NJË ZËSHKËRBYES PËR TEATRIN

nga Arben Dedja

“Në fakt, zëshkërbyesi imitonte zëra njerëzish krejt të ndyshëm – të gjithë kush më shumë e kush më pak të njohur – nga ç’kish imituar më parë në shoqatën e kirurgëve. Neve na lejohej të shprehnim kërkesat tona, të cilat zëshkërbyesi i përmbushte sakaq. Kur, megjithatë, nga fundi, i kërkuam të imitonte zërin e vet, na tha që këtë s’qe në gjendje ta bënte.”

Thomas Bernhard, Der Stimmenimitator (Zëshkërbyesi), 1978

 

Pseudolasgushi

Theatro! O Eskil!
O dritë, o mjaltë!
I gjirit trëndafil
Në prush të zjarrtë.

Nër drita e stoli
Nër ëndrra e bote
Ç’e shpalle çapin ti
Vetëtimplote.

Ah malli ç’m’u përmall
Zëmbak i shkruar
I zëmbërës së rrallë
Të pateruar.

O palk! O ti, Kadri!
Fërtymë e fellë
E kumtit më të ri
Që na ke sjellë.

Mbi dhogë e tokë ngre
Afshe dhe zhur
Perri-e-bërë-be
Dlirak flamur.

Dh’u drodhe drithërisht,
Moj drithurore
Dh’u shëmbe llaftarisht
Moj virgjërore.

Demon që nxin e kall
Me vrer të zi
Jetën satrape shpall
Në përmatanësi.

Mbytur nën qjell vramus
Të murrëtyer
Me heshta e vër-topuz
Për të na thyer.

Dhe mbemë ashtu sot
Dyke valosur
Gjëmën e zezë, o Zot,
Që s’e ke sosur,

Q’e mbajtmë në tallaz
Si gjeratore.
Bubu! Me Sulmë-e-gas
Zemrës mizore.

 

Pseudovehbiu

Shyti zhvendoset pranë Teatrit

Më vër tek ajo tavolina pranë dritares, i tha Z. Shyti kamarierit, që e shoqëroi për aty me një përkushtim religjioz. Ardhja juaj këtu është nder i madh për kafenenë tonë, tha kamarieri, po Z. Shyti bëri një gjest me dorë që desh të thosh: ik mo’, se nuk është ndonjë gjë kushedi. Nga kafeja juaj duket ballina e Teatrit, tha Z. Shyti dhe më kanë thënë që sot do të flasë në mbrojtje të tij një farë Ardian Vehbiu. Kush është ky, pyeti kamarieri, duke rregulluar apostafat papijonin e zi? Është autor dhe, bile, thonë, së shpejti do të bëhet Anëtar i Akademisë së Shkencave, tha me zë të ulët Z. Shyti. I brendshëm, apo i jashtëm, tha kamarieri dhe nxorri i-phonin për të marrë porosinë? E ç’të duhet ty, mor aman, tha Z. Shyti? Po ne me këto punë merremi, more Z. Shyti, tha kamarieri. Po këta ç’janë, pyeti pastaj, kur na pa të hynim me rrapëllimë? Ore do të më lësh të përqendrohem, se kam ardhur të dëgjoj Vehbiun, jo llogjet e tua, i tha Z. Shyti. Seç paska një revistë online ky Vehbiu – portal e quajnë ca, mes tyre edhe një farë Mustafaraj Mustafaraj – dhe aty i paska shkruar të tëra, tha kamarieri duke rrëshqitur me gisht mbi i-phonin që kish nxjerrë për të marrë porosinë. Këtu Z. Shyti u kthye nga ne. Dilni more në protestë ju, na tha Z. Shyti, ç’më rrini, me nder, për bythe mua plakut. Pastaj iu kthye kamarierit: edhe ti qepe atë të shkretë, se po ia heq gjithë suspansën fjalimit. Pse, s’dikam t’i plas sytë e të lexoj vetë unë? Mirëpo kam ardhur të shoh teatër, të shoh si riprodhohet Qyteti, e mbylli muhabetin Z. Shyti.

 

Pseudonaimi

Jak’, o shpirt i shënjtëruar, te teatërthi i gjorë
dufnë e pshehtë të dashurisë, mallthin t’ia sjellç në dorë,
t’i ndihç trimatë me pallë, burratë që pinin retë
ndaj Bashkisë faqe-zezë, shtirane si qen i qetë.
O popo! Nuk qënka thënë të ndrisë si zëmbak i shkruar
dritë e diturisë së rezë të teatrit të bekuar.
Përgjunju’, o shqipëtarë, lumë-math e punë-lumë
që të lusimë të tërë Perëndinë e lartë shumë,
ta qërtojë ligësinë, t’i hapë udhë urtësisë,
të sjellë një tjatrë ditë si ëngjëll të djalërisë,
papo me gas e me shpresë siç i ndih’ të hethë tërmetnë
edhe jashtë ç’fryn e bije ashtu ta mposhtë dhe Mbretnë
se Turqia e Fadromit përmbi dhet ka për të rarë
si ajy me thes më kokë papritur q’e zë të qarët…

 

Pseudofishta

Heu! Velije, ti petllaxhí,
t’patem dijtun gërxhelí,
lëfyta jote si s’u ngí
me caraca e molla t’tharta,
sandalí e zhigla t’arta.
Nga ajfôni për marak
paske ken, besa, i fortë
fjal’ të mdhá ti me dredhë tortë
tu’ na e zânun shpirtin njak.
Na i shet për topsheqere
ppp-të, kto llogobere,
ku i kall mustakt’ tek gjiza.
Gjindja, mendeleht’ si miza,
i rreh duert pa pritesë
i zbardh dhamët gjith’ kujdes.
Kúr Budinat, djelm azgana,
qi të dytë s’bân ma nana,
ia njoftën dredhat tymit,
ia lpinë tëlynin lymit,
fort e rrokën atá bajrakun,
në prendver’ të tiranàsit
vesh’ shî trajtat e Tarrasit,
bukur ia morën Shqypnís hakun.

 

Pseudokadareja

Ndërsa arkitekti Armand Mbroja vështronte nga dritarja drurët e bulevardit nën shi, i zunë sytë larg, në një rrugicë anësore, fshesaren e turnit të tretë. Papritur iu kujtua fallxhorja Maxhune dhe dora ku mbante cigaren iu drodh. O Zot, gati sa s’thirri dhe ngriti sytë, por sipër tij qiellzana pllakoste si shajni.

“Fanti maço do të rrëzohet nga asi karrò” i kish thënë, dy ditë më parë, fallxhorja Maxhune.

Si në zhgjëndërr Armand Mborja veshi pardesynë gri dhe u vërsul poshtë shkallëve. Ende nuk kishte aguar. Përpara tij qyteti dergjej i hirnosur. Hija e një prostitute u zhvendos nga qoshja dhe iu afrua Armand Mborjes. Vajza e kapi butësisht për dore.

“Eja, i dashur” i tha. “Thonë se sonte Tiranën do ta shembin krejt”.

“Teatri!” thirri me një ngulç shurdhan Armand Mborja, ia largoi dorën vajzës dhe u nis drejt qendrës me një vrap të çmendur.

Pikërisht atë çast fshesarja Kadrie shtrëngoi nën mjekër nyjen e shamisë dhe nxitoi të mbaronte punë me rrugicën e fundit. Teksa i jepte bishtit të fshesës, shakullima e erës e ngarkuar me shi ndiqte nga pas afishet e lagura, faqet e këputura të kronikës së zezë të një gazete të opozitës (katër herë më shumë në numër se ato të një gazete pro qeveritare), oraret e grisura të kafeneve, ftesat e një dasme të harruar të kushedi cilës stinë dhe dhjetra fletë shpalljesh të shtetrrethimit të bëra shuk, që rrokulliseshin frikshëm mbi asfalt.

 

(c) 2020, Arben Dedja. Të gjitha të drejtat të rezervuara.

3 Komente

  1. Interesant, lexoja një tregim të Kadaresë këto ditë për tjetërsimin e Kishës së Shën Sofisë, ku një shtyllë e pagjini bisedonte me një arkitekt të ngjashëm me të dhe, çudi e madhe! Pas shembjes, Teatri “pëson” (se nuk mëson) metamorfozën e çuditshme gjinore nga “Theatro! O Eskil!” në “drithërore”… Apo gaboj?

    Ç’i fellë ky kuptim paskërka qenë,
    S’ka papijon mbi dhe që ta rrëfen.

    Tregimin e Kadaresë e gjeni këtu: https://exlibris.al/kisha-e-shen-sofise-tregim-nga-ismail-kadare/

  2. Shume e bukur kjo fjala zëshkêrbyes. Eshte perdorur shume si folje dhe rralle e kam ndeshur si emër.
    Por vazhdon te qendroje, pour mua, problemi i fjaleve qe kane ekuivalentin e tyre (me sakte jeten e tyre ne shqip) paralelisht me huazimin. Ne kete rast imitues, imitoj, qe duhet pranuar eshte mjaft i konsoliduar ne shqip.

    Me duket se diku Ardiani thote se megjithate duhen ruajtur sepse sjellin nuanca te reja. Dhe ne mjaft raste keshtu eshte.

    Por ne nje fjali te nje perkthyesi qe kerkon shume ne gjuhe, si Arbeni, ndesh ne kete frekuence perseritjeje: “Në fakt, zëshkërbyesi imitonte zëra njerëzish krejt të ndyshëm – të gjithë kush më shumë e kush më pak të njohur – nga ç’kish imituar më parë në shoqatën e kirurgëve.

    Po veçoj meqe nuk nenvizoj dot, shkerbyesi imitonte… Ne kete rast duket se eshte ruajtur muzikaliteti i frazes duke shmangur, zëshkërbyesi shkërbente… Por me tej kemi:… nga ç’kish imituar më parë në shoqatën e kirurgëve.

    Nuk ngul kemben, por them se meqe eshte fjala per perseritje te pashmangeshme, mbase (nuk jam shume i sigurte) mund t’i jepej një shans fjales shqipe ne rastin e dyte, pra, te kishim…: nga ç’kish shkërbyer më parë në shoqatën e kirurgëve. Ne kete rast folja i shkel syrin miqesisht emrit ne krye te fjalise, i thote, gajret se nuk je vetem!

    Pra, 2:1. Raporti ruhet si ne programet muzikore, 2 kenge vendi dhe nje e huaj!
    Tani a vendosen keto pune ne mbledhje kolektivash? Per kete mbase duhet nje mbledhje tjeter.

  3. Megjithse me nuanca te forta politike, mendoj se (ze) shkerbyesi letrar me ngjalli interes me shkrimet. Dutch-i modest qe zoteroj me ndihmon te kuptoj se behet fjale per dike qe ka talentin te imitoje zerat (Der Stimmenimitator) e p.sh. personazheve disi te spikatur, sich dhe eshte perkthyer correct nga autori. Por ketu eshte adaptuar ne kontekst tjeter ..si shkerbyes letrar. Qe te mos rrime ne erresire, do ishte me interes ndonje pershkrim i origjjines se fjales se re shqip (per mua)… “shkerbyes”.

Lini një Përgjigje te LyssAnuloje përgjigjen

Zbuloni më tepër nga Peizazhe të fjalës

Pajtohuni tani, që të vazhdoni të lexoni dhe të përfitoni hyrjen te arkivi i plotë.

Vazhdoni leximin