërisë. Ai ofron një lidhje të prekshme me historinë, traditat dhe vlerat tona, duke na ankoruar në rrënjët tona edhe ndërkohë që bota ndryshon. Shkrimet e lashta dhe romanet moderne mbajnë gjallë legjenda, dije dhe ndjenja që kalojnë nga brezi në brez. Që nga shkruesit mesjetarë që kopjonin me dorë ligje e legjenda, deri te bibliotekat moderne që ruajnë dorëshkrime të rralla, leximi është një akt kujtese dhe trashëgimie.

Librat kanë qenë gjithashtu katalizatorë të ndryshimeve shoqërore dhe reflektimit moral. Përmes letërsisë, ne formojmë bindjet tona dhe sfidojmë normat ekzistuese. Romane si 1984 i Orwell-it ose Një Botë e Re e Huxley-it kanë bërë që lexuesit të vënë në pikëpyetje autoritetin dhe drejtimin moral të shoqërisë. Edhe letërsia për fëmijë — nga Gra të Vogla deri te përrallat klasike — përcjell vlera si guximi, ndershmëria dhe empatia.

Për mua, leximi nisi si një lojë e pafajshme, një këmbëngulje e ëmbël e mamasë që më pëshpëriste: “Kur lexon, bëhesh edhe më e bukur.” Jo për dëshirën për bukuri, por sepse aventurat e Sinbad Detarit, Phileas Foggut dhe Kapitenit Nemo u bënë pjesë e përditshme e jetës sime. Shtëpia ime u shndërrua në një anije, lapsat në shpata dhe hijet e vazove në figura piratësh që më thërrisnin për aventura të reja.

Në adoleshencë, librat u bënë streha ime nga zhurmat e botës. Në universitet, ata ishin dritare që më hapnin rrugë drejt dijes dhe ndjeshmërisë, duke më ndihmuar të shoh jetën me sy të rinj.

Sigurisht, kishte edhe libra “limonadë” — histori të lehta, që nuk premtonin thellësi filozofike, por që mbanin të gjallë atë magji të hershme të fëmijërisë.

Librat më kanë shoqëruar në çdo etapë të jetës: në fillimet dhe përfundimet, në udhëtime dhe kthime. Edhe kur lexoja për të shpëtuar nga rutina, kuptova se kjo ‘ikje’ ishte në fakt një rikthim tek vetja. Në netët e qeta, kur kthej një tjetër faqe, ndiej se kërkoj më shumë sesa një histori — kërkoj një lidhje të thellë njerëzore, një pasqyrë ku të shoh veten.

Leximi i letërsisë është një shkollë e empatisë: duke hyrë në mendimet e personazheve, ushtrojmë aftësinë për të kuptuar të tjerët. Përmes Austen-it, Doyle-it, Dostojevskit dhe Marquez-it, udhëtoj përtej kohës dhe hapësirës, duke zbuluar se emocionet njerëzore janë të përjetshme: dashuria, frika, shpresa, dhimbja.

Mbaj mend si qaja me Mumu-n, si më frymëzonte guximi i Anna Kareninës dhe si qeshja me guximin e Emmës. Çdo libër më ka mësuar diçka dhe më ka formuar në njeriun që jam sot.

Tani, ndërsa qëndroj në një udhëkryq të jetës — me diploma në dorë dhe kujtime të pashlyeshme nga librat — ndiej se thesaret më të mëdha që kam janë këto botë prej letre. Ata më kujtojnë se nuk është e nevojshme të kem gjithmonë përgjigje: mjafton të vazhdoj të kërkoj, të pyes dhe të ëndërroj.

Leximi për mua nuk është thjesht një veprim; është një mënyrë jetese. Një rebelim i heshtur kundër harresës, një përqafim i gjithçkaje që na bën njerëzorë.

Për sa kohë ekzistojnë librat, do të ekzistojë gjithmonë shpresa për një botë më të ndritshme dhe më të butë.

Leximi është shumë më tepër se një kalim kohe; është fije që thur pëlhurën e kulturës sonë të përbashkët. Në qetësinë e një biblioteke apo mes zhurmës së një kafeneje, leximi mbetet një akt thelbësor njerëzor: një akt lidhjeje, kujtese dhe dashurie.

Në fund, përgjigjja më e thjeshtë për pyetjen “Pse lexojmë?” është:

Lexojmë sepse ekzistojmë. Dhe pa libra, do të ishim shumë më të varfër.

Lexojmë për të kujtuar, për të ëndërruar, për të formuar veten — dhe për të mos u ndjerë kurrë vetëm.

© 2025 Artemisa Kuznetsov. Të gjitha të drejtat janë të autores. Imazhi në kopertinë është përfytyruar me Adobe Firefly.