PËRSE SHKRUAJ?

El País semanal, versioni i përjavshëm i të përditëshmes spanjolle El País, që për mua mbetet nga gazetat më interesante në botë, në fillim të kësaj jave botoi anketën  e saj me pesëdhjetë autorë, kryesisht hispanikë, të cilëve u kishte drejtuar të njëjtën pyetje : Përse shkruani ?

Kuptohet, përgjigjet ishin nga më të ndryshme dhe shumica tyre më lanë mbresa, disa për thjeshtësinë, të tjera për humorin, të tjera akoma për sinqeritetin por që të gjitha të linin të kuptoje se ishin formuluar nga burra e gra të mençura, nga përvoja jetese mbresëlënëse.

Në hyrje, autori i anketës (Jesus R. Mantilla), që në fakt e quan reportazh, bën një interpretim të tijin të rreshtit të parë të Biblës (të librit të Zanafillës, besoj) që siç e dimë është : Në fillim qe fjala. E vetmja gjë për t’u shënuar m’u duk dyshimi që ai shpreh se para fjalës do të kenë qenë malet, detet, nata dhe shtron pyetjen se si quheshin vallë ato para se të ishte fjala ?

Në vijim, poshtë emrit të çdo autori (nuk i përktheva të gjithë) do të gjeni një batutë a një përmbledhje të përgjigjes së tij. E shoh të tepërt t’ju njoftoj  se është fjala për një përkthim shumë të shpejtë e të lirë :

Votën, time ia jap Manuel Vincentit.

Hector Abad Faciolince

Shkruaj sepse truri im komunikon më mirë me duart se sa me gjuhën.

John Banville

Shkruaj sepse nuk di të shkruaj. Një gazetar pyeti një herë Gor Vidal-in përse shkroi Myra Breckinridge ? Ai u përgjigj. Sepse nuk ekzistonte. Një përgjigje e mirë. Të sjellësh në botë diçka të re është një privilegj që nuk i është dhënë të gjithëve.

Felipe Benitez Reyes

Nëse dikë e pyesin përse shkruan, normalisht ai duhet të përgjigjet me një frazë të bukur, por gati të gjitha frazat e bukura kanë brenda diçka të paqëndrueshme dhe të rreme, sepse bukuria kërkon që t’i bësh një farë ndryshimi asaj që ndjen në të vërtetë në favor të vetë formulimit të saj.

John Boyne

Sikundër shumica e shkrimtarëve nuk shkruaj sepse kam zgjedhur të shkruaj, shkruaj sepse duhet ta bëj një gjë të tillë.

Andrea Camiller

Shkruaj sepse është shumë më mirë se të shkarkosh arka te tregu i qytetit. Shkruaj sepse nuk di të bëj gjësendi tjetër.

Umberto Eco

Sepse më pëlqen.

Ken Follet

Është fantastike ti kushtohesh gjësendi që di të bësh mirë.

Carlos Fuentes

Pse marr frymë ? Kur isha e vogël dhe lexoja ndonjë  libër që më pëlqente shumë, nisja pastaj  e sajoja vetë një histori tjetër për fundin e tij. Ishte një vazhdim që autori tij nuk kishte dashur ta bënte. Gjithsesi edhe tani, kur nuk  mundem të fle, tregoj histori vetemëvete, i rishikoj, i përshkruaj në qetësi, me sy të mbyllur, deri sa më zë gjumi.

Mark Haddon

Romane, poezi, teatër, pikturë, vizatim… nuk ka shumë rëndësi. Dita që më kalon pa bërë gjësendi, sado e vogël qoftë, më duket një ditë e humbur. Një javë pa krijuar më duket e dhimbshme…

Gonzalo Hidalgo Bayal

Për të krijuar, për të vuajtur, kam shkruar dikur. Për të krijuar sepse kjo është prirje, nevojë, këmbëngulje, zbavitje. Për të vuajtur sepse vetëm dhimbja dhe rrethanat e saj të panumërta përpjesëtojnë ashtu sikundër duhet materialin letrar, në in hac lachrymarum valle…

Fernanado Ivasaki

Shkruar sepse lexoj dhe falë leximit lindin rrëketë dhe përrenjtë nga lumenjtë e librave të lexuar. Shkruaj sepse besoj në pavdekshmërinë e rreptë të fjalës së shkruar dhe në bibliotekat si parajsa laike…

Donna Leon

Në fillim, shkruaja për të provuar nëse mund ta bëja një gjë të tillë.

Elvira Lindo

Shkruaj që kur isha nëntë vjeçe. Që fare e re nisën të më paguajnë në radio për tregimet, skenarët  dhe skeçet që bëja. Tridhjetë e një vjeç shkruajta librin e parë…Mendoja se të shkruaja ishte detyra ime deri sa e kuptova se ishte diçka tjetër. Është një detyrë, por edhe një formë jetese.

Alberto Manguel

Shkruaj sepse nuk di të kërcej tango, të luaj në ndonjë vegël muzikore, të zgjidh probleme matematike të vështirë, të vrapoj në maratonën e Nju Jorkut, të përshkruaj trajektoren e planetëve, t’u ngjitem maleve, të  luaj futboll….

Javier Marias

Siç e kam thënë edhe në raste të tjera, shkruaj sepse nuk dua  të kem një shef te koka dhe të ngrihem herë në mëngjes…

Luise Amertin

Kur dëgjoj shkrimtarë të tjerë të shpjegojnë arsyet pse shkruajnë, unë i ndaj plotësisht mendimet e tyre. Të gjitha. Më duket vetja si ata hipokondriakët që gjejnë te vetvetja simptomat e gjithë atyre sëmundje për të cilat  dëgjojnë. Shkruaj si të qe një terapi psikike, për të vënë rend në botë dhe  ta kuptoj, për ta shpjeguar botën,  të paktën si e  shoh, për të ndryshuar botën, për të jetuar jetë që nuk mund t’i jetoj, për të shëruar fajet e mia, për t’u kujtuar nga brezat e ardhshëm, për ti mbijetuar vdekjes, për t’u ndjerë Zot qoftë edhe për një çast. Duke dëgjuar fjalimin e O. Pamuk në akademinë Suedeze të Nobelit dëgjova edhe një arsye që askush nuk e kishte formuluar në atë mënyrë të mrekullueshme : shkruaj sepse kështu e kuptoj arsyen përse jam aq shumë i zemëruar me ju, më gjithë botën »

Luis Amteo Diez

Shkruaj për të fshehur paaftësinë për të bërë gjësendi tjetër.

Eduardo Mendoza

Sinqerisht nuk e di.

Ricardo Menedez Salmon

Shkruaj për pakënaqësi. Nëse do të isha i kënaqur do të kufizohesha « të jetoj jetën » jo të përpiqesha ta kuptoja nëpërmjet të shkruarit …

Juan José Millas

Shkruaj për të njëjtat arsye që lexoj, sepse nuk ndihem mirë.

Rosa Montero

Shkruaj sepse nuk i bëj dot ballë vërshimit të imazheve që kalojnë në kokën time dhe disa nga këto imazhe janë aq eksituese sa ndjej nevojën urgjente që t’i ndaj me të tjerët.

Andres Neuman

Shkruaj sepse që fëmijë e kam ndjerë se të shkruarit është një formë kureshtjeje dhe paditurie. Shkruaj sepse nuk di dhe nuk di pse shkruaj.

Amelie Nothomb

Më pyesin përse zgjodha të shkruaj. Nuk e kam zgjedhur unë një gjë të tillë. Është njëlloj si të biesh në dashuri. E dimë që nuk është një ide e mirë dhe askush nuk e di si ka mbërritur deri aty, por të paktën ka provuar. Është gjësendi që i kushtojmë të gjithë kohën të gjitha mendimet tona. Të shkruajturit është një akt dhe njëlloj sikundër dashuria është diçka që bëhet.

Arturo Perez-Reverte

Shkruaj sepse ka njëzet e pesë vjet që jam shkrimtar profesionist dhe jetoj me një gjë të tillë. Është puna ime.

Soledad Puertolas

Kënaqësitë e jetës të vijnë majë hundës. Dhimbja dhe humbjet të zhysin përfund. Monotonia dhe vaktësia mund të dalë që janë vrasëse. Kur shkruaj jam jashtë këtij realiteti.

Fernando Royuela

Shkruaj për shkak të mëdyshjeve që kam. Kam shumë vështirësi për të kuptuar qenien njerëzore dhe duke shkruar shpresoj t’i zbus pak ato (vështirësitë)

Jorge Semprun

Po ta dija mbase nuk do të shkruaja. Të shkruarit nuk është një akti i mirëmenduar (i vullnetshëm), as edhe një j funksion natyror (i njeriut)

Antonio Tabucchi

Do të desha ta formuloj pyetjen në këtë mënyrë : Përse shkruhet ? Ka shumë kohë, kur isha i ri dëgjova Samuel Beketin  që u përgjigj : Nuk më mbetet tjetër gjë.

Përgjigjet e mundshme janë të shumta, por të gjitha kanë një pikëpyetje nga pas. Shkruajmë sepse kemi frikë nga vdekja ? Sepse koha ikën shpejt dhe ne përpiqemi ta ndalojmë … Siç thoshte Bodleri : jeta është një spital ku çdo i sëmurë kërkon të ndërrojë shtrat. Njeri mendon se do të gjejë shërim pranë dritares, tjetri pranë kaloriferit…

Andres Trapiello

Pse dikush shkruan ? Normale është të flasësh, madje edhe të këndosh, por jo të shkruash. Të rreshtosh fjalët për të bërë një libër, thoshte Unamuno, është një « tragjedi e shpirtit » dhe sipas rastit shkruajmë nga frika se mos mbetemi të vetëm para dhimbjes sonë, si të shkruarit të ishte një ilaç dhe jo një  helm. Të paktën unë kështu e ndjej.

Karmen Uribe

Në nëntor 2007 u ftova të marr pjesë në klasën e të shkruarit artistik të Antoni MacCann në CalArts te Los Angeles, me rastin e përfundimit të viti shkollor ; Antoni më tregoi se më të mirët bëhen skenaristë për seriale televizivë, më të dobëtit  bëhen poetë.

Në fillim shkruajmë për imitim, më tej sepse besojmë se do të bëjmë botën më të mirë. Pastaj bindesh se kjo është detyra tënde. Po të bëja pjesë në klasën e Antonit me siguri do të isha në grupin e dytë, në atë të poetëve.

Maria Vargas Llosa

Shkruaj sepse mësova të lexoj që i vogël dhe të lexuarit më jepte shumë kënaqësi, më bënte të jetoja përvojë të pasura, të shkruarit shndërroi jetën time në mënyrë aq të mrekullueshme…

Fraza e famshme e Floberit që citoj shpesh : « Të shkruarit është një mënyrë jetese », përputhet plotësisht me rastin tim

Manuel Vincent

Nëse do të ma kishin bërë këtë pyetje kur isha shumë më i ri me siguri përgjigja ime do të ë kishte qenë më romantike, më letrare, më taravele. Ka mundësi të kisha thënë se shkruaja për të krijuar një botë sipas imazhit tim, për të lexuar librin që nuk gjeja në bibliotekën time, për shkak të dashurisë për një vajzë, për të mos vrarë veten…

Pa harruar se kjo punë ka në vetvete një lloj vaniteti dhe narcizizmi, nga kjo pikë ku kam mbërritur them se shkruaj sepse më pëlqen, që nganjëherë më del mirë e nganjëherë keq, por në çdo rast letërsia bën pjesë te ato forca vitale që më ndihmon të ndihem mirë në këtë botë, pa shpresuar ndonjë gjësendi të madhe si rezultat.

Santiago Roncagliolo

Do të më duhej të them se shkruaj meqë nuk di të bëj gjësendi tjetër. Nuk di të ngas biçikletën, mu desh një vit që të marr patentën e makinës, nuk marr vesh nga deklaratat financiare dhe kur kompjuteri më prishet e vetmja zgjidhje që kam është që të qaj deri sa të rregullohet vetë. Por po provoj një përgjigje më të thellë. Besoj që realiteti që na rrethon nuk ka asnjë kuptim. Rrotull teje gjërat zhvillohen në mënyrë të parregullt e shpesh në kundërshti me njëra tjetrën dhe një ditë vdesim. Në të kundërt, romanet kanë një fillim e një fund. Personazhet shkojnë diku, kanë lavdinë e tyre, vetëshkatërrohen apo përfundojnë në  hiç dhe veprimet e tyre kanë pasojë në këtë botë. Shkruaj gjësendi që ka kuptim.

Wole Soyinka

Para disa vjetësh u anketova për të njëjtën gjë nga gazeta franceze, Libération. Në atë kohë u përgjigja ; Besoj (se shkruaj) për ata qenien mazokiste që kam brenda vetes. Që nga ajo kohë nuk kam ndonjë arsye që të ndërroj mendim.

Enrique Vila-Matas

Ah, e shikoj, u rikthye pyetja e vjetër e pabesë. Por ju mund të më pyesni edhe përse bëj një fjongo te këpucët e mia, edhe përse nuk bëj një nyje, e cila do të më shërbente njëlloj. Këto lloj zakonesh nuk na tërheqin vëmendjen se pse janë bërë të rëndomta. Dikur, në të shkuarën një paraardhës bëri një fjongo. Ne nuk jemi veçse imituesit e tij, një hallkë në zinxhirin e zakoneve. Atëherë atij që më pyet përse shkruaj do ti përgjigjesha se është njësoj si të pyesësh atë paraardhësin përse bëri gjësendi tjetër veç fjongos.

Juan Eduardo Zúñiga

Kopshti duket i mplakur nga të ftohtit e nëntorit dhe toka është mbuluar nga gjethet e rëna të një akacie. Largoj sytë nga dritarja. Jam vetëm në një dhomë të zbrazët ku kam disa lodra dhe libra me rrëfime, në mur janë varuar vizatime të një vendi të huaj, i huaj është edhe autori i një libri që marr në dorë. E kujtoj emrin e tij : Michel Zevaco. Lexoj fundin e kapitullit të dytë : një njeri kërkon pa reshtur në një kuti me plot margaritarë dhe nuk gjen çka ishte më e rëndësishme për të. Më habit kjo : »… më e rëndësishme për të ». Marr në dorë një fletore e laps dhe shkruaj : « Ai kërkonte gjësendi tjetër midis margaritarëve… » dhe vazhdoj të shkruaj edhe sot e gjithë ditën.