SHTATË LAJMËTARËT

(tregim nga Dino Buzzati)

Jam nisur për të shëtitur mbretërinë e tim eti, çdo ditë largohem nga kryeqyteti dhe lajmet që më vijnë bëhen gjithnjë e më të rralla.

E kam filluar këtë udhëtim kur isha pak më i madh se tridhjetë vjeç dhe tani më shumë se tetë vjet kanë kaluar; pikërisht tetë vjet, gjashtë muaj dhe pesëmbëdhjetë ditë rrugë pa ndërprerje. Besoja, në krye, se për pak javë do t’i kisha arritur kufijtë e mbretërisë, por në fakt kam ndeshur dora-dorës në fise dhe në vise gjithnjë të reja; dhe kudo kam takuar njerëz që flisnin gjuhën time dhe që më rrëfenin se ishin nënshtetasit e mi.

Mendoj ndonjëherë se busulla e gjeografit tim ka luajtur mendsh dhe se, gjithë duke besuar se po zhvendosemi drejt jugut, në realitet kemi ardhur rrotull, pa e rritur kurrë distancën që na ndan nga kryeqyteti; kjo mund të shpjegojë edhe pse ende nuk kemi arritur te kufiri i tejmë.

Më shpesh më turbullon dyshimi se ky kufi nuk ekziston, se mbretëria shtrihet pa kurrfarë caku dhe se, sado që të bëj përpara, nuk do t’ia nxjerr dot kurrë fundin.

Kur e nisa këtë udhëtim, isha pak më i madh se tridhjetë vjeç: dhe ndoshta tepër vonë për mua. Miqtë, madje edhe të afërmit, e përqeshnin projektin tim si shpenzim të kotë të viteve më të mira të jetës sime. Pak nga të besuarit e mi u nisën me mua.

Edhe pse mospërfillës – shumë më tepër se ç’jam tani! – mora masa që të mund të komunikoja, gjatë udhëtimit, me të dashurit e mi; dhe mes kalorësve që do të më shoqëronin, zgjodha shtatë më të mirët, që të më shërbenin si lajmëtarë.

Besoja, i paditur siç isha, se shtatë ishin më shumë se ç’kisha nevojë. Me kalimin e kohës, e kuptova se kishin qenë, përkundrazi, tepër pak; pa çka se askush prej tyre nuk m’u sëmur ndonjëherë, as u kap rob nga kusarët, dhe as e lodhi kalin e vet për vdekje. Që të shtatë më shërbyen me një guxim dhe përkushtim që vështirë se do të mund t’ua shlyej ndonjëherë.

Për t’i dalluar lehtë, u vura emra me inicialet sipas shkronjave të alfabetit: Alessandro, Bartolomeo, Caio, Domenico, Ettore, Federico, Gregorio.

I pamësuar që të gjendem larg shtëpisë, dërgova atje të parin, Alessandron, që natën e dytë të udhëtimit, kur i kishim përshkuar tashmë nja tetëdhjetë lega.

Mbrëmjen tjetër, për t’u siguruar që komunikimi të vazhdonte, dërgova të dytin, pastaj të tretin, pastaj të katërtin dhe kështu me radhë, deri sa ia mbërriti mbrëmja e tetë e udhëtimit, kur u nis Gregorio. I pari ende nuk ish kthyer.

Mbërriti mbrëmjen e dhjetë, kur po ngrinim çadrat për të fjetur, në një luginë të pabanuar. Mora vesh, nga Alessandroja, se kish ecur më pak shpejt se ç’e parashikonte; kish kujtuar se, duke qenë vetëm, dhe në shalë të një kali të shkëlqyer, mund të përshkonte, në të njëjtën një kohë, një distancë dy herë më të madhe se e jona; por në fakt vetëm kish mundur të mbulonte një herë e gjysmë; kur ne udhëtonim dyzet lega në ditë, ai udhëtonte gjashtëdhjetë, por jo më shumë.

Kështu ndodhi edhe me të tjerët. Bartolomeoja, i nisur për në qytet mbrëmjen e tretë të udhëtimit, na arriti të pesëmbëdhjetën; Caioja, i nisur mbrëmjen e katërt, u kthye vetëm në të njëzetën. Shumë shpejt vura re se mjaftonte që t’i shumëzoja me pesë ditët e kaluara deri atëherë, për të marrë vesh se kur do të na arrinte lajmëtari.

Sa më shumë që largoheshim nga kryeqyteti, aq më i gjatë u bëhej itinerari kasnecëve. Pas pesëdhjetë ditësh udhëtimi, intervali midis një mbërritjeje të lajmëtarit të radhës dhe tjetrës pasuese filloi të zgjerohej ndjeshëm; nëse më parë na arrinte në fushim një lajmëtar çdo pesë ditë, më pas duhej të kalonin njëzetepesë; zëri i qytetit im sa vinte e dobësohej; javë të tëra kalonin pa marrë unë asnjë lajm.

Pasi kaluan gjashtë muaj – dhe i kishim kapërcyer tashmë Malet Fasani – intervali midis mbërritjeve të lajmëtarëve u rrit deri në katër muaj. Ata më sillnin tashmë lajme të vjetruara; zarfet më binin në dorë të zhubravitura, ndonjëherë me njolla lagështie, ngaqë lajmëtarët i kishin kaluar netët në qiell të hapur.

Ne vazhdonim rrugën. Më kot kërkoja të bindja veten se retë që më kalonin sipër nuk kishin ndryshim nga ato të fëmijërisë sime, se qielli i qytetit tim tashmë të largët nuk dallonte nga kubeja e kaltër që kisha tani mbi kokë, se ajri ishte i njëjtë dhe po ashtu e njëjtë ishte era që frynte dhe cicërimat e zogjve. Retë, qielli, ajri, erërat, zogjtë më dukeshin, në fakt, gjëra të reja dhe të ndryshme; dhe unë po e ndieja veten të huaj.

Përpara, përpara! Endacakët që ndeshja fushëtirave më thoshin se kufijtë nuk ishin larg. I nxitja njerëzit e mi që të mos reshtnin, ua shuaja çdo shenjë dekurajimi që u ndizej në buzët. Katër vjet kishin kaluar tashmë, që nga dita kur ishim nisur; çfarë tmerri! Kryeqyteti, shtëpia ime, im atë, më ishin larguar çuditërisht, aq sa nuk e besoja. Njëzet muaj heshtjeje dhe vetmie kalonin tani midis mbërritjeve të njëpasnjëshme të lajmëtarëve. Më sillnin letra misterioze, të zverdhura nga koha, ku unë lexoja emra të harruar, shprehje për mua të pazakonshme, ndjenja që nuk i deshifroja dot më. Mëngjesin tjetër, pas një nate të vetme pushim, kur po merrnim rrugën sërish, lajmëtari nisej në drejtim të kundërt, për të çuar në qytet letrat që unë ia kisha bërë gati prej kohësh.

Tani kanë kaluar tetë vjet e gjysmë. Sonte, po haja darkë vetëm në çadrën time kur ia behu Domenicoja, që ende më buzëqeshte, megjithë lodhjen. Kisha gati shtatë vjet që nuk e kisha parë. Gjatë gjithë kësaj periudhe kaq të gjatë ai nuk kish bërë gjë tjetër veçse kish kalëruar, mes lëndinave, pyjeve dhe shkretëtirave, duke ndërruar kushedi sa herë kuajt, për të ma sjellë atë paketë me zarfe që deri më tash nuk kam dashur ta hap. Ai ka rënë tani për gjumë dhe do të riniset menjëherë nesër, në agim.

Do të riniset për herë të fundit. Në bllokun tim të shënimeve kam llogaritur se, po të shkojë gjithçka mirë, dhe unë ta vazhdoj rrugën time siç e kam bërë deri më tash dhe ai të vetën po ashtu, nuk do të mund ta rishoh Domenicon veçse pas tridhjetë e katër vjetësh. Unë do të jem, atëbotë, shtatëdhjetë e dy vjeç. Por ndihem që tani i lodhur dhe gjasat janë që vdekja të më vijë më herët. Ashtu nuk do ta rishoh dot më kurrë.

Pas tridhjetë e katër vjetësh (madje më parë, shumë më parë) Domenicoja do t’i shquajë papritur zjarret e kampit tim dhe do të pyesë veten pse kam bërë kaq pak rrugë, ndërkohë. Njëlloj si sonte. Lajmëtari do të hyjë në çadrën time me letrat e zverdhura prej viteve, plot lajme absurde nga një kohë tashmë e varrosur; por do të ndalet në prag, duke më parë të palëvizshëm, të dergjur në shtrojë, me dy ushtarë që mbajnë pishtarët nga të dy anët, të vdekur.

E megjithatë, nisu, Domenico, dhe mos më thuaj se jam i pashpirt. Çoji falëmeshëndetin e fundit prej meje qytetit ku kam lindur. Ti je filli i mbijetuar, që më lidh me një botë, e cila dikur ishte edhe imja. Mesazhet më të fundit më kanë lënë të kuptoj se shumëçka atje ka ndryshuar, se im atë nuk jeton më dhe se kurora i ka kaluar vëllait tim të madh; dhe se më mbajnë për të humbur, dhe se kanë ndërtuar pallate të larta prej guri atje ku dikur ngriheshin lisat, nën të cilët shkoja zakonisht për të luajtur. Por edhe ashtu, atdheu im është, prapë se prapë.

Ti je fija e fundit që më lidh me ta, Domenico. Lajmëtari i pestë, Ettore, që do të mbërrijë, në dashtë Zoti, pas një viti e tetë muajsh, nuk do të mund të niset sërish, sepse nuk do t’i dalë më koha të mbërrijë më. Pas teje vjen heshtja, o Domenico, veç në mos më dalshin më në fund përpara kufijtë aq të dëshiruar. Por sa më shumë që rrugëtoj, aq më shumë bindem se kufiri nuk ekziston.

Nuk ekziston, dyshoj unë, kufiri, të paktën jo në kuptimin që ne jemi mësuar ta përfytyrojmë. Nuk ka mure, as lugina ndarëse, as male që t’i mbyllin qafat. Ndoshta do ta kapërcej cakun pa e kuptuar as unë vetë dhe ashtu do të vazhdoj të bëj përpara, i paditur.

Prandaj kam vendosur që, kur të mbërrijnë sërish Ettore dhe kasnecët e tjerë pas tij, të mos e marrin më rrugën drejt kryeqytetit, por të vazhdojnë në drejtim të kundërt, në mënyrë që unë të marr vesh paraprakisht se çfarë më pret.

Ka ca kohë që, mbrëmjeve, një ankth i pazakonshëm më përvëlon nga brenda, dhe nuk është më keqardhja për gëzimet e lëna pas, siç më ndodhte në fillim të udhëtimit; por më tepër padurimi për të njohur trojet e panjohura, drejt të cilave udhëtoj.

Dhe po vë re – pa çka se nuk ia kam thënë askujt deri më tash – po vë re se, dita ditës, teksa i afrohem këtij synimi të pagjasë, në qiell llamburit një si dritë e pazakontë, që s’më ishte fanitur kurrë më parë, madje as në ëndrrat; dhe se bimët, malet, lumenjtë që kapërcejmë, më duken si prej një esence të ndryshme nga e jona dhe ajri më sjell ca parandjenja që nuk i hedh dot në fjalë.

Një shpresë e përtëritur do të më çojë nesër edhe më përpara, drejt atyre maleve të pashkelura, që tani po i mbulojnë hijet e natës. Edhe një herë tjetër do t’i ngre çadrat, ndërsa Domenico do të zhduket drejt anës së përkundërt të horizontit, për të çuar në qytetin e tejlargët mesazhin tim të kotë.

(c) Peizazhe të Fjalës, për përkthimin.

Shënim: ky tregim i Buzzati-t, që gjithnjë më ka pëlqyer, më erdhi në mend në lidhje me argumentin e djeshëm, për sinkronizimin në një botë ku informacioni nuk lëviz dot shumë më shpejt se njerëzit vetë; dhe për shkëmbimin e mesazheve me pëllumba postarë. Në tregim, funksionin e pëllumbave postarë e përmbushin lajmëtarët kalorës, por koncepti mbetet po ai. Tregimin e kam përkthyer unë, pa ndonjë pretendim të madh; mos m’i mbani për të madh gabimet që mund të kem bërë. Nuk di nëse ky tregim është përkthyer tashmë në shqip apo jo; dhe nuk synoj të rimarr a të përmirësoj punën e ndonjë kolegu. Progresioni i përshkruar nga Buzzati ka tërhequr vëmendjen edhe të matematikanëve; ky artikull nga Germano D’Abramo (The Seven Messengers and the ‘Buzzati Sequence’) ndoshta do t’u interesojë atyre që janë në gjendje ta ndjekin analizën.