Shkrimtari anglez Will Self rrëfen një incident kurioz, në librin e tij me shënime dhe refleksione udhëtimesh Psychogeography.
E shpie rruga në Brazil – më parë në São Paulo, pastaj në Rio. Në São Paulo, thjesht i trallisur nga shtrirja gati ndërplanetare e atij metropoli, vërtitet kuturu nëpër labirintin e rrugëve, duke kërkuar një bankë ku të tërheqë cash. Askush nga vendësit nuk i flet anglisht, as frëngjisht. Më në fund, ndesh në një gjerman të moshuar, te kryqëzimi i një bulevardi të torturuar nga hekuri dhe një sheshi të pluhurt.
Gjermani, thotë Self-i, fliste një anglishte “kërcënueshëm të mirë” (sinisterly good) – dhe pastaj shpjegon: thashë “kërcënueshëm”, sepse gjithçka e tij ishte kërcënuese, për mendjen time paranoide. Çfarë bënte ai këtu? Pse fliste me aq përkorë për veten, por kërkonte të dinte gjithçka rreth meje?
Këtu unë, lexuesi, ndala një çast për t’u kujtuar se (1) Self-i është vërtet anglez, por edhe gjysmë hebre nga e ëma dhe tejet i vetëdijshëm për identitetin e tij të ndarë dhe (2) një hebre europian i kultivuar, si ai, do të jetë rritur me rrëfenja për ish-nazistë, që u fshehën në Amerikën Latine, pas Luftës II Botërore, përfshi këtu edhe në Brazil.
Dhe përnjëmend: “Gati mund të përfytyroja stemat me kafkë të SS-ve (Totenkopf), mbi këmishën e tij havajane,” shkruan ai.
Nga São Paolo, Self-i kalon në Rio: ndryshe nga imazhet kopertinë që ruante në përfytyrim, e gjen megalopolin nën shi; dhe te plazhi në Copacabana, në vend të tuleve café-au-lait të vendaseve, ndesh veç në tre burra, të mbërthyer në xhupa të bëshëm, duke peshkuar.
Njëlloj urbanisht i llahtarisur si në metropolin vëlla, niset të kërkojë – këtë herë – një librari që të shesë libra anglisht, sepse i lexohet për vdekje; aq i alarmuar nga rruga, sa i fut “paratë në çorape”. Më në fund, pas disa peripecish peripatetike, e zbulon një të tillë në një qendër tregtare dhe atje, mes tri raftesh me “bërllok aeroporti”, gjen The Rise and Fall of the Third Reich (“Shkëlqimi dhe rënia e Reich-ut të Tretë”), një histori masive e Gjermanisë naziste nga William L. Shirer.
Për shkak të motit të keq, por edhe kushedi i përfshirë në rolin e vet të ri të “gjahtarit të ish-nazistëve” në Amerikën Latine, Self-i e kalon tani kohën te një kafe e vogël, përballë hotelit, duke pirë birrë dhe lëçitur Shirer-in.
Gradualisht, ditë pas dite, shkruan ai, ndieja si jeta kaotike rreth meje po fitonte një lloj koherence, tek vija re si kalamajtë e rrugës, shitësit ambulantë, rrobalarëset, punëtorët në hotelet rrokaqiej anës plazhit – praktikisht krejt popullsia e kësaj lagjeje – njiheshin të gjithë mes tyre dhe kujdeseshin për njëri-tjetrin. Çdo individ kish vendin e vet në këtë ekosistem dhe, nëse qëllonte të shfaqej një krijesë e re përreth – potencialisht e rrezikshme – kjo do të pikasej menjëherë.
Natën e fundit, vazhdon Self-i, e mora në sy ta shpërfill pengesën e gjuhës dhe iu ngjita nga pas dy vajzave qejf-pa-prishura… dhe ca me shenja, ca me pidgin English, arrita t’ua përcjell këtyre thelbin e vrojtimeve të mia sociologjike të Copacabana-s. “Po, po,” më tha njëra prej tyre, Vittoria. “Ne i njohim të gjithë këtu, dhe kur shfaqet ndonjë fytyrë e re, që nuk ia dimë emrin, i vëmë një nofkë, që të mund ta identifikojmë pastaj lehtë.”
“Vërtet?” pyet Self-i, jo pa një farë kureshtie. “Po mua më keni vënë nofkë?”
“Po natyrisht!” dhe këtu Vittoria tregon me gisht svastikën e madhe, në kopertinën e librit të Shirer-it. “Ta kemi vënë emrin Hitler.”
© 2020, Peizazhe të fjalës™. Të gjitha të drejtat të rezervuara. Shkrimi më lart risjell, të përpunuar, pjesë nga kapitulli “Hitler in Rio”, i vëllimit Psychogeography, Bllomsbury 2007, nga Will Self dhe Ralph Steadman (ilustrues).
Imazhi ilustrues: detaj nga kopertina e librit, vizatuar nga Ralph Steadman.