tregim nga Ajkuna Dakli
Përpiqem të vrapoj ca më shpejt po çanta që më përplaset në kërcinj më pengon. Jam vonë. Dhe kur pa sot! Në ditën e dëshmorëve. Me siguri do më caktojnë të bëj roje nderi te lapidari pranë shkollës dhe dua s’dua vonesa ime do të ketë rënë në sy.
Historia e luftës gjithnjë më frymëzon. I admiroj ata që, aq të rinj, nuk patën frikë po luftuan fashizmin. Besoj se edhe unë do bëja të njëjtën gjë, nëse do kishte fashistë. Po për fat nuk ka fashistë kështu që, nuk ke kë të luftosh përveç armikut të klasës. Ama, armiqtë e klasës nuk janë sheshit dhe duhet vigjilencë që t’i dallosh. Unë deri tani nuk kam dalluar ndonjë.
Kaloj rrugën te Gurabardhi, pastaj vazhdoj poshtë te bedeni i kalasë, marr kthesën te Muzeu i Luftës dhe arrij te dera e shkollës.
Siç e prisja, dera është e mbyllur dhe çeta e pionierëve tashmë është rreshtuar. Dëgjohet thirrja:
“ Pionierë! Për çështjen e Partisë e të Popullit të jeni gati! “ dhe më pas vjen përgjigja “ Gjithmonë gati!”
Edhe unë jam gati. Vetëm se jam vonë dhe ndodhem pas derës. Unë dhe një grup tjetër pionierësh vonacakë si unë, që akoma marrin frymë me ngut nga nxitimi.
Më duket vetja disi e lënë jashtë dhe kjo më bën të ndjehem keq. Dera hapet, hyj kokulur dhe drejtohem në klasën time.
Mësuesja kujdestare më qorton dhe unë kërkoj ndjesë. Betohem me vete që kjo nuk do të ndodhë më kurrë. Po thellë – thellë nuk jam shumë e sigurt. Jo sepse nuk më pëlqen shkolla po sepse jam gjumashe.
Shkolla më pëlqen. Që të dyja godinat e saj më pëlqejnë shumë, por ajo pranë rrugës është shumë e veçantë. Shkallët që çojnë në kat të dytë që duken sikur janë në qendër të gjithçkaje, derdhen nga lart poshtë. Fillojnë të ndara në fund të dy korridoreve te katit të dytë, përpara tre dhomave nga secila anë, dy anash dhe e treta përballë , bashkohen në një të vetme nën ballkonin e madh me dyer në të dy korridoret , zbresin poshtë në formë harku, dhe ndahen prapë aty ku fillon muri që ndan klasën e katit të parë nga balli i godinës që kufizohet me anën e oborrit dhe dy hyrjet.
Këto shkallët më pëlqejnë shumë. Shpesh, e nxitur nga filmat me zonjusha e kalorës që shohim në televizor, përfytyroj sikur kjo të jetë shtëpia ime.
Shoh me mendje shkallët, të shtruara me qilim dhe hapat e mia mbi to, me duart anash për të mbajtur paksa të ngritur cepat e fustanit të gjatë kadife, i cili zakonisht është i kuq po mund të ketë edhe ngjyra të tjera për shembull i gjelbër ose I kaltër sipas filmit të radhës. Fytyrën dhe kokën nuk e përfytyroj dot. Flokët hiç fare, sepse nuk e marr me mend si mund të duken në kokën time, gjithnjë me flokë të shkurtër, ato dy xhufkat me kokorithka të personazheve të filmave.
Po unë mjaftohem me hapat e shkathëta mbi qilim. Përshkoj harkun e shkallëve, dy korridoret me parmakë dhe ndaloj te njëra nga dy dyert që të çojnë në kopshtin pas godinës.
Kopshti i vogël nga ana e rrugës është një mister me vete për mua. Është pothuaj djerrë dhe ne nuk lejohemi të shkojmë (dera është e mbyllur me kyç).
Kur e shoh përtej portës më duket një vend i përkryer si ata ku vajzat e filmave ulen dhe përtypin mendimet dhe ndjenjat e tyre të trishtuara në vetmi… ndërkohë që presin ndonjë veprim luftarak të kalorësve, që t’i çlirojë nga vuajtja.
Edhe godina përballë rrugës është e bukur, por duket më shumë si vilë verore sesa pallat nga ata të filmave. Ka dy korridore të gjëra në kat të parë e kat të dytë dhe dy ballkone të dala me parmakë të gdhendur në të dy anët.
Shkallët që lidhnin të dy katet i ka në njërën anë. Por, të thyera me një pushim në mes ato duken si pjesa më e parëndësishme e saj.
Pas kësaj godine, ndodhet një shesh tjetër me paralele hekuri ku kacavirremi e bëjmë fizkulturë.
Midis dy godinave është një oborr i madh ku ne mblidhemi për rreshtimin e mëngjesit. Në anë të tij pranë murit gjendet një çezmë dhe pak më tutje, para një radhe plepash, një bordurë çimentoje ku ne gocat mblidhemi dhe bëjmë të gjitha muhabetet tona sekrete.
………………….
Tani ora e katërt ka mbaruar dhe është koha për të vajtur në shtëpi. Po sot do rrimë pak më gjatë. Meqë është pesë maj , drejtoresha ka ftuar shokun Stavri që është veteran të na flasë për luftën.
Jam ulur në anë të oborrit pranë çezmës me gocat e klasës që flasin pa i lënë radhë njëra tjetrës. Po nuk po dëgjoj fare. Mendja ime fluturon si balonë pa bisht nëpër skena filmash.
Ama, jam pak e menduar : Të kesh një shtëpi të tillë, dhe shkallë me qilim e fustan të gjatë, etj. duhet të jesh i pasur. Dihet që të pasurit janë armiq të popullit. Po ka edhe të pasur, siç janë ata të filmave, që janë personazhe pozitive. Punë e ngatërruar.
Mësuesja na thërret dhe rreshtohemi përpara godinës përballë rrugës për t’u futur në njërën nga klasat. Klasa e katërt dhe e gjashta ku mëson im kushëri.
Shoku Stavri është një burrë i gjatë e i thatë që qëndron para klasës. Fjalën e merr drejtoresha:
– Shoku Stavri ka qenë partizan me brigadën e shtatë sulmuese dhe ka marrë pjesë në shumë beteja të lavdishme të ushtrisë sonë nacional çlirimtare.
Pastaj kthehet nga shoku Stavri.
– Shoku Stavri, a mund t’u tregoni pionierëve të shkollës sonë për luftën?
Shoku Stavri lëkundet pak majtas-djathtas dhe fillon të flasë:
– Siç e tha edhe drejtoresha unë kam qenë partizan. Nën drejtimin e Partisë dhe shokut Enver kemi bërë beteja shumë të rrepta me gjermanët, ballistët dhe armiqtë e popullit. Po ama i mundëm dhe ua morëm të gjitha pasuritë që kishin vënë me gjakun dhe djersën e popullit. Kjo shkolla juaj për shembull ka qenë pronë e kulakut HD. Partia e shpronësoi dhe e bëri shkollë për juve.
Më duket sikur një predhë më bie mbi kokë. HD ishte gjyshi im. Gjyshja më ka thënë që ai vdiq në vitin 1945 nga hemorragjia cerebrale.
Domethënë kjo paskësh qenë shtëpia ime. Nuk arrij ta zgjas arsyetimin sepse zemra fillon të më rrahë aq fort sa më duket që po e dëgjon gjithë klasa. Gjysmë e ngrirë rrotulloj me ngadalë kokën. Me çudi vërej se askush nuk po merret me mua.
Kokat janë kthyer nga vendi ku është ulur kushëriri im që mban emrin e gjyshit. Ose më mirë ku ishte ulur sepse tani gjendet poshtë bankës.
Drejtoresha hutohet disi, por pas pak e merr veten dhe, si një timoniere anijeje në stuhi, përpiqet të kthejë timonin e fjalës së shokut Stavri larg bisedës për shkollën. Në fillim fjala shkon te godina e Muzeut të luftës që, siç mësojmë i qenkësh marrë një tjetër armiku të klasës dhe pastaj që aty, te betejat e partizanëve nëpër male që nuk preknin ndonjë të pranishëm.
Këmbëzvarrë dalim nga shkolla të dy me tim kushëri. Fytyrën e ndjej të nxehtë.
– Po ti e dije? – pëshpërit – Që ne jemi familje me biografi të keqe?
– E dija thotë ai. E mora vesh kur nuk më lanë t’u jap lule kinezëve.
– Po pse nuk me the?
– Sepse babi më porositi të mos i them asnjeriu. Asnjeriu!
E mbyll gojën. Përshkojmë në heshtje ato pesë minuta rrugë deri në shtëpi , pastaj hyj në hajatin e madh, hedh çantën mbi divan dhe u drejtohem hallave:
– Si nuk na keni thënë që jemi me biografi të keqe?
– Kush tha që jemi me biografi të keq? Nuk jemi me biografi të keqe.
– Gjyshi ka qenë kulak?
– Kush tha?
– Shoku Stavri.
– Shoku Stavri të na marrë te keqen ! Gjyshi nuk ka qenë kulak. Ka qenë tregtar i mesëm – thotë halla e madhe duke i mëshuar fort fjalës ” i mesëm”.
– Gjyshi ka qenë zotni burrë, punëtor, i ndershëm që e respektonte i gjithë qyteti. Ka qenë tregtar i mesëm dhe ka vdekur në 45-ën. Dhe ne kemi marrë pjesë në Debatik kur ishim të vegjël. Unë dhe xhaxhi yt.
Kjo më step pak. Të jetë keqkuptim?
– Po shkolla ka qenë e jona?
Halla ngre sytë.
– Nuk e mbaj mend. Kam qenë e vogël në 45-ën.
– Shoku Stavri tha që ishte pronë e gjyshit
– Edhe po të ketë qenë, tashti është shkolla juaj.
– Ai tha që u shpronësua. Domethënë ka qenë pronë dhe nuk është më pronë.
– Po mbase gjyshi e ka dhuruar, ku di unë.
– E ka dhuruar apo ia morën?
– Qysh i merrka Partia pronat? Vetëm armiqve të popullit. Në nuk jemi armiq të popullit. Në jemi njerëz të ndershëm, punëtorë dhe të respektuar. Mësues, inxhinierë… Hajde të hash drekë tani.
Kthej sytë nga im kushëri. Ai ka një shprehje si “Epo, tani dihet çfarë do të thotë halla!”
– O hallë ? po…
– Dëgjo – thotë halla. Unë kam punë tashti. Pyet babin ose mamin më mirë kur të kthehen mos më ngatërro mua me këto muhabete.
Pasdite i tregoj babait historinë.
– Shtëpia ka qenë e gjyshit – thotë babai. Pastaj shteti i mblodhi pronat e tepërta dhe në meqë kishim dy shtëpi, ajo i shkoi shtetit.
– Pra ka qenë jona?
– Po.
– Po të duam e marrim prapë?
– Jo. Pastaj edhe sikur, ti ku do ta kishe shkollën?
Kruaj kokën.
– Babi, po gjyshi ka qenë kulak?
– Tregtar i mesëm. – theksi bie te fjala i mesëm.
– O ba?
– Po.
– Po pse asnjeri nga familja nuk është anëtar partie?
– Nuk e kam menduar ndonjëherë.
– Po sikur të dua unë të bëhem anëtare partie bëhem dot?
– Ke kohë të mendosh për ketë.
– O ba.
– Po
– Jemi me biografi të keqe ? – Babai shikon orën
– Fillo detyrat tani se vajti vonë.
Kjo i vë kapak bisedës. Nga mënyra sesi ai flet, e kuptoj që familja jonë është pjesë e armikut të klasës. Jo nga ata të dukshmit, nga ata të tjerët që nuk janë sheshit. Ndihem zemërthyer. Si ato zonjushat e filmave me kalorës që zbresin ngadalë nëpër shkallë që edhe i kanë të tyret edhe nuk i kanë.
(c) autorja.