Kur mbresat e një udhëtimi vijnë e zbehen, jo rrallë nga katakombet e kujtesës nisin e dalin me një këmbëngulje të çuditshme detaje gati të parëndësishme që kanë aftësinë e rrallë të bëhen gjithnjë e më të pranishme dhe të jetojnë me ty edhe atëherë kur gjithçka tjetër e ke harruar. Një gjë tillë ka shumë shanse të të ndodhë edhe pasi ke vizituar qytetin e vogël të Saint Malo-së. Më tej mjafton edhe emri i tij për të të ngjalluar buzëqeshjen e një nostalgjie të largët.
Në afërsi të qytetit vizitorët ftohen të lënë makinat e tyre në një parking falas e të siguruar dhe prej aty, një autobus, gjithnjë falas, i shpie deri pranë mureve rrethues të qytetit, të rëndë e të perforcuar me kulla të fuqishme. Kalon portën Saint Vincent dhe duke hyrë në pjesën historike mban frymën e dyshon e ke dalë në një botë tjetër. Jo në një qytetërim të panjohur, por tamam në një botë tjetër, e cila me kullat, kambanoret e kishave gotike dhe bedenat e saj ka një lloj ngjashmërie me magjinë e atyre përrallave të çuditshme që kë dëgjuar dikur.
Lëvizja nëpër rrugët e qytetit veçse ta përforcon një ndjenjë të tillë.
Me pak shans, po qe se gjatë qëndrimit tënd ndodh zbatica detare e radhës, atëhere mund të përfitosh për të shkuar më këmbë deri në ishullin e “Grand Bé”, aty ku gjendet një varr pa emër, aq i veçantë për dashamirësit e romantizmit francez.
E megjithatë, sot nuk është asgjë e tillë që shoqëron në kujtesën time imazhet e Saint Malo-së. Eshtë diçka më pak se një hiç, thotë një fjalë, është një grafitti, një frazë e thjeshtë e shkruar në murin e një ngrehine, që edhe atë vetë e ke harruar se ku ndodhej dhe çfarë bënte aty ku ishte. Shfaqet tutje mbi kryet e turistëve që ecin të qetë e të shpenguar para teje dhe së largu të thotë: Ti, atje, të dua!
E lexon ashtu kalimthi, me kujdesin e pavullnetshëm me të cilin lexon emrin e një restoranti apo të një anije peshkimi në molin përkarshi, por ndërsa kërkon të kalosh tutje, ndjen nevojën të përqendrohesh disi. Shprehja është e shkruar në mur, por të krijon përshtypjen se është e zëshme, një dorë e ngritur në ajër që shënon dikë me gisht dhe pastaj dëgjon një zë që thotë: Ti atje, të dua!
Meqë nuk shpreson të gjesh shumë të njohur në atë qytet, aq më pak të njohur tepër tepërt të afërt, nis e bëhesh kureshtar të kuptosh se cili është ai të cili i drejtohet ajo frazë.
Dhe kthen kokën anash, i përgatitur të shohësh dikë që ka rënë përtokë!
E, pra, asgjë nuk ka ndodhur. Në këto kushte je gati të besosh se atë e kanë lexuar edhe të tjerë, por ti je i vetmi që e ke dëgjuar. Në pamje të parë, duket se ajo tradhton një dëshirë, por kjo është vetëm përshtypja e parë. Me pak vëmendje vëren se gjithkush bën një lëvizje të beftë e gati të pakontrolluar për të shquar diçka që nuk e ka kapur mirë. Sikundër ti edhe një tjetër aty pranë nis e beson se edhe atij i është dukur ashtu, se ka dëgjuar diçka. Ai kthehet e shikon nga ty.
Por as ti dhe as ai tjetri nuk e di se ajo frazë do ta ndjekë gjatë, do të ndjekë edhe kur do të kesh harruar profilin mbretëror të ansamblin infra muros të qytetit historik, kështjellën hijerëndë, katedralen Saint Vincent apo shtëpinë ku lindi Chateaubriand dhe moli nga janë nisur aq ekspedita për të pushtuar botën, por edhe anije korsarësh e të dënuarish në “galerë”.. Do të harrosh tërësinë e tyre dhe në kujtesë do të mbetet ai detaj, ajo frazë që kumbon në ajër. Ti atje, të dua!
Ajo që po vërej tani, vetëm se përforcon bindjen time se një grafitti e tillë ka mbetur në kujtesën e shumë vetëve. Fraza në fjalë po shfaqet gjithandej, në qytete të tjera. Ecën rrugëve dhe ajo të del përpara mu atëherë kur nuk e pret fare. Ti atje, të dua!
Ka një alkimi të çuditëshme, që bën të harrosh me dhjetra libra dhe në mendje të të mbetet një frazë e vetme. Mbase i gjithë sekreti qëndron te absurditeti i një përcaktimi gati të dhunshëm se je ti ai (ajo) që kam vendosur të dua ?
Dukej kjo i ka shtyrë shumë vetë të vihen në kërkim të origjinës së saj. Kur gjithandej mbretëronte një bindje gati e patundshme se ajo nuk mund të lindte gjëkundi tjetër përveçse në Saint Malo, ka që thonë se së pari është formuluar në muret e një porti të vogël në ishullin Saint Martin, diku në Guadalupë, një territor evropian që ndodhet në Amerikë. Dhe, gjithnjë sipas tyre, autorja është një vajzë. Thonë se i dashuri saj largohej shpesh nga ishulli. Dhe kur kthehej me varkën e tij, ajo deshte që ai së largu të lexonte kudo: Ti atje, të dua!
Ka të tjerë që e kundërshtojnë, që thonë se janë ata krijuesit e saj të parë. Dhe fillojnë e japin prova të asaj që thonë. Shkurt, etër vullnetarë po shfaqen gjithandej.
Në të vërtetë, shkrimet në mure, grafittet, nuk janë të mirëpritur gjëkundi e aq më pak në afërsi të qendrave historike. Bashkitë e qyteteve vënë në punë ekipe të tëra, shpenzojnë shuma të mëdha për t’i shuar.
Çudia më e madhe është se këto shërbime publike të specializuara nuk nxitohen ta shuajnë frazën tonë, atë për të cilën folëm . Të paktën nuk e shuajnë menjëherë. E lënë ta shuajnë të fundit. Por edhe kur e shuajne, nuk e shuajne fare. Gjithnjë do të shohësh një fjalë të saj që ka mbijetuar, por po qe se vërtet nuk sheh asnjë gjurmë të tillë me siguri do të dëgjosh një zë që kumbon ende në ajër, midis qiellit dhe tokës: Ti, atje, të dua!