Diku në viset e begata të Katiopisë, në një luginë mes pyjesh dhe shkëmbinjsh të njomur prej njëqind përronjve ujëplotë, ngrihej një pllajë e lartë, shumë e mburrur dhe pak e shkelur nga këmbë të ardhurish. Mbahej për vend kaq të paqtë sa, sprapsur nga dyshimi se mund të ishte fanitje e udhëtarit të sfilitur, rrallëkush kishte marrë mundimin ta zbulonte.
Në këtë pllajë jetohej mes bukurive që e fshihnin dorën njerëzore aq sa veç një sy i stërvitur mund të pikaste se kopshtet e ujdisura si kurora përreth liqenit të kulluar nuk kishin mbirë vetvetiu. Me këto kopshte merreshin Katiopët, të cilëve fauna u kishte dhuruar sekretin e kryqëzimeve më të pazakonta. Në pallatet e ngulura mbi shkëmbinj, si kreshpat e një katedrale të kristaltë, praktikohej arti i ngjyrave, i thurrjes dhe i tingujve, e të tjera arte, të cilave gjuha jonë duke mos ua ditur vlerën, nuk ua ndien as nevojën. Ndërsa në kullat shtatgjata ngritur mes qiparisëve mblidheshin rrëfimet e Katiopëve të kthyer nga kutsego, çka e përkthyer me pak humbje mund të jepet si fluturimi pa krahë. Këtë emër i kishin vënë pllajorët shtegtimit përjetor të çdo vajze dhe djali, që dëshironte njëherë në jetë ta linte pas vendin e lindjes. S’dihej pse quhej fluturim, sepse në të vërtetë ishte një zvarritje e rrëpirtë, me pikënisje në brendësi të një zgavre në jug të liqenit, mespërmes një shpelle ku rrezet e dritës arrinin cakun e shtrirjes para se të thoje balindve, çka e përkthyer me shumë humbje do të thotë “vetëm syri nuk të sheh”, një mënyrë për ta bindur shtegtarin e gëlltitur prej territ, se çdo shqisë tjetër ishte me të. Hamendej se muret e atij labirinti ishin prej guri të lëmuar e të fortë si faqe diamanti.
Para kutsegos, vajzat e djemtë këshilloheshin që ta provonin botën përtej si një ushqim të ri, me kureshtje dhe ndrojtje. Udhëzim tjetër Katiopët nuk donin as nuk dinin të jepnin, sepse mendonin se, po të ndiqej rigorozisht, kaq përmbante të mirën e përballte të keqen. Në kthim, shtegtarët i prisnin dy kushte të pleqëruara qëkur s’mbahej mend: e para, kush zgjidhte të hynte sërish në trojet e vendlindjes, nuk mund të sillte asnjë send, kafshë a bimë, madje edhe rrobat e trupit duhet t’i linte në gojën e përtejme të zgavrës. Së dyti, vetëm kur shtegtari vendoste të mos kthehej më në luginë, mund të rrëfente gjetkë për vendin dhe zakonet e lëna pas. Të formuluara si dy vëzhgime aq të natyrshme sa orientimi i pikave të shiut nga qielli drejt tokës, këto kushte përvetësoheshin pa rebelim e dëshirë për ndryshim. Kështu ndodhte që shtegtarët që zgjidhnin dhé të ri zinin të flisnin rreth Katiopisë vetëm kur s’kishin më grimë mëdyshjeje se nuk do ta shihnin më. Fillimisht të shtyrë nga vendimi për ta mbuluar me harresë, sepse harresa është balsam për zemrën e malluar, nuk e përmendnin vendlindjen, ndërsa kur qenë bindur se e kishin harruar, zinin të flisnin kaq zjarrshëm rreth saj, sa asnjë nuk ua besonte lëvdatat dhe gjithçka e bukur e lidhur me pllajën interpretohej si trill nostalgjie.
Princ Lakimi ishte njëri prej të rinjve më premtues për t’ju shtuar rrethit të rrëfimmbledhësve në Katiopi. Ata më me përvojë në këtë art, s’e kishin mposhtur dot rrënqethjen kur patën dëgjuar se Princ Lakimi kishte shpallur ditën e kutsegos, rrugëtimi të cilit i dihej vetëm fillimi por jo fundi. Kishin numëruar një më një dyqind e tridhjetë e katër ndërrime të hënës, derisa më në fund vrojtarët e tunelit kishin lajmëruar gjithë pllajën se Princ Lakimi qe shfaqur i mbuluar veç prej lëkurës të bërë zeshkane si lëvozhgë gështenje, shenjë kjo e largimit të tij të gjatë. Asnjë nuk u çudit pse qe kthyer aq i errët, sepse Katiopët kishin urtësi të kuptonin se përzjerja e ajrit me dritën nuk ishte kudo e njëjtë dhe se trupi i njeriut duke qenë kryesisht lëng, merrte ngjyrat e pemëve, reve, frutave, bimëve, qiellit, gurëve, kafshëve dhe njerëzve që i qaseshin. Ndaj errësimi nuk i turbullonte hiç as të vegjëlit, as të mëdhenjtë.
Sipas traditës së vendit, e si çdo i kthyer, Princ Lakimi pritej të zinte pikënisjen e rrethit të rrëfimmbledhësve për ta zbrazur zemrën nga gjithë përshtypjet e udhëtimeve. Siç pritej, Princi u paraqit dhe zuri vend në pikën që ndante më të vjetrin nga më i riu i rrëfimmbledhësve dhe nisi të kallzonte, ndërsa të tjerët e rrethit ruanin ç’dilte prej gojës së tij në mjetet që zotëronin më mirë: njëri formonte figura me ca gurë bardh e blu, një tjetër bënte vrima në kallama gati të tejdukshëm, më tutje gërshetohej një rrip shumëngjyrësh, një gërrvishte shenja të rrumbullakta në dru, një ngjyroste pllaka balte me bojë të kuqërremtë, një tjetër ndiqte lëvizjet e mekura të një insekti që për thjeshtim po e quajmë e flutur, e cila dukej sikur përpinte dridhjet e zërit të atij që rrëfehej dhe i shkëmbente ato me rrahje flatrash. Në fund të mbledhjes së rrëfimeve, Princ Lakimit i mbeti veç të vendoste se kur do bëhej hallka e re e rrethit të rrëfimbledhësve. Princi pa u menduar gjatë, por me pështjellim të shtuar, tha se kjo kishte qenë dëshirë të cilën ai tani nuk mund t’ia lejonte vetes.
Në kullat e rrëfimit u gjëegjëz shumë se ç’e pengonte Princin. Disa menduan se ishte bërë pishman që qe kthyer në pllajë e të tjerë guxuan ta vëzhgonin pllajën dyshimshëm për të kuptuar në kishte ndryshuar ajo kaq shumë. Për të zgjidhur enigmën, rrethi caktoi Sarietin, një prej mbledhësve më të zonja në artin e rrëfimit. Rasti i Princit lypte durim dhe Sarieti, e cila thurrte me durim merimange një pëlhurë tepër të ndërlikuar e gjithnjë të pakuptueshme, u zgjodh si njeriu i duhur. Pati zëra kundër kësaj zgjedhjeje, pikërisht nga frika se enigma e djaloshit mund të pësonte fatin e pëlhurës e të ngelej e pazbërthyer. Gjithsesi, askush tjetër s’e gjykoi veten të aftë ta hulumtonte pështjellimin e Princit dhe detyra i ra Sarietit
U ndërruan disa qiej, derisa, kur hëna e re ndriçoi kthjellët mbi liqenin e kulluar, Sarieti u kthye në kullat e rrëfimit me enigmë të zgjidhur. Për njëzet e shtatë agime ajo u kishte vënë veshin fjalëve të Princit, e për njëzeteshtatë muzgje kishte qëmtuar kuptimin e tyre. Shumë fije qenë pleksur, por në fund ajo e kishte zhdërvjellur çdonjërën dhe kishte mbërritur në zanafillë: Princi kish qëndruar gjatë larg pllajës me të vetmin qëllim për të gjetur kompasin e lumturisë. Këtë e kishte kërkuar në viset e shkëmbinjve të përjetshëm, në thellësitë gjelbëroshe të oqeanit plak, trekëndeshat tokësorë ku puqeshin botët, në punën e bujqve, meditimet e filozofëve, në gjuhën e shqisave dhe thjeshtësinë e barinjve, por kërkimet e tij qenë shpërblyer veç me hije. Qe kthyer në vendlindje pa koordinatat e diellit të lumturisë dhe pa këtë, nuk mund t’i dedikohej artit suprem të rrëfimmbledhjes.
Ky shpjegim hodhi më shumë errësirë se dritë, sepse në gjuhën pllajore fjala lumturi nuk ekzistonte. Dëshirë, ëndërr, endje, gëzim, hare, përdoreshin, por lumturi ishte një fjalë e krijuar nga Sarieti për t’ju afruar asaj që e mundonte Princin. Ishte një fjalë e mbyllur në të shkuarën e pasosur, gati e pamundur për t’ia urdhëruar imagjinatës në të tashmen. Përpos, asnjë nuk përfytyronte dot se ç’vështirësi e lidhnin konceptin e çuditshëm të lumturisë me artin e rrëfimmbledhjes. Princ Lakimi kishte spjeguar se pikërisht kjo ishte pengesa. Kudo që i kishte shkelur këmba, njerëzit kërkonin lumturinë me çdo veprim: ndërtonin, shpiknin, prishnin, e rindërtonin, të mbushur nga shpresa se do të kapnin lumturinë. Mirëpo, ai vetë nuk e kuptonte se si rrëfimmbledhja lidhej me lumturinë e tij, ndaj edhe nuk mund ta bënte. Kaq u desh për ata që e dëgjuan të vendosnin se veç trupi i Princit qe kthyer në pllajën e epërme, ndërsa ato që trupi mbante brenda qenë shpërndarë në dhera të pagjendshëm.
Kështu Princi zuri të merrej me artin e kopshteve, larg kullave shtatgjata, afër tokës dhe mrekullive të saj, dhe jetoi një jetë të stërpikur me dëshirë, ëndrra, endje e gëzim, pothuajse i gatshëm ta harronte fjalën lumturi. Nga koha e rrëfimeve i mbetën të gjalla orët me Sarietin, ndërsa të dy ndërronin fjalë e ushtronin gishtat në labirintat e mëndafshtë të pëlhurës së saj. Herë pas here, Princit i bëhej se i kuptonte hyrje- daljet e fijeve, shkrirjen e ngjyrave, reflekset, kthesat e rrotullimet, por sapo mendonte se e kishte kapur domethënien, atëherë ngjyrat ngatërroheshin, reflekset turbullonin njëra-tjetrën, kthesat drejtoheshin dhe humbisnin në detin e ngjyrave. Dikur Princi u paqtua me idenë se kuptimi i pëlhurës qe moskuptimi.
Një agim si gjithë të tjerët, Princ Lakimi e kërkoi Sarietin në odën e thurrjes. Me pikëllimin më të thellë që ia kishte zaptuar ndonjëherë zemrën, mori vesh se ajo atë natë, pikërisht kur hëna lëshonte rrezet pingul mbi liqen, kishte takuar huvidanin, çka do të thotë, rryma. Thuhej se nuk kishte vuajtur, ngaqë nuk qe në natyrën e saj të orvatej t’u njihte fundin gjërave, sikur të ishte e bindur se misteret fshihnin veç të mira. Princ Lakimi s’gjente paqe në të tilla ngushëllime. Për të, fundi i asaj miqësie të vyer kishte mbërritur, i beftë, i pamistershëm dhe pa ogur mirësie.
Ditë të tëra i qëndroi larg odës së Sarietit, ditë të tëra i ndau endjet e mendimeve me tokën, por kur mendoi se edhe kjo mbartte diçka të mikeshës, e pati më të lehtë të kthehej përsëri në atë dhomë, ku ende s’ishin ftohur gjurmët dhe fryma e të zonjës. Aty gjithçka e gjeti si më parë: enët me ngjyra, lëmshet e penjëve të radhitur rreth tyre, harabelat që çukisnin topthat me fara të varur në degë. Sarieti vetëm mungonte. Për herë të parë, Princ Lakimi pati mundësinë ta shihte pëlhurën që përshkonte gati gjithë gjerësinë e odës, të tërën, me të gjitha pjesët e zbuluara, të lakuriqtë, të zhveshur prej siluetës dhe hijeve të duarve të mikeshës së tij. Tek e shihte, iu bë sikur fijet e vrojtonin, sikur po i tregonin se nga ta niste rrugëtimin, e në cilat pika të kthehej prapsh, në ç’drejtim t’i çonte sytë e cilat ngjyra t’i kundronte gjatë. Princit iu bë sikur para shqisave të tij gjallonte harta e një jete, herë e qartë e herë e turbullt, diku e përlotur e diku gazplotë, me rrugë të pirunjta e të përdredhura, të koklavitura sa të mendoje se aty këputej gjithçka, më tutje të drejta e stërgjatura në bigëzime të reja. Asgjë më vete nuk kishte kuptim, por e lidhur pa ndërprerje me të tjerat, çdo fije synonte drejt një pike në cepin e drejtkëndëshit marramendës, aty ku nuancat zbeheshin në thellësi dhe lexoheshin këto fjalë, që dukeshin sikur kishin qenë gjithmonë aty: ande bo, ande geda omusela ve, çka me humbje jo të vogla, do të thotë: dora që e thur, nuk mund ta rrëfej. Sakaq Princit iu ndez kraharori. Atypari kuptoi se mikja e tij qe larguar e lumtur, porse ai vetë nuk do mund ta dëshmonte kurrë lumturinë e tij. Pasi e la ngrohtësinë e fjalëve të thurura t’i zbriste në kocka si një fIakë e trembur, Princi u kthye në rrethin e rrëfimmbledhësve i çliruar nga dy barra të rënda njëherësh.
