PSE EVROPA ËSHTË BASHKIM I DËNUAR?

nga Edon Qesari

1.

Bashkimi Evropian gjendet sot më shumë se kurrë përpara një ngërçi epokal, i cili përfaqëson kontradiktën themelore që e ka shoqëruar ecurinë e tij gati 70-vjeçare. Thënë ndryshe, ky master plan liberal shtetesh është zhvilluar në dy drejtime të ndryshme, nga pikënisje katërçipërisht të kundërta njëra me tjetrën, por që në 30 vitet e fundit kanë shënuar dy trajektore të ngjashme e të cilat sot rrezikojnë t’i çojnë drejt përplasjes (siç rreket të tregojë skica 1 më poshtë).

Nga njëra anë, Bashkimi Evropian është një krijesë artificiale që ka për qëllim, përmes politikash komunitare, të zbehë autoritetet e ndryshme shtet-kombëtare të anëtarësisë së vet; duke i hapur një shteg, kësisoj, synimit historik për ndërtimin e një organizmi mbikombëtar, një lloj “Shtete të Bashkuara të Evropës”. Përkundër, Bashkimi Evropian është njëkohësisht një organizëm ndërkombëtar i mirëfilltë, i cili nuk shkon më larg se servirja e një tavoline bashkëbisedimi për përbërësit e vet; çka thekson, sigurisht, prirjen bashkëpunuese që kjo tavolinë kërkon të nxisë tek pjesëmarrësit në të, përmes politikash ndërqeveritare që nuk anashkalojnë rëndësinë e pamohueshme që ka secili prej shteteve në mbajtjen në këmbë të asaj tavoline.

Skica 1. Ndërsa politika komunitare është e përqendruar në duart e Komisionit Evropian, vendimet e tjera (si p.sh. hapja e negociatave me një vend aspirant) vendosen nëpërmjet Këshillit Evropian, në të cilin mblidhen krerët e shteteve dhe qeverive të vendeve anëtare.

 

Evropa e bashkuar, në këtë kuptim, ka dy trajta (komunitare dhe ndërshtetërore) të cilat vështirë se përputhen mes tyre dhe për më tepër, rrezikojnë të shkojnë drejt përplasjes, pasi asnjëra nuk është e gatshme të hapë rrugë për hir të tjetrës. Që do të thotë se Bashkimi Evropian, që nga viti 1951 kur u hodh fara e krijimit të tij, është përpjekur vazhdimisht t’ia ulë peshën shteteve kombëtare; e nga ana tjetër, në mënyrë të vazhdueshme, për vetë strukturën që ka, ua ka fuqizuar pushtetin vendimmarrës përkatës. Për çdo hap historik që bëhet në drejtim të krijimit të një vullneti mbishtetëror – pra, përtej palëve kombëtare – një nismë e këtij lloji pashmangshmërisht shoqërohet me kufizime ndërshtetërore.

Ndonëse, duhet sqaruar se vullneti për të mos ulur kokën përpara kundërshtares nuk është e vetmja veti që i karakterizon secilën nga këto dy prirje politikash. Pasi vullnetin mund ta kenë të njëjtë, por fuqia i dallon thelbësisht njëra prej tjetrës. Që nga viti 2008 dhe kriza financiare që e ndoqi, është e dukshme se trajta ndërshtetërore ka marrë të tatëpjetën mbi atë komunitare; e se gjatë dekadës së fundit, Bashkimi Evropian është kthyer gjithmonë e më shumë në një bashkërendim ndërqeveritar, ku instancat komunitare, mutatis mutandis, kanë pësuar dobësim. E kur gjërat zhvillohen sipas një skeme të tillë shkëmbyese, është e pritshme që vullneti i shteteve më të fuqishëm – fuqia e të cilëve mund të matet sipas kriteresh të ndryshme, por kund tjetër është thelbi – të mbizotërojë mbi vullnetin e shteteve më pak të fuqishëm. Veçanërisht kur arka është e përbashkët, e akoma më tepër kur çelësi i saj kalon në vetëm pak duar.

Ngërçi që përmendëm në fillim ka ardhur duke u ngurtësuar pikërisht në fushën e ekonomisë; pra, pikërisht aty ku, në fillim të viteve 1990, gjykohej se komunitarizmi ishte në fazë aq të përparuar sa Komuniteti Ekonomik Evropian (siç quhej zyrtarisht) mund të përparonte drejt një Bashkimi Evropian më të përgjithshëm.

E vërteta është, megjithëkëtë, se 30 vite më vonë Bashkimi Evropian gjykohet si i tillë, pra bashkim, në fushën e ekonomisë; por është i paplotë dhe goxha i cunguar në fushën e drejtësisë dhe sigurisë kolektive, e është tërësisht i mangët në atë të politikës së jashtme. Pasi nuk ka NJË politikë të jashtme evropiane, e sot më shumë se kurrë duket sheshit se ato SHUMË politika të jashtme vendesh anëtare, si lone wolves apo nëpërmjet aleancash aspak të përjetshme, as që kanë ndërmend t’ia lenë stafetën një vullneti mbikombëtar apo komunitar.

Një realitet i tillë na shtyn të mendojmë, në mos për një dështim, së paku për një goditje të rëndë në kuadrin ideologjik të etërve themelues të Bashkimit Evropian – të ashtuquajturit funksionalistë, siç ishin figura të kalibrit të Jean Monnet-së apo Robert Schumann. Për ta, që ishin njerëz me këmbë në tokë (siç dhe me defter në dorë), një Evropë e bashkuar nuk mund të ngrihej përmes projektesh të mëdha federaliste, ndërkaq që mosbesimi mes vendesh që sapo ishin kacafytur në fushëbetejat e Luftës II Botërore mbetej ende i madh. Paqja dhe bashkëpunimi mund të vinin vetëm si rrjedhojë e integrimit të disa sektorëve kyç (siç qe rasti i industrive të çelikut dhe qymyrit) suksesi i pritshëm i të cilëve mund të shtynte të tjerë sektorë (si industria e rëndë e mandej diplomacia etj.) të shkëputeshin nga sovranitetet kombëtare dhe t’i bashkëngjiteshin një autoriteti unik mbishtetëror.  Evropa e bashkuar mund të ishte pra proces, si dhe mision, kurrsesi vendim arbitrar, sado fisnik në qëllime.

Duket se drejtimi që po ndjekin zhvillimet aktuale shkon në kundërshtim të plotë me frymën liberale të funksionalistëve,. Fuqizimin e vullneteve shtetërorë në dëm të aspiratës komunitare e nxori në pah pikërisht gjendja e nderë në të cilën dergjet Bashkimi Evropian si pasojë e përhapjes së epidemisë COVID-19. Ç’është më e rëndësishmja – por dhe më domethënësja për qëllimin fundor të këtij shkrimi – gjysma e parë e vitit 2020 dhe kataklizma ekonomike që pritet ta pasojë po tregojnë se as ekonomia evropiane nuk është aq komunitare sa ç’shitet; e se dhe këtu, përpos synimit a realizimit të një tregu të përbashkët, mbisundon vektori ndërshtetëror, pra i politikave egoiste shtet-kombëtare që, në rastin më të mirë, kanë shpresë të vetme gjetjen e një gjuhe të përbashkët (rrallë e mundur, për ironi të fatit, aty ku fliten zyrtarisht plot 23 të tilla). Kriza e emëruar COVID-19 sa e mediatizoi një problematikë të tillë, e cila, për hir të së vërtetës, është e shkruar me gjak në tërësinë e dokumentacionit kushtetues evropian.

 

2.

Le ta nisim më së pari me një paraqitje të përgjithshme ilustruese të ujërave në të cilat lundron ekonomia evropiane. Nga njëra anë, mund të shohim se një pjesë e anëtarësisë së Bashkimit Evropian ka hequr dorë nga sovraniteti mbi monedhat kombëtare, duke komunitarizuar politikat monetare që prej vitit 2001, kur Euro u hodh në qarkullim. (Në Eurozonë nuk janë të përfshira vendet që nuk kanë dashur të heqin dorë nga ky aspekt i rëndësishëm i sovranitetit kombëtar, si Danimarka apo Suedia, por dhe vende që gjykohen si të papërgatitura për një hap të tillë, si Rumania apo Bullgaria.) Kjo do të thotë se asnjë prej këtyre vendeve nuk ka më autoritet mbi shtypjen dhe shpërndarjen e monedhës – e si pasojë mbikëqyrjes së inflacionit – pasi një pushtet i tillë i ka kaluar një institucioni mbishtetëror të krijuar enkas, Bankës Qendrore Evropiane.

E njëjta gjë nuk ndodh me një tjetër fushë të qeverisjes së ekonomisë, që është politika fiskale, të lidhur në mënyrë të pandashme me atë monetare. Kësisoj, vendet e Eurozonës (e kuptohet, edhe ata jashtë saj), pavarësisht se pjesëtarë të një bashkimi monetar, zbatojnë gjithsecili politika të përveçme në rrafshin e financave publike. Thënë shkurt, e duke marrë parasysh lidhjen organike mes politikës monetare dhe asaj fiskale, Eurozona është një komunitet vendesh që nuk kanë zë mbi vlerën e monedhës së tyre (norma e interesit natyrisht që vendoset nga Banka Qendrore) por e kushtëzojnë qarkullimin e saj nëpërmjet levave fiskale. Natyrisht që ekzistojnë kritere (të ashtuquajtur “të konvergjencës”) të cilët kanë për qëllim të mbajnë në harmoni dy rrafshet – psh. secili vend, pavarësisht se ka pavarësi në politikat e bilancit, është i detyruar që ta mbajë nivelin e borxhit publik nën 60% të Prodhimit të Brendshëm Bruto e atë të deficitit buxhetor nën 3%; ndonëse, mekanizma të tillë (vendimmarrja mbi të zbatimin e të cilëve merret në tryezë ndërshtetërore, jo me direktivë komunitare) nuk kanë mundur kurrë të mbikëqyrin – e akoma më pak, të shmangin – përplasjen mes një politike monetare të centralizuar dhe plot 19 politikash fiskale sovrane dhe centrifugale (skica 2 shpjeguese më poshtë).

Skica 2. Ndërsa politika monetare e Eurozonës është domain i një institucioni mbishtetëror, Bankës Qendrore Evropiane, 19 vendet anëtare kanë sovranitet mbi politikat fiskale përkatëse (të ilustruara nëpërmjet shigjetave centrifugale.

 

Çka ka prodhuar një rrëmujë të jashtëzakonshme jo vetëm në bashkërendimin e Eurozonës, por dhe në vetë suksesin e komunitetit ekonomik mes vendeve evropiane. E nëse ekonomia konsiderohet si rrafshi publik më i suksesshëm, deri më sot, i integrimit evropian, ç’mund të thuhet për të tjera aspekte të jetës publike – që nga diplomacia e deri tek siguria kolektive dhe kufijtë e gjithë anëtarëve të BE-së, brenda dhe jashtë Eurozonës – të cilat janë ende larg të qenit të qeverisura nga një autoritet komunitar mbishtetëror?

 

3.

Toka e djegur që pritet të lërë pas COVID-i 19 në ekonominë evropiane ka sjellë sërish në vëmendje qerthullin e mësipërm. Vajtën disa javë që vendet më të goditura nga pandemia – Italia, Spanja por dhe Franca – po kërkojnë që Bashkimi Evropian të ndërhyjë në ndihmë të tyre. Konkretisht, këto vende, me Romën në krye, kanë shtruar mundësinë që Eurozona, si njësi komunitare (pra gjithë vendet e përfshira në të), të marrë përsipër peshën e paprecedentë të gropës ekonomike dhe të financojë borxhet publike të vendeve të prekura përmes një mekanizmi huadhënës i cili të shlyhet bashkërisht (debt mutualisation) – borxhe të cilat, duke gjykuar dëmet financiare që sektorët e ndryshëm të shërbimeve dhe prodhimit të këtyre vendeve kanë pësuar, e do të pësojnë në vijim, pritet që të prekin maja ta frikshme.

Kësaj kërkese, vende si Gjermania, Holanda, Austria dhe Finlanda i janë kundërvënë në mënyrë të prerë. Sipas tyre, nuk është e drejtë që gjithë Eurozona në mbajë mbi supe defektet e sistemeve shëndetësore të Italisë apo Spanjës, të cilat janë treguar të paafta për t’u përballur me pandeminë. Holanda në veçanti, duket se ka marrë rolin e bad guy, duke u shprehur ashpër ndaj autoriteteve italiane, të kallëzuara si përfituese të djersës së taksapaguesve të ndershëm evropiano-veriorë. Këtij qëndrimi i janë kundërvënë përfaqësuesit francezë dhe italianë, të cilët i kanë bërë thirrje vlerës së solidaritetit mbi të cilën, plot shtatë dekada të shkuara, holandezët u bënë krahas tyre pjesë e projektit evropian.

Shkëmbime pozicionesh këto, që e ka bërë edhe më të vështirë arritjen e një ujdie. Pasi, edhe nëse 19 vendet kanë gjetur tashmë një gjuhë të përbashkët për paketën që pritet të lëshohet në ndihmë të financave të gjunjëzuara evropiane (paketë e cila parashikon krijimin e një fondi mbështetës prej 500 miliard eurosh), është mënyra e zbatimit të saj që i ka kyçur sërish palët nëpër bedenat përkatëse. Nëse Italia dhe vendet e tjera jugore kërkojnë një mekanizëm ad hoc, të krijuar enkas për pandeminë, Gjermania dhe vendet veriore nuk shkojnë më larg se të hedhin në tavolinë mekanizmat e vjetër financues, të parashikuar fill pas recesionit ekonomik që ndoqi vitin 2008. Roma dhe Parisi nguten të kërkojnë coronabonds, të përshtatshme për gjendjen aktuale dhe të tilla që të mos e shtrëngojnë lakun e borxhit publik që edhe para pandemisë nuk ishte asfare i ulët për to. Berlini, përkundër, këmbëngul tek të ashtuquajturit MES (Mekanizma evropianë të stabilitetit), po të njëjtat – mbase me ndonjë lehtësim të vogël – që do i detyrojë vendet kreditore të shtrëngojnë rripin për disa breza. Ndërkaq që Italia me shokë kërkon një mënyrë të re ndërveprimi financiar, duke i bërë thirrje parimeve dhe solidaritetit në gjendje emergjence, Gjermania me të vetët nuk i ndahen refrenit të parametrave dhe rregullave.

E pashmangshme që në kushte të tilla çdokush, së paku në jug të Bashkimit Evropian, të sjellë ndërmend rastin e Greqisë; pra të një vendi me borxh publik marramendës, i cili u “kurua” pikërisht nëpërmjet atyre parametrave që Gjermania sjell sot sërish në tavolinë dhe që në sytë e italianëve është shembull avant le lettre se ç’kurth i pret nëse i binden znj. Merkel. Kaq mjafton që evropianëve të jugut t’u fanepset Troika e mirënjohur e institucioneve financiare, e cila, pikërisht në respekt të parametrave aq të kërkuar, ishte e gatshme të lëshonte likuiditet monetar vetëm kundrejt një ashpërsimi përpjesëtimor të kushteve kredidhënëse. E për financat e rraskapitura të Italisë, për borxhin e saj publik të frikshëm, mund të përfytyrohet se ç’do të thotë një huadhënie e tillë. Sepse nëse bazohemi në disa parashikime krejt të mirëkuptueshme, pas jo më shumë se një viti pritet që borxhi italian të kalojë masën 150% e deficiti të shkojë në 8%, në raport secili indikator me PBB-në e vendit (të paktën sipas parashikimeve mëshiruese të FMN-së). Gjë që do të thotë, as më pak e as më shumë, veçse masa të tjera shtrënguese dhe mbytëse për ekonominë. Çka u kall datën italianëve dhe gjithë bashkëvuajtësve të tyre evropiano-jugorë. Siç dhe qartëson fjalët e kreut të shtetit francez, z. Macron, kur shprehej para disa ditësh se “një treg i përbashkët ishte i pamundur nëse vetëm disa pjesëtarë flijohen… dhe pesha financiare e shpenzimeve të ardhshme nuk bashkëndahet”[1].

 

4.

Droja është e madhe. Jo vetëm për shkak të ashpërsimit të krizës, por dhe sepse një gjendje e tillë rrezikon fort të infektojë ambientin politik, në cepat e të cilit janë të gatshme për veprim forca të cilat prej vitesh tashmë urojnë një zhbërje të Bashkimit Evropian dhe një rikthim në llogoret shtet-kombëtare. Llogore që, fundja, nuk do të ishin dhe aq të ndryshme nga të tanishmet, në të cilët shtetet e Eurozonës janë ngulitur. Vetë institucionet mbikombëtare (si Komisioni i znj. Von der Leyen, apo Banka Qendrore e znj. Lagarde), që teorikisht duhet të ishin zbutëse të kundërshtive, nuk duket se po ia dalin që t’i mbajnë mëritë nën fre. Gafat janë të njëpasnjëshme nga ana e tyre, ndërkaq që ekuilibrat ndërqeveritarë janë duke u shkërmoqur dita-ditës.

Vetë coronabonds-et (diçka e ngjashme me Treasury Bills që lëshon Federal Reserve në Amerikë), të cilat qeveria italiane dhe ajo franceze i paraqesin si masa shpëtimtare, nuk dihet se sa do të ndihmojnë në rimëkëmbjen e situatës. Më siguri, ato parapëlqehen pasi nuk kërkojnë në këmbim të njëjtat shtrëngime (austerity measures) që masat e tipit MES, impononin si në rastin e Greqisë pak vite më parë. COVID-i 19 veç pruri në zgrip të humnerës disa realitete ekonomike në Evropën jugore që prej dekadash dergjeshin në krizë. Arsye për të cilën, qeveritë kishin marrë masa prej vitesh fiskale drastike, duke minimizuar apo mbyllur sektorë të tërë publike. Mes këtyre edhe shëndetësia, çka u pa në përballimin e mjerë të vështirësive pandemike.

Gjithsesi, ekonomitë e Italisë apo Greqisë përjetojnë kriza që në krye të herës, që para se qeveritë të hiqnin dorë nga sovraniteti i tyre monetar dhe t’i bashkoheshin Eurozonës. Gjë që pati favorizuar, asokohe, pikërisht ekonomitë e vendeve veriore, vlera e monedhave kombëtare të të cilave rezultoi e lartë në momentin e këmbimit me Euron e sapohedhur, pikërisht si pasojë e vlerës së ulët të monedhave jugore. Siç duhet thënë, gjithashtu, se zhvillimi gjerman apo holandez nuk do të kishte qenë kurrë i tillë pa praninë e Italisë apo Portugalisë[2]. E vërteta e hidhur, megjithatë është se ekonomi si këto të fundit kanë qenë gjithmonë të dobëta dhe anëtarësimi në Eurozonë, pavarësisht synimit për t’i çuar drejt konvergjencës me simotrat veriore, thjesht u ka nxjerrë edhe më në pah veset. Kësisoj, Holanda dhe Gjermania jo vetëm nuk janë treguar solidare (siç dhe nuk po tregohen), por kanë bërë krejt të kundërtën e asaj që pritet brenda një “familjeje” me vlera të përbashkëta.

Pra, duket se ekuilibri mes ekonomive evropiane është qartësisht i pamundur. Themeluesit e Eurozonës (të një formati më pak idealist se etërit e projektit evropian) siç sqaron ekonomisti britanik Michael Roberts[3], përcaktuan kritere konvergjence vetëm në lëmin monetar dhe atë fiskal; përpos, ata lanë jashtë tyre të tjerë tregues të rëndësishëm të mirëqenies kolektive dhe prodhimit, si rritja e PBB, investimet dhe papunësinë, pasi këto janë në dorë të luhatjeve të lira të tregut. E në çaste krize, të tilla luhatje mund të çojnë në përfundime dëshpëruese për jetët e miliona njerëzve, duke shembur jo vetëm çfarëdolloj synimi konvergues, por dhe vetë ekuilibrin e përgjithshëm mes vendesh që, nëse shohim parimin e solidaritetit, duhet t’i zgjidhnin në mënyrë bashkërenduese hallet e njërit apo tjetrit prej tyre. Thënë ndryshe, fatet shëmbëllejnë si të shënjuar tashmë, e një ekonomi si ajo e Italisë apo Greqisë nuk mund të rritet kurrë mjaftueshëm, brenda këtij projekti të madh kapitalist që quhet Bashkim Evropian. Jo aq sa të parandalojnë ndarjen e Eurozonës në dy fronte: mes vendesh qendrore (veriore) që diktojnë kushte të favorshme për kapitalin e tyre, e një fronti vendesh periferike (jugore) përjetësisht në nevojë për të kontraktuar malin e borxheve që ju përcillet nga brezi në brez; ku të parët akuzojnë të dytët për dembeli, e të dytët akuzojnë të parët për grykësi.

 

5.

Për këto arsye të renditura, Bashkimi Evropian dhe prodhimi i tij më elitar, Eurozona, kanë marrë sot trajtën e një mallkimi të pashmangshëm jo vetëm për atë frymë evropianiste që i ka shërbyer si ideal në vazhdën e konfliktit të fundit botëror, jo vetëm për ato vende të cilat, paçka themeluese, janë sot duke u trajtuar si mysafirë të paftuar, por dhe për aspirantët kandidatë të cepit juglindor, mes të tyre dhe Shqipëria. E këtu, po i drejtohemi mbylljes më një sërë konsideratash post factum, thjesht dhe vetëm të natyrës socio-kulturore. Pasi, nëse ekonomi si ajo spanjolle apo italiane, me gjithë peshën e tyre jo të papërfillshme globale, gjenden të shënjuara, veç përfytyrimi mund të na ndihmojë të shohim një amebe ekonomike, si Shqipëria, të nesërmen e integrimit të shumëshpresuar brenda kufijve grindavecë të Bashkimit Evropian.

Kësodore, Shqipëria nuk do të gjendej sot, pas plot tre dekadash kapardisjeje demagogjike, kaq e leqendisur ballë kokëçarjeve që evropianët kanë me njëri-tjetrin – siç kishin edhe pak muaj më parë, kur Franca kundërshtonte fuqishëm hapjen e negociatave me Tiranën – nëse do të ishte shpenzuar gjithë kjo kohë për të hedhur (qoftë dhe vetëm) themelet e një debati kritik mbi domethënien e të qenit shtet-anëtar në Bashkimin Evropian;

nëse debatin kritik do ta kishte ndjekur dalja në pah e ndonjë zëri kritik mbi vetë natyrën e Bashkimit Evropian dhe ideologjinë neoliberale që gjendet e rrënjosur në marrëdhëniet punë-kapital – pa folur për ato mbistrukturore (politike dhe kulturore) – të këtij entiteti mbishtetëror;

nëse mbas dehjes njomëzake të viteve 1990, do të reshte në gjirin e shoqërisë shqiptare hegjemonia e të menduarit të Evropës si Shtete të Bashkuara të Evropës (që nuk është, e gjasat janë që nuk do të jetë kurrë e tillë), ipso facto si një monolit i ngurtë dhe i pandikueshëm nga dinamikat e shumta – më së shumti antagoniste – historike, sociale dhe lokale të anëtarëve të vet që hyjnë e dalin;

nëse paaftësia e klasave drejtuese (politike, ekonomike, kulturore etj.) për ta bërë vendin “si gjithë Evropa” nuk do të zëvendësohej tinëzisht me lëndinën me lule që shpesh e karakterizon BE-në në përfytyrimin e masave;

nëse shoqëria civile nuk do të ishte kthyer në një mbllaçitëse të po të njëjtit ushqim elektoral që mbush barkun e të uriturve nëpër fushata;

nëse valëvitjes së “mbështetjes me mbi 90% të popullit shqiptar në lidhje me aderimin në BE” do i ishte kundërvënë hetimi mbi nivelin e dijes që shtresat e ndryshme të po së njëjtës popullatë – nga hipsters-at e forumeve rinore deri tek fakirët e seksioneve sulmuese nëpër mitingje – kanë mbi Bashkimin Evropian;

nëse pamundësia për të qenë minimalisht i përfillshëm në rrafshin rajonal të prodhimit ekonomik nuk do ta kishte degdisur Shqipërinë në një konsumues konservash të jashtme dhe çaprazesh të brendshme të tipit “Nuk na duan se jemi myslimanë”;

apo xhambazllëqe të tjera si këto…

 

Përditësim: Ndërkaq që ky shkrim u dorëzua për botim, u shënuan disa zhvillime. Këto, edhe pse i hapën rrugën disa ndryshimeve referenciale, nuk zbutën gjithsesi thelbin e konfliktit ndërevropian. Konkretisht, pas mbledhjes së fundit të Këshillit evropian (23 prill 2020), krerët e shteteve dhe qeverive ranë dakord që të nxisin Komisionin e znj. Von der Leyen për hartimin e një pakete financiare e cila, sipas deklaratave, do të emërtohet Recovery Fund. Ujdia e arritur, në këtë kuptim, zhduk termat coronabonds apo MES. Së paku për momentin.

Megjithatë, ende nuk ka një dakordësi mbi dy çështje absolutisht kardinale: 1. mbi sasinë e likuiditetit që Recovery Fund do të vërë në lëvizje (paçka se qarkullojnë shifra të tilla si 2 apo 3 mijë miliard euro, të cilat do të llogariten në bilancin evropian të shtatë viteve të ardhshme) 2. mbi mënyrën e financimit të këtij fondi: nëse do të lëshohet në trajtë huaje, siç insistojnë vendet e veriut – apo në mënyrë të përzier, ku të ketë hua por edhe transferime likuiditeti me interes 0, siç po kërkon me ngulm Franca dhe Italia.

Me një fjalë, dy qasjet gati ideologjike përreth Bashkimit Evropian – ajo jugore nga njëra anë, që kërkon një kontribut të përgjithshëm (komunitar) në përballjen e recesionit që po vjen, e ajo veriore që e sheh financimin e krizës si një kontraktim të vazhdueshëm palësh ndërshtetërore – nuk duket se kanë gjetur gjuhë të përbashkët.

[1] https://www.ft.com/content/3ea8d790-7fd1-11ea-8fdb-7ec06edeef84

[2] Siç pohon ish-ministri grek i Financave, Janis Varufakis, mirëqenia veriore është aq e lartë dhe e qëndrueshme pikërisht sepse vendet jugore kanë kontribuar me politikat e tyre ekonomike që ekuilibri monetar në Evropë të ruhet. https://diem25.org/the-toxic-impact-of-the-eurogroup-agreement-of-9th-april-2020/?fbclid=IwAR3XmHmgJJ6gFKoiXvdjdp2x0AnqhTOAWZC5J7I-Rdk6Clhe1p_LPlHn12c

[3] https://thenextrecession.wordpress.com/2020/04/19/the-euros-corona-crisis/