Gjatë një përplasjeje të vogël dhe të parëndësishme, në lidhje me dobinë e supozuar të një po-je të Shqipërisë për asgjësimin e LHL-ve siriane të territorin shqiptar, një person i quajtur Shkëlqim Çela, të cilin unë e njoh kryesisht nëpërmjet Internetit, por edhe si shkrimtar autor tregimesh dhe poezish (ndër të tjera), iu kundërvu një argumentit tim metaforik në mbështetje të refuzimit, duke më thënë sa vijon:
[…] e vërteta është se nuk ndaj të njëjtin mendim mbi “mutësinë” e trajtimit të LHL siriane. Por kjo është një çështje teknike, për të cilën, them që nisur edhe nga arsimimi, është mirë të mos debatosh me mua.
Edhe pse nuk e kisha dëgjuar më parë që personi në fjalë të kishte njohuri profesionale në këtë lëmë, ia besoj çfarë thotë – dhe pikërisht, se sa i përket trajtimit të LHL-ve siriane, ai ka aq ekspertizë sa të pozicionohet si ekspert përballë meje. Nuk ma mbush mendjen, përkundrazi, pohimi tjetër, se me një ekspert të tillë, është mirë që profani, ose qytetari i interesuar – në rastin tim – “është mirë të mos debatojë.”
Dhe ja pse: argumentin se pse LHL-të siriane nuk duhen pranuar në territorin shqiptar unë nuk e nxora nga xhepi, as e arrita duke i studiuar unë vetë, në mënyrë autonome, armët kimike dhe komponentët e tyre, ose edhe duke i provuar me veten ose me kafshët e mia shtëpiake; por thjesht e dëgjova, dhe e besova, kur m’u përcoll nga ekspertë të tjerë, drejtpërdrejt dhe në mënyrë të ndërmjetuar.
Kështu, mes të tjerash, deputeti i PS-së Besnik Baraj, i cili prezantohet si “profesor i asociuar i kimisë industriale”, deklaroi së fundi në Panorama se këto janë “mbetje jashtëzakonisht të rrezikshme” dhe se mund të ndotin burimet ujore, duke ekspozuar popullsinë ndaj rrezikut të helmimit.
Po lejohem të spekuloj, në këtë kontekst, se sikur një mbështetës i PO-së ta kish kundërshtuar Barajn, edhe ky mund t’i ishte përgjigjur se “kjo është një çështje teknike, për të cilën, them që nisur edhe nga arsimimi, është mirë të mos debatosh me mua,” sikurse m’u përgjigj mua z. Çela.
Problemi e kapërcen nivelin e konflikteve individuale për t’u shtruar kështu: si duhet vepruar, kur ekspertët nuk bien dakord mes tyre?
Sa i përket çështjes së LHL-ve siriane dhe trajtimit të tyre në Shqipëri, diskutimi nëse këto duheshin pranuar apo jo ndonjëherë rrezikoi të degradohej në një diskutim për nivelin, përgatitjen dhe kualifikimin e ekspertëve të përfshirë në debat.
Kjo nuk e ndihmon, megjithatë, qytetarin që dëgjon mendime të kundërta, prej ekspertësh të cilët ai, përndryshe, i respekton si kompetentë në fushat përkatëse.
Madje edhe sikur të mënjanojmë, për hir të argumentit, interesat politike dhe ekonomike të palëve në debat, mosmarrëveshja përsëri do të mbetet; sepse për çështje kaq komplekse ekspertët rregullisht nuk do të bien dakord mes tyre.
Tani, duke u nisur nga premisa se, për çështje me interes kombëtar, vendimin e merr qytetari, nëpërmjet institucioneve të zgjedhura (parlamentit dhe qeverisë të dalë prej tij, etj.) ose edhe drejtpërdrejt me referendum, atëherë mosmarrëveshja mes ekspertëve rrezikon t’i bëjë këta irrelevantë ose, në rastin më të mirë, ta katandisë debatin shkencor në demokraci – duke numëruar votat.
Do të ishte qesharake, megjithatë, që të numëroheshin ekspertët që ishin në favor të trajtimit të LHL-ve, dhe ekspertët që ishin, përkundrazi, kundër pranimit të tyre në territorin shqiptar.
Çfarë duhet të bëjë qytetari, në këto rrethana, kur ekspertët i thonë të mos debatojë me ta, edhe pse mes tyre nuk arrijnë dot të merren vesh?
Qytetari mund të zgjedhë t’i shpërfillë ekspertët dhe të ndjekë intuitën; ose të shikojë si e kanë zgjidhur këtë çështje vende të tjera; ose të heqë dorë nga prerogativa për të pasur zërin e vet, në debatin publik rreth këtyre problemeve, duke ia dorëzuar sovranitetin e vet, si individ, ekspertëve përkatës.
Na qëllon të gjithëve të gjendemi në rrethana të tilla, kur kemi një problem shëndetësor serioz, përballë të cilit mjekët nuk bien dot dakord se çfarë të bëjnë: të operojnë apo jo? Të ndërhyjnë apo të presin? Të përdorin një bar të ri apo një bar të vjetër? Një bar të vjetër, apo një kombinim barnash? E kështu me radhë.
Shpesh establishment-i shkencor, i cili nuk është kurrë vetëm teknik (teknokratik) por ka edhe një komponente të fortë politike dhe ekonomike, vendos të imponojë standarde ose protokolle të caktuara – por këto janë vetëm shkurtore, të cilat nuk pretendojnë të zëvendësojnë kërkimin e së vërtetës, por vetëm të orientojnë në rrethanat kur duhet marrë një vendim praktik pa vonesë (p.sh. DSM-ja).
Vendimmarrjen e ndërlikon edhe më shumë fakti që, shpesh herë, ekspertët paguhen ose ndikohen nga grupe interesash që të shprehin mendime ose të mbrojnë pozicione të caktuara.
Këshilla që jepet, për t’u konsultuar në raste të tilla me më shumë se një ekspert bie megjithatë ndesh me (pseudo)argumentin se “kjo është një çështje teknike, për të cilën, them që nisur edhe nga arsimimi, është mirë të mos debatosh me mua,” të cilin mund të ta përplasë fytyrës çdo ekspert, për t’i dhënë fund muhabetit.
Nga ana tjetër, nëse tek e fundit është qytetari ai që do të vendosë se çfarë të bëhet – si në rastin e lëndëve kimike luftarake, ashtu edhe për të vendosur midis një stent-i dhe trajtimit me barna – atëherë duket afërmendsh që sa më i informuar të jetë qytetari (ose pacienti), aq më shumë do të jetë në gjendje të marrë një vendim të arsyeshëm.
Ekspertët që folën për çështjen e LHL-ve, pro dhe kundra, synonin të ndikonin në opinionin publik, qeverinë dhe parlamentin, të cilët tek e fundit do të merrnin vendimin, sikurse edhe vendosën.
Megjithatë, informacioni teknik, që iu dha qytetarit, ishte shpesh joprofesional, alarmist dhe, në ndonjë rast, i papërshtatshëm. Me sa duket, kryeministri Rama, kur vendosi për JO-në, ishte më i informuar se qytetarët që protestonin poshtë dritareve të zyrës së tij.
Kur është fjala për çështje dhe dilema me natyrë teknike, informacioni teknik duhet të rrjedhë nga eksperti te qytetari. Dhe meqë vendimi në raste të tilla është gjithnjë politik, atëherë të gjithë janë të interesuar që qytetari të jetë palë aktive gjatë këtyre shkëmbimeve – jo thjesht marrës pasiv informacioni, të përcjellë me autoritet nga ekspertët.
Kjo do të thotë edhe se argumenti i llojit “kjo është një çështje teknike, për të cilën, them që nisur edhe nga arsimimi, është mirë të mos debatosh me mua” nuk mund të qëndrojë; meqë është në vetë interesin e ekspertëve që të sigurojnë pjesëmarrjen aktive të qytetarëve në debatet, duke i mbajtur këta sa më të informuar. Me fjalë të tjera, eksperti e realizon rolin e vet si ekspert duke informuar, jo duke përjashtuar palët e tjera nga debati me argumentin e autoritetit (argumentum ad verecundiam).
Shënim: meqë kjo s’është hera e parë që i kthehemi kësaj teme në Peizazhet, ftoj lexuesin e interesuar t’u hedhë një sy edhe shkrimeve në vijim:
Ekspertet mund te mos vijne ne nje mendje per shume çeshtje ngushtesisht teknike, po ata duhet te pajtohen ne pikat kryesore me interes publik qe mund te ndihmojne publikun te krijoje nje ide te qarte mbi problemin ne fjale. Per shembull, pyetjes a jane te rrezikshme armet kimike apo a paraqet rrezik demontimi i tyre per shendetin e njerezve dhe te mjedisit, ekspertet duhet t’i japin nje pergjigje te njezeshme. Behet fjale per konstatime te thjeshta e te sigurta shkencore te tipit 2 + 2 = 4. Nuk ka vend per opinione ketu. Po filluan te dridhen e te perdridhen, jo po varet ajo pune, se fare pa rrezik nuk eshte etj. etj. domethene se nuk jane eksperte por politikane. Ne çeshtje teknike, o Xha Xha, profanet nuk duhet t’i fusin hundet. Pasi te informohen mbi rreziqet dhe dobine reale nga ekspertet, vetem atehere analistet, opinionistet, blogistet e te gjithe te tjeret mund te diskutojne nese ia vlen apo jo barra qirane ta marrim ne sy rrezikun. Diskutimi me profanesh per çeshje ngushtesisht teknike, nuk ben gje tjeter veçse e dendeson mjegullen dhe e fut publikun e gjere ne qorrsokak.
Nje shembull: rreth 50 vjet me pare Europa u perfshi ne diskutime te gjera mbi rrezikun qe paraqisnin centralet berthamore, diskutime qe ende nuk kane perfunduar. Gjate ketyre debateve asnjehere nuk u vu ne diskutim fakti se ato centrale paraqesin rrezik. S’kishte budalla te dilte e te thoshte publikisht se jane krejt te parrezikshme. Diskutimi vertitej e vertitet ende rreth pyetjes: a ia vlen barra qirane? Disa vende si Franca, Anglia e Gjermania, pasi u informuan mire e mire nga ekspertet, vendosen ta marrin ne sy rrezikun. Italianet, pasi e shoshiten mire punen, nuk ua mbajti, dhe vendosen me referendum t’i mbyllnin centralet qe kishin e te mos hapnin te tjera. Vendimi solli si pasoje rritjen e kostos dhe te çmimit te energjise ne Itali. Por ata kete e dinin sepse ishin informuar prej eksperteve.
Sa per rastin konkret shqiptar, une nuk lexova e nuk degjova eksperte te vertete, sepse ne nuk kemi eksperte te tille. Pati vetem nje mjegullnaje te madhe. Te diplomuarit ne kimi, apo edhe profesoret tane te kimise, nuk jane eksperte armesh kimike. Eksperte jane ata qe i kane projektuar e i kane ndertuar ato arme. Ne kete kuptim as ky Shkelqim Çela nuk eshte ekspert, edhe sikur te kete “arsimin e pershtatshem”. E aq me pak eshte ekspert nese perpiqet te na mbushe mendjen se ajo pune ishte krejt e parrezikshme. Nuk ka budalla ta thote kete. Çeshtja per t’u diskutuar publikisht ishte po ajo: A ia vlen barra qirane? Mirepo ne profanet as kete nuk mund ta diskutonim sepse ekspertet nuk na dhane informacionin e nevojshem.
Mirëpo nuk qenka aq e thjeshtë sa 2+2=4. Ekspertët që kanë folur, kanë marrë pozicione të kundërta – disa në favor, disa jo. Publiku nuk ua gjykon dot ekspertizën këtyre njerëzve, të cilët kartat i kanë në rregull. Atëherë si duhet vepruar? Kë të besojmë? Këtë pyetje shtroja unë në shkrim.
Me sa kam parë, këto punë u lihen në dorë ekspertëve për t’u shpjeguar, por jo për t’u vendosur. Vendimmarrja është gjithnjë politike. Mjaft të kujtoj problemin e centraleve atomike në Itali: vendimi është marrë me referendum. Ekspertët i thanë argumentet e tyre, pastaj u tërhoqën.
Mund të thonë se qytetari shqiptar nuk është gati për të marrë vendime të tilla, po të shohim histerinë me të cilën u përcoll protesta dhe dizinformimin. Por ky ishte qytetar i painformuar. Dhe, më tej akoma, vallë duam t’i kthehemi diskutimit nëse qytetari shqiptar është gati për të marrë vendime politike të këtij kalibri?
Edhe pse nuk kam ndjekur këtë çështje, unë në perceptimin tim jam me atë që thotë Inter Legere më poshtë: u reagua ashtu, me të gjitha forcat, sepse u ndje një rrezik mbi kokë. U ndje se dikush ishte duke marrë një vendim jashtëzakonisht të rëndësishëm pa pyetur ata që prekeshin drejtëpërsëdrejtë nga kjo çështja e armëve kimike.
Nuk di të them nëse ishte mungesë respekti apo konsiderate e qeverisë apo atyre që merren me këto gjëra apo nëse ishte “vetëm” (me humor këtu) një harresë e vogël, një lehtësi nëpërqasje, mosinformimi i publikut apo mos-kërkimi i mendimit të publikut. Gjithsesi, siç thashë, edhe unë mendoj se rreth kësaj u luajt gjithçka.
Kështu, indinjata ndaj sjelljes së qeverisë, dhe shprehja e indinjatës ndaj kësaj mënyre veprimi mori prioritetin.
Sa për pjekurinë e publikut, unë jam i idesë, duke patur parasysh edhe incidentin (teknologjik) të Gërdecit, se u ky tregua mjaft i pjekur.
Përse e them këtë?… Sepse shpesh herë ekspertët janë të kapur nga politika/ekonomia e të tjera gjëra të vogla; jo të gjithë natyrisht, jo të gjithë.
E kështu pavarësisht ekspertëve, incidentet ndodhin. (Tek e fundit, në rastin më të mirë, duhet ta rrotullonim zgjedhjen rreth përqindjes së vogël të probabilitetit për incident). Refuzimi a priori e redukton totalisht rrezikun nga armët kimike, të paktën në termat të zgjedhjes së shqiptarëve.
E tek e fundit të mos harrojmë, se tek eksperti duhet të shikojmë vetëm argumentin/argumentimin.
Jashtë teme, por unë kam frikë se ne akoma nuk kemi qytetarë. Të paktën pjesa më e madhe e atyre që shkruajnë nëpër blogje (p.sh. PPU) nuk janë qytetarë, por ekspertë e gjithologë kohëplotë, të cilët ekspert-diplomat e veta, i marrin sipas rastit, ose tek Partia ose tek Wikipedia.
Këtu e vërteta nuk është diçka që është, po diçka që merret. Një pronë që zaptohet me kërcim së larti. Dhe çuditërisht, askush s’është i pandjeshëm nga akrobacitë ajrore të të tjerëve. Duket se ishim të pa pajisur për mënyrën tjetër, dhe pa frikë, nuk na u dha koha për t’u pajisur kësaj radhe. Edhe pse s’kishim fare ndërmend.
Nga ana teknike Çela kishte me siguri të drejtë. Po siç e provoi edhe vetë, nuk kishte asnjë shans që kjo t’i bëhej e qartë popullsisë. Apo pika e dytë, në do të ndodhte gjithçka sipas planit. U trajtua kryekëput si një çështje politike. Edhe më erdhi keq që këtu nuk u trajtua, qoftë për t’i dhënë një arenë mendimit jo lunatik.
po kjo nuk është çështje ekspertësh. se edhe sikur ekspertët të thonin nuk ka asnjë rrezik, duhet patur parasysh qëndrimi i shoqërisë ndaj procesit të demontimit, më tej kush e kërkon demontimin dhe si kërkohet demontimi nga kryeministri ynë në këtë rast.
pra duke e marë si të mirqenë se ekspertët shpreheshin pro, pa asnjë rezervë gjë që nuk ndodh e nuk mund të ndodh asjëherë – nuk jetojmë në një botë diznejane apo të dizenjuar nga dikush- si e paraqiti kryeministi apo qeveria këtë demontimin? në mënyrën më të keqe të mundshme, ësthë përgjigjja. jo vetëm që nuk dha informacion, jo vetëm që nuk kreu ndonjë fushatë informuese e sensiblizuese (këto kryhen vetëm në fushata elektorale për propagandë!) por u duk qartazi se intencioni ishte i tipit “kush e vret mendjen ça do populli”. kjo e para, mendoj ishte një nga arsyet se pse u reagua ashtu…
ky ishte thelbi, mendoj… mungesa e respektit për publikun apo mendimin e tij. kur mungon respekti, apo ndërgjegjja se aty lartë je për të shërbyer e jo për të bërë hipokritin atëherë ksuh pyet për ekspertë…
Shumë e drejtë. Çështja ishte politike dhe roli i ekspertit, në kontekst, ishte të informonte, të informonte, të informonte – me të gjitha mjetet e mundshme, duke komunikuar në të dyja drejtimet me subjektin politik.
Është pak shqetësuese kjo qasja indeterministe edhe në këtë fushë. Ekspertët mund të bien shumë mirë dakord kur e lejon çështja. Psh ekspertët në Francë ishin të gjithë kundër luftës në Libi për shkak të pasojave që do sillte në rajon prurja e armëve. Dhe kjo u konfirmua një vit më vonë kur të njëjtët luftëtarë, me të njëjtat armatime u zhvendosën në Siri dy javë mbas mbarimit të luftës në Libi, dhe gati menjëherë me fillimin e asaj në Siri. Do kishit të njëjtën qasje me ekspertët kur thanë që do ndërtohej CERN ?
Do ishte e udhes te kishim ndonje link te ketyre debateve midia Xhaxhait dhe Cele – “poetit kimik”. Keshtu do ti degjonim te dy kembanat dhe do mund te gjykonim me ne thellesi.
Sidoqofte disa gjera mund te thuhen edhe me kaq sa ka parashtruar Xhaxhai:
Ne momentin kur “poete-kimike” tundin mbi kokat tona kopacen e ekspertit, dy konkluzioen mund te nxirren:
a) Personi eshte ne mala-fede (nje poet qe impersonon nje ekspert Teknologjish Armesh te Shkaterrimit ne Mase – Kimike ne kete rast – me shumice keta en vendin tone!)
b) Personi vuan nga nje deficence e theksuar buon-sensi.
Imagjinoni cudine e nje shoferi kur ankeses se tij se pasi rrotullon timonin majtas, makina i iken djathtas dhe pasi shkel gazin makina frenon, Cele – “poet-ekspert-mekaniku” i rradhes i pergjigjet: Mbylle gojen se eksperi jam une – me rime perfekte.
Do te ishte e natyrshme te perdorej kopacja e ekspertit nese do te debatohej se c’temperature maksimale dhe c’presjon minimal duhej perdorur per lengjet gjate procesit. Apo c’tipe filtrash e kur duhen ndrruar. Por keto gjithkush e di se jane detyra strikte te Eksperetve te mirefillte qe do te kryenin procesin.
Ne analize te fundit ceshtja eshte me e komplikuar se kaq se ka komponente edhe me te rendesishme se 1300 tone WMD.
– Njera eshte perspektiva afatgjate e vendit: Edhe sikur uje trendafili te sillte Partneri (qe i dhencim nga ditet tona INSHALLAH), dhe bota ti dinte per WMD, turizmi dhe bujqesia jone do ishin pak a shume ne nivelin e Cernobilit apo Fukushimes.
– Me e parendesishmja per Celo-eksperet, por shume e rendesishme per shqiptaret qe pasi i kane humbur te tera ju ka mbetur gjeja e fundit – pak dinjitet!
Fakti qe Shqiperia trajtohet (for granted) do ishte gozhda e fundit ne arkivol.
Ne tema te shkuara kemi pare eksperte qe keshillonin gjithe meshkujt shqiptare te votonin me prostat (pasi kishte kompletuar kliniken e tij private per pritjen e votuesve).
Nje tjeter Cele-komunikativ tundi te njejten kopace (i pari kishte spaleta Shkencash Komunikative)
Në fakt, unë jam pothuajse i sigurt se Çela ka ekspertizë solide në fushën e ndotjeve – ajo që më habit, është toni “intimidues” i përgjigjes së tij, ose ftesa për të mos debatuar me të, sa kohë që ai është depozitar i dijes së specializuar, ndërsa unë jo.
Mirëpo, kush i ka parë ndërhyrjet e mia në këtë mesele, do ta ketë vënë re se unë nuk vihem gjë të debatoj me ekspertët, as të jap mendimin tim të pavarur për teknikalitete; por vetëm e vetëm të debatoj për rolin e ekspertëve, sa kohë që këta nuk merren vesh mes tyre (gjë që ndodh rëndom, sapo gjërat vijnë e komplikohen).
Eksperti mund të jetë më i miri i mundshëm për një fushë të caktuar, por kjo nuk e bën gjë ekspert për rolin e ekspertit në komunikimin publik. Këtë shumë ekspertë nuk duan ta kuptojnë: dhe pikërisht, se ka një lloj debati, ku atyre nuk u sfidohet gjë ekspertiza, por vetëm roli publik (ose virtyti civik, nëse duam ta quajmë kështu).
Dhe sa e vështirë është ta përcjellësh këtë – ose t’u shpjegosh ekspertëve se ti hyn në muhabet me ta dhe i interpelon pikërisht ngaqë ata janë ekspertë; dhe se roli i tyre si ekspertë, në komunikimin publik, është të komunikojnë me ty qytetarin; dhe se pa këtë palë qytetare në komunikim, edhe vetë roli i ekspertit, brenda këtij komunikimi, nuk ka më domethënie.
Shkëmbimet e mia me Çelën i gjeni në faqen e një shoqes sonë, Alidea-s (Alida Karakushit), në Facebook. E lajmërova Çelën edhe për këtë shkrimin timin në Peizazhet, me shpresën se do të gjente kohë dhe dëshirë për të debatuar.
Faleminderit per postimin e menjehershem. Aq me keq nese ka ekspertize ne kete fushe. Meqe shumekushi i pelqen gara feminore e tipit “Babi im e rreh Babin tend”, atehere me sinqeritet pyes vehten: Po ata ekspertet e ndotjeve ne nja 35 shtete europiane? Ose ekspertet tane (per njerez te diplomuar pas 90 nuk kam ndonje konsiderate akademike kushedi, para 90 nuk ka pasur dege te kesaj natyre ne Fakultetin e Shkencave te Natyres – ketu deklarohem ekspert une se e njoh shume mire strukturen e atehershme te FSHN) dine dicka qe ata te Evropit injorojne, ose mbetet qe ekspertet europiane njezeri jua kane me te keq popujve te tyre!
Tu kthehemi edhe nje here eksperteve kesaj rradhe por jo individualisht por si “garrumbull”.
Ne vepren madhore “Psikologjia e turmave”, antropologu Gustave Le Bon ne kapitullin e Turmave Heterogjene jo Anonime ai merr ne analize mekanizmat qe veprojne ne vendimmarrjen e nje jurie.
Konkluzionet ishin te papritura: nese juria perbehej nga gjysma e Akademise Mbreterore te Shkencave apo nga ana tjeter nga bakej, guzhiniere e zdrukthtare, rezultati final ishte i njejte!
Me kete dua te them qe ka shume te ngjare qe edhe nese 50 eksperte ndotjesh te thone “Sa mire do jete po te depozitojme nja 15000 ton mbetje kimike” – une nuk do impresionohesha shume!
Mos harrojme se ne kohen kur benzines i shtojej plumb (midis luftrave) per te rritur oktanin – kompanite pergjegjese ja dolen te paguanin eksperte-doktore kete rradhe qe te trumbetonin faktin se kjo nuk ka asnje efekt ne organizem.
Interesante eshte qe semundja profesionale (e tipografeve por jo vetem) e helmimit me metale te renda -plumb ne kete rast ka emrin Saturnizem, i njohur qe ne kohen e Romes Antike.
“Në fakt, unë jam pothuajse i sigurt se Çela ka ekspertizë solide në fushën e ndotjeve ”
Jam pothuajse i sigurte qe kjo eshte ironi,- por per te folur per temen dhe jo per personin; dikush mund te jete ekspert per keto lloj mbetjesh vetem nese ai ka ardhur me ndonje “makine te kohes” nga e ardhmja. Pasi e vetmja ekspetize qe ekziston sot eshte mbeshtjellja me beton dhe me pas me mbulese qelqi dhe paketimi neper ish-miniera duke shpresuar se derisa te gjendet zgjidhja teknologjike per ti eliminuar; termetet nuk do ti kene shkerrmoqur mes shkembinjsh e guresh apo ujrat nentokesore nuk do ti kene gerryer.
Natyrisht eshte pikerisht depozitimi i tyre problemi me i madh, dhe jo vete demontimi, dhe megjithese kryeministri pohoi se depozitimi i mbetjeve do te behej ne nje shtet tjeter, serish ky pohim u be cuditerisht kaq vone sa nuk mund te mos kete dyshime ne vertetesine e tij.
Ne anen tjeter persa i perket procesit te demontimit, serisht behet fjale per teknologji ushtarake, per te cilen njohurite besoj (nuk e di) se i zoterojne vetem tekniciene te ushtrive qe i ndertojne ose edhe qe i zoterojne keto arme.
Në fakt, për argumentin e shkrimit tim, mua më intereson ta marr pa vërtetim që personi në fjalë është ekspert i ndotjes (kujdes: nuk thashë gjë ekspert i përpunimit të armëve kimike; dhe as ai vetë nuk e ka pretenduar ndonjëherë këtë).
“Eksperti mund të jetë më i miri i mundshëm për një fushë të caktuar, por kjo nuk e bën gjë ekspert për rolin e ekspertit në komunikimin publik. Këtë shumë ekspertë nuk duan ta kuptojnë”.
Ne fakt paaftesia e eksperteve dhe shkencetareve per te divulguar, shpjeguar, komunikuar e mbrojtur rezultatet e punes se tyre shkencore para publikut a si po i thone sot “shoqerise civile” po ndihet gjithmone e me shume si çeshtje e mprehte qe sot shtrohet sidomos ne ato aspekte te kerkimit shkencor qe ngrene probleme bioetike, por edhe te tjera si ato energjitike e mjedisore.
Kerkohet nje figure e re eksperti, e panjohur deri me sot, nje lloj shkencetari, divulgatori e specialisti komunikimi njeheresh, qe duhet te mbushe kete “gap” te kohes sone.
Te paret qe jane vetedijesuar per kete problem dhe po e shtrojne me force jane pikerisht shkencetaret dhe pergjithesisht bota akademike. Paradoksi eshte se ata po i qasen çeshtjes me te vetmen gjuhe dhe mjete qe njohin, me ato akademike. Keto kohet e fundit kam vene re se, permes nja dy mailing listash, po me mberrijne gjithnje e me shpesh mesazhe “call for papers” per konferenca qe kane si objekt pikerisht kete çeshtje. Kjo eshte si te flasesh me veten.
Po e kuptoj problemin qe ngrini dhe arsyetimin i cili eshte me i pergjithshem megjithese merr shkak nga problemi i armeve kimike. . Ceshtja eshte qe eme beri shume pershtypje ky pasazhi vertete i cuditshem i z. Cela. Ceshtja eshte se gjithe keto pasthirrma qe ngrihen kohet e fundit te tipit “shqiptaret nuk e kane kuptuar mire kete mesele, do te ishte me mire per ta nese do te pranonin demontimin e armeve, por nuk ishin te mireinformuar” etj me duken thjesht shfaqesime mese te zakonshme ne raste te tilla dhe asgje tjeter. Kesaj here nuk kishte problem informacioni me sa kam kuptuar. Te gjithe e dinin se demontimi i armeve ishte me mire te behej ne nje zone te shkrete dhe se ne princip mbetjet nuk kishin perse te qendronin ne kete vend. Kaq mjafton, dhe ata qe u ngriten vendosen drejt per mendimin tim
xhaxha, nuk ka pasur ekspertize te mirefillte ne kete pune dhe shkelqim cela me te drejte e ngre kete ceshtje, perplasja ka qene tek qendrimet e ashtuquajtur eksperte dhe jo tek eskpertiza e tyre (Relapso e thote mire se ka nje konsensus ndermjet komunitetit shkencor persa i perket minimalisht efekteve, edhe pse per permasat mund te diskutohet ne varesi te matjes – flas konsensus p.sh si ne rastin e ngrohjes globale, ku zerat kunder cilesohen si joserioz dhe te motivuar politikisht)
une kam lexuar disa nga keta eksperte, ky nikolla Nosi, eshte prototipi i tyre http://www.peshkupauje.com/2013/11/fizikanti-nosi-nje-rrefim-per-lendet-kimike-ne dhe shkelqim cela e cmoi kete interviste per cudine time
ne nje interviste Nikolla vesh disa role njeherazi, te ekspertit fizikant (jo-kimist), te diplomatit te dikurshem, dhe te teknokratit (ish-nepunes ne ministrine e mbrotjes)… qe ne kete moment ekspertiza e tij nuk qendron, sepse ai do te ngaterroje pozicionin e tij si shkencetar (ne kerkim te se vertetes), si diplomat (ne kerkim te se mundshmes) dhe si teknokrat (ne kerkim te rruges me eficience per realizimin e qellimit) – jane tre outcome te ndryshme ekspertizash qe tre njerez nuk i ben dot se bashku, as rolet e Nikolles – ky quhet thjeshte konflikt rolesh dhe ekspertiza e cdo shkencetari vleresohet fillimisht ne sqarimin e rolit te tij, dhe ekizstenca e konfliktit sjell dyshime ne metodologjine dhe rekomandimet e tij
se dyti, te lexosh ne interviste e kupton se ky “ekspert” nuk eshte ekspert
Disa copeza:
Fakti qe Cel-eksperti paska vleresuar “Analizen” e fizikantit Nikolle Nosi flet shume per Shkelqim Celen vete.
Me shume interes do ishte te kishim ndonje informacion per llojin e aktivitetit privat (ne shkrim thuhet se merret me biznes) te ketij fizikanti te ricikluar ne diplomat e pastaj burokrat.
Maksima: “Qeni leh aty ku ha” nuk eshte cveftesuar mesa di une.
Po marr nje nga nje argumentat shterrues te Nos-ekspertit sic i ka rreshtuar “kapedani”
1.” – por nëse do të kishte ndonjë shkak për t’u alarmuar, duhet të them që ne jemi vend anëtar i NATO-s”
Per nje person qe ka Diplome ne Shkenca Ekzakte eshte “bizzare” te deklarosh se thjesht se meqe figuron ne listen e Bananarepublikave europiane (nen “mbrojtjen e NATO’s) ligjet natyrore pezullohen eshte shume indikative.
2. – sipas meje, pjesëmarrja që do kishim në asgjësimin e tyre nuk do ishte vetëm për mirënjohje e besnikëri ndaj SHBA, por edhe për mbrojtjen e vendit tonë
Shume e cuditeshme. Te leme mirenjohjen per nje here tjeter, kjo ideja e mbrojtjes shtjellohet qe: Meqe “Partneri” vendosi te procedoje me skenarin Gjeostrategjik te vetin, dhe GB, Franca, Turqia. Arabia Saudire dhe Katari (keta kampione te toleranced dhe demokracise ne Bote) bene ate qe bene qe ne 2011 ne Siri, atehere ne duhete te mbrohemi nga kosherja e grenxave qe “Partneri” ngacmoi pa na pyetur ne.
3. – Sasia prej 1300 tonë do të asgjësohej me një teknologji krejt të ndryshme, nga ajo e Qafë-Mollës. Pra garancia do të ishte më e madhe dhe koha shumë më e shkurtër. ( vereni ketu lidhjen shkak-pasoje te supozuar mbi zhvillimin e teknologjise)
Sa per informacion: Aparaturat levizese te “Aleatit” jane prodhim i 2012-2013, dhe sipas fjaleve te tyre, te pa perdorura ndonjehere ne skenare reale.
Shumekush e di se edhe kur ble nje makine eshte mire te presesh gjeneraten e dyte (e vertete gati kategorike ne fushen e software kjo).
Pra do kishim nderin te luanim rolin e kavjes per nje aparature qe s’ka funksionuar kurre me pare.
4. – Por që të kthehet në gjendje të gaztë, duhet të zhvillohet një nxehtësi e madhe nëpërmjet shpërthimeve, por kjo nuk ndodh kurrë gjatë procesit të asgjësimit, sepse ai zhvillohet në temperatura normale, laboratorë dhe impiante të sigurisë së lartë. (vereni fjalet qe perdor i ashtuquajtur eksperte, thote “kurre”, kur ekspertet flasin me probabilitet te ndodhise dhe frenohen per te tilla absolutizma
Fizikanti ketu ngaterron skenarin e shperthimit te armes kimike me manipulimin me te ne laborator. Nxehtesia e te tjera jane pasoja anesore te vektorit transportues, per gjenerimin e Sarines nuk eshte kusht “temperatura e larte” por perzjerja e dy komponenteve “prekursive” – ne rastin e atentatit te Tokios nuk pati perdorim eksplozivesh per inicializimin e Sarines.
5. – Në krahasim me rastin e Qafë-Mollës, kur mbetjet u lanë aty në kushte ruajtjeje të veçantë, në rastin e LHL-ve nga Siria, mbetjet do të nxirreshin jashtë Shqipërisë. (ne asnje deklarate publike nuk u perfol per mbetje qe do te transferoheshin diku tjeter, eshte deklaruar per asgjesimin apo per deponimin e tyre dhe jo per “berjen e tyre te pademshme” – kjo eshte nje deklarat e rreme e “ekspertit”
Dhe kete e thote kush?
Sa per perspektive, para se URSS te pranonte bashkimin e Gjermanive, Aleati (me gjithe firmat e Kancelarit te atehershem te FRGJ), u zotua te mos perhapte NATON jo ne Republikat Ish Sovjetike, por as ne RFGJ dhe ne vendet e ish-Traktatit te Varshaves).
Jemi ne 2013 dhe shohim.
Nje fjale te fundit per ata qe po dridhen si purteka se Aleatit Strategjk na i eshte prishur gjumi per Arnautistanin:
“Te jesh armik me USA eshte e rrezikshme, te jesh mik eshte Vdekjeprurese”
Ironia në këtë mes është, me sa di unë, se Niko Nosi është fizikant dhe se e ka kaluar një pjesë të mirë të jetës në diplomaci (ose duke mbikëqyrur me zell për studentët dhe specializantët në Italinë e viteve 1980); dhe se hera e parë që e kam njohur këtë njeri, ka qenë kur ka qortuar ashpër, nga podiumi i një takimi publik masiv me këta studentë e specializantë në Universitetin e Tiranës (në shtator të vitit 1987), lidhjen e një studenti shqiptar (shok imi i afërt) me një studente daneze në Milano (shqiptarin, që edhe një herë, ironikisht, studionte për kimi, e kishin detyruar të premtonte se do të ndahej nga ajo; por ai nuk pyeti dhe, më në fund, e fitoi luftën me establishment-in e Nosëve; por pastaj, kur u kthye në Shqipëri së bashku me të shoqen, e dërguan të punonte si inxhinier turni në fabrikën e aranciatave).
Pra, ironia, është se Niko Nosi, si fizikant që nuk e ushtron më profesionin e vet, nuk është më ekspert në këto punët e LHL-ve sesa, bie fjala, Fatos Lubonja – edhe ai fizikant; edhe pse këtë të fundit e shqyen më dysh, meqë foli si joekspert; madje e linçuan. Lexova te Peshku se ky paska pasur një konflikt interesi, meqë firma e tij po gatitej të merrte pjesë në ceremonitë e asgjësimit të armëve (duke u rreshtuar krahpërkrah forcave të NATO-s); edhe pse këtë punë duhej ta kish bërë, po të kish logjikë historia, bash ai studenti shqiptar i shkëlqyer i kimisë, sikur të mos ishte larguar, i neveritur, nga Shqipëria që në fillim të viteve 1990. Këtë punën e firmës ad hoc nuk e konfirmoj dot; edhe pse Nosi, me aq sa e njoh, është i zoti në fushën e vet dhe do ta kish bërë punën me mirë se shumëkush tjetër; dhe kur them i zoti, kam parasysh një krahasim relativ, me rendimentin e tij si bari i lepujve që studionin dhe specializoheshin në ato vite në Itali (edhe pse më duhet ta pohoj se e ngiste makinën bukur).