LËRENI TA TREGOJË

the-art-of-conversation-1950-2(1)Nga gjërat që të rrëfejnë të tjerët, ëndrrat janë pa dyshim më të mërzitshmet.

E kuptoj reagimin e disave kur vihesh t’u kallëzosh filma, emisione televizive, ndeshje futbolli, gjeste bixhozi, piktura abstrakte, bëma gjeniale bebesh dhe gënjeshtra haptazi; por asgjë nga këto nuk krahasohen me ëndrrën.

Ti hyn në mes të një muhabeti, kur dikush tregon si kish gjetur një pikë të dobët, një të çarë, një të metë të pariparueshme, në teorinë speciale të relativitetit; edhe pse e di që tregimtari në fjalë nuk e ka kapacitetin për arritje të këtilla, afrohesh të dëgjosh më mirë, madje bën edhe ndonjë pyetje në lidhje me paradoksin e binjakëve (të cilin ky e hedh poshtë nëpërmjet të anti-paradoksit të trinjakëve), merr përgjigjen përkatëse; dhe pikërisht kur kujton se je duke u zbavitur, të thonë: “jo, jo, ky e ka parë në ëndërr këtë”; dhe befas gjithçka të vjen e shkërmoqet, si kështjella prej rëre e lënë në diellin përvëlues të gushtit; dhe ti ndihesh krejtësisht, madje egërsisht i paaftë të fokusohesh më në çfarë po vazhdon të rrëfehet.

Ose ti zgjohesh në mëngjes, i bindur që ke parë një ëndërr të jashtëzakonshme; në mos parathënëse të së ardhmes, të paktën domethënëse; për ty dhe botën mbarë; ose një ëndërr artistike, simbolike, metaforike; ose të tillë që ia provon botës thellësitë e tua intelektuale, etike, estetike, fantazmagorike… dhe fillon të kërkosh viktimën e radhës për t’ia treguar.

Që, siç ndodh në këto raste, është nga njerëzit e tu më të afërt dhe më të dashur; që qëllon të jetë aty, kur ti zgjohesh – por mund të jetë edhe një prostitutë, xhanëm, ose shoku yt i qelisë në burg, bashkudhëtari yt me Qantas Airlines ose infermierja e reanimacionit.

Ëndrra është eksperiencë e vështirë për t’u shpjeguar (pa çka se themi se pashë një ëndërr); multimediale dhe multishqisore – me ngjarje që ndodhin, dhe ngjarje që përjetohen; dhe sidomos, me përshtypje, emocione dhe dëshira që i shoqërojnë këto ngjarje. Imazhet zëvendësohen me skela gramatikore dhe këto të fundit me nyjëtime pasionesh dhe instinktesh. Çfarë shfaqet, në një nivel, si ankth përballë një gabimi fatal e të pandreqshëm, në një nivel tjetër mund të marrë formën e një Boeing-u të rrëzuar në borë si lodër kalamajsh; dhe në një nivel tjetër akoma, të paraqitet si ikosahedër, ose pjesë e luajtur me trombone.

Të gjitha këto, në momentin e zgjimit, na duken kuptimplota; madje aq të çmuara, sa duhet t’ia rrëfejmë dikujt menjëherë, përndryshe do ta harrojmë – çfarë duhet shmangur me çdo kusht, madje edhe urgjentisht. Pashë një ëndërr të jashtëzakonshme mbrëmë, por tani pothuajse e kam harruar.

Ndonjëherë më duket sikur ëndrrës ia japim strukturën narrative – fillimin, mbarimin, fabulën, personazhet, lidhjet mes tyre, lidhjet mes pjesëve, konfliktin – veç në momentin kur e verbalizojmë, ose kur e derdhim në fjalë; deri atëherë, ajo ka ekzistuar veç si shenjë komplekse, hieroglifike në kujtesë: e parë por jo e shkoqitur; e hapur ndaj përshkrimit, por ende e papërshkruar; mbishkrim në një faqe mali, të një planeti që ende nuk është vizituar, ose si ajo pema që rrëzohet në pyllin primordial. Është si të vrasësh mendjen nëse Italia – gadishulli i Apenineve – kishte apo jo formë çizmeje, para se homo sapiens të fillonte të mbathej.

Çfarë ndodh vallë në ëndërr? Dhe a ndodh vërtet diçka dhe ku? Po të gjykosh nga indiferenca me të cilën i presim ëndrrat që na tregojnë të tjerët, vështirë të thuash se ka ndodhur gjë gjëkundi; meqë ëndrra zë vend jo vetëm përtej së vërtetës dhe gënjeshtrës; por edhe përtej kontrastit midis së rrëfyeshmes dhe të parrëfyeshmes. Dhe pëson kolaps në momentin që ti e fotografon me fjalë, njëlloj si ndërveprimet kuantike mes grimcave subatomike, që nuk duan njeri t’i përgjojë.

Më shumë interes tregon njeriu për dikë që të tregon si u zgjua në mëngjes me zile (i ra alarmi, një tjetër shprehje e mrekullueshme e shqipes), dhe si nuk ngrihej dot nga krevati se i flihej akoma, por pastaj shkoi në banjë dhe lau dhëmbët me ujë të ftohtë, se nuk kishte ujë të ngrohtë; dhe se mbeti pa ngrënë mëngjes, sepse ishte vonë; dhe se rrugës e kish vrarë pak këpuca, prandaj nuk duhej të kish dalë nga shtëpia me taka… etj.; sesa për dikë tjetër që të tregon si, një natë më parë, pa në ëndërr sikur në NYC paskësh ekzistuar një lagje e re, krejt e re, mu mbrapa Grand Central Station; rreth një fjordi të cekët të East River-it; dhe si atje ishte gdhirë një mëngjes të ftohtë dhe të kaltërremë, i mbështjellë me pallto të zezë, pas një udhëtimi të shpejtë me tren, që nga Barcelona, duke kaluar përmes Kopenhagen-it, ku ndër të tjera mund t’i kish humbur edhe jeleku ku mbante pasaportën dhe kuletën me pak dollarë dhe kartat e kreditit dhe çelësat e një apartamenti në Lausanne…

Por ëndrrat tjetrit i duhen dëgjuar. Jo sepse ato rrëfejnë diçka, as për të nxjerrë që andej të dhëna psikanalitike, ose të vlefshme për të parashikuar të ardhmen; por vetëm e vetëm sepse ai tjetri ta kërkon. Duhen dëgjuar, me po aq empati dhe përkushtim sa ç’tregojmë kur dikujt i merren mendtë dhe i ulet tensioni i gjakut; dhe ne kujdesemi ta marrim përkrahu dhe ta afrojmë tek një fainting couch aq i nevojshëm në këto çaste; dhe ta ndihmojmë të marrë pozicion horizontal, derisa të reagojë sistemi simpatik, kushedi edhe duke ia ngritur pak këmbët, mbi një jastëk çfarëdo.

Nuk kam dëgjuar njeri të thotë se të fikëtit që i ra dikujt ishte i mërzitshëm për vdekje; dhe këtë etikë ndoshta duhet ta zbatojmë edhe ndaj atij që tregon ëndrrën; për të mos e lënë të flasë me vete. Ëndrra po e torturon, së brendshmi, që ai të nisë t’i japë formë gjuhësore, ta artikulojë në fjali, me kryefjalë, kallëzues dhe kundrina; rrethanorë vendi dhe kohe; dhe, çfarë është më e rëndësishme, të vendosë marrëdhënie narrative mes llokmave ose konstelacioneve të shkëputura – që kryesisht paraprihen nga ndajfolja pastaj…, e pasuar nga një pauzë e shkurtër, nga një heshtje që u lejon elementeve kaotike të vetorganizohen, për të marrë një formë të kuptueshme; një ndajfolje kjo e cila luan një rol të ngjashëm me kalesat në narrativën filmike, të cilat njëkohësisht ndajnë dhe bashkojnë botë përndryshe të ndryshme.

Kundërshtarët e psikanalizës, në mos edhe të psikoterapisë vetë, thonë se që kjo formë terapie të ketë sukses, mjaftojnë një palë veshë dhe një figurë me sado pak autoritet. Madje as divani i Freud-it nuk është i nevojshëm – monologu mund të mbahet edhe në këmbë, me kusht që të jetë pacienti ai që flet, jo terapisti. Prandaj edhe i duhen dëgjuar ëndrrat tjetrit; ai të dhuron një narrativë, por ti ia shpërblen dhuratën me një lehtësim, qoftë edhe thjesht duke e çliruar nga nevoja e ngutshme për ta rrëfyer ëndrrën (një ëndërr e rrëfyer dy herë është dy ëndrra); ndonjëherë i jep edhe mundësinë të gjejë një kuptim atje ku më parë nuk kishte veçse një pirg fjalësh të skartuara, pa pasur as kohë të koagulohen në një narrativë koherente.

Nuk ka komente

  1. Përshëndetje z XhaXhai;
    jam kurioz të kuptoj se cili është entiteti që duhet të dëgjojë tjetrin, dhe mos vallë ky tjetri është pacient i ndonjëlloj? Dhe më e rëndësishme akoma, për të kuptuar shkrimin tuaj disi evaziv, në çfarë konteksti duhet vendosur ky “dëgjim”? Pra dua të them nëse flisni për futjen e psikanalizës si terapi për të sëmurët psikiatrikë në Shqipëri, meqë tjetërkund ka shumë pak shanse, apo për një vëmendje më të madhe ndaj të sëmurit edhe atij jo psikiatrik, bie llafi?
    Pyes, sepse nuk e kuptoj, mirë ku doni të qëlloni, aq më tepër që keni futur në lojë një pseudoshkencë si psikanaliza freudiane.

    1. Më falni për pyetjet e shumta, por janë të gjitha në dobi të komunikimit të suksesshëm; aq më tepër ngaqë nuk dua t’ju paragjykoj duke dalë në konkluzione të pasakta… ndaj ju pyes.
      Me respekt Pauper

    2. Shkrimi im nuk synon të nxitë veprim publik dhe nuk ka natyrë praktike – thoni “nuk e kuptoj mirë ku doni të qëlloni”, por në fakt unë thjesht doja t’ju qëlloja ju, si lexues.

      E quani shkrimin “disi evaziv”; pa ju lënduar, ky cilësim më tingëlloi njëlloj sikur ta akuzosh një dramë se “ka shumë dialogje”.

      Nuk përmenda gjëkundi të sëmurë, sepse ka edhe të tjerë që shohin ëndrra; pa shtuar pastaj se çdo lloj komunikimi ka edhe farën e terapisë brenda, të menduar si një lloj grooming shpirtëror.

      Sa për psikanalizën, mua më intereson si praktikë komunikimi ose si fenomen kulturor; sikurse më interesojnë të gjithë ata që shkumojnë kundër saj, duke e quajtur pseudoshkencë.

      1. Ne, dmth unë e ata të tjerët (të cilët mund të keni ndërmend ju), kolegë të mi aktualë apo të ardhshëm, nuk shkumojmë z Xhaxhai.
        Zakonisht ata që shkumojnë janë ripërtypësit, që, pa ofendim, ngjasojnë më shumë me disa pseudo-psikologë që po duan të përhapin një pseudoshkencë mistifikatore që jo vetëm është e pabazë, por edhe e rrezikshme për shëndetin e atyre që pretendon të “kurojë”; kjo sepse këta i rikthehen ripërtypjes dhe për ta bërë atë sa më pak të bezdishme dhe vetmitare priren të angazhojnë edhe të ngjashmit e vetë, si në një një rit kolegjial. (Thuhet në qarqet e atyre që vërtetë e studiojnë njeriun, pa prekonceptet e zakonshme të induktuara nga literatët se, ritet kolegjiale janë një nga pilastrët mbështetës e përhapës të feve apo edhe sekteve fe-ngjashme.)

        Unë pikërisht sepse nuk dua të paragjykoj, u pyeta me kuriozitet; për të kuptuar më mirë edhe mesazhin e shkrimit tuaj, pra për ta kuptuar atë drejtë. Por mbase ku i dihet, mund vallë të ketë qenë pikërisht ky qëllimi i shkrimit, ngjasimi me psikanalizën, dua me thënë evaziviteti dhe fryma mistike?
        Apo kushedi kë keni paturë ndërmend juve kur keni shkruar replikën për mua të varfrin.

        Gjithsesi që kur kam “zbuluar” blogun, ju lexoj me ëndje.

        1. Ju siguroj se po të dëshiroja të propagandoja psikanalizën do ta kisha bërë këtë haptazi. Që ju erdhët këtu i paragjykuar, e vërteton leximi që ia bëtë shkrimit tim, i cili me psikanalizën vërtet nuk ka ndonjë lidhje, me përjashtim të faktit që psikanaliza merret edhe ajo me ëndrrat (por edhe oneiromancia atë bën). Ju e quajtët psikanalizën “pseudo-shkencë” pa qenë nevoja dhe pa jua kërkuar kush të shqiptoheshit për këtë; duke u pozicionuar kundër saj në komentet rreth një shkrimi që nuk është se ia bënte psikanalizës apologjinë, as e reklamonte si zgjidhje të halleve të kësaj bote. Kjo m’u duk pak e tepruar, dhe në kundërshtim me frymën e shkrimit – i cili synonte të ndante me lexuesin një kuriozitet intelektual, kushedi edhe poetik timin; por jo të ndizte polemika. Prandaj m’u krijua përshtypja se ju e shfrytëzuat një shkrim timin, për të dalë atje ku dëshironi ju; çfarë, në konceptin tim të etikës së komunikimit online është abuzim.

          1. Ndaj edhe pyeta z XhaXhai për të mos paragjykuar; por ju gjithsesi e gjetët një qime tek syri i tjetrit pavarësisht faktit se më quajtët drejtëpërdrejtë “shkumues” pa doreza fare, çka tregon për një tra të madh që qëndronte në tiro në syrin tuaj. Do ketë qenë ndonjë nerv i zbuluar.
            Dhe nuk është intelektualisht e nddershme të më akuzoni mua për përdorim të qëllimshëm të shkrimit tuaj. Sepse shkrimi juaj është i mbushur plot me aludime përkundrejt mjekësisë… e kulmi arrin deri aty sa të thoni: “Kundërshtarët e psikanalizës, në mos edhe të psikoterapisë vetë, thonë se që kjo formë terapie të ketë sukses, mjaftojnë një palë veshë dhe një figurë me sado pak autoritet.”
            E unë, që renditem krenar mes atyre që nuk i duan këto teorira mistifikatore në kulturën e popullit të vetë e aq më tepër në shëndetësinë e këtij, pas këtyre sa thoni ju, nuk mund të kem as më të voglin dyshim apo pyetje përkundrejt autorit apo asaj që ky thotë; dyshim që është tërësisht dashamirës dhe në shërbim të kultivimit të lexuesit?
            Përndryshe nëse nuk do të kisha këtë respekt ndaj blogut, do të kisha spekuluar edhe unë, ose do të kisha thënë: Kush janë këta kundërshtarët e psikanalizës që janë shprehur mbi suksesin e psikanalizës, apo siç thoni ju “të kësaj forme terapie”?
            Po nejse, le ta mbyllim këtu.

            1. Pauperal,

              Ne fillim nuk e kuptova debatin qe po beje me Xha Xhain dhe sidomos arsyet e komentit tend. Vetem kur klikova mbi emrin dhe lexova shkrimin qe ke botuar ne blogun tend, u ftillova disi.

              Se pari, shkrimi i Xha Xhait duhet lexuar thjesht si proze poetike, qe nuk ka kurrfare lidhjeje me psikanalizen dhe nuk pretendon te mbaje qendrim mbi debatet e sotme rreth efikasitetit te metodave te ndryshme qe perdoren ne psikologjine klinike, sepse Xha Xhai nuk eshte ekspert i kesaj fushe.

              Se dyti, as ti nuk ke kurrfare tagri t’ia hysh diskutimeve te tilla, sepse nuk je ekspert i psikologjise klinike. Kur te kesh trajtuar me sukses si psikoterapist qindra raste klinike e te kesh botuar dhjetera artikuj shkencore ne revistat me te mira nderkombetare mbi kete çeshtje, atehere mund te marresh persiper te divulgosh arritjet e tua shkencore e te na sqarosh edhe ne profanet.

              Artikujt e Wikipedias dhe te Le monde-it, kane natyre thjesht informuese. Ata gjithkush mund t’i lexoje vete, pa pasur nevoje per ndermjetesime blogistesh. Gjithsesi leximi i tyre nuk na autorizon te marrim pjese aktive ne diskutime ngushtesisht shkencore. Kjo eshte pune e shkencetareve dhe eksperteve te fushes.

            2. “…as ti nuk ke kurrfare tagri t’ia hysh diskutimeve te tilla, sepse nuk je ekspert i psikologjise klinike.”

              Mirë që qenkeni fallxhi, z Relapso, po qenkeni edhe fallxhi i keq. 🙂
              Për të tjerat, ata që dinë të lexojnë i kanë komentet më sipër. Pastaj ata që janë të rreshtuar tashmë, nuk u bën derman asnjëgjë.

              Me respekt, Pauper.

            3. E kam vështirë të kuptoj si mund të degradojë komunikimi në këtë mënyrë – duhet të na kenë bërë magji patjetër.

              Gjithsesi, kur flisja për meritat e “talking cure”, kujtoja se po parashtroja diçka që të gjithë zakonisht e pranojnë – dhe që shumë njerëz me probleme mendore kanë më shumë nevojë të flasin me mjekun, sesa të marrin prej tij recetën përkatëse; madje jo vetëm, por edhe që ky kontakt, kjo mundësi për të folur dhe, më tepër akoma, kjo mundësi për të pasur një palë veshë të kualifikuar në dispozicion, mund të japë rezultate më të mira se kimia.

              Lexuesin e interesuar po e referoj te ky artikull (http://www.wired.com/wiredscience/2013/12/patelqa/), ku psikiatri indian Vikram Patel shpjegon idenë e vet, për të trajnuar në psikoterapi njerëz të zakonshëm, joekspertë – por të gatshëm të punojnë kudo dhe në kushte të vështira, larg klinikave luksoze dhe honorareve të majme.

              Aty Patel shpjegon se sëmundjet mendore, sot në botë, janë një nga shkaqet kryesore të vdekjes mes moshave të reja; dhe vetëvrasja është shkaku kryesor i vdekjes në gratë e reja.; dhe se, mesatarisht, të sëmurët mendorë jetojnë 15-20 vjet më pak se të tjerët.

              Nuk po dua ta përmbledh intervistën – kush dëshiron mund ta lexojë vetë; por e solla këtu në mbështetje të idesë sime se psikoterapia funksionon përtej teorisë psikanalitike dhe pretendimeve të supozuara, të ithtarëve të psikanalizës ose kundërshtarëve të saj, se kemi të bëjmë me shkencë ose pseudoshkencë.

              Dhe kush kujton se problemet e Indisë nuk kanë lidhje me ato të një vendi “perëndimor” si Shqipëria, le të marrë vesh se në ShBA rreth 60 për qind e të sëmurëve mendorë nuk morën asnjë lloj trajtimi, në vitin 2012. Sa mund të jetë kjo përqindje në Shqipëri?

              Do pyetet: ç’lidhje ka kjo me esenë time më lart? Ka lidhje, në atë masë që edhe eseja reflekton, në mënyrën e vet, për mënyrën si komunikojmë me tjetrin; dhe se të gjithë ne, në një mënyrë ose në një tjetër, i zgjidhim problemet tona të vogla mendore, një ankth që nuk na largohet, ose një zymtësi mëngjesore, ose një frikë se mos kemi kancer, duke komunikuar me ata që kemi pranë; dhe në këtë komunikim hyn edhe ëndrra – të cilën duam ta tregojmë patjetër, edhe pse as vetë nuk e dimë pse.

              Unë jetoj në NYC dhe, po të kem hall, mund të shkoj dhe të marr kujdesin shëndetësor nga më të mirët në planet – nga pikëpamja teknologjike. E megjithatë, sa herë që më duhet t’i afrohem mjekut për vete ose për të afërmit e mi, gjithnjë nuk e shmang dot përshtypjen se po trajtohem si të isha kafshë, lopë, njësi statistikore, “problem që kërkon zgjidhje”; jo si njeri.

            4. Z XhaXhai, nuk erdha këtu as për të treguar kredenciale apo ndonjë gjë tjeter, madje as për t’ju mësuar juve ndonjë gjë që mund të mos e keni kuptuar mirë (sado që ju pretendoni se kur unë them se psikoanaliza është pseudoshkencë abuzoj..).
              Shtrova disa pyetje, dhe në komentin e dytë meqë e njoh alergjinë tuaj ndaj pyetjeve, u mundova të shpjegoja se përse e bëra.
              Ju diguroj juve dhe lexuesve shumë të nderuar të këtij blogu se nuk do të kisha replikuar po mos të ksihte qenë për epitetin “shkumues”
              .
              Largohem përfundimisht nga kjo temë, me shpresën se z Relapso nuk do të hedh sërisht fall, duke gabuar. 🙂
              Me respekt Pauper!

            5. Nuk ka fare rëndësi, i nderuar koleg. Arsyet pse erdhët këtu ju interesojnë vetëm juve – për lexuesin, u prezantuat me fjalët tuaja, jo me synimet që mund të keni pasur.

            6. “Unë jetoj në NYC dhe, po të kem hall, mund të shkoj dhe të marr kujdesin shëndetësor nga më të mirët në planet – nga pikëpamja teknologjike. E megjithatë, sa herë që më duhet t’i afrohem mjekut për vete ose për të afërmit e mi, gjithnjë nuk e shmang dot përshtypjen se po trajtohem si të isha kafshë, lopë, njësi statistikore, “problem që kërkon zgjidhje”; jo si njeri.”

              Pikpamja teknologjike eshte thelbi i mjekesise sot, shkence jo perfshirje emocionale e doktorit me problemet e tua emocionale te pranimit apo jo te situates tende mjekesore, etj.

              Aspekti “human” i mjekesise eshte te shpetoje jete njerezish, te zgjidhe problemet mjekesore te pacientit, te permirsoje jetegjatesine dhe cilesine e jetes. Kur shkon tek mjeku, mjeku ka nevoje te flase per situaten tende mjekesore dhe ne ato pak minuta qe evidenton, te shpjegoje situaten, te beje diagnostikimin e te j jape prognozen; nuk ka se si te luaje edhe rolin e psikologut qe pacienti “te ndjehet me mire”, te ndjehet “njeri”. Ai te tregon opcionet, pa zbukurime dhe pa u ndjere pacienti si kafshe, por nje njeri qe po i tregohet situata dhe cfare pritet. Ai i pergjigjet pyetjeve te tua, qe eshte e drejta jote, ne baze te njohjes mjekesore qe ka, jo bazuar ne gjendjen tende emocionale apo te zbukuroje realitetin me shpresa te kota.

              Ne vende si Shqiperia te cojne drejt varrit duke mos te treguar te verteten, me nje buzeqeshje duke te marre edhe parate, duke praktikuar mbi trupin tend injorancen e tyre mjekesore dhe teknologjike qe eshte mbrapa me dhjetera vjecare ne disa raste.

              Nje shembull i fundit qe kam nga nje i afermi im, mbi te praktikohej nje kimoterapi e pasukseseshme, prej te ciles ishte hequr dore prej nje dekade. Dhe kjo ndodhte ndoshta ne nje prej spitaleve me moderne ne Tirane. Kur une i dergova kerkesat e mjekeve te ketushem, mjeket ne Shqiperi nuk ishin ne gjendje te kuptonin se cfare kerkohej dhe se si mund te arrinin te plotesonin dokumentacionin dhe protokollet e nevojshme mjekesore.

              Mjekesia dhe roli i mjekut eshte qe t’i jape zgjidhje problemeve te shendetit qe ka pacienti. Mjeku eshte ne cdo moment i rrethuar nga teknologjia mjekesore dhe do te flase me gjuhen e shkences dhe te teknologjise.

              Per doktorin je statistike dhe do te mbetesh statistike, por numrat statistikore qe t’i perfaqeson, ai deshiron t’i ktheje si arritje statistikore te sukseseshme, qe deshmojne per arritjet e tij si mjek, si profesionist dhe per humanizmin e tij.

              Te dhenat thone psh per nje doktor, ka kryer kaq nderhyrje kirirgjikale te kesaj natyre dhe 80% e tyre kane qene te sukseseshme, une zgjedh nje doktor te tille ne baze te statistikave dhe suksesit te nderhyrjes se tij, krahasuar me nje tjeter qe i ka numrat me pak te suksesshem, me pak optimiste. A nuk eshte kjo menyra se si e zgjedhim ne doktorin? Nuk themi sa i sjellur qe eshte apo ka nje buzeqeshje te ngrohte dhe eshte i bisedes.

              Humanizmi fillon tek suksesi i mjekesise nepermjet teknologjise per te shpetuar jete njerezish, permirsuar jetet e tyre nga ana shendetesore.

            7. Read me, ti krahason ekstremet: ShBA me Shqipërinë, gabim karakteristik.

              Në fakt, edhe në ShBA, mjekët nuk është se refuzojnë ose nuk dinë të flasin me pacientët – por është sistemi i tillë, që nuk i lejon.

              Përndryshe, dhe për fat të mirë tonin, ka edhe sisteme të tjera. Për shembull, unë që e kam provuar për shumë vjet sistemin italian, mund të them se – po të kisha mundësi të zgjidhja midis atij dhe amerikanit – nuk do të hezitoja.

              Sistemi italian është shumë më njerëzor.

              Ti mund të flasësh ditë e natë për teknologji, por faktet ndonjëherë janë kokëforta: Italia zë vendin e parë për jetëgjatësi, edhe në burra edhe në gra; ndërsa ShBA vendin e 33-të.

              E megjithatë mjeku italian e gjen kohën të ulet dhe të flasë me ty (jo të të gënjejë), dhe të krijojë një marrëdhënie njerëzore të tillë, që ti ta ndiesh se ai po të trajton si individin unik që je, jo si një statistikë.

              Thua: “Për doktorin je statistikë dhe do të mbetesh statistikë” – dhe sjell për këtë shembullin e kirurgut që ka sukses në operacionet, pa çka se kirurgu është më veterineri mes mjekëve, nëse mund të shprehem kështu – meqë operon mbi një trup të privuar nga vetëdija.

              Shembulli është i gabuar. Në përgjithësi, mjekët e mirë janë bërë të tillë edhe pse kanë ditur të komunikojnë mirë me pacientët e tyre dhe të vendosin me ta një raport human.

              Bindja jote, se “Për doktorin je statistikë dhe do të mbetesh statistikë” më duket si bindje prej njeriu skllav ndaj sistemit. Të uroj vetëm të mos e kesh provuar këtë në lëkurën tënde ose të të afërmve të tu.

              Dhe mos më sill më shembuj nga Shqipëria, të lutem; sepse Shqipëria shembëllzon fytyrën më të ndyrë, por edhe më të sinqertë, të po atij sistemi që po të lë ty gojëhapur këtu në ShBA.

            8. Xhaxhai: “Ti mund të flasësh ditë e natë për teknologji, por faktet ndonjëherë janë kokëforta: Italia zë vendin e parë për jetëgjatësi, edhe në burra edhe në gra; ndërsa ShBA vendin e 33-të.”

              Kjo nuk lidhet me mjekesine, por kulturave dietike dhe gastronomise. Mjekesia ne USA perballohet me nje kulture obesideti te pashembull, qe
              nuk lidhet me arritjet e mjekesise por mbrapeshtine e industrise kulinare.

              Tashme, dihet dieta mesdhetare si shembull ne kontributin e jetegjatesise.
              Xhaxhai: “Në fakt, edhe në ShBA, mjekët nuk është se refuzojnë ose nuk dinë të flasin me pacientët – por është sistemi i tillë, që nuk i lejon.”

              Une kam gati nje cerek shekulli me te njejtin doktor primar dhe frekuentoj po te njejtet specialiste me te cilet kam nje komunikim te hapur dhe jemi mjaft te familjarizuar me njeri tjetrin. Sistemi nuk i kufizon doktoret as ne kohe e as ne tematike, duke filluar ne biseda per anetaret e familjes,
              historikun e familjes, kulturen personaale dhe familjare, librat, sportin deri ne problemet mjekesore qe perballet doktori vete. Ky eshte me duket nje raport human krejt normal dhe ne kete menyre perfitohet edhe mjekesisht me shume nga te dyja palet.

              Ne ceshtje kulturash mendoj se ka afersi me te madhe ne “attitude” midis nje mjeku italian dhe shqiptar ne lidhje me pacientin, duke filluar nga karakteret njerezore, prandaj ndoshta ndihet nje nivel konforti dhe afersie njerezore. Pra me teper eshte ceshtje e afinitetit kulturor.

              Xhaxhai: ” Sistemi italian është shumë më njerëzor”

              Mos e ke fjalen se mbi 70% e sistemit italian eshte publik, por sherbimet nuk jane kurrsesi kualitative njelloj. Une nuk kam degjuar qe shpetimin amerikanet ta gjejne ne Itali, por di te kunderten qe europianet, duke perfshire edhe italianet, ato qe e kane xhepin e mbushur, vrapojne ketu, per te zgjidhur problemet mjekesore, te pamundura ne vendet e tyre.

              Xhaxhai:” Bindja jote, se “Për doktorin je statistikë dhe do të mbetesh statistikë” më duket si bindje prej njeriu skllav ndaj sistemit. Të uroj vetëm të mos e kesh provuar këtë në lëkurën tënde ose të të afërmve të tu.”

              Nuk jam fort i qarte se cfare do te thuash me kete. Si qenkam une skllav i sistemit? Tingellon sikur bindjet e mija me kane droguar aq sa te jem shume i varur nga sistemi. Aspak, une shkoj tek doktori kur e ndjej se duhet shkuar, jam vazhdimisht ne kontrollet rutine qe lidhen me moshen dhe gjendjen time shendetesore dhe bej jeten kualitative ne akord me rrethanat. Nje nga keshillat e doktorit eshte pikerisht te mos mbetem i varur nga kultura e ilaceve, por te kujdesem per veten me mjekesi alternative dhe kulture aktive, jo sedentare.

              Nuk jam gojehapur nga sistemi, por vleresues per arritjet e mjekesise ne kete vend qe udheheq pjesen tjeter te botes, me duket.

              Cka ky vend ka me progresive eshte kultura e testeve teknologjike mjekesore, teste qe te nxjerrin nga erresira e hamendjeve e te lidhin me realitetin shendetsor te matshem. Doktoret bile ketu gjithnje synojne drejt nderhyrjeve minimale invazive, procedurave laparascopic-e(minimally invasive surgery), etj.

              Ne fund te fundit, eshte edhe ceshtje eksperiencash personale, prandaj e shohim kete punen e mjekesise si ndryshe. Figura e mjekut eshte figura me humane qe mund te gjendet nga profesionet dhe nga kjo pikepamje ne US une nuk jam zhgenjyer. Sistemi ketu eshte se shumti privat, deri tash, sepse gjerat po ndryshojne edhe ketu. Jam i sigurte qe sistemi publik qe pritet, do t’i japi mundesi njerezve te krahasojne ndryshimet midis te dy sistemeve dhe humanizmin e doktoreve ne spektrin perkates.

  2. Interesant eshte qe para disa ditesh lexova kete artikull sa me poshte i cili shpjegon se edhe vete universi jone i vogel dhe i plotefuqishem s’mund te jete asgje tjeter vec nje tjeter dimension endre.

    http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-2522482/Is-universe-hologram-Physicists-believe-live-projection.html

    Por ne sigurisht si te pavdekshem qe duam te jemi i klasifikojme dhe endrat tona te parendesishme ne grupe te ndryshme, ndoshta edhe per ti dhene me shume kuptim apo mister vete ekzistences sone. Psh: -x—endra plot makth, ankth, frike.—x—-endra me syhapur, dhe kjo nje karakter endre.—-x—endra qe riperseriten, sikur edhe nje film serial.—x—-endra profetike, qe nuk i harrojme dot.

  3. Pauperal shkruan:.. për të kuptuar më mirë edhe mesazhin e shkrimit tuaj…

    A duhet me patjetër që diçka, në këtë rast ky shkrim, të bartë një mesazh, një kumt? Natyrisht që gjuha mëton të përçojë, por a është ky përçim i “diçkaje”, diç si një kamion që transporton ngarkesë nga A në B?
    Shpesh “rryma”, përdoret për të përcjellë mesazh, që i mvishet asaj për t’u shpënë më tutje, por vetë ajo, duke qenë në lëvizje – “panta rei” – është kumt më vete, ndonëse ky kumt është diç më i thellë, më i natyrshëm, më mistik se, ta zemë, shfrytëzimi i saj për transport lënde druri – nëse kjo rrymë do të ishte thjesht një lumë.

    Është një keqkuptim ky që haset më së shumti në art: “Çfarë ka dashur të na thotë artisti me këtë?”. Ndoshta asgjë me rëndësi. Çfarë do të na thotë demiurgu me, ta zemë, një pemë, një zog apo edhe një ëndërr?
    Në rastin tonë: çfarë kërkon të mëtojë xha2i me këtë shkrim? Ndoshta mëton diçka, por ndoshta edhe asgjë të veçantë: ndoshta është thjesht një impresion, një përshtypje, një ëndërr e një ëndrre të treguar, diç si parabola e famshme e Zhuang Ce-së. Madje, besoj, është më mirë ta lexosh atë pa pritur të hasësh zbulesa, pa shpresuar të të ndriçojë ndonjë skutë a kthinë: por edhe sikur të ish fanar ndriçues për skuta e kthina të pashkelura, po pastaj çë?

  4. Sa për kuriozitet. Në zonat e Tropojës kam dëgjuar shprehjen “Ai as ëndrrën nuk ta tregon”, çka do të thotë se ai person është i pasinqertë, tinëzar, skuth. Më kanë thënë se përdoret edhe në vise të tjera të veriut. Kuptimi i shprehjes së mësipërme është ky: njeriu që nuk i tregon as gjërat që mund të tregohen, si ëndrrat, që janë të parëndësishme, nuk është i sinqertë.

      1. ‘kerkush nuk te tregon endrren e vet’ nuk mbyllet vetem me ‘rendesine’ qe i mvishni ju endrres, rendesi apo parendesi me mire te themi e nenkuptuar nepermjet smiley-t (pra kodit ikonik/imazhor) tuaj. Shprehjet e nje populli jane te shumta dhe secila perzgjidhet e vesh kuptime sipas nje logjike tejet subjektive, siç dhe lexojme p.sh. dy te tilla vetem per endrren, nga Pishaku dhe ju,,,por nuk kufizohen dot edhe pse mund ta deshirojme fort kete gje. Ky blog eshte nje nga shembujt me te mire te ndryshueshmerise te aktit te te lexuarit te dukurive sociale e aq me teper atyre onirike ku sic e paraqet xhaxhai ne kete shkrim rrefimi i endrres mbart me vete dhe degjuesin i cili ben te mundur shtrimin e endrres ne rrafshin linguistik. Do te kembengulja me teper tek adresa e endrres e cila perben kushtin percaktues per ekzistencen e vete endrres ne rendin linguistik, pra ate social perndryshe endrra do te ishte shume shume nje kinema private qe shpesh here i fiken dritat pa mbaruar filmi. Perpjekja per te dale nga bota e ikonave eshte gjithnje shume e çmueshme sepse eshte gjithnje e rrezikuar nga fuqia terheqese e rendit imagjinar (ku sundojne imazhet). Chapeau xhaxhait e bloguesve te PTF-se !

        1. Smiley eshte mistifikues, si buzeqeshja e MonaLizes. Por nderhyrja ime ishte dashamirese.

          Endrrat nuk jane vetem ato qe i shohim ne gjume. Jane edhe ato qe i enderrojme diten per diell, me sy hapur apo mbyllur.

          1. Shkruan:

            Endrrat nuk jane vetem ato qe i shohim ne gjume. Jane edhe ato qe i enderrojme diten per diell, me sy hapur apo mbyllur.

            Ndërsa mua më duket sikur nuk ka ndonjë lidhje specifike mes këtyre dy fenomeneve, ëndrrës dhe ëndërrimit. Ndoshta ngaqë ëndërrimin e bën ti, ndërsa ëndrra të ndodh, çfarë shpjegon edhe pse ëndrra zakonisht na habit kaq shumë, kur nuk na shqetëson pa masë.

            1. Ndonjëherë e bën me vullnet, ndonjëherë tjetër e lejon. Kur të duash e ndërpret. E manipulon. Pastaj bën vaki edhe që të zë gjumi dhe fillon të shohësh ëndërr – por ëndrra zakonisht të kap në befasi.

              Si provë: përjashto vizionet e shkaktuara prej drogave (LSD, etj.) nuk ka ëndërrime tmerri (ose makthe a nightmares). Përkundrazi – nga përjetimet zgjuar, ai që i afrohet më shumë makthit është realiteti.

              A nuk tha gomari “baje Zot andërr”, kur po ia shqyente ujku barkun?

            2. Vullneti dhe uni kanë marrë nga studimet dhe eksperimentet e fundit mbi trurin dhe vendimmarrjen e njeriut një goditje të rëndë. Ajo që na ngjan se e bëjmë me vetëdije nuk është vërtet ashtu: ndaj po nënkuptoja se ëndrra më e madhe është vetë realiteti, ndonëse “jam i vetëdijshëm” se po largohemi nga tema.

            3. Edhe sikur “eksperimentet e fundit” të kenë zbuluar vërtet një gjë të tillë (unë dyshoj shumë te pertinenca filozofike e këtyre studimeve ndaj “trurit”, por kjo s’ka rëndësi në debatin tonë), prapë ëndrra që do të ishte realiteti – ose La vida es sueño e Calderón de la Barca-s do t’i përkiste një rendi tjetër sendesh nga ai i ëndrrës që shohim kur jemi në gjumë. Dhe gjithsesi kjo nuk lidhet me dallimin mes ëndrrës dhe ëndërrimit; sepse jeta, ose la vida, mund të jetë kushedi ëndërr, por nuk mund të jetë ëndërrim (veç në qoftë ëndërrim i Zotit).

            4. Nuk është rastësi që Buddha me shokë quhen “të zgjuarit” (ndonëse shpesh përkthehet gabim me “përndritje”). Madje edhe Dëshmitarët e Jehovait përdorin parullën: “Zgjohuni!”. Ëndërrimi në këtë rast ndodh nga “i përgjumuri” që e kujton veten dhe jetën e tij zot të ëndrrës së tij, diç si ëndërr lucide, në të cilën e me të cilën mund të manovrojë si të dojë.
              “Zgjimi” ndodh, të paktën në filozofinë lindore, por edhe në shumë degëzime filozofike e teozofike në Perëndim, pikërisht kur realiteti arrihet të përftohet si i tillë, jo si ëndërr, por si ëndërrim i subjektit që “fle” i nanurisur nga një ëndrra pa substancë e unit, të cilën e kujton për të vërtetë.

            5. Dakord, por ky lloj argumenti e skualifikon krejt debatin. Solipsizmin nuk ka argument që ta hedhë poshtë – prandaj edhe është qesharak; nga ana tjetër, “ëndrra” e filozofisë “lindore” – nëse të kam kuptuar drejt – prapë ndryshon nga ëndrra për të cilën flas unë; sepse e dyta është individuale, ndërsa e para e përbashkët.

            6. Idealizmi është “per se” solips: deri më tash askush nuk ka mundur ta zbulojë vetëdijen (nuk gjej fjalë më të mirë në shqip për “awareness”), ndonëse të gjithë supozojmë se “jemi”; problemi është se treçereku i kulturës tonë mbështetet mbi Platonin dhe Biblën, pra mbi metafizikë, ndërsa çereku tjetër materialist, ose më mirë vënia në jetë e tij, rezulton “një ëndërr e keqe, në të cilën kemi rënë kaq keq”.
              Ky ishte komenti im i fundit këtu: falemnderit për bisedën e me të mira.

            7. Ja nje homonim tipik ngaterrestar fjala ‘enderr’ dhe i bashkohem xhaxhait qe ketu deget ndahen siç ndahen dy binjake te cilet edhe pse te ngjashem kalojne gjithe jeten e tyre duke u rrekur te ndryshojne e te shkeputen nga i ngjashmi. Tamam keshtu me duket dhe homonimi ‘enderr’ madje do thosha homografia me riskun e gabimit…pasi mendoj se endrra ‘symbyllur’ shenjon imazhin shume me teper se ajo syhapur dhe tjetersohet thuajse teresisht kur rrefehet ndersa enderrimet gjate dites pse jo dhe nates apo ‘les rêveries diurnes’ nuk i shpetojne dot ne asnje çast gjuhes dhe fuqia e imazhit eshte e nje lloji teresisht te ndryshem nga ai i endrres me symbyllur ku thurja e nyjetimi i gjuhes, imazhit dhe emocioneve (pulsioneve) eshte krejtesisht e ndryshme si te krahasoje nje cope doku (syçeleta- ‘tight knots’) me nje najloni (‘loose knots’). Nga leximi qe i bej dhe nga pervoja ime ‘endrra’ me syçelet duhet te jete frymezuar nga ajo e verbera te themi,,,qe si te thuash ia hapi syte nje dite kesaj te fundit por humbi njeherazi shkelqimin verbues te imazhit sepse u mpleks me gjuhen.

            8. Shprehja qe solla nuk eshte dicka qe kufizohet ne perdorim nga kjo treve apo krahine.

              Eshte nje shprehje qe e kapercen dimensionin gjeografik, apo si shprehje qe perdoret nga gjenia popull.

              “Askush nuk ta tregon endrren e tij”, me metaforen dhe realizmin qe percjell, shtjellon shume rreth natyres njerezore.

              Por meqe tema u persoll rreth enderrave dhe enderrimit, “daydreaming” eshte perseri te parit te enderrave, por me sy hapur.

              Eshte nje fenomen ku secili nga ne shkeputet(dissociation) nga realiteti; subkoshienca, te menduarit, te enderruarit jashte vullnetit te koshiences e pushton qenien tone. Je ne “lla-lla land”, dhe nuk behet ne menyre te vullneteshme, por je nen hipnozen e subkoshiences. Ne neuroshkence daydreaming eshte pjese e studimit te enderrave dhe aktivitetit neurotik te sferave, lobeve te trurit.

              Kur e perdor shrehjen “enderroj te behem, te shkoj, te realizoj, etj,” ke dale nga lla-lla land e ben nje perpjekje te vullneteshme, te ndergjegjeshme, duke bashkuar elementet reale te jetes tende, me deshirat dhe elementet fantastike qe ushqehen nga imagjinata, fantazia e aspiratave qe i ushqen vetes.

              Ka studime bazuar ne aktivitetin e trurit, qe deshmojne qe ne perjetojme nje shkeputje nga realiteti, e humbasin sensin e realitetit gjate daydreaming 1-2 ore ne dite, disa me shume, disa me pak. Kjo eshte e ngjashme me te enderruarit ne gjume.

              Te enderruarit nuk behet vetem ne gjume, por edhe me sy hapur. Por shprehja qe solla nuk kufizohet vecse me subkoshiencen.

            9. Nuk them dot gjë për neurobiologjinë e ëndrrave dhe të ëndërrimit; nga neuroshkenca di shumë më pak se edhe The New York Times; por di një gjë – që kurrë nuk më ka qëlluar t’i tregoj kujt se cfarë kam “ëndërruar” gjatë ditës, ose përmbajtjen e “daydreaming”-ut tim. Dhe të mos harrojmë: kjo është tema rreth së cilës po diskutojmë – jo ëndrra, por të treguarit e ëndrrës. Më thuaj të lutem, Read Me, kur ka qenë hera e fundit që ia ke treguar kujt “ëndrrën me sy hapur” që mund të kesh parë?

            10. Dhe, meqë ra fjala, “askush nuk ta tregon ëndrrën” është produkt i një mendjeje shumë të sëmurë; madje suppurative, nëse më lejon të shprehem kështu. Unë s’e mbaj gjë veten as për super social, as për euforik; por ëndrrat e mia gjithnjë jam gati t’i tregoj. Ashtu edhe njerëzit që kam rrotull. Por kam frikë se disa njerëzve askush nuk ka dëshirë t’ua tregojë ëndrrat e veta.

            11. Me duket XhaXha se padashje ndodhemi ne nje “rollercoaster” keqkuptimesh. Shprehja qe solla ka nje domethenie qe shkon pertej temes qe diskutohet, te enderrave te nates apo te dites. Ne anglisht keshillohet shpesh “keep your dreams to yourself; be aware of dream killers”.

              Eshte nje keshille biblike, por po te vazhdojme dalim jashte temes. Une besoj se nuk ka asgje morboze ne shprehjen shqip ne fjale, perdoret per te treguar se cdo njeri ka per zemer interesat, aspiratat e veta parasegjithash, e qe kerkon t’ia fshehe syrit dhe kuriozitetit te botes. Arsyet – nje plethora – permblidhen ne shprehjen anglisht me siper.

              Ajo qe shtova ne lidhje me enderrat eshte se edhe “daydreaming” futet ne tipologjine e enderrave dhe klasifikohet si enderr dhe studiohet si e tille; sigurisht me ngjashmerite dhe ndryshimet si proces jokoshient qe ka me llojet e ndryshme te enderrave/enderrimeve.

              Daydreaming nuk eshte deliberativ si akt, as i vullnetshem dhe as i ndergjegjeshem si proces. Nuk eshte se duam, pa i bejme; jane grimca, “fleeing moments”, jashte kontrollit te vullnetit dhe te qenurit te zgjuar. Ne momentin qe ndergjegjesohemi mbaron edhe daydreaming.

              Kjo na ndodh shpesh gjate dites, perdite, besoj te gjitheve.

  5. “nga përjetimet zgjuar, ai që i afrohet më shumë makthit është realiteti”.
    “një ëndërr e keqe, në të cilën kemi rënë kaq keq”.

    Reality is created by the mind, we can change our reality by changing our mind.
    Plato (c.427 – 347 BC)
    Realiteti eshte i krijuar nga mendja, ne mund ta ndryshojme realitetin duke ndryshuar mendjen.
    Dhe shume mire jep shembullin e njerzve qe jetojne vetem ne shpelle e qe dine realitet vetem hijet e tyre.

    Si ka lidhje kjo me endren ne gjume te thelle? Nese pranojme per nje moment qe realiteti qe ne njohim eshte refleksion i nje bote tjeter reale ne bashkesi, si mund ne fund te fundit te pranojme qe edhe endra jone vetjake te ekzistoje ne forme perfekte. Por ne realitetin tone, ne ate qe njohim dhe prekim, endrat jane personale dhe private, dhe nuk ka pse te ndahen me te tjere, vec nese duam te behemi te njohur duke dhuruar konfidence, tek njerez te pakualifikuar, qe fillojne dhe gjykojne duke sterholluar idiotesine e tyre intelektuale deri ne ate pike aqsa fillon te mallkosh fundin e shpejte te ketij refleksioni vicioz apo te kesaj endre te keqe qe shtyjme vetedijen tone me vetedashje.

    1. Shkruan:

      Por ne realitetin tone, ne ate qe njohim dhe prekim, endrat jane personale dhe private, dhe nuk ka pse te ndahen me te tjere, vec nese duam te behemi te njohur duke dhuruar konfidence, tek njerez te pakualifikuar, qe fillojne dhe gjykojne duke sterholluar idiotesine e tyre intelektuale deri ne ate pike […]

      Nuk të ka qëlluar ndonjëherë t’ia tregosh ëndrrën të dashurës ose të dashurit? Ose motrës, nënës, vëllait… një njeriu të afërt, me një fjalë; ose një njeriu me të cilin marrëdhënien pikërisht ashtu e ndërton, “duke dhuruar konfidencë”, sikurse thua?

      1. Nje here nje mik nga Gjirokastra me ka thene se gjirokastritet nuk i tregojne endrrat e keqija, ngaqe besojne se duke i treguar e ndjellin te keqen.

        Tani nuk e di nese kjo eshte e vertete per te gjitha gjirokastritet apo vetem per mikun tim. Ti Xha Xha si gjirokastrit qe je nga origjina familjare, e ke degjuar ndonjehere kete lloj bestytnie apo jo?

          1. Megjithatë, të paktën ëndrrat e këqia si rregull tregohen prej frikës duke kërkuar një mbështetje për një interpretim pozitiv, apo të paktën lehtësues. Dhe siç thonë plakat nëse në ëndërr ka dalë gjak ajo është prishur, nuk ka asnjë rrezik.

  6. Po, i kam shprehur endrat e mija me njerez te mij me te afert. Dhe endrat pas nje gjumi te thelle kane nje vazhdimesi kur shprehen, por magjia mbaron pasi e shpreh, dhe keshtu, me vone ne jete kam preferuar ti jetoj vetem ne vetedijen time, duke menduar qe vetem keshtu mund ti ruaj te paprekshme, te pagjykueshme dhe te shtrenjta sado te frikshme qe mund te kene qene.

  7. Frojd ka provuar te jete inkorrekt ne teorine interpretimit te endrave, por nese ne nje moment do te supozonim qe kjo teori eshte 100% korrekt dhe ne nje bote qe pushteti eshte I kontrolluar nga freudianet, informacioni I marre nga endrat eshte komplet subjektiv, dhe nuk eshte si matematika qe mund te gjesh nje pergjigje te sakte ne baze te nje formule. Kjo do te thote qe ky informacion eshte me shume se I komplikuar qe te klarifikohet, jo vetem per endren e nje njeriu, por aq me teper per endrat e nje popullate.

Lini një përgjigje

Zbuloni më tepër nga Peizazhe të fjalës

Pajtohuni tani, që të vazhdoni të lexoni dhe të përfitoni hyrjen te arkivi i plotë.

Vazhdoni leximin