STËRKËMBËSAT E KUSHTETUTËS

nga Agron Alibali

  1. Hyrje

Përplasja më e fundit institucionale midis Presidencës dhe Kryeministrisë në Shqipëri risjell në vëmendje mangësitë e Kushtetutës së vitit 1998, si dhe nevojën për ndryshimin e saj. E shprehur figurshëm, mospajtimi kushtetues i ngjan një palimpsesti: teksti që shohim – Kushtetuta e sotme – është modeluar për republikën parlamentare, ku kryeministri është qendra e pushtetit ekzekutiv. Kurse teksti nën të – scriptio inferior – ose Dispozitat Kryesore Kushtetuese të viteve 1992-1994 -,  mbështet republikën gjysmë -presidenciale, ku pushteti ekzekutiv ndahet midis Presidentit dhe Kryeministrit.

Një argument tjetër, po aq i vlefshëm, mund të jetë se, përderisa kandidati për Ministër është tërhequr, atëhere mospajtimi në themel është shuar. Normalisht propozohet një emër tjetër dhe zbatimi i procedurës formale fillon nga e para. Mirëpo ministri i larguar nga detyra ende nuk është formalisht i tërhequr, pasi nuk ka dekret presidencial të shkarkimit të tij, paçka se Kryeministri ka marrë vendim largimi.

Mangësitë e Kushtetutës së sotme në procesin hartimin [përmbajtje] dhe të miratimit [procedurë], herët a vonë do të dilnin nË pah. Më poshtë po rrekemi të shtjellojmë lëmshin.

  1. Kushtetutë e hartuar “me aksion”

Kushtetuta e sotme e Shqipërisë e vitit 1998 u hartua dhe u miratua në trysni dhe me ngutje. Procesi i hartimit i saj i ngjau “aksioneve me goditje të përqëndruar” gjatë regjimit të kaluar. Në hartimin e saj dhanë ndihmë të gjerë edhe ekspertë të huaj, si dhe disa organizata ndërkombëtare. Por ajo nuk u mbështet sa duhet në përvojën vendase, si dhe në traditën e krijuar e të pasuruar qysh me themelimin e shtetit modern shqiptar, dhe sidomos pas vitit 1990. Çka është jo më pak e rëndësishme, Kushtetutës së vitit 1998 i mungoi tërheqja e mendimit kushtetues të opozitës, si dhe konsultimi e miratimi politik me bashkëpëlqim.

Kushtetuta iu paraqit popullit si “fillimi i së ardhmes”, si burim i qëndrueshmërisë politike e shoqërore, si shpresë për integrimin europian dhe begatinë ekonomike të vendit. Por njëzet vjet jetë kanë vërtetuar më së miri se kjo Kushtetutë, si dhe amendamentet e vitit 2008, në jo rrallë janë kthyer në burim përplasjesh e paqëndueshmërie serioze shoqërore dhe institucionale.

3. Republikë parlamentare, presidenciale apo gjysmë-presidenciale

Në një republikë presidenciale presidenti zgjidhet drejtpërdrejt nga populli dhe gëzon tagre të rëndësishme ekzekutive dhe ligjvënëse. Shembuj të një sistemi kushtetues presidencial gjejmë në SHBA, Meksikë dhe në Amerikën Latine. Në një sistem të tillë presidenti është në krye të qeverisë.

Kushtetuta frënge, si kushtetutë e një republike gjysmë-presidenciale, e vendos qendrën e gravitetit të pushtetit ekzekutiv midis presidentit dhe kryeministrit, me anim nga i pari. Presidenti kryeson edhe mbledhjet e qeverisë, dhe është përgjegjës për politikën e jashtme, por edhe kryeministri luan rol të rëndësishëm sidomos në politikën e brendshme. Ngjashmëri me sistemin frëng hasen edhe në kushtetuta të tjera me sistem gjysmë-presidencial.

Në një republikë parlamentare qëndra e gravitetit të pushtetit ekzekutiv është kryeministri si përfaqësues i një shumice të qëndrueshme parlamentare të dalë nga zgjedhje të lira dhe të ndershme.

Fillimisht, sipas Dispozitave Kryesore Kushtetuese të viteve 1992-1994, arkitektura kushtetuese në Shqipëri në fillimet e tranzicionit i takonte modelit gjysmë-presidencial, ku pushteti ekzekutiv ndahej nga presidenti dhe kryeministri sipas një balance ku qendra e rëndesës anonte nga Presidenca.

Kushtetuta e 1998 ndryshoi karakterin gjysmë-presidencial të republikës, të fituar pas vitit 1992. Ajo  e riorientoi balancën sipas modelit të republikës parlamentare, duke e anuar pushtetin ekzekutiv përfundimisht në kahun e Kryeministrit.

Shqipëria, pra, nuk është as republikë presidenciale dhe as gjysmë-presidenciale. Kushtetuta e Shqipërisë, qysh në nenin 1 të saj, e shpall vendin si republikë parlamentare. Sigurisht që qendra e gravitetit e pushtetit ekzekutiv në Republikën e Shqipërisë është tek kryeministri, pavarësisht se kujt partie i takon. Kryeministri i një republike parlamentare, i djathtë apo i majtë, është autoriteti kryesor i pushtetit ekzekutiv dhe anëtarët e kabinetit të tij ushtrojnë detyrën në përputhje me kushtetutën dhe me “pëlqimin” e tij.

Autori i këtyre rradhëve pat kritikuar qysh në kohën e hartimit dispozitat që zvogëlonin rolin e presidentit.

4. Neni 98 – një shartim juridik i panevojshëm

Rrjedhimisht, sa i takon procedurës së zëvendësimit të ministrave në republikën parlamentare, momenti themelor është propozimi i kryeministrit, ndërsa miratimi presidencial përbën vetëm një formalitet. Sikurse e tregojnë shembuj të tjerë në të drejtën krahasimore kushtetuese, akti i kryeministrit për ndërrimin e kabinetit miratohet pa vonesë nga presidenti, dhe nuk kalon fare në parlament.

Në qendër të vëmendjes së opinionit sot është neni 98 i Kushtetutës, sipas të cilit (1) “Ministri emërohet dhe shkarkohet nga Presidenti i Republikës me propozim të Kryeministrit brenda 7 ditësh” dhe (2) “dekreti [përkatës presidencial] shqyrtohet brenda 10 ditësh nga Kuvendi”.

Ky nen përpiqet të sintetizojë rolin e tre institucioneve kryesore të shtetit, Presidentit, Kryeministrit dhe Kuvendit. Pyetja që shtrohet në parim është se si rregullohet në një republikë parlamentare zëvendësimi nga kryetari i qeverisë i vartësve të tij? E thënë ndryshe, sa është e rregullt që propozimi për zëvendësim të kalojë për miratim joformal tek Presidenti, dhe dekreti i këtij të fundit të kalojë në Kuvend për miratim, që në fakt kthehet një rivotëbesim? Dhe së fundi, a është normale në një republikë parlamentare një procedurë e tillë e rënduar që mund të zgjasë deri të paktën 17 ditë? Neni 98 i Kushtetutës së vitit 1998 përfaqëson një nonsens të pashembullt kushtetues që, në thelb, ka sjellë një kontroll të trefishtë ndaj një veprimi krejt normal të kryeministrit i cili, në zbatim të Kushtetutës, ka detyrimin të sigurojë për popullin një qeverisje dhe administratë sa më të zhdërvjellët, profesionale dhe të efektshme.

Po të analizojmë krahasimisht nenin 98 të Kushtetutës së Shqipërisë me dispozitat përkatëse të Kushtetutës greke dhe italiane – si dy vende me traditë kushtetuese të ngjashme të republikës parlamentare -, vërejmë se presidenti i republikës greke,  “me rekomandimin e kryeministrit emëron dhe largon nga detyra anëtarët e tjerë të kabinetit si dhe zëvendësministrat”. [neni 37.1] Vetëm kaq.

Kushtetuta greke e shmang maratonën e trefishtë, shterpë dhe lodhëse të zëvendësimit të një ministri shqiptar. Shkurt, në traditën kushtetuese greke zëvendësimi i një anëtari kabineti mbetet thjesht në vullnetin dhe pëlqimin e kryeministrit, dhe nuk ka nevojë as për dekret të posaçëm presidencial, as për votim parlamentar.

Një dispozitë thuajse e njëjtë haset edhe në Kushtetutën Italiane ku, me nenin 92.1, “Presidenti emëron kryeministrin dhe, sipas këshillës së këtij të fundit,  edhe ministrat”. Pra, as e drejta kushtetuese italiane nuk parashikon miratim të posaçëm presidencial dhe parlamentar për zëvendësimin e një ministri. Eshtë vendi të thekojmë këtu se, pas mendimi tonë, Presidenti italian nuk duket se ishte në ujëra të kthjellta kushtetuese kur shmangu dekretimin e ministrit të ekonomisë të qeverisë së re italiane në maj 2018. Gjithsesi, edhe pse kriza në atë rast u zgjidh “alla bel paese“, rasti ynë është në thelb i ndryshëm: bëhet fjalë për “zëvendësim”, dhe jo “emërim de novo” të qeverisë.

  1. Përfundime

Zgjidhja që ka sjellë neni 98 i Kushtetutës shqiptare përbën në thelb një stërkëmbës kushtetues, një shartim të panevojshëm të një dispozite tipike të sistemit gjysmë-presidencial mbi trungun e një kushtetutë të sistemit parlamentar.

Rrjedhimet negative që i ka dhënë vendit ky farë hibridi kushtetues i pafat janë më se të qarta. Ato sjellin edhe njëhere në vëmendje domosdoshmërinë e hartimit të amendamenteve të Kushtetutës së Shqipërisë, të cilat, kësaj here duhen kryer nga vetë juristët shqiptarë, dhe në bashkëpëlqim midis shumicës dhe opozitës, kushdoqofshin ato.

  1. Post Scriptum

Ky shkrim  – pëveç Hyrjes – është variant i shkurtuar dhe i përditësuar i një artikulli të botuar në Panorama në tetor 2003, dhe i ripërcjellë në përmbledhjen “Kushtetuta, Europa dhe Minoriteti Çam”, Iceberg, Tiranë 2013. E themi qysh në krye të herës se do të dëshironim sinqerisht që shkrimi të mos ta kishte ruajtur frymën aktuale. Përplasja kushtetuese më e fundit mjerisht e lëbyr shpresën tonë.

Në dukje, shkaku i përplasjes së sotme kushtetuese është interpretimi i saktë i Kushtetutës së vitit 1998, dhe pleqërimi se kush ka të drejtë dhe kush jo. Mirëpo, në të vërtetë, shkaku është më i thellë, dhe lidhet pikërisht me pyetjen se sa mirëfilli përfaqësues e gjithëpërfshirës është modeli i sotëm republikan në Shqipëri?

Dihet se pas përmbysjes së sistemit komunist, shqiptarët mbështetën modelin e republikës gjysmë-presidenciale, të mbrujtur në Dispozitat Kryesore Kushtetuese të viteve 1992-1994. Duke refuzuar përmes votës referendare popullore të vitit 1995 kalimin në modelin republikan presidencial, shqiptarët de facto e rikonfirmuan mbështetjen e tyre për modelin gjysmë-presidencial.

Mirëpo Kushtetuta e vitit 1998, e hartuar pa pjesëmarrjen e opozitës, dhe e kaluar me referendum me miratimin vetëm të pakicës relative, e përmbysi modelin gjysmë-presidencial në favor të modelit të republikës parlamentare. Sikurse e kemi thënë tjetërkund, mish-mashi kushtetues i sotëm ka sjellë një farë hibridi çerek amerikan, çerek anglez, çerek spanjoll, dhe çerek italo-gjerman. Pa përmendur amendamentet e vitit 2008 dhe 20016…

Për t’iu kthyer ngjarjeve të fundit në Shqipëri lidhur me emërimin dhe mosdekretimin e ministrit të jashtëm, le të përmendim sa më poshtë:

Së pari, duhet pranuar se Shqipërisë nuk i kanë munguar njerëzit e aftë dhe diplomatët e shquar, qysh në kohën e Kongesit të Lushnjes e të Mbretit Zog, dhe madje edhe në vitet e tranzicionit. Ndër emrat e shumtë që vijnë ndërmend janë Pandeli Evangjeli, Fan Noli, Mehmet Konica, Fuad Asllani, Rauf Fico, Ilias e Hysen Vrioni, si dhe aradha e drejtuesve të aftë të MPJ-së nga të dyja krahët e spektrit politik pas viteve 1990.

Së dyti, mbajmë parasysh se përplasja e fundit kushtetuese ndodh kur në vend Gjykata Kushtetuese nuk funksionon. Kësisoj, aktorët përkatës duhet të bëjnë të gjitha përpjekjet që përplasjen ta zgjidhin sa më butë, sa më shpejt, dhe jashtë retorikës së panevojshme, që vetëm i acaron më tej gjërat.

Së treti, kujtojmë një shkrimtar të shquar që pat thënë para ca kohe se “një vend i madh dhe i fuqishëm si Kina mund t’ia lejojë vetvetes të ketë për ministër të jashtëm një të çalë; mirëpo Shqipëria nuk e ka atë luks…”.

Në këtë hulli, na vjen në mëndje një ngjarje e përshkruar bukur nga Umberto Eco. Në Italinë e sapodalë nga lufta e përgjakshme antifashiste e antinaziste vjen momenti i çlirimit të Milanos. Fjalën e rastit në sheshin kryesor do ta mbante një Mimmo, nga heronjtë e rezistencës. Tha ai:

“Qytetarë, miq. Pas kaq e kaq sakrificash të dhimbshme…. ja tek jemi sot këtu! Lavdi për gjithë ata që dhanë jetën për lirinë”.

Dhe sakaq Mimmo u largua nga podiumi.

“Në atë moment – shkruan Eco – mësova se liria e fjalës do të thotë edhe çlirim nga retorika”! [Umberto Eco, Ur-Fascism, tek Five Moral Pieces, Harcourt, 1997, f. 66].

E pra, ndryshe nga Milano, distanca gjeografike midis Presidencës dhe Kryeministrisë sot në Tiranë nuk është më e madhe se 100 metra. Ja po themi se është 150. Presidenti dhe Kryeministri janë që të dy sot bashkëkapitenët e barkës që quhet Shqipëri. Sfidat që i përshfaqen kësaj barke në oqeanin plot tallaze të botës së sotme janë të jashtëzakonshme. Përmendim në kontekst kritik ankesën e pashembullt të qeverisë së Greqisë në instancat e BE-së ndaj një akti të brendshëm të qeverisë shqiptare. Si do të përgjigjej një Ministri e Jashtme Shqiptare e kyesuar nga personalitete të kalibrit të Pandeli Evangjelit, Fan Nolit, Mehmet Konicës, Rauf Ficos e Fuad Asllanit ndaj kësaj ndërhyrjeje të pashembullt në punët e brendshme të një shteti sovran?

Kurse në kontekstin pozitiv përmendim këmbënguljen mbresëlënëse, dhe në unison tërësor, të qeverisë greke për dëmshpërblimet e Luftës II Botërore ndaj Gjermanisë. Po në Tiranë, si do ta përcillte një Ministri e Jashtme profesionale një kërkesë analoge dhe krejtësisht të ligjshme të Shqipërisë ndaj Gjermanisë? [Thirrje në kllapa për politikanët shqiptarë: a mund të marrin shembull dhe të bashkohen edhe ata, të paktë njëherë të vetme, sikurse homologët e tyre në Greqi, të majtë – të djathtë, të qendrës – lidhur me kërkesën për dëmshpërblime lufte nga Gjermania?]

Për t’u kthyer tek përplasja kushtetuse për zëvendësimin e Ministrit të Jashtëm: A nuk do të ishte më mirë që Presidenti dhe Kryeministri – pavarësisht se cilët janë ata sot – kursin e drejtimit ta sheshonin më mirë midis njëri-tjetrit, vendimet t’i pleqëronin paraprakisht së bashku. gjithmonë në interes të vendit, dhe pra popullit t’ia kursenin, apo “ta çlironin” nga retorikat krejt të panevojshme?

Përfundimisht, kemi mendimin se në periudhën afatshkurtër është e këshillueshme zgjidhja sa më parë dhe sa më butë e ngërçit të përcjellë nga stërkëmbësi kushtetues i Nenit 98. Kurse në periudhën afatgjatë lypet një rishikim tërësor i Kushtetutës dhe i Kodit Zgjedhor e sistemit përkatës, me synim kthimin në modelin e gjithëpranuar të repubikës gjysmë-presidenciale, dhe çka është po aq e rëndësishme, fuqizimin e demokracisë së drejtpërdrejtë dhe gjithëpërfshirëse në vend.

© 2018, Autori.

 

39 Komente

  1. Ne Itali Presidenti nuk e pranoi ministrin per ceshtje opinioni dhe fitoi, sot Meta refuzon ministrin per ceshtje opinioni, por edhe per papergjegjshmeri te ministrit ne rolin e tij te meparshem, ne fushen e sigurise. Gjykata Kushtetuese nuk ka c’te thote shume, sepse Kushtetuta nuk parashikon penalitete per Presidentin perpos ne rastet e atentatit ndaj Kushtetutes dhe tradhtise se larte. Mospranimi i nje ministri nga ana e Presidentit ne cilesine e tij si Kryetar i Keshillit te Sigurise, nuk perben atentat ndaj Kushtetutes. Presidenti eshte edhe kryekomandant i forcave te armatosura dhe ka nje sere kompetencash e identifikimesh ( psh uniteti i shtetit) te cilat se bashku e bejne bashkepergjegjes kushtetues ne fushen e sigurise. Meta nuk e kapi Ramen mat ne ceshtjen e opinionit, por ne papergjegjshmerine e zv.ministrit ne detyre persa i perket certifikates se sigurise. Aq me teper qe ministri eshte thjesht nje cerr i Baton Haxhiut, udbash miloshevician i vetedeklaruar dhe i penduar ( pendesen e pranon pa kushte vetem prifti gjate rrefimit). Qe Rama ben ministra nje cerr te Batonit dhe mbesen e nje oficeri te UDB-se, i ekzekutuar menjehere paslufte, a thua se Shqiperia duhet te plaset per kompetenca ministrore tek individe te tille, kjo perben nje pikepyetje me vete. Si tha Buzhala, nqs memedheu ka ngelur keq per ministra, te me llogarise edhe mua. Rama le ta marre vete pergjegjesine per disfaten e pritshme ne qershor dhe Meta ne njefare menyre e drejtoi kah mbulimit te Ministrise se Jashtme nga vete Rama. Tashme Rama ka perpara nje bast personal , nuk do te kete me askend si rrufeprites, ceshtjet e mprehta te anetaresimit ne BE, kufiri detar dhe shkembimi i territoreve Kosove-Serbi jane pergjegjesi direkte e tij. Te shikojme cfare do te beje, do te jete Piktori Deshtak si thote Saliu apo Skenderbeu si thote Spiropalka.

    1. Neni 98 nuk përbën një stërkëmbësh kushtetues, aq më pak nëse arsyetohet se kjo bazohet në mënyrën se si u formatua Kushtetuta e 1998, siç thuhet, në ngutje e sipër. Ajo Kushtetutë, për mirë apo keq, përfaqëson një dokument autentik, për sa kohë është fryti që i përgjigjet plagëve reale të një populli që i mbijetonte një tranzicioni mjaft të vështirë, që tentote të realizonte kalimin ndërmjet regjimeve diametralisht të kundërt në frymë e arkitekturë institucionale, një kolapsi rrënjësor ekonomiko financiar e institucional të bekuar nga vetë Presidenti i kohës, i zakonshmi Salë, i famshëm se si inkurajonte shtetasit të investonin pa frikë në piramidat toksike, që degjeneroi në një gati luftë civile e bjerrim total të çdo filizi rigjenerimi të kërkuar nga shoqëria shqiptare në trazicion.

      Kushtetuta e 1998 ka lindur në kushtet optimale të një dokumenti themeltar për shtet e shoqëri, që konceptohet për t’iu përgjigjur realiteteve të mësipërme me një “kurrë më”. Si shumë kushtetuta të denja të quhen të tilla, pse të lindura nga gjakderdhja e dëshmia e përdhosjes më rrënjësore të njeriut , dinjitetit dhe bashkëekzistencës civile (kujto kushtetutat e pas luftës së dytë botërore dhe inkorporimin në to të postulatit “kurrë më” në një sërë parimesh që i frymëzuan).

      Inflacionimi i këtij dokumenti përmes shprehjes se u miratua në ngutje e pa pëlqimin e opozitës është minimalisht i pambështetur. Kësaj kushtetute iu deshën rreth 7 vite të vinte në ekzistencë, pasi puna për të filloi menjëherë me miratimin e dispozitave tranzitore kushtetuese (‘91) e plotësohej në kapitujt themeltarë në vitet në vijim.

      Sa për pëlqimin e opozitës, këtë e konsideroj në më të mirin e rasteve si një eufemizëm naiv, pasi e ashtuquajtura opozitë (term që përcillet me gjithë nderet e prestigjet e afirmuara vërdallë në perëndim) ishte pikërisht forca politike që nga 1992-1997 qe e aftë vetëm të denigronte çdo vlerë të mbetur, kërkuar apo premtuar, deri në shbërjen e çdo shprese individuale, instituti apo parimi të denjë për t’u quajtur i tillë.

      Pasi Berisha dhe berishistët shkallmuan vendin, institucionet, raportet me të huajt, median, shtetasit, financat e tyre, deri dhe ekonomitë e tyre vetiake, për të mos folur për të ngjashmit e vet që i bëri theror duke rrëzuar dyert e institucioneve me arkivolët e tyre, vështirë të pretendosh që e njëjta dorë e keqe e shkatërrimtare, të rehabilitohej si opozitë, e për më tepër të padëgjuar në punët e Kushtetutës. Hidhini një sy procesverbaleve të debatit kushtetutes të asaj kohe, nëse koha nuk ju ka lejuar të jeni dëshmitar të drejtëpërdrejtë të ngjarjeve, për të kuptuar se sa rol i pamerituar iu la të ashtuquajturës opozitë, e çfarë qëndrimi shkatërrues mbajti përgjatë procesit kushtetues. Historia është përsëritur, pasi përveç shkatërrimit që ekskluzivisht Berisha e ndjekësit e tij dinë të mbjellin, ajo që e bën unik është mungesa e kreativitetit. Ai dhe ata vetëm përsëriten. Për ta thënë në termat universalë, të kuptueshëm botërisht: Of course history repeats itself. Motherfuckers don’t listen.

      I njëjti kopion u përsërit me rastin e reformës në drejtësi e të ndryshimeve themelore kushtetuese 2016. Pritshmërisht. Pavarësisht të keqes që gjyqësori shqiptar përfaqësonte në kohë, lufta e berishistëve u fokusua vetëm te zmbrapsja e instrumenteve të reformës për të shëruar këtë të keqe të madhe. Madje edhe rezultatet e reja e të papritura deri dje, të reformës (zbrazja e gjykatave më të larta nga kokrrat e kriminelëve që posedojnë treçerekun e Shqipërisë) berishistët e të ngjashmit e tyre dinë të shesin “gjykatat disfunksionale” të shkaktuara nga vettingu, dhe jo shërimin e gjyqësorit që nis nga largimi i të gjyqatrëve (politikisht e jo vetëm) të korruptuar.
      Parantezë e rolit të opozitës jetë e mot.

      Sa i përket thelbit të shkrimit.

      Gjykata Kushtetuese ka folur një herë për çështjen e dekretimit të ministrave. Ka sqaruar se dekreti shqyrtohet thelbësisht e formalisht nga Kuvendi, duke identifikuar saktë organin kompetent sipas Kushtetutës sonë (të merituar sipas meje) dhe traditës parlamentare që ka frymëzuar atë. Nuk ka shans në asnjë vend të botës, në asnjë kushtetutë (serioze), që e njëjta kompetencë të ushtrohet apo i njëjti kontroll (substancial e formal) t’i besohet dy organeve, me të njëjtat instrumente, procedurë e shkallë kompetence. Përjashtim bën gjyqësori, i vetmi i konceptuar me dy shkallë, ku e drejta e njohur apo mohuar padrejtësisht nga shkalla e parë, mund të rishihet thelbësisht e formalisht në shkallë të dytë. Por këtu fillon e mbaron historia.

      Sa i përket formatit institucional politik, Kuvendi mbetet organi që mund të shqyrtojë formalisht e thelbësisht propozimet e Kryeministrit. Nuk ka shanse të futet palo Presidenti (shtangistit President që ka arritur të aktrojë edhe interpretime të caktuara të Kushtetutës) në mes e të parafiltrojë atë çka shprehimisht i takon Kuvendit. Përveçse kur i rren mendja se mund ta bëjë, sepse në vend që të vijë nga rradhët e personaliteteve, vjen nga rradhët e zi-politikëbërjes, që mbahen peng për keqbërjen që kanë bërë reciprokisht e pandërprerë në këtë vend.

      Kushtetuta ka folur, Gjykata Kushtetuese po ashtu, të tjera janë retorika banale për të mbaruar pazaret e mbetura ende në mes. Dhe jo vetëm që vendimet e Gjykatës Kushtetuese që ka ndarë kompetencat një herë e mirë janë të detyrueshme edhe për shtangistët e improvizuar Papë, por edhe nëse kjo Gjykatë nuk ka folur, mjafton sjellja me bonsens institucional dhe leximet e eksperiencave të ngjashme vërdallë (Europë e shokë partizanë) për të evituar këtë shfaqjen banale por të rrezikshme “ec e luajmë ministrash”.

      Vërejtja e fundit i shkon kujt e inicioi këtë teatër diabolik allasoj-kushtetues. Atij që emëroi atë palo president dhe që lejoi për pazare po aq të pathëna që disa muaj më parë kjo sjellje e shtangistit të formatohej si precedent (rasti Lleshaj).

      And so on and so on.

      1. Nuk e kuptova pse e vure si replike ndaj meje. Presidenti nuk mund te mos i miratoje ne parim ministrat qe i propozohen nga Kryeministri dhe kjo sdo.as mend as kalem, se i bie qe Presidenti nuk e le qeverine te formohet. Por tek fusha e sigurise, Kushtetuta e vendos Presidentin ne pozicion bashkepergjegjesi, keshtu qe nuk mund te injorohet fryma e Kushtetutes. Nuk e di si mund ta akuzosh Presidentin per atentat ndaj Kushtetutes, pse nuk miratoi cerrin e Baton Haxhiut, ne kohe vendimesh te rendesishme per Shqiperine e Kosoven. Per sa me takon cerri i Batoni bashke me Batonin mund te ikin e te pirdhen ku te duan. Meqe mu drejtove mua ne kete pike une jam me Meten pa me te voglin hezitim e jashte cdo medyshjeje. Nuk e di se pse Rama u koqekandarizua deri ne kete pike, ndoshta koka, ndoshta kokaina, po pertej lojerave politike, ky hyn tek turpet historike. Me mire te kishte vene kalin e vet si Kaligula, te pakten kafsha deme nuk ben, thjesht ca kosto ekstra per kashaisje.

        1. Të jam përgjigjur gabimisht Hyllin, e kisha përgjigje ndaj shkrimit. Sa për çështjet e sigurisë kombëtare, ato janë të përcaktuara në një ligj të posaçëm dhe propozimi i ministrit të jashtëm nuk ka fare lidhje me to. Si pasojë, Presidenti s’ka pikën e lidhjes me këtë ndërhyrje.

          Nuk po i hyj thelbit të kandidaturës, për gjithë debatin e provokuar e jo më kot, lidhur me çështjen e Kosovës. Kjo për sa kohë, ky lloj debati kapërcen debatin kushtetues dhe kalon në një nivel tjetër diskutimi.

          Thnx.

      2. forma mentis,
        Kur thoni se:

        Gjykata Kushtetuese ka folur një herë për çështjen e dekretimit të ministrave. Ka sqaruar se dekreti shqyrtohet thelbësisht e formalisht nga Kuvendi, duke identifikuar saktë organin kompetent sipas Kushtetutës sonë (të merituar sipas meje) dhe traditës parlamentare që ka frymëzuar atë.

        Mund të jepni më shumë informacion se cili është ky vendim i Gjykatës Kushtetuese? Dhe po qe se është kështu si thoni ju, ne nuk po dëgjojmë që Kuvendi t’i marrë në shqyrtim këto kanditatura! Apo i ka marrë në shqyrtim dhe shtypi nuk i pasqyron?

        1. Eshte pjese e vendimit 6/2002 qe kam cituar me lart. Por Kuvendi nuk ka c”te shqyrtoje kur ne vend t’i percillet dekreti, ai refuzohet te nxirret.

          1. forma mentis,
            Ju feleminderit! E lexova vendimin Nr. 6 2002. Por mu duk se aty shqyrtoheshin kryesisht afatet e pranimit të dekretit të Presidentit nga Kuvendi, por nuk flitej gjë për kompetencat që ka presidenti në dekretimin dhe mos dekretimin e ministrave. Ja vendimi më poshtë:

            – Nëse dekreti i Presidentit të Republikës i nxjerrë në përputhje me nenin 98 të Kushtetutës nuk shqyrtohet nga Kuvendi brenda afatit 10 ditor, ai nuk konsiderohet i miratuar apo i shfuqizuar;
            – Kuvendi duhet ta shqyrtojë dekretin pas këtij afati;
            – Në rastin kur Kuvendi nuk shqyrton brenda afatit 10 ditor Dekretin e Presidentit të Republikës të nxjerrë në përputhje me nenin 98 të Kushtetutës, Presidenti nuk mund të ushtrojë kompetenca të tjera, veç atyre që i njihen shprehimisht me Kushtetutë dhe që i jepen me ligje të nxjerra në pajtim me të”.

            Kurse pjesa e arsyetimit që i referoheni ju thotë:

            Sipas nenit 1 pika 1 të Kushtetutës, “Shqipëria është Republikë Parlamentare”. Ky koncept i sistemit të qeverisjes bazohet në ndarjen dhe balancimin ndërmjet pushteteve ligjvënës, ekzekutiv dhe gjyqësor. Sipas këtij koncepti të Kushtetutës, organi ligjvënës, Kuvendi, ushtron kompetenca të rëndësishme kontrolli ndaj ekzekutivit dhe ndaj akteve të Presidentit të Republikës.

            Për mendimin tim, po të nisesh nga ky arsyetim, kontrolli parlamentar si ndaj Presidentit dhe Kryeministrit kuket i barazlarguar. Por kjo me siguri nuk thotë asgjë për kompetencat e veçanta të tyre, pra të Kryeministrit dhe Presidentit.

            Ndërkohë natyra e Republikës Parlamentare e parashikuar në Kushtetutën e 1998-ës ka ndryshuar rrënjësisht me ndryshimet Kushtetuese të 2008-ës. Këto ndryshime janë shqyrtuar nga autori i këtij shkrimi (A.A.) më herët këtu tek PF.

      3. I/e nderuar,

        Falemnderit për komentin tuaj.

        Hartimi i Kushtetutës së vitit 1998 nisi fill pas zgjedhjeve të vitit 1997. Përveç Komisionit të Hartimit të Kushtetutës, të kryesuar nga dy bashkëkryetarë, dhe Ministrisë së Reformës Institucionale, në krye të përpjekjeve u vu Qendra Administrative për Koordinimin e Asistencës dhe Pjesëmarrjes së Publikut [Administrative Center for the Co-ordination of Assistance and Public Participation]. ACCAPP u hap zyrtarisht me 15 tetor 1997. I tërë ushtrimi për hartimin dhe miratimin e Kushtetutës zgjati gjithsejt vetëm 18 muaj…

        Kushtetuta e vitit 1998 ka ndryshime thelbësore nga Dispozitat Kryesore Kushtetuese [DKK – 1991 -1994]. Në thelb, Dispozitat Kryesore Kushtetuese:

        (i) ishin produkt i brendshëm, frut i mendimit të juristëve dhe deputetëve shqiptarë;
        (ii) u miratuan si rezultat i bashkëpëlqimit midis forcave kryesore politike në vend, të ardhura në pushtet kryesisht
        (iii) përmes zgjedhjesh të pakontestuara;
        (iv) sanksionuan modelin e republikën gjysmë-presidenciale në Shqipëri, ku parlamenti luante rol thelbësor, nisur nga fakti se deputetët ishin të zgjedhur sipas modelit të përzjerë mazhoritar me korrektim të vogël proporcional.

        Ndryshe nga Dispozitat Kryesore Kushtetuese, Kushtetuta e vitit 1998:

        (i) nuk ishte produkt iu brendshëm, as frut i mirëfilltë i mendimit të juristëve dhe deputetëve shqiptare;
        (ii) nuk erdhi si rezultat i bashkëpëlqimit midis forcave kryesore politike. Opozita – pavarësisht se cila ishte – nuk mori pjesë në asnjë moment gjatë procesit të hartimit, diskutimit, apo miratimit në Kuvend. Eshtë fakt i pamohueshëm se bojkotimi i ligjit themeltar të shtetit ia ul vlerën çdo Kushtetute.
        (ii) Referendumi i 22 tetorit 1998 – sa i takon pjesëmarrjes – ishte nën 50%. Duke pranuar shifrën zyrtare se, në favor të Kushtetutës votuan 90% e pjesëmarrësve, mund të konkludohet se shumica e shqiptarëve nuk e mbështeti referendumin. Kujtojmë gjithashtu se me 12 tetor 1998 – pra 6 javë para votimit – u ndryshua Ligji për Referendumet, duke hequr dyshemenë prej 50% të pjesëmarrjes si kusht për vlefshmërinë e rezultatit. Ky hap u kritikua si ndryshim i rregullave gjatë zhvillimit të lojës.

        Po ta krahasojmë referendumin e 12 tetorit 1998 me atë të 6 nëntorit 1994, rezultatet e këtij të fundit ishin:
        pjesëmarrja – 84%, ku 54% e votuesve kundërshtuan Projekt-Kushtetutën e vitit 1995.

        Projekt-Kushtetuta e vitit 1995 fuqizonte më tej pushtetin e presidentit, duke e transformuar Shqipërinë praktikisht ë Republikë Presidenciale.

        Kundërshtimi i gjerë popullor ndaj Projekt-Kushtetutës së vitit 1995 mund të interpretohet bindshëm jo vetëm si refuzim i modelit të republikës presidenciale, por edhe si mbështetje e gjerë popullore për Dispozitat Kryesore Kushtetuese [1991 -1994], dhe pra edhe për modelin e Republikës Gjysmë-Presidenciale të mishëruar tek to.

        Këtu, ndofta, qëndron edhe “thembra e Akilit” e kushtetuetshmërisë në Shqipërinë e sotme. “Kontrata” midis qeverisë dhe të qeverisurve, e miratuar nga populli, mbështet sistemin e republikës gjysmë-presidenciale, me parlament të zhdërvjellët të dalë sipas sistemit të përzier mazhoritar/proporcional.

        Kurse Kushtetuta e vitit 1998 solli si rezultat republikën e sotme parlamentare, që vetëm në letër është e tillë, dhe që tjetëkund e kemi quajtur si “një përzierje hibride midis partitokracisë dhe ambasadorokracisë”. Për më tepër, këtu:

        http://shekulli.com.al/fundi-i-palavdishem-i-republikes-se-katert/

        Falemnderit sërish për komentet e vlefshme.

        1. Zoti Alibali, a mund te me thoni cfare arsye patet qe nuk e permendet vendimin e Gjykates Kushtetuese (supra) ne shkrimin tuaj dhe nese keni ndonje koment mbi kete vendim?
          Faleminderit shume.

        2. Disa saktësime të domosdoshme:

          Të ashtuquajturat dispozita kryesore kushtetuese, janë miratuar me ligjet kushtetuese vijuese:

          1. ligji nr. 7491/1991 “Mbi dispozitat kryesore kushtetuese” (ligji bazë)
          2. ligji 7555/1992 “Për disa ndryshime të ligjit 7491/1991”
          3. ligji 7558/1992 “Për disa ndryshime të ligjit 7491/1991”
          4. ligji 7561/1992 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin 7491/1991”
          5. ligji 7596/1992 “Për një shtesë në ligjin 7491/1991”
          6. ligji 7692/1993 “Për një shtëse në ligjin 7491/1991”

          Ligji bazë dhe ndryshimet deri në mars 1993 rregulluan jetën kushtetuese shqiptare deri në nëntor 1998, kohë kur edhe u miratua Kushtetuta aktualisht në fuqi (dhe jo DKK 1991-1994 siç shprehet autori).

          Me ndryshimet themelore institucionale e shoqërore të viteve 1990-1991, lindi dhe nevoja për pasjen e një kushtetute që do të hidhte bazat e një tranzicioni të shëndetshëm regjimesh.

          Pavarësisht kësaj nevoje, zgjedhja e forcave politike qe për një kushtetutë ad interim, të përkohshme. U reflektua mbi faktin se realiteti politik institucional nuk ishte i maturuar mjaftueshëm për të miratuar një tekst definitiv kushtetues. Duhet theksua se ka patur dy projekte kushtetuese, përpara ligjit kushtetues 7491/1991 (të përpunuara në nëntor-dhjetor 1990 dhe në mars 1991), të cilat nuk u pranuan nga opozita (PD) pasi u pretendua se ishin produkt i forcave politike që përfaqësonin të kaluarën. Dhe pavarësisht se forca politike draftuese kishte shumicën e mjaftueshme për t’i kaluar si projekte, ajo pranoi kërkesën e opozitës për një tjetër projekt.

          Kështu u erdh në variantin ad interim, prej nga lindi ligji 7491/1991, duke e shtyrë projektin kushtetues përfundimtar në një moment më të duhur. Ishte pikërisht ligji 7491/1991 i cili parashikoi jo vetëm rregullat bazike të funksionimit të shtetit, duke shfuqizuar Kushtetutën e 1976, por edhe misionin e ngritjes së një komisioni të posaçëm për hartimin e projektit kushtetues, që do të zëvendësontë ligjin 7491/1991.

          Puna për hartimin e projektit të ri kushtetues filloi në mars 1992, dhe u zhvillua paralelisht me procesin e hartimit të ligjeve plotësuese/ndryshuese të ligjit bazë 7491/1991.

          Përveç dy projekteve kushtetuese të hartuara përpara miratimit të ligjit bazë 7491/1991, duhen përmendur edhe projektet e tjera vijuese:
          1. projekti i hartuar nga komisioni i emëruar nga Kuvendi i dalë nga zgjedhjet e parakohshme të marsit të 1992;
          2. projekti i 1994;
          3. projekti pas referendumit të 1994.

          Komisioni kushtetues, I sanksionuar në ligjin bazë 7491/1991 e mbaroi hartimin e projektit që i ishte caktuar në janar 1993. Por ky projekt, pavarësisht se gëzonte pëlqimin e forcave politike, që në fazën e përpunimit të tij, nuk u shqyrtua nga Kuvendi i asaj kohe, i cili shkëputi prej projektit vetëm pjesën mbi të drejtat dhe liritë, si pjesë integrale e ligjit 7491/1991. Gjithsesi, ky mbeti një projekt mjaft i rëndësishëm pasi hodhi bazat e përpunimit të Kushtetutës së 1998, aktualisht në fuqi.

          Duhet theksuar se punimet e mësipërme për projektet kushtetuese, janë asistuar në mënyrë aktive nga Këshilli i Europës, dhe nuk përfaqësojnë punë ekskluzive të ekspertëve shqiptarë.

          Në fund të 1993 dhe në fillim të 1994 komisioni kushtetues përpunoi edhe një projekt i cili nuk u pranua nga PS dhe partitë e tjera të opozitës. Është një moment mjaft interesant historik ky, pasi Berisha kuptoi se nuk do të gëzonte shumicën prej 2/3 të kërkuar nga ligji kushtetues bazë, 7491/1991 për miratimin e tij, ndaj dhe manovroi duke kërkuar ta miratonte drejtëpërdrejtë me referendum, duke shkelur kështu Kuvendin vetë.

          Sipas Berishës shumica prej 2/3 ishte rregull i vlefshëm vetëm për ndryshime që i bëheshin ligjit kushtetues fillestar 7491/1991, gjë që sipas tij nuk vlente në rastin e një kushtetute të re. Rregulli prej 2/3 ishte parashikuar në vetë ligjin 7491/1991. Teksa neni 43 i po të njëjtit ligj parashikonte se Kuvendi Popullor miratonte ndryshimet (e ligjit kushtetues bazë) me shumicë prej 2/3.

          Projektit në fjaë, Berisha i bëri disa ndryshime të orës së fundit, duke shmangur komisionin kushtetues e kërkuar nga ligji bazë, dhe duke ia besuar juristëve të vet, dhe natyrisht duke shtuar dhe përforcuar kompetencat e veta presidenciale. I futi dhe një referendum për të qenë i sigurt drejt popullit dhe duke autografuar jo pak herë tekstin që shpërndante, siç bekonte firmat piramidale po me duart e veta.

          Shmangia a Kuvendit nga procedura e miratimit të projektit kushteues të 1994, ndryshimet e orës së fundit duke shmangur komisionin kushtetues (edhe psë ky ishte i parashikuar nga i vetmi ligj që rregullonte çështjet kushtetuese) dhe zgjerimi i komptencave të Berishës gjeneruan një përballje të fortë politike në prag të referendumit.

          Po theksoj edhe faktin se deri në atë moment Shqipëria nuk kishtë një ligj për referendumet, i cili u hartua ad hoc, dhe në kohë rekord. Në shumë pak kohë u miratua ligji 7866/1994, i cili sanksiononte shumicën e thjeshtë dhe jo të cilësuar siç kërkontë ligji themelor 7491/1991. Ndërkohë që ligji themelor 7491/1991 në nenin 44 parashikonte shprehimisht se: Dispozitat e këtij ligji veprojnë deri në miratimin e Kushtetutës së Shqipërisë, projekti i së cilës do të hartohet nga Komisioni i Posaçëm i ngarkuar nga Kuvendi Popullor”.

          Pra Berisha me ligje me shumicë të thjeshtë që i kontrollonte fare lehtë, çbënte normat kushtetuese. Në fakt mund t’i binte dhe më thjeshtë akoma, të mos bënte ligje. Por me sa duket edhe ai paskësh pasur limitet e veta.

          Ligji per referendumet u miratua në 6 tetor 1994, u shpall nga Berisha në 7 tetor dhe u publikua në të njëjtën ditë në Fletoren Zyrtare. Po në 7 tetor hyri në fuqi. Që të kutpohet mirë kushtetutëdashuria e forcës politikë që do të bëhej opozitë kur t’i vinte koha Kushtetutës së 1998.

          Më në fund takohem me autorin e shkrimit me shifrat: në 6 nëntor 54% e refuzuan projektin kundër 43% në favor të tij.

          Pak kohë pas referendumit PS ngriti një grup për të hartuar një tjetër projekt kushtetues, duke ndryshuar aspektet problematike të projektit të 1994. Ky projekt u përfundua në mars 1995, por për një sërë problemesh të rënda politike e ekonomike që po i kursej këtu, projekti nuk iu prezantua Kuvendit.

          Sa më sipër, nuk janë vetëm reflektime e lexime të miat të ngjarjeve kushtetuese, por rekorde nga Punimet e Kuvendit, lehtësisht (ose thuajse) të konsultueshme në bibliotekën e Kuvendit.

          Sa i përket modelit gjysëm presidencial që pretendoni se karakterizonte dispozitat kushtetuese të 1991, mendoj se teksti i shkruar dizenjote republikën parlamentare. Ajo që bëri Berisha me të, çoi në rrëshqitje gjysëm presidencialiste. Si gjithnjë në turravrapje nga norma e shkruar.

          Flm.

  2. […] në periudhën afatshkurtër është e këshillueshme zgjidhja sa më parë dhe sa më butë e ngërçit të përcjellë nga stërkëmbësi kushtetues i Nenit 98. Kurse në periudhën afatgjatë lypet një rishikim tërësor i Kushtetutës dhe i Kodit Zgjedhor e sistemit përkatës, me synim kthimin në modelin e gjithëpranuar të repubikës gjysmë-presidenciale, dhe çka është po aq e rëndësishme, fuqizimin e demokracisë së drejtpërdrejtë dhe gjithëpërfshirëse në vend.

    Politikanët shqiptarë nuk e kanë çarë kokën ndonjëherë për Kushtetutën, as ata para e as këta pas ’90-ës. Të paktën ata të para ’90-ës ishin aq të ndershëm sa ta pranonin hapur këtë (“Partia mbi të gjitha!”). Këta të sotmit vetëm sa kanë larë gojën me Kushtetutën se kur kanë dashur dhe u ka ardhur për shtat e kanë zbatuar, kur s’kanë dashur a s’u ka ardhur për së mbari e kanë shkelur me të dyja këmbët, e kanë ndryshuar, e kanë injoruar, ndryshuar prapë, e kanë bërë leckë për interesat partiake dhe personale të shefave të tyre. Një shkelje më shumë apo më pak as e ngre, as e ul më autoritetin e Kushtetutës.

    Prandaj zgjidhja, mendoj, nuk mund të vijë më nga arnat dhe mballomat mbi kushtetutën ekzistuese, as nga partitë politike që e katandisën atë dhe vendin në këtë gjendje, por vetëm me një proces analizimi, konsultimi, diskutimi dhe miratimi paraprak të një kushtetute të re në kuadrin e një asambleje kushtetuese (siç është përmendur disa herë edhe këtu në PTF nga A.V. dhe L.A.) dhe miratimit final të saj me referendum. Organizimi i një asambleje kushtetuese jo vetëm me juristë dhe konstitucionalistë shqiptarë të afirmuar në fushën e tyre dhe të pakorruptuar nga partitë politike, por edhe me intelektualë të spikatur nga fusha të tjera – sociologë, ethnologë, historianë, gjuhëtarë, politologë, ekonomistë etj. – që të analizojnë dhe të konsultojnë variantet e ndryshme të kushtetutave të vendeve të tjera, historikun e kushtetutave shqiptare që nga 1912-a, problematikat e secilës, ndryshimet e duhura për t’ia përshtatur kushtetutën e re historisë, natyrës dhe karakterit të shoqërisë shqiptare, nivelit të zhvillimit ekonomik dhe social të vendit, situatës së ndryshuar në rajon dhe ndryshimeve të pritshme dhe të mundshme në Evropë në vitet që vijnë (Kosova e pavarur dhe perspektiva afatmesme/afatgjatë e hyrjes në BE, por pa përjashtuar edhe opsione të tjera që mund të vijnë me kohën), të marrë parasysh dështimet dhe ‘arritjet’ me sistemin politik dhe partitokratik të këtyre 30 viteve, si të ringrihet dhe të mbrohet shteti nga kapja e partive por edhe nga shkatërrimi, siç ndodhi në vitet ’90, në raste krizash madhore etj. etj.

    Unë nuk besoj që një asamble e tillë mund të organizohet në kushtet e tanishme në Shqipëri – koha e saj ka për të ardhur vetëm pas një krize të rëndë dhe ndoshta kolapsit të plotë të sistemit karakatinë të këtyre 29 viteve të fundit – por një diskutim intelektual mbi të nuk më duket aspak i parakohshëm. Gjërat po ndryshojnë shpejt jo vetëm përreth Shqipërisë por siç duken punët së fundi – lavdi Zotit! – edhe në Shqipëri.

    1. Kjo qe thua ti Gjilpera mund te behej nqs keta qe quan intelektuale nuk do te ishin njekohesisht edhe elitiste. Republika Parlamentare funksionon ne baze te parimit qe populli zgjedh eliten politike nga elitat ekonomike dhe kulturore, te cilat propozohen si te vetmet te denja per te udhehequr shtetin. Prandaj Kushtetuta vendos eliten politike te parlamentarizuar si monopoliste e sovranitetit, dmth Parlamenti miraton Ekzekutivin e bashke me Ekzekutivin caktojne/zgjedhin/emerojne Gjyqesorin. Pra, strumbullari eshte elita politike, e cila nepermjet parlamentit cakton ke te doje, ku te doje. Gjithe filmi sot nuk eshte rrezimi i ketij koncepti, por rikthimi i ketij koncepti, duke u marre eliten politike/parlamentare nga duart kryetareve te partive dhe oligarkeve, te cilet mbeshtesin me fonde qofte kryetaret e partive qofte deputete apo politikane te ndryshem. Ceshtja nuk eshte as parimore , as bashkekohore, secili do me shume pushtet per vete dhe kjo pjese pushteti i duhet marre atij qe e ka,atyre qe e kane. Po ata qe e kane i korruptojne te gjithe ose ua mbyllin rubinetat nqs nuk sillen si te pjesshem. Sot, evolucioni politik po shkon drejt demokracise pjesemarrese dhe nje kontakti te drejtperdrejte te popullit me ligjin dhe me ekzekutivin. Funksionin ndermjetes te perfaqesuesit/elites nuk po e respektojne me, thjesht jane te detyruar te mbyllin hundet e te votojne, sepse keshtu funksionon e do i thuash derrit daje. Kjo o do te prodhoje presidencializem me nje komponent te forte referendar qe te limitoje ne cdo kohe autokracine ose do te prodhoje autokraci. Kriza e perfaqesimit ka perfshire gjithe Perendimin, po Italia, e cila flet politikisht nga te parat, thote qe te majtet e zhgenjyer kane shkuar tek 5 Yjet ku ka komponent te forte referendar, ndersa Lega ku jane te djathtet e zhgenjyer (demokristiane, liberale,nacionaliste) po shkon drejt presidencializmit. Ndersa te shumte presin t’i bien herdhet dashit, duket se evolucioni politik ne Perendim ka marre perfundimisht rrugen e antielitizmit. Ne kryqezim o do shkohet tek rol me i madh i referendumit o tek presidencializmi. Republika Parlamentare ka vdekur. Tek ne ka vdekur ne 2008-n, po ndokush mendon se rrota e historise mund te kthehet prapa dhe kryetaret e partive e oligarket do te dorezojne vullnetarisht pushtetin e marre. Ne fakt jane vete votuesit shqiptare, te paret qe duan udheheqesin e forte keshtu qe Rama,Saliu e Meta jane top fare.

      1. Hyllin, jo të gjithë intelektualët shqiptarë me kalibër janë bërë pjesë e sistemit partiak/politik/oligarkik te tranzicionit. Një pjesë e tyre i ka qëndruar larg politikës ose e kanë kundërshtuar rregullisht klasën politike dhe aleancën e saj me oligarkët në plaçkitjen e vendit, një pjesë ndoshta edhe më e madhe është larguar nga vendi dhe për të ndjekur karrierën gjetkë dhe po ashtu një pjesë tjetër e vogël mund të ketë bashkëpunuar me sistemin por pa u përlyer. Pastaj, unë nuk e pres që të mblidhet një asamble kushtetuese brenda këtij sistemi, por pas rënies së tij. Përndryshe nuk ka kuptim se kapet nga partitë dhe oligarkët dhe përfundon në farsë, si i “famshmi” samiti i Ramës me emigrantët.

        Kriteri i përzgjedhjes së intelektualëve? Profesionistë të spikatur në fushën e tyre, pa teserë partie dhe që nuk kanë mbajtur poste politike gjatë tranzicionit. Kush do e bëj përzgjedhjen? Nuk e di, por jo politikanët e sotëm, as parlamenti(-et) e këtij sistemi, as presidentët e dalë prej tij.

        Pastaj, që kryetarët e partive dhe oligarkët nuk do e dorëzojnë vullnetarisht pushtetin, kjo vetkuptohet – pa lëvizje masive, pa protesta dhe pa parti të reja nuk ka për të ndodhur (dhe as e pret njeri me dy para mend). Por edhe ndonjë rezistencë të madhe të dhunshme prej tyre në fakt unë nuk e pres, se hajdutët nuk janë trima dhe ata që i ndjekin pas s’janë aty për ideale. Sistemi do të bie ose shoqëria shqiptare ka për të paguar një çmim të lartë, se edhe 30 vite të tjera tranzicion nën këtë sistem politik-oligarkik ajo nuk i përballon dot më. Me sa mund të gjykoj nga larg (ndoshta gabim) sistemi është duke u shkërmoqur ndërkohë – protestat tani janë të përditshme, edhe lëvizjet e para po përvijohen, partitë e reja do të vijnë edhe ato një ditë dhe, pastaj, sa më shumë që ngjitet artisti pas karriges, aq më e sigurt është rënia e sistemit, se ndryshe nuk ikën ai – pyetjet janë kur dhe me çfarë intensiteti/dhune/dëmesh do të shoqërohet ky proces dhe çfarë/kush vjen më pas.

        Ndërsa për modelin e ardhshëm të kushtetutës, qeverisjes, organizimit të shtetit etj, përgjigjet për këto do të duhet t’i japë një asamble kushtetuese. Personalisht nuk shoh ndonjë problem me asnjë model: parlamentar, presidencial, gjysëm-presidencial, mazhoritar apo proporcional, rëndësi ka që të funksionojë në Shqipëri. Nëse shqiptarët kanë treguar – apo kanë bërë kështu vetëm nga halli/dëshpërimi? – që duan përqëndrimin e pushtetit në një dorë, unë s’kam problem me sistemin presidencial por duhet menduar se si të funksionojnë filtrat per të mos nxjerrë në krye prapë berishër dhe ramër, si të vendosen checks-and-balances, si të ngrihet një sistem drejtësie i pakorruptuar dhe një adminstratë jo-politike etj. etj.

        1. Gjilpera ne historine e Lotit dhe te Sodomes, Hyji i thote Lotit se do e shkaterrroje Sodomen. Loti i kerkon qe te mos djege te njomin me te thatin. Mire i thote Hyji po ishin 1000 njerez te mire qyteti shpeton. Ca si shume jane 1000 veren Loti. Epo 100 thote Hyji mjaftojne. Po edhe 100 jane shume i thote Loti, e leme 10. Mire ashtu qofte, e vulos marreveshjen Hyji. Tani Gjilpera nuk e di nqs intelektualet ne Shqiperi i permbushin kriteret e shpetimit, emigracioni menjane. Per Qorrin dolen ca thashetheme qe nuk eshte me aktiv, sepse bashke me dy te tjere do te jene ne listat e PS ne zgjedhjet e radhes. Ketu thashethemi sistemik “vret” po aq sa edhe mekanizma te tjere sistemike. Nqs dime nje gje ne Shqiperi eshte fundi i palavdishem i sistemeve dhe elitave qe e perfaqesojne ose mbeshtesin. Nuk ka per te ndryshuar gje kur te vije koha. Problemi eshte analiza e gabuar e interesit personal, sepse nqs analizat e interesit personal do te kishin qene te sakta, nuk do te kishte pasur fund te palavdishem per askend. Analizat e gabuara te jnteresit personal i kthejne rregullisht elitat ne anakronike dhe si pasoje kapen me thonj e dhembe derisa ashtu si kolltukofagu i Nolit nuk mjafton prerja e duarve dhe kembeve, por duhet prere edhe koka. Eshte e vertete qe po behen protesta, po asnjera nuk pranon koke e perfaqesues, pranon vetem aleate te forte. Prandaj opozita gjendet me nje grusht mizazh ne dore, ska kapitalizuar asgje. Shqiptaret nuk duan perfaqesues sepse skane bese me tek asnjeri, pazaret do i bejne se ashtu funksionon, po besa asnjerit. E vetmja gje qe e mban shtetin eshte ideja qe I Pari i vendit duhet te ekzistoje, kjo eshte e vetmja bese e institucionalizuar dhe Rama kete pune ka, duhet te mashtroje perdite se eshte i vetmi i meritueshem per kete bese te institucionalizuar qe prodhon Zotin e Vendit. Pastaj ky te emeroje e te pushoje nga puna ke te doje, edhe kalin e Saje Qorrit, po te lipset. Mundet ne teori te linde ne nje te ardhme nevoja e nje Asambleje Kushtetuese, po kjo do perfaqesues dhe keta perfaqesues ne nje popull qe nuk i do perfaqesuesit, do jene nje perfaqesi qe realisht i imponohet popullit, pra nuk eshte ndonje perspektive e re, si e tille as e deshirueshme. Nje logjike e ngjashme me partite e reja, kur nuk deshirohen perfaqesues, pse duhet te dalin oferta te reja per perfaqesues ? Partite e reja, nqs dalin duhet te propozojne “heronj”, jo perfaqesues dhe “heronjte” duhet te hyjne ne skene me shpate te madhe ose me bisturi te mprehte. Per mendimin tim shqiptari mesatar ben lidhjen e shkurter, zoti i shtepise, zoti i qytetit/fshatit, zoti i vendit dhe Zoti i botes. Ketu perfaqesuesi/elita eshte entitet i tepert qe nuk thote gje per te verteten politike te shqiptarit. Presidencializmi eshte me perkufizim dhe nuk ka qene ndryshe perpos ne kohen e Nanos, i cili thjesht nuk e deshi, se po ta donte sot s’do kishte as Mete, as Rame as Berishe.

  3. L.A besoj se vendimi qe kam sjelle meriton te sillet I plote ne trajtimin qe GjK ka shtjelluar, per shkak te rendesise jo vetem lidhur me objektin e drejteperdrejte (afatet kushtetuese) por sidomos per rileximin qe I ka bere formes parlamentare te qeverisjes, ku Kuvendi ka rol qendror. Jo me kot GjK eshte ndalur ne shtjellimin e hollesishem te termit “shqyrtim” te dekretit, qe nenkupton nje kontroll jo vetem formal por sidomos substancial te propozimit te qeverise, bazuar ne raportin e besimit qe karakterizon formen e qeverisjes parlamentare, qe ekziston/duhet te ekzistoje mes qeverise e Kuvendit (dhe jo mes qeverise e Presidentit). Jo me kot termi “shqyrtim” nuk permendet fare ne kompetencat e Presidentit per kete ceshtje.

    Sa per ndryshimet kushtetuese te 2008, ajo qe provokuan ishte forcimi I ekzekutivit dhe dobesimi I Presidentit, dhe jo anasjelltas. Presidenti u dobesua ne sensin qe u politizua perzgjedhja per shkak te ndryshimit te mazhorances se nevojshme per zgjedhjen e tij. Por kjo nuk nenkupton nje ndryshim te formes parlamentare te qeverisjes, perkundrazi. Sidomos sot, roli aktiv I Kuvendit, I rilexuar aq vite me pare nga GjK eshte me I domosdoshem se kurre.

      1. Nuk eshte e pazakonte qe veprimtarise se organeve kushtetuese, si ne rastin e Presidentit, t’u vihet afat per ushtrimin e kompetencave. Madje eshte mase qe garanton mirefunksionimin e instrumenteve kushtetues. Vendimi qe diskutuam me lart e permend ceshtjen e afateve te parashikuara ne Kushtetute, qe sjellin pasoja ose jo.

        Ajo qe besoj se eshte koherente, eshte se ne cdo rast, afati i parashikuar nuk mund te nderhyje me, apo te modifikoje, parimin e urdheruar apo proceduren lidhur me propozimin per emerimin apo shkarkimin e nje ministri.

        1. Fehmi Abdiu qe eshte nje nder hartuesit e Kushtetutes se vitit 1998 thote se ne fakt vendosja e Presidentit si hallke u be qellimisht qe te mos lejohej pushtet i madh te kryeministri. Z. Abdiu pranon keshtu se ligjvenesi ne kete pike eshte udhehequr nga nje parim qe bie disi ndesh me parimet e Republikes Parlamentare. Sipas tij eshte bere me probleme…

          http://www.gazetatema.net/2019/01/13/intervista-ish-kreu-i-kushtetueses-ekzaminon-dekretin-e-presidentit-per-cakajn-ja-si-do-ta-gjykoja-ilir-meten/

          Kjo ceshtje ka shume pikepyetje. Dhe jane pikepyetje qe kerkojne shqyrtim nga Gjykata Kushtetuese pikerisht sipas asaj fryme te vendimit te vitit 2002. I cili nuk ka shume lidhje me situaten e tanishme, por me faktin se cfare ndodh kur Kuvendi nuk shprehet per dekretin e Presidentit.

          P.sh presidentit i lihen 7 dite kohe per te dekretuar propozimin e Kryeministrit. Presidenti ka te drejten e emerimit, pra formalisht, ministrat jane emertese e tij. Por cila eshte ajo Kushtetute qe kerkon firmen e nje institucioni thjesht sa per forme kur ne thelb ky institucion ka tager perfaqesimi? E drejta e emerimit vjen bashke me detyrimin per plotesimin e disa kritereve dhe firma mbi nje dekret vjen ne zbatim te Kushtetutes por edhe te bindjes, kur Kushtetuta nuk sanksionon qarte se cfare ndodh dhe kur nuk ka nje vendim te Gjykates Kushtetuese. E drejta per emerimin eshte ne fakt me shume sesa noterizim banal, pasi kjo nuk do t’i duhej kujt. Noterizon cfare? Ajo kerkon ne thelb edhe vullnetin e presidentit ne proces bashke me Kryeministrin dhe Kuvendin.

          Eshte e vertete qe Kuvendi vendos per aktin e Presidentit, por ne ndryshim nga miratimi i ligjeve, ketu Kushtetuta, per aq sa e shoh une nuk ka percaktuar kufizime si ne rastin e miratimit te ligjit. Ne kete rast te fundit Presidentit i njihet e drejta per kthim, por Kuvendi serish mund te mos konsideroje verejtjet e tij, pikerisht sepse procesi ligjvenes eshte ne fund vullnet kolektiv.
          Ne rastin e nje emertese, Kuvendi ne fakt nuk ka asnje shans te shqyrtoje propozimet e Kryeministrit, por vetem aktet – dekretet e Presidentit, qe eshte mbikeqyres ne krijimin e qeverise. Kjo eshte e sigurte. Si mundet atehere presidenti na qenka vetem nje magazinier, nderkohe qe ai ka rol keshillues edhe ne procesin ligjvenes?

          Eshte sjelle ne media shpesh rasti i Fatmir Xhafes dhe Bujar Nishanit. Por ky eshte krahasim i paqelluar. Ajo qe ish-presidenti Nishani tha eshte ne fakt se per shkak te se kaluares ai nuk do donte ta dekretonte zotin Xhafaj, por Kushtetuta nuk e lejonte. Ne te vertete zoti Xhafa ka qene disa here minister dhe asnje dispozite nuk e ka ndaluar ate qe te kryeje serish ate funksion, as edhe ndonje rekord i ri penal. Ndaj ky shembull nuk qendron ne krahasim me Lleshajn dhe Cakajn. Dhe madje ky shembull tregon se kompetenca e presidentit e lidh ate ne vendime me bindjen per kushtetueshmerine, e jo me bindjet personale.

          Ky eshte nje bast i humbur mendoj une nga socialistet qe nuk dihet pse me Edi Ramen ne krye kane fituar zakonin t’i bien murit me koke.
          Le te sjellim nje shembull tjeter. Ne vitin 2011, ne zgjedhjet lokale te atij viti ne Bashkine Tirane u vu ne veprim procedura e vlerësimit te fletëve të votimit të pavlerësuara dhe të panumëruara të cilat aksidentalisht nuk janë hedhur në kutitë respektive të votimit të së njëjtës qendër votimi.

          Kam qene personalisht ne KQZ kur i shquari Damian Gjiknuri, juristi i Kodeve Zgjedhore, e shihte me admirim te madh Oerd Bylykbashin per pjesen arsyetuese te vendimit, por edhe me friken se shefi i madh, Edi Rama, qe asokohe i leverdiste te humbte zgjedhjet dhe te fitonte dramen e procesit zgjedhor, do t’i terhiqte veshin pse nuk e kishte parashikuar kete qe po ndodhte. Kodi Zgjedhor nuk parashikonte nje procedure te tille, Vota e hedhur ne kutine e gabuar, edhe nese eshte e plotesuar sakte quhet e pavlefshme. PD-ja ne ate vendim iu drejtua frymes se Kodit i cili ka si qellim kryesor leximin e vullnetit te zgjedhesve, vullnet i cili prevalon mbi cdo procedure qe i nenrenditet atij.

          Sigurisht qe ky eshte diskutim shume i madh, por nga rivleresimi i bere, doli qe Rama i humbi zgjedhjet. Edhe pse e legjendoi ate si vjedhje ne tavoline.

          Nje vit me pas ishin keta socialiste qe propozuan qe procedura e vene ne veprim nga PD-ja te perfshihej ne Kodin Zgjedhor, edhe pse refuzuan me kembengulje qe kete vendim ta ankimonin ne Gjykaten Kushtetuese.
          Situatat pasurojne normat dhe kjo qe ndodhi me dekretet patjeter qe do te kerkoje sqarime te hollesishme nga Gjykata Kushtetuese.

  4. “Kurse në kontekstin pozitiv përmendim këmbënguljen mbresëlënëse, dhe në unison tërësor, të qeverisë greke për dëmshpërblimet e Luftës II Botërore ndaj Gjermanisë.”

    me falni per devijimin anesor nga tema qendrore por ceshtja e demshperblimeve te gjermanise ndaj greqise eshte e zgjidhur me vite dhe keto reagime ne unison nuk jane vecse per konsumim te brendshem, sidomos tani qe gjermanet jane paraqitur ne koshiencen e perbashket greke si shkaktuesit kryesore te krizes ne vend. kerkon demshperblime lufte nje vend ku deri para disa vitesh merrnin ndihmese ekonomike nga shteti mijera e mijera njerez pa dallim moshe si veterane lufte (!), si rezistues (!!) apo thjesht ngaqe deklaronin te majte dhe luftetare. te krijohej dhe te krijohet ende ideja se partizanet greke duhet te ishin me miliona ose mbase e kapen ata berlinin pa le se ushtaret gjermane te vrare ne greqi nga aksionet e partizaneve ishin gati gati 350 veta, me pak se ata qe vdiqen nga mushkonjat.

    1. Pergjigje per n!

      Në fakt artikulli i sjellë nuk pohon saktësisht se “vendosja e Presidentit u bë që të mos i lejohej pushtet i madh Kryeministrit”, por që “duke mos dashur të jepnin pushtet të madh për qeverinë, apo një institucion të vetëm, furnizuan me pushtet institucione të tjera”. Institucionet e tjera janë Kuvendi e Presidenti, dhe jo Presidenti, siç pohoni ju. Sa për pushtetin që u është lënë respektivisht, ka folur gjykata dhe logjika parlamentare e shtjelluar ndër postime e doktrinë vërdallë.

      Pushtetin e dekretimit nëpërmjet një akti formal noterial, siç i takon një Presidenti mbi palët, në procedurën e zëvendësimit të një apo disa ministrave, si pjesë e një procedure që angazhon Kuvendin e qeverinë në linjën e besimit që duhet të gëzojë ekzekutivi për të vijuar mandatin për të cilin është votuar, pra pikërisht këtë “pushtet”, po keqpërdoron Presidenti në fjalë. Jo ndonjë pushtet vettingu mbi ministrat ku qeveria të detyrohet të japë llogari jo përpara mazhorancës së vet, por përpara një organi kuturu, pa lidhje me urdhërimet tona kushtetuese.

      Ndoshta kuptoj disa nga arsyet e këtij uzurpimi të improvizuar të kompetencave të Kuvendit nga Presidenti, i mbetur praktikisht pa portofol, me heqjen e çdo kompetence mbi gjyqësorin dhe zero kompetenca politike (mbi çështjet e programit politik), siç është konceptuar e ngjizur qartë që në krye të herës në Kushtetutën tonë.

      Kuptoj që edhe nga deklaratat e personaliteteve si Abdiu, apo nga jurisprudenca kushtetuese, preferoni të shkëpusni jo thelbin por copëzat që justifikojnë procedurat tërësisht jashtë binarit, të impostuara nga Presidenca muajt e fundit. Në fakt një studim më i vëmendshëm i asaj jurisprudence si dhe një predispozitë (qartësisht e munguar) për të gjetur zgjidhjet në tekstet me vlerë kushtetuese dhe jo gjetiu, do të kishte shmangur gjithë këtë debat (jo debatin në PF). Por qartazi shmangja nuk ishte qëllimi i Presidentit, përkundrazi.

      Atë çështjen e “bindjes” e dëgjova për herë të parë me Lleshajn dhe nuk m’u besua që Presidenca do ta çonte diletantizmin në atë shkallë, sa që publikisht e institucionalisht të adoptonte terminologjinë që i është rezervuar një tjetër pushteti nga Kushtetuta, gjyqësorit. Gjyqtarët krijojnë bindje. Presidenti nuk ka shans të krijojë bindje (por vetëm dekreton ministrat), aq më tepër për çështjet që nuk janë aspak në domainin e tij. Përveçse në një botëkuptim të orientuar jo kah shtet-funksionimi por kah shthurja e institucioneve, me çdo mjet atypari.

      Një President noter në çështjet ku kompetencat thelbësore i janë caktuar të tjera organeve kushtetuese, është koncept i mbarënjohur në doktrinën lehtazi të konsultueshme kushtetutese. Një President mbikëqyrës të krijimit të qeverisë, siç e quani ju, kërkon pak më shumë bazë kushtetutuese që hë për hë, e lë në hava këtë tjetër akrobaci kushtetuese.

      Sa i përket pyetjes retorike se si mundet të jetë këtu magazinier, e atje tek ligjvënia me ndonjë kompetencë të shtuar, në këtë pikë sugjeroj lexime pak më të thelluara të Kushtetutës, pa u hapërdarë ndër fushat e të drejtës, të kuptimit të procesit ligjvënës nga ai formimit të qeverisë dhe të pushteteve respektive.

      Ndjesë që po anashkaloj gjithë diskutimin e pasur me shembuj pa lidhje mbi procedura të veçuara zgjedhore lokale apo të përgjithshme qofshin.

      Dhe meqë ra fjala për kushtetutshmërinë e ligjshmërinë që paska pushtuar në mënyrë të beftë presidencën: Lleshajn e dekretuan një herë me lirim nga detyra dhe Forcat e Armatosura, e pavarësisht kësaj ai i fitoi të gjitha gjyqet ndaj padrejtësisë me të cilin e trajtua nga qeveria (ku jo shumë kohë më parë i njëjti president përkiste me të drejta të plota dhe aktive ekzekutive). Ndërkohë Presidenti aq i shqetësuar për fatet e përfaqësuesve të lartë të Forcave të Armatosura (po, më në fund erdhëm në një terren pak më të prekshëm ku Kushtetuta ka dashur të përmendë Presidentin me ndonjë farë roli më aktiv, por sërish që ha sa të duash debat), nuk u shqetësua që po ridekretonte duke ri-liruar nga Forcat e Armatosura një ushtarak të lartë që në fakt nuk ishte pjesë e FA-ve, sepse Presidenti nuk u kujdes që ta rifuste në FA, në zbatim të vendimeve gjyqësore që i jepnin të drejtë LLeshajt. Përkundrazi, u aktrua një biccim procesi publik inkuizitor mbi vendimet në favor të Lleshajt. Me fjalë të tjera Presidenti liroi nga FA-të në 2018, dikë që ishte tashmë i liruar (dhe padrejtësisht) disa vjet më parë, e kurrë më nuk ishtë përfshirë në FA. Si mund të lirosh nga FA-të dikë që nuk është pjesë e tyre? Ku u gjet formula (në Kushtetutë jo xhanëm) me të cilin Presidenti u autorizua të lironte dy herë ushtarakun e lartë, dhe kjo të quhej pa dridhje qerpiku si koherente dhe kushtetuese?

      Një konsideratë të fundit për arsyetimet për mosdekretimin e Cakajt: është arsyetuar mbi eksperiencën e kandidatit, edhe pse kjo nuk ka lidhje fare me kriteret ligjore e kushtetuese për propozimin e një ministri. Bllof, njësoj si lirimi dy herë i Lleshajt (alibi që u shërbye publikisht, me besimin se do të mirëkuptohej nga veshët e pamësuar të publikut me termat ligjorë).

      Po më e bukura ishte çështja e pajisjes me certifikatë sigurie, e shërbyer gjithashtu si shkelje që nuk lejonte dekretimin. Mënjanë puna e DSIK në këtë mes, të pasurit e një certifikate sigurie nuk është parakusht për t’u propozuar apo dekretuar ministër. Sa e sa zyrtarë të lartë e iniciojnë detyrën e tyre pa këtë certifikatë, dhe pajisen rrugës (ose jo), sipas rastit. Edhe nëse ka probleme në procedurën e lëshimit të certifikatës, ato mund të rekuperohen rrugës, e ndërkohë kandidati për ministër thjesht do të operojë pa pasur akses, përkohshmërisht, në dokumente të klasifikuara. Por kjo në asnjë rast nuk mund të kualifikohet si pengesë për të dekretuar një ministër. Një tjetër bllof, meqë ra fjala.

      1. Kuptova. Flasim per presidentin e nenkuptojme Ilir Meten. Por kjo mua nuk me ngaterron.

        Une serish nuk jam i sqaruar prej askujt: presidenti eshte noter, te hedhe firmen e mos ta zgjase. Nderkohe qe ai qe ka hartuar kushtetuten thote se kemi krijuar problem ketu. Kemi vene nje postbllok.

        Per cfare eshte vene ne kushtetute qe presidenti edhe i shkarkon edhe i emeron ministrat? Per efekt noterial? Ne emer te kujt dhe per cfare se me aq sa dime zakonisht ne shqyrtimin kushtetues merret ne konsiderate qellimi i ligjvenesit pervec dispozites perkatese. Kryeministrit refuzimi nuk ja cenon kompetencen ekskluzive te propozimit.

        Talleni me certifikaten e sigurise po serish ketu nxjerr koke percmimi per Ilir Meten jo per legjitimitetin e kerkeses. Por ja qe zv. Ministri ka konsumuar shkelje dhe kjo eshte shkelje sado qe te kerkohet te minimizohet. Nese nuk do te kishte rendesi pse nxituan t’ia japin brenda 24 oresh?

        Ne fund mendoj se per te vene ne diskutim argumentimin tuaj e bashke me te edhe ate te kryeministrit nuk duhet konsultuar literatura. Sepse ne kete ceshtje absolutizmi ne te drejta nuk i takon askujt sepse vete Kushtetuta ka lejuar shtigje.

        Nese gjykata kushtetuese do te shprehet qe presidenti nuk ka.ne asnje rrethane te drejte te refuzoje atehere kjo gjykate do kete bere de facto te pavlefshem e te pakuptimte nga pikepamja kushtetuese edhe kompetencen e emerimit dhe shkarkimit. Abdiu thote e i kemi dhene PUSHTET presidentit dhe Kuvendit ne kete ceshtje. Po cfare pushteti eshte te qenit noter automatikisht? Refuzimi eshte implicit bashke me emerimin. Do te jete interesante gjithashtu si do te arsyetoje Gjykata Kushtetuese per rastin kur presidenti nuk.shprehet per shkarkimin si ne rastin e Bushatit.

        Meqe ra fjala ky i fundit pranoi ne konferencen per shtyp me Moaveron se: vendi eshte perballe sfidave qe nuk i ka njohur me pare, sikur perligji situaten e pazakonte mbi te cilen u arsyetua mos-dekretimi i shkarkimit te tij qe eshte edhe pika me e dobwt e sjelljes se presidences per kete ceshtje.

        1. Presidentit I kerkohet vetem t’i jape formen e dekretit propozimit te Kryeministrit qofte per emerimin qofte per shkarkimin. Kjo buron nga tradita e lashte qe kur monarku kishte kabinetin e tij, nga I cili u shkeput gradualisht, dhe I mbeti vec forma e letres qe percjell propoziminne Parlament. Por ju nuk dukeni I interesuar per literature ndaj s’po e zgjas. Kushtetuta thote vetem qe Presidenti dekreton, por asnjehere qe shqyrton e dekreton apo refuzon. Keto I shihni ju ne sfere kristali. Nderkohe qe vendimi 6/2002 I GjK I thote shprehimisht Presidentit se nuk mund te ushtroje asnje kompetence qe nuk I eshte njohur ne Kushtetute. Ne raportin e besimit Kuvend-qeveri, Presidenti sipas dizenjos kushtetues shqiptar nuk ka asnje ze ne kapitull. Ato pak here kur I lejohet te mendoje politikisht jane rastet kur mazhoranca qe del nga zgjedhjet nuk eshte e zonja te sjelle nje emer per Kryeminister, ose ne rastet e mocioneve te besimit e mosbesimit, qe serish lidhen me mazhorance te pazonjen te mbeshtese kryeministrin e vet. Ne asnje rast tjeter nuk ka shans Presidenti te nderhyje ne qeverisje e akte te drejtimit politik. Sa per mosdekretimet eventuale te Metes, une e kam nje ide se si kualifikohen: si shkelje flagrante.

          E fundit per Cakajm qe ka konsumuar shkelje sipas jush. Kushtetuta e percakton qarte c’duhet per te qene minister. Certifikata e sigurise nuk perfshihet. Certifikata nevojitet per akses ne dok te klasifikuara, jo per t’u bere minister. Proceduren per nxjerrjen e certifikates eben nje autoritet I caktuar, jo I propozuari per minister. Pra, ku eshte shkelja e te propozuarit ketu?

          1. E fundit per Cakajm qe ka konsumuar shkelje sipas jush. Kushtetuta e percakton qarte c’duhet per te qene minister. Certifikata e sigurise nuk perfshihet. Certifikata nevojitet per akses ne dok te klasifikuara, jo per t’u bere minister.

            Më fal se po ndërhyj, por për një individ zakonisht thuhet që shkel ligjin, nuk thuhet që shkel Kushtetutën. Përkundrazi, një vendim apo gjykim i një institucioni mund të thuhet se ka shkelur qoftë kushtetutën apo ligjin.

            Argumenti i Presidentit është shumë i thjesht për tu kuptuar: Çakaj ka shkelur ligjin në në lidhje me postin e vet si Zëvëndësministër, ndaj edhe nuk mund të bëhet Ministër.

            Ndonëse jam dakort me ju se kur sheh që zbatohet ligji në Shqipëri, duhet parë me kujdes se ku qëndron hileja. Përsëri vetmë fakti që ligji është bërë rrogoz në Shqipëri, ose është lënë jetim, nuk mjafton për të hedhur dyshimet për rastet kur zbatohet, dhe trajtohet papritur si njeriu më i dashur i shtëpisë. Pra, them që duhet të bëhemi më tolerant në rastet kur ky i shkretë zbatohet.

        2. Forma nuk ka flagrance kur Kushtetuta nuk i ve kufizime formale. Kushtetuta thote qe Presidenti e kthen ligjin per rishyrtim vetem 1 here. Ketu ka limit formal te qarte. Ne rastin e ministrit nuk ka asnje limit formal. E dyta, si ne Itali, ne Rep. Parlamentare kryeministri eshte primus inter pares, pra nuk ka kompetenca shkarkimi dhe emerimi, keto i ka Kuvendi. Kryeministri ka vetem mundesine e propozimit per shkarkim dhe emerim te nje ministri. Qe ky propozim te shkoje tek organi kompetent, Kuvendi, duhet te kaloje me pare nga Presidenti. Presidenti nuk eshte i detyruar askund shprehimisht se duhet te firmose gjithe propozimet e Kryeministrit, nga ana tjeter nuk i kerkohet pelqimi, pra nje detyrim ekziston, por nuk e shtrengon dot te vere firmen. Presidenti ne republikat parlamentare eshte konceptuar si plaku i urte, nje baba babaxhan i popullit, qe kryen vetem akte te pergjegjshme, prandaj njihet si i papergjegjshem per aktet e kryera, pra cdo gje qe ben ne permbushjen e funksioneve te tij, ka nga prapa qellimin e mire. Ne kete koncept, kur Kushtetuta nuk e detyron shprehimisht, si psh ne rastin e kthimit vetem nje here te ligjit per rishqyrtim, merret e mireqene qe Presidenti i ve firmat ne baze te interesit te pergjithshem, interesit sovran. Qe pastaj ky koncept eshte nje nga akrobacite e parlamentarizmit per te kufizuar pushtetin e Kryeministrit, ashtu si koncepti i Kryeministrit si ‘primus inter pares’, kjo me duket e qarte. Presidenti ne kete rast ( e jo vetem) e dublon Kryeministrin, me qellim te qarte, kufizimin e pushtetit te Kryeministrit. Biles nqs duam ne nje optike parlamentariste, logjika e dekretimit te ministrit nga presidenti, i vlen parlamentarizmit dhe kufizimit te pushtetit kryeministror, kur Kryeministri e ka kapur Parlamentin ( 71 deputete ushtare), pra Presidenti ketu duke penguar Kryeministrin, pengon trajtimin e Parlamentit si furce kepucesh kryeministrore. Ne Rep. Parlamentare rreziku eshte Kryeministri, Presidenti eshte kunderpesha. Pastaj kemi pjesen tjeter te Kushtetutes ku Kryeministri del te jete bosi i parlamentit dhe hierark absolut i ministrave, ku Presidenti duhet t’i veshe corapet Kryeministrit, prandaj edhe dublimi eshte i pakuptimte. Ketu flagrante jane te gjitha e asgje.

  5. Forma,

    Unë vendimin e Gjykatës Kushtetuese e solla të plotë. Kurse nga arsyetimi citova çfarë mendova se ka lidhje me diskutimin. Ju po qe se keni ndonjë gjë tjetër për të sjellë nga arsyetimi mund ta sillni këtu. Nuk po iu pengon kush.
    Kurse përsa i përket formës parlamentare, më duket mua sikur po sillet si argument i kontrollit të parlamentit mbi ekzekutivin, në ndryshim le të themi nga një sistem presidencial. Por më korrigjo nëse e kam gabim.

    Nëse është kështu, për mendimin tim kjo është e pasaktë. Sepse është pikërisht në një sistem presidencial ku ndarja e pushteteve dhe kontrolli i ekzekutivit nga legjislativi është më i qartë dhe më i plotë. Aty, me përjashtim të Presidentit, ekzekutivi nuk ka njërëz të zgjedhur drejtëpërdrejtë me votë. As nuk i lejohet Presidentit të bëj ligje. Mund të lëshojë urdhëra dhe vendime, por edhe ato i ka të kufizuara.

    Kurse në një sistem parlamentar Kryeministri është edhe pjesë e legjislativit. Po ashtu edhe ministrat mund të jenë pjesë e legjislativit. Sot në Shqipëri me ndihmën e ndryshimeve Kushtetuese të 2008-ës, ekzekutivi dhe legjislativi nuk janë më pushtete të ndara, por janë bërë një. Shih një sërë ligjesh me karakter ekzekutiv, që nga ai i Teatrit, i faljes retroaktive të taksave, dhe me radhë, për ta kuptuar këtë,

    Kurse përsa i përket rolit të Presidentit në seleksionimin e ministrave sipas Kushtetutës së 1998-ës, mua më duket se ai është po aq pjesë e ekzekutivit sa edhe Kryeministri, sepse të dy zgjidhen nga Kuvendi, dhe të dy janë përgjegjës për dekretimin e ministrave. Dhe është e qartë që Kuvendi nuk miraton dekretin e Kryeministrit, por të Presidentit. Para zgjedhja është e Kryeministrit, por përgjegjësia është e Presidentit, një lloj “check and balances” përbrenda ekzekutivit.

    Problemi më duket mua është se në Shqipëri perceptohet roli kushtetues i Presidentit si honorifik, duke u nisur nga shembulli i Britanisë së Madhe, rol i cili pasqyrohet në atë të Monarkut. Porse ndryshimi është thelbësor, sepse në Shqipëri Presidenti zgjidhet nga Kuvendi, kurse në Britani monarku jo.

    1. Ne republiken parlamentare nuk ekziston ndarja e pushteteve, pushtetet jane te dubluara dhe nen vezhgimin suprem te Presidentit. Ne teori qeveria, ministrat e zv.ministrat duhet te jene grupi i punes se kryeministrit, por kalojne nepermjet Presidentit e Kuvendit ashtu si vete Kryeministri. Kjo formule e ben kryeministrin nje ‘primus inter pares’ dhe ne Itali formalisht kryeministri eshte i tille. Po kjo formule eshte e pakuptimte ne praktike, sepse nje ‘pares’ i rebelohet ‘primus’-it, nderkohe qe ministri kur nuk zbaton urdherin pushohet/shkarkohet nga Kryeministri. Tani shkarkimi dhe emerimi i ministrit te ri kalon ne filter te dyfishte, Presidenti dhe Parlamenti, meqenese cdo minister nuk eshte si i tille si pjesetar i grupit te punes te Kryeministrit, por ‘pares’ i Kryeministrit dhe nje primus nuk mund te shkarkoje e emeroje nje pares sipas qejfit. Sot, meqenese per shqiptaret ky koncept i kryeministrit ‘primus inter pares’ nuk ka bythe ku te rrije, pasi kryeministri deshmoi qe i merr votat me penevreke e timon, po prodhohet nje debat mes palesh qe ne thelb jane dakort se Kryeministri duhet ta zgjedhe vete grupin e tij te punes me Presidentin e Parlamentin si notere. Ne rrethana te permbysura palet do mbanin sipas gjasave qendrime te permbysura. Ne parim Presidenti nuk e ndalon dot krijimin e qeverise, por i eshte dhene nje kompetence e papercaktuar mire per te nderhyre ne raste specifike. Presidenti qe do te abuzoje me kete kompetence, do te gjendet nen akuze per atentat ndaj Kushtetutes. Ne kushtet kur kryeministri e nxjerr vete nga xhepi listen e deputeteve te partise dhe Presidenti zgjidhet me te njejten shumice si kryeministri, noterizimi i parlamentit dhe presidentit eshte i qarte. Kur nuk ke atribute as politike as kushtetuese ne zgjedhje, roli noterial te ngel. Sovrani shprehet me vote dhe zgjedh Kryeministrin. Kryeministri fut ne liste parlamentaret qe do. Nqs Kryeministri ka 71 deputete zgjedh edhe Presidentin. Keto jane faktet prej 10 vjetesh. Gjykata Kushtetuese duhet te shpalle moskompetencen e saj ne gjykimin e ceshtjeve ku Sovrani i sotem bie ndesh me Sovranin e djeshem dhe t’ia hedhe topin Sovranit per qartesim idesh, cfare do te beje e cfare nuk do te beje.

      1. Hyllin,
        I kuptova të gjitha sa thua më sipër përveç kësaj:

        Gjykata Kushtetuese duhet te shpalle moskompetencen e saj ne gjykimin e ceshtjeve ku Sovrani i sotem bie ndesh me Sovranin e djeshem dhe t’ia hedhe topin Sovranit per qartesim idesh, cfare do te beje e cfare nuk do te beje.

        Si mund të shpall Gjykata Kushtetuese, gjithmonë nëse kemi një të tillë, moskompetencë në çështje të interpretimit të Kushtetutës? Ishte ndonjë metaforë, apo mos do të thuash se duhet kushtetutë e re?

        1. Gj.K. eshte vene ne pozicion inkompetence, sepse cdo vendim ne kete ceshtje eshte lehtesisht i kontestueshem. Cdo vendim shkel Kushtetuten dhe Gj.K. nuk ka tager te shpalle antikushtetuese asnje presje te Kushtetutes. Vendimet e saj duhet te shpallin antikushtetutshmerine e nje akti, gje qe sot do te thote te shpallesh antikushtetutshmerine e gjysmes se Kushtetutes. Pra Gj.K-ja eshte kot dhe kur je kot duhet te shpallesh inkompetencen. Gj.K. nuk mund te shtyje dot as ne drejtim parlamentar as ne drejtim kancelaresk/presidencial sepse nuk ka tager, kete tager e ka vetem sovrani. Ketu pervijohet ndoshta nje gje e paprecedente qe Gj.K. me 9 vota pro e 0 kunder te shpalle inkompetencen ne interpretimin e Kushtetutes. Nje President qe zgjidhet me 50%+1 eshte partiak po aq sa edhe kryeministri dhe nje President partiak nuk mund te jete siper Kryeministrit ne zgjedhjen e ministrave, pra kompetenca e dekretimit presidencial me veto te ministrave nuk ka arsye te ekzistoje, ne rastin me te mire mund te jete ortak por jo epror. Epersia formale e dekretimit me veto brenda vjen nga epersia formale si Kreu i Shtetit qe zgjidhet me shumice te cilesuar 3/5 , e cila si e tille eshte formalisht superiore ndaj 2.5/5 plus 1 qe i duhet Kryeministrit.

  6. Definition of situational irony: a combination of circumstances or a result that is the opposite of what is or might be expected or considered appropriate.

    Dikush mund ta konsideroj edhe ironik faktin që ata të cilët promovuan një Reformë Drejtësie, që nuk merrte fare në konsideratë boshllëkun institucional që do krijonte mungesa e Gjykatës Kushtetuese, Gjykatës së Lartë, veprimtaria jashtë kuadrit ligjor të Prokurorisë dhe organeve të tjera të drejtësisë, sot ankohen për aplikimin apo interpretimin e gabuar të Kushtetutës.

    Por, nuk mund të mos kemi simpati për atë që po u ndodhë. Sado të përpiqen gojët e liga të thonë se këta donin të qeverisnin pa Organe Kushtetuese (ndonëse është fakt), me këto që po ndodhin nuk i akuzojnë dot se duan të qeverisin edhe pa Kushtetutë. Për këto, e shënjtë është Kushtetuta, jo institucioni që e interpreton. Me një fjalë, Kushtetuta është si puna e Biblës, dhe këta janë predikuesit, ku cdo qytetarë ka predijuesin e vet. Njëri Ramën, tjetri Metën, sipas avazit.

    Por në fakt, kush ka dy pare mend, dhe sheh përtej hundës së vet, e kupton që nuk është ironike. Është pikërisht ajo që pritej të ndodhte pasi i ke (keq)trajtuar institucionet.

    Ndaj, arsyeja përse hidhen përpjetë është se nuk janë mësuar të jetojnë me pasojat e veprimeve të tyre. Janë mësuar që pasojat e veprimeve të tyre i vuajnë të tjerët. Janë mishërimi i papërgjegjshmërisë.

    Të shpresojmë që ka ardh koha t’i hedhim në kosh të plehrave.

  7. Ketu nuk eshte ceshtja e literatures, por e gjykimit mbi hapesirat qe lejon Kushtetuta. Ne fund te fundit edhe vendimi qe ju sillni i vitit 2002 vepron pikerisht mbi nje vakuum te lene nga Kushtetuta dhe per aq sa lexohet aty gjyqtaret nisen kryesisht nga premisa e qellimeve te ligjvenesit. Edhe shqyrtimi i ankimit eventual te qeverise ne kete prizem do te shihet besoj dhe ate qe thoni Ju me duket se e thote neni 94 i Kushtetutes, pra qe presidenti nuk ushtron dot kompetenca te tjera vec asaj qe thuhet ne Kushtetute. Dhe ai vendim nuk implikon asgje mbi te drejtat e presidentit por merret me pasojen e mosshprehjes nga Kuvendi.

    Ne kete rast presidenti nuk ka ushtruar kompetencen qe ka, pra nuk ka dekretuar.

    Une ju bej nje pyetje: nese qeveria do te propozonte p.sh Armando Prengen, Arben Ndoken, apo Tom Doshin per minister, cfare duhet te bente presidenti? Kujtoj se Tom Doshit i refuzohet hyrja ne SHBA…

    Nese ne Parlament do te kishte nje deputet te Partise se Punes se Riformuar qe ka ne program revolucionin dhe shpall SHBA dhe Perendimin armikte Shqiperise, nderkohe qe Shqiperia ka firmosur te tjera angazhime, dhe kryeministri do t’i propozonte per minister, cfare duhet te beje presidenti? Apo te hedhe firmen e mos ta zgjase?

    Te gjithe keta jane deputete dhe formalisht plotesojne kushtet per minister. Dikush mund te thote se kete e gjykon Kuvendi, por Kuvendi nuk shqyrton nje akt te Kryeministrit, por te Presidentit. Qe sjell me vete jo nje firme por nje vullnet.

    Dua te kujtoj edhe se politika e jashtme nuk eshte ekskluzivitet i qeverise dhe ajo perfshin Parlamentin dhe presidentin. I cili ky i fundit ka tager ligjor ta perfaqesoje Shqiperine edhe ne nenshkrimin e marrveshjeve nderkombetare(neni 7, ligji 43/2016). Po keshtu ambasadori me titullim quhet i derguar i kryetarit te shtetit ne shtetin prites. Presidenti e dekreton emerimin dhe largimin e nje ambasadori nga misioni qe eshte propozim i qeverise, kalon edhe ne Parlament. Edhe kjo i eshte dhene presdientti si atribut formal se mos i ndryshket stilografi?

    Ndaj gjykimi mbi kete minister nominalisht ka tjeter vlere. Por serish kete do ta cmoje Gjykata Kushtetuese.

    Sa per Cakajn, shkelja eshte e qarte si drita e diellit. Dhe kete e shohin tashme edhe ata qe preferojne syzet partiake. Cakaj si zv.minister ka refuzuar te pajiset me certifikate sigurie personeli ndonese ne detyren qe mbante duhet te pajisej patjeter me nivelin e sigurise se BE-se. KA REFUZUAR. Kjo eshte zyrtare. Kjo eshte shkelje ligjore. E ka detyrim.

    Cakaj madje ka refuzuar edhe te dorezoje cv-ne e tij ne Ministrine e Jashtme, ndonese kjo i eshte kerkuar zyrtarisht. Arsyeja? Nuk dua te figuroj ne webin e Ministrise sic nuk kam figuruar deri me tani.

    Kete ministri aktual i Jashtem ia ka njoftuar edhe Kryeministrit qe urdheroi pajisjen e tij urgjente me certifikate. Cakaj ka thirrur mbledhje informale dhe ka aksesuar informacion sekret te Ministrise se Jashtme ne daten 31 dhjetor pa patur certifikaten perkatese. Te kuptohemi: nuk eshte se ai do beje hatane ketu. Por formalisht ka vepruar ne shkelje. Dhe serish po perseris: nese nuk do te ishte problem nuk do ta pajisnin me urgjence.

    1. Nese kryeministri dekreton emrat e mesiperm, do te thote qe ka bere zgjedhjen politike per te permbushur mandatin e vet politik. Nese kete e miraton edhe Kuvendi, qe sheh qofte aspektet politike te perzgjedhjes, qofte ato kushtetuese (permbushjen e kritereve per te qene minister, qe jane parashikuar vetem dhe vetem ne Kushtetute), atehere ata do behen ministra qe c’ke me te, jo se e them une, por sepse kaq ka kerkuar Kushtetuta dhe GjK ne kete drejtim. Aktet e formimit dhe te riformatimit te qeverise jane akte ekskluzive bazike te drejtimit politik. Presidenti ne Kushtetuten shqiptare s’ka pike zeri ne kapitull ne aktet e drejtimit politik. Nenshkrimi i marreveshjeve nderkombetare s’ka asnje lidhje me formimin apo riformatimin e qeverise. Ka tjeter rregullim e kontekst. As emerimet e ambasadoreve nuk kane lidhje me kete qe them une. Pavaresisht se keni perfituar nga rasti i vendimit te dhene per marreveshjet e po shtyheni kuturu. Sidoqofte jane shembuj te gabuar per te ilustruar e justifikuar nderhyrjet antikushtetuese ne aktet e drejtimit politik.

      Nese kryeminstri sjell propozime politikisht problematike, ato i shqyrton dhe miraton ose rrezon Kuvendi. Nese konsumon shkelje ligjore, ka gjykata per keto pune. Nuk mund te hyje Meta e te marre kompetenca verdalle me pretendimin se ben drejtesi. Po aq i afte do ishte Meta te kalonte emrat me cilesite e permendura me lart. Sic kam argumentuar ne disa instanca, kapacitetin per te bere shkelje i motivuar nga pazari, e ka te konfirmuar.

      Sa per Cakajn marr me rezerva cdo episod te sjelle keshtu ne turravrapje. Edhe per te vlen e njejta gje. Nese ka konsumuar shkelje ligjore, ka gjykata per kete pune. Nuk gjykon Presidenti mbi ligjshmerine apo aspektet politike lidhur me ministrat. I ka ndare ndryshe punet Kushtetuta.

      1. Patjeter qe do behen ministra, kaq e dime. Por jo pa dekret. Kuvendi shqyrton Dekretin dhe me firmen e vet presidenti ne fund do njihet se bie Dakord me zgjedhjet e kryeministrit duke mos cmuar asgje pertej arsyetimit, Nga kjo pikepamje une mendoj se kriteri kushtetues qe con ne shkarkimin e Presidentit – qe eshte paaftesia mendore(ndoshta e kane hequr sepse eshte qartazi i panevojshem ne kete vend) – ketu bie, sepse me te vertete, presidenti firmos pa menduar. Me sy mbyllur.

        Nga ana tjeter Kushtetuta percakton se ASNJE minister nuk e merr dot detyren pa bere betimin te Presidenti, PAS miratimit ne Kuvend. E nese presidenti refuzon ceremonine e betimit cfare ndodh? Neni 99 thjesht percakton se Kryeministri dhe ministrat fillojne detyren pas ceremonise se betimit te Presidenti, por nuk ka ndonje percaktim per rastin e refuzimit te ceremonise, apo afatin e saj…

        Vete betimi i jep rol tjeter – honorofik do thoshte dikush – por taksativ si procedure presidentit ne krijimin e qeverise. Madje ne Kushtetute thuhet qarte se Presidenti EMERON kryeministrin me propozim te partise apo koalicionit fitues, por si me ministrin askush nuk ka parashikuar refuzimin eventual te tij, derisa si kryetar shteti ka edhe atributet finale per shperndarjen e Kuvendit.

        Dhe askush nuk ka sqaruar serish se cfare ndodh p.sh nese dekreti per emerimin e Kryeministrit ne nje pozicion ministri – sic eshte rasti aktual – rrezohet nga Kuvendi. Thjesht perseritet procedura apo kemi nje kusht kushtetues qe ekuivalentohet me mocion mosbesimi.

        Keto jo si replike, por si nje lexim turravrap me tastire normale perpara.

  8. Pyetja që ngrihet në diskutimet konstruktive në këtë forum mund të përmblidhet si vijon: Sa relevant është vendimi i atëhershëm i Gjykatës Kushtetuese [V-6/02] me mospajtimin e sotëm kushtetues në Shqipëri? E shtruar ndryshe, a ka ngjashmëri midis mospajtimit kushtetues të vitit 2002 me atë të vitit 2019?

    Vendimi Nr. 6, datë 18 janar 2002 i Gjykatë Kushtetuese, shqyrtoi kërkesën e Presidentit të Republikës për interpretimin e Nenit 98 [procedura e emërimit dhe shkarkimit të ministrave], Nenit 99 [betimi i kabinetit qeveritar] dhe Nenit 106 [qëndrimi në detyrë i kabinetit qeveritar deri në formimin e kabinetit pasardhës] të Kushtetutës.

    Mirëpo Gjykata Kushtetuese u prononcua vetëm për interpretimin e paragrafit 2 të Nenit 98, [dekreti presidencial për zëvendësim ministri shqyrtohet brenda 10 ditësh nga Kuvendi].

    Pra, objekti i çështjes në V-6/02 në thelb është krejt i ndryshëm nga mospajtimi i sotëm [a ka të drejtë Presidenti në një republikë parlamentare të refuzojë emërimin e paraqitur nga Kryeministri të një anëtari të kabinetit të tij].

    Pyetja që shtrohej para Gjykatës Kushtetuese atëhere ishte vetëm kjo: ç’ndodh nëse Kuvendi nuk prononcohet fare për dekretin presidencial për zëvendësimin e ministrit brenda afatit 10 ditor kushtetues?

    Përgjigja që dha Gjykata Kushtetuese, e parafrazuar përmbledhurazi, është se nuk ndodh asgjë.

    E thënë ndryshe, (i) veprimi apo mosveprimi i Kuvendit nuk ka asnjë efekt; (ii) Kuvendi mund ta shqyrtojë Dekretin e Presidentit sine die [përtej afatit]; dhe (iii) Kushtetuta nuk i njeh Presidentit kurrfarë tagri tjetër për të reaguar ndaj këtij akti të Kuvendit [p.sh. shpërndarjen e tij].

    Në pjesën arsyetuese – që po e quajmë dicta – Gjykata jep disa interpretime shumë interesante.

    Gjykata përcaktoi se termi “shqyrtim” në Nenin 98.2 përcjell “të drejtën dhe detyrimin e Kuvendit për të bërë objekt diskutimi e debati Dekretin e Presidentit dhe për të marrë një vendim të caktuar për miratimin ose mosmiratimin e tij.” Të kjrahasohet kjo me “shqyrtimin” pa debat të ndryshimeve të fundit…

    Më tej, Gjykata u shpreh se “Shqyrtimi i Dekretit të Presidentit të Republikës, i nxjerrë në përputhje me pikën 2 të nenit 98 të Kushtetutës, nuk kufizohet vetëm në kontrollin formal të tij, por dhe në atë substancial, sepse ai është akt i një kontrolli politik të ngjashëm me atë që ushtrohet në kuadrin e një mocioni besimi apo mosbesimi.” [theksimet tona].

    Mirëpo arsyetimi i Gjykatës Kushtetuese përcjell dy probleme thelbësore:

    Së pari, analiza e kushtetuetshmërisë e Gjykatës shkëput aktin e Presidentit nga akti pararandës i Kryeministrit. E thënë ndryshe, në zinxhirin Kryeministër, President, Kuvend, hallka e parë është Kryeministri. Gjykata e çvesh nga analiza e saj aktin e Kryeministrit, që në republikën parlamentare është akti thelbësor. Për mendimin tonë, në një republikë parlamentare, dekreti i presidentit ndaj aktit të kryeministrit për zëvendësimin e anëtarëve të kabinetit është kontroll formal. Rrjedhimisht, i tillë, d.m.th. formal, do të ishte edhe miratimi parlamentar.

    Së dyti, Gjykatës mund të thellohej më tej në qasjen kushtetuese krahasimore. Sikurse del nga vështrimi krahasues i dispozitave përkatëse kushtetuese në republika të ngjashme parlamentare, nuk gjejmë tek to një dispozitë analoge me Nenin 98 të Kushtetutës së Shqipërisë. Përsërisim se ky Nen parashikon një procedurë të trefishtë kontrolli – të panevojshme për mendimin tonë – ndaj një veprimi krejt normal apo rutinor të kryeministrit në një republikë parlamentare – pavarësisht se cili është ai.

    Vërejmë, po ashtu, se vendimi 6/02 i Gjykatës Kushtetuese, me gjasë i botuar si ekstrakt – çka mund të shpjegojë edhe ndonjë pasazh kriptik të tij -, është marrë me shumicë votash, ku tre anëtarë kanë votuar kundër. Natyrisht do të ishte me interes të kishim edhe mendimin e pakicës, praktikë kjo tashmë e konsoliduar e Gjykatës Kushtetuese.

    Përfundimisht, interpetimi “përfundimtar” që Gjykata Kushtetuese i bën Nenit 98.2 të Kushtetutës në vendimin e saj V – 6/02 mund të merret si tjetër argument në mbështetje të tezës se Neni 98 i Kushtetutës përbën një stërkëmbës të mirëfilltë kushtetues, ose një shartesë të panevojshme të një dispozita tipike të modelit të republikës presidenciale në trung të republikës parlamentare.

    1. Dy problemet nuk jane te tilla per Italine ku interpretimi i Berluskonit ne 2009 se kryeministri ishte ‘primus supra pares’ u hodh poshte dhe u rikonfirmua principi se Kryeministri ishte “primus inter pares”. Ne R.Parlamentar votohet qeveria e jo kryeministri. Kryeministrit si i tille nuk i njihet asgje me shume sesa propozimit per shkarkim dhe emerim te ministrit. Parlamenti mund te hedhe poshte lirisht cfaredo propozimi te kryeministrit per shkarkim te ndonje ministri. Gj.K. ne 2002 thjesht e sqaroi se shqyrtim do te thote marrje vendimi po a jo. Qe Kryeministri eshte hallka me e dobet e trinise ( kryeminister/president/kuvend) persa i takon shkarkimit dhe emerimit te nje ministri, kjo eshte e qarte, qe ne konceptin e ‘primus inter pares’, neni 98 sa e qarteson kete pozicion te dobet te kryeministrit. Ndaj kompetences presidenciale nuk duket te jete shprehur asnje Gj.K. ne republika te tjera parlamentare, perderisa nuk ka dale ende ndonje shembull. Italia nuk ka dale sepse perndryshe ceshtja e Matareles nuk do kish krijuar skandal politik, pasi do te ish e qarte nqs Presidenti ka apo jo te drejte te refuzoje nje minister. Perderisa askund nuk po gjendet nje interpretim, nqs s’ka, atehere do te thote se askund nuk duan qe Gj.K. te shprehet ne kete pike, duke mbajtur qellimisht nje kompetence qe i lejon Presidentit diskrecionalitet, te cilin mund ta perdore ne raste te vecanta per interesa shteterore. Nuk duket qe ndonje President te kete abuzuar duke pretenduar bllokime te njepasnjeshme, keshtu qe kompetenca si diskrecionalitet ne raste specifike eshte pare e dobishme per te gjitha palet. Ne fund te fundit, per mendimin tone, dmth timit, kjo kompetence, ky diskrecionalitet, sherbeu ne rastin e cerrit te Batonit, duke evituar qe Merkelja kur te takonte Gent Cakajn t’i tregonte ndonje perralle te Andersenit apo historite e aleancave dhe armiqesive mes ostrogoteve dhe huneve, duke i sterrosur faqen e zeze shtetit tone.

  9. Perplasja e fundit president-kryeminister tregoi qarte mangesite e kushtetutes, -nis qarte autori. Kjo kushtetute u be ngutas dhe me ndihmen e te huajve, -sqaron po qarte ai. Pastaj ai na tregon boten dhe sistemet e ndryshme kushtetore. Dhe e sterhollon perfundimin me moral dhe letersi!!! Si per te shplare gojen, ne ikje e siper ai na thote se kjo kushtetute duhet rishikuar teresisht! Pra problemi u zgjidh. Marika do ta rishikoje kushtetuten, Sofika do ta zbukuroje dhe Kadrija do ta interpretoje.
    Me tej Hyllin do i bej ndreqjet e ndryshme ne lidhje me Ilir Meten dhe Batonin, (dreqi e marrte qe me ka lene kujtesa dhe nuk po i kujtoj keta personazhe!), juristi Fehmi Abdiu (kete nuk e njoh fare por e lexova nga linku qe sjell n) ka per te bere shtesat e tija ne vrap e siper, qe problemet te zgjidhen me konsesus, pra ligjet do i kemi sa per zbukurim dhe cdokush mund ta vari nga nje nen ne dhome te pritjes prane fotografise se gjyshit dhe gjyshes. Ja, cfare duam me teper ne shqiptaret?!. Qe nuk dime as se c’do te thote asamble, c’do te thote dekret, c’ ndryshim ka dekreti nga ligji!.. Rrofte Shqiperia! Ja, a ka ligj me te bukur se ky i fundit?!..

Lini një përgjigje

Zbuloni më tepër nga Peizazhe të fjalës

Pajtohuni tani, që të vazhdoni të lexoni dhe të përfitoni hyrjen te arkivi i plotë.

Vazhdoni leximin