NA GËNJENI, JU LUTEM

Qarkulloi këto ditë në mediat dhe në rrjetet sociale shqip një letër “emocionuese” që Charlie Chaplin ia paskësh dërguar së bijës natën e Krishtlindjeve (sa për ilustrim, këtu dhe këtu). Si shumë dokumente të ngjashme që marrin dhenë kështu papritmas dhe zënë të bashkëndahen hareshëm, letra është e rreme. Çfarë nuk do të thotë se Chaplin-i nuk do të kish shkruar kurrë një gjë kaq sappy; tek e fundit, ai njihet si aktor dhe kineast, jo si njeri i penës; por vetëm që shumëkush në mediat tregohet ose më shumë mirëbesues se ç’lejohet, ose nuk e çan më kryet se çfarë po i jep lexuesit, ose e ka të qartë se po u ushqen të tjerëve trash, dhe që këtej është i vetëdijshëm për rolin që kryen, në këtë ekonomi të riciklimit të përmbajtjes (content). Tek e fundit, synimi i teksteve të tilla është të argëtojnë, duke ia konfirmuar lexuesit të gjitha shijet dhe pritjet, madje duke e bërë të ndihet “pjesë” e kulturës së hollë – ose e sallës virtuale ku luhet Koncerti i Vjenës 24 orë në ditë, 365 ditë në vit.

Askush nuk pretendon të informojë, duke të paktën u orvatur të ndajë të vërtetën nga e dyshimta dhe nga gënjeshtra. Pa shtuar pastaj që kjo letër, pavarësisht nga raporti i saj me të vërtetën, nuk i shton as i heq gjë imazhit të Chaplin-it në kulturën e shekullit XX; si një dokument riprodhues i klisheve që brezat e tanishëm i mbajnë për të shenjta. Por dukuria ndihmon për të kuptuar se, në këtë epokë kur përmbajtja (content) mund të kopjohet, shpërndahet dhe shumëfishohet lirisht, kufiri midis së vërtetës dhe së rremes jo vetëm që vihet në diskutim, por edhe nuk ekziston më, madje as në parim; dhe e vërtetë është ajo që shkruhet dhe arrin të lexohet. Natyrisht, mjaftojnë pak sekonda kërkim në Google për të marrë vesh se letra e Chaplin-it është hoax, madje ka sajte të specializuara në identifikimin dhe zbërthimin e marifeteve të tilla[1]; prandaj shqetësimi i vërtetë, besoj unë, se këto dukuri që kohët e fundit edhe i kanë etiketuar si false news, bëjnë dëm jo aq në vetvete, ose duke gënjyer lexuesit për një letër të Chaplin-it ose të Garcia Marquez-it ose një poezi të paqenë të Borges-it; dhe as ngaqë çelin shtegun për përhapjen e pakontrolluar të lajmeve të tjera të rreme (për çka kam shkruar këtu), por ngaqë relativizojnë rolin e mediave në informimin e publikut. Dhe pikërisht, duke u lejuar manipulatorëve të ndryshëm të informacionit publik falas, sidomos online, që të vënë në dyshim dhe të “përgënjeshtrojnë” lajme që janë, në fakt, të vërteta, por që bien ndesh me vizionin e aktualitetit të mbështetur nga establishment-i. Kështu lexuesi, madje edhe ai më dyshues, çarmatoset; dhe dashur pa dashur do t’u falet pastaj burimeve “serioze” të informacionit, si bie fjala The New York Times, të cilat dihet se nuk gënjejnë kurrë (me përjashtim të rasteve kur gënjejnë rëndshëm); çfarë do të thotë – shpresoj vetëm hipotetikisht – se këtyre do t’u takojë tash e tutje jo vetëm monopoli i së vërtetës së autorizuar, por edhe ai i gënjeshtrës së autorizuar.

[1] Sikurse mjafton t’i hedhësh një sy origjinalit të letrës, për të kuptuar se këtë nuk mund ta ketë shkruar dikush që e ka anglishten gjuhë amtare.