Prej kohësh jemi mësuar të dëgjojmë thirrje për dekriminalizimin e  prodhimit, shitjes dhe përdorimit të drogave të lehta. Por këto muaj misionarët e opozitës, të përkrahur nga eksponentë të Parlamentit Evropian, kanë shpallur si projekt “dekriminalizimin” e parlamentit. Me pak fjalë synimi është, edhe pse nuk ka një përkufizim të qartë të këtij procesi, të largohen përfaqësues politikë që kanë pasur precedent penalë, dhe/ose të pengohet zgjedhja e tyre në organet përfaqësuese të qeverisë vendore.

Thirrjet për dekriminalizimin e Kuvendit janë njësoj hipokrite sikur ato për lustracionin (dekomunizimin), një proces që Partia Demokratike e ka keqpërdorur sa herë ka qenë në pushtet (shih Elbasani & Lipinski, 2013). Të dyja këto procese kanë në themel një parim të moralshëm, pastrimin e pushtetit politik nga individë të përfshirë në krime, qofshin këto kundra njerëzimit apo pronës.

Për herë të tretë që prej 1990 parlamenti po ri-shqyrton projekt-ligje për lustracionin. Nuk janë rastësi lëvizjet e qeverisë për të sjellë dy propozime në tavolinë. Një për të përçarë opozitën me nismë të Elsa Ballaurit, që synon deklasifikimin dhe lustracionin, e nuk ka gjasa të fitojë konsensus me nenin 17, i cili damkos ish-anëtarët e qeverisë së periudhës socialiste. Dhe një tjetër, që ndoshta do ta mbyllë njëherë e mirë këtë proces, duke përkthyer një ligj gjerman për deklasifikimin e dosjeve [Stasi Unterlagen Gesetz]. Mbyllja përfundimtare e këtij procesi do ti hiqte Berishës dhe PD-ës atë pak legjitimitet të mbetur në pjesën e ish-të-përndjekurve politikë të elektoratit.

Interesante është edhe lëvizja e opozitës me nismën e “dekriminalizimit” që synon gjithashtu të përçajë duke përdorur pakënaqësinë e disa elementëve kriminalë brenda koalicionit qeverisës, ndërkohë që tregon besnikëri ndaj përfaqësuesve të vet (rrahja e G. Strazimirit) duke arritur me sukses të shtrëngojë rradhët e përfaqësuesve të vetë që ndodhen vazhdimisht nën trysninë kooptuese të qeverisë. P.sh. deputetë me interesa ekonomikë që kërkojnë bashkëpunimin e qeverisë aktuale janë rreshtuar së fundmi kundër bojkotit parlamentar (A. Veliaj, G. Ruli, M. Bregu, F. Mehdiu, A. Duka etj.). Këto trazime mund ta kthejnë S. Berishën nga krijues në një produkt konsensual të konstelacioneve e aleancave brenda partisë së tij.

Nisma për dekriminalizimin e Kuvendit është jo vetëm një flluskë në aspektin ligjor e praktikisht i parealizueshëm – neni 45 i kushtetutës lejon çdokënd të zgjidhet e të zgjedhë në përputhje me parimet e të drejtave të njeriut; por edhe e padëshirueshme në proceset demokratike të përfaqësimit, pasi do të shkretonte parlamentin nga elementët më aktivë në politikë. Një parlament i “dekriminalizuar” do të ishte një parlament më njerëz të përgjumur, që nuk kanë gabuar se nuk kanë ndërmarrë ndonjë gjë në jetën e tyre. Por edhe në aspektin moral, pra sikur ky proces të kufizohej vetëm në gjykimin publik dhe gërmimin e “bëmave” të pamoralshme – proces paralel me shpifjen dhe përbaltjen,-  sërish do të ishte problematik. Parimi se të gjithë të janë të fëlliqur dëmton mbi të gjitha autoritetin dhe legjitimitetin e shtetit.

Problematik është edhe dallimi ndërmjet kategorive të inkriminimit. A do të dallohen ata që janë inkriminuar jashtë sistemit politik, me vepra penale të vrasjes, trafikimit të drogës apo trafikut njerëzor, nga ata të përlyer pse kanë qenë funksionarë në sistemin politik apo administrativ –  kanë shkelur procedura tenderimi, janë dyshuar për korrupsion pasiv etj. Dritan Shehu në Gazetën Panorama i përfshin të dyja kategoritë.

Përfaqësues të Partisë Demokratike apo të koalicionit opozitar janë përballur me akuza për korrupsion gjatë qeverisjes, si p.sh. Lulzim Basha për rrugën Fushë Krujë-Kukës, Sokol Olldashi për atë Levan-Vlorë, Fatmir Mediu për aksidentin e Gërdecit, Genc Ruli për koncesionet në miniera etj. Gjatë procesit të hetimeve apo të gjykimit akuzat kanë rezultuar jo të mjaftueshme për të ngritur çështje gjyqësore ose për dënime penale. Këta përfaqësues kanë qenë ndër më aktivët gjatë qeverisjes së PD-s, që kanë punuar si në frontin e zbatimit të politikave në ministritë përkatëse, edhe në frontin partiak duke mobilizuar mbështetjen për këto politika. Po ashtu ndaj PS dhe LSI, sot në koalicionin qeverisës, ka akuza për korrupsion ndaj personave më aktivë në zbatimin, hartimin apo gjenerimin e mbështetjes së politikave të qeverisë, si p.sh. ndaj Erjon Veliajt. Një pjesë e akuzave duket që kanë prapavijë politike për demonizimin e kandidaturave për zgjedhjet vendore, si ajo ndaj E. Veliajt. Në cilindo rast, retorika e “dekriminalizimit” shkakton një furtunë në gotë dhe vetëm sa ndot karrierat politike të disa figurave qendrore që janë edhe ndër më aktivët në të dyja kahet.

Sidomos ministrave dhe këshilltarëve e tyre gjatë zbatimit të politikave qeveritare u duhet të përballen me burokracinë e ngurtë të administratës publike. Burokracia jo vetëm vetë-kufizohet me lumin e udhëzimeve e rregulloreve që nxjerr përditë – pjesërisht për të justifikuar ekzistencën, – por është në konflikt të vazhdueshëm me udhëheqjen politike. Udhëheqja politike kërkon shpejtësi në zbatimin e vendimeve dhe fleksibilitet për t’iu përgjigjur kërkesave të mbështetësve polikë. Burokratët kanë si qëllim ruajtjen e vendit të punës, sigurimin e informacionit për të rritur vlerën e tyre në sistem duke kompartmentalizuar çdo rol e informacion, dhe të frenojnë turravrapin e çdo nisme politike që rrezikon status quo-në dhe karrierën e tyre. Atëherë një ministër tregon vullnet politik kur kapërcen pengesat administrative dhe kërkon përqendrimin/grumbullimin e informacionit e të vendimmarrjes në një njësi. Përqendrimi i vendimmarrjes në një grup sjell kapërcimin e hallkave administrative dhe për pasojë krijon hapësira për korrupsion. Nga ana tjetër çdo ministër që do e lejonte veten të udhëhiqej nga administrata për të mos shkelur ligjin ose mos gabuar a “njollosur” biografinë e tij, do të ishte një i përgjumur. Me mbarimin e mandatit nuk do e kujtonte njeri as për keq e as për mirë.

Publikut nuk i duhet një repart me gjumashë, por njerëz aktivë, që edhe gabojnë. Ndërsa nismat e PD-së, sidomos tani që nuk ka shumicën parlamentare të vendosë, tingëllojnë edhe më të zbrazëta.

Elbasani, A., & Lipinski, A. (2013). Transitional Justice in Albania: Historical Burden, Weak Civil Society, and Conflicting Interests. In O. Simić & Z. Volčič (Eds.), Transitional Justice and Civil Society in the Balkans (pp. 105-121): Springer New York.