Debati i fundit për vizitën që ia bëri Maoja shoqërisë civile në Kosovë e shtroi edhe një herë, së paku për diskutim, çështjen e qëndrimit që duhet mbajtur ndaj së djeshmes komuniste.
Si zakonisht, kur hap diskutime të tilla, përvijohen dy qëndrime të kundërta: njëra palë mendon se e kaluara komuniste në Shqipëri dhe kudo gjetiu në Lindje është harruar pak si tepër shpejt dhe artificialisht; pala tjetër, përkundrazi, mendon se këmbëngulja për ta mbajtur të gjallë kujtimin e krimeve dhe të viktimave të komunizmit vetëm sa zhvendos vëmendjen nga problemet me të cilat ndeshet shoqëria shqiptare sot.
Ky është një nga ato debate që, po nuk u disiplinua në gardhe të ngushta, rrezikon të përfshijë gjithçka: jetët tona personale, filozofinë perëndimore, luftën dhe paqen, Marksin dhe Krishtin, Hitlerin dhe Kadarenë e kështu me radhë, për ta ndalur hovin tek Adami dhe Eva.
Nga ana tjetër, ka edhe një mënyrë të dytë si mund të shtrohet – pikërisht si diskutim nëse kultivimi i kujtesës për të shkuarën e afërt i shërben apo jo së sotmes; dhe këtu e ngrenë zërin edhe të gjithë ata që një pjesë të madhe të fajit për katrahurën e sotme shqiptare ia hedhin indiferencës etike me të cilën u krye kalimi nga diktatura në post-diktaturë dhe nga komunizmi në post-komunizëm.
Bota ku jetojmë sot, edhe pse e transformuar në shumë anë, mbetet produkt ose krijesë e Luftës II Botërore; në të cilën një vend komunist totalitar, i udhëhequr nga një xhelat ordiner i pashembullt si Stalini, u rendit mes fituesve, duke përfituar nga fakti i padiskutueshëm se Ushtria e Kuqe Sovjetike barti peshën kryesore të fitores kundër nazizmit.
Më shumë se gjysmë shekulli më pas, Lufta II Botërore po kujtohet në Perëndim, gjithnjë e më haptazi, kryesisht për Holokaustin, ose përpjekjen e nazistëve për të shfarosur fizikisht hebrenjtë anembanë Europës, nëpërmjet sistemit të kampeve të përqendrimit dhe dhunës vrastare të drejtpërdrejtë. Merita për këtë u shkon, para së gjithash, organizatave dhe shoqatave jashtëzakonisht aktive të hebrenjve anembanë botës, veçanërisht në SHBA, të cilat kanë arritur të krijojnë një rrjet eficient muzeumesh, memesh kulturore dhe veprimtarish përkujtimore, të cilat tashmë janë përfshirë edhe në programet shkollore të vendeve europiane dhe gjetiu, sikurse edhe në kalendarët e ditëve përkujtimore kombëtare.
Holokausti mund të mendohet edhe si përpjekje e nazistëve gjermanë për të hequr qafe një grup etnik – hebrenjtë; brenda trojeve të Reich-ut të Tretë, ai u artikulua si një veprim i organizuar i aparatit shtetëror dhe policor, kundër një segmenti të popullsisë me karakteristika të caktuara etnike dhe kulturore.
Megjithatë, e madje edhe më parë se të fillonte përndjekja dhe shfarosja e hebrenjve nga ana e nazistëve, në Bashkimin Sovjetik kishte arritur apogjeun dhuna e pashembullt e nxitur më parë nga Lenini dhe më pas e sidomos nga Stalini, përsëri kundër segmenteve të ndryshme të popullsisë së atij vendi – të dallueshme jo aq për nga karakteristikat etnike, sesa për nga statusi social dhe më pas edhe politik (të bardhë, kulakë, trockistë, sabotatorë, fraksionistë).
Historianët japin shifra të ndryshme për viktimat e terrorit stalinist në Bashkimin Sovjetik, por gjithsesi numri i këtyre viktimave i tejkalon në masë të madhe 6 milionët e hebrenjve që humbën jetën nën përndjekjen naziste. Këtyre u duhen shtuar viktimat e shumta të terrorit të kuq gjatë dhe sidomos pas Luftës II Botërore, në vendet ku u vendosën regjimet totalitare komuniste – që nga masakra e Katyn-it te masakra e Tivarit.
Megjithatë, për fat të keq, përkujtimi i viktimave të komunizmit në Europën lindore dhe anembanë botës ka mbetur shumë pas, për nga intensiteti dhe përfshirja e publikut, përkujtimit që i bëhet Shoah-ut hebraik. Deri edhe në vende si Shqipëria, ku hebrenjtë gjatë Luftës II Botërore nuk u përndoqën, por përkundrazi gjetën strehë dhe mbrojtje anembanë vendit, përsëri Holokausti duket sikur është më i pranishëm në kujtesën publike dhe shtetërore sesa nderimi për viktimat e shumta të komunizmit – që nga pushkatimet masive gjatë dhe pas Luftës, te burgosjet dhe përndjekjet e mëpasme, vrasjet në kufi dhe viktimat e kacafytjeve në kokë të Partisë dhe të Pushtetit.
Ndonjëherë dëgjon të thuhet, veçanërisht në kontekstin e debatit për hapjen e dosjeve dhe dënimin, së paku simbolik, të krimit totalitar komunist, se shoqëria shqiptare është sot tepër e lënduar dhe e sëmurë, për të përballuar një traumë të këtyre përmasave.
Megjithatë, edhe në qoftë i mirëqenë ky argument, kjo nuk duhet ta pengojë shtetin shqiptar dhe shoqërinë civile që të bëjë detyrën e vet jo vetëm për ta mbajtur të gjallë kujtimin e të gjithë atyre që kanë vuajtur, që janë vrarë dhe që janë kalbur burgjeve e internimeve, ose u është mohuar e drejta për të besuar publikisht, e drejta për të menduar ndryshe, e drejta për të udhëtuar jashtë shtetit, e drejta për t’u organizuar lirisht ose qoftë edhe të drejta praktike si shkolla e lartë, karriera, pasaportizimi dhe të tjera të drejta elementare; por edhe për ta vetëdijësuar shoqërinë e sidomos brezat e rinj se e keqja e dhunës politike nuk është ndonjë sëmundje e rrallë prej së cilës tashmë të gjithë jemi vaksinuar, por më tepër një rrezik të cilin neve, si qytetarë, na duhet ta luftojmë çdo ditë e pareshtur, nëpërmjet angazhimit aktiv politik, kulturor dhe social.
Nga popujt e Lindjes, shqiptarët ndoshta kanë vuajtur më shumë se të tjerët prej dhunës komuniste brutale; e cila ka lënë gjurmë të thella dhe të shëmtuara në karakterin e njerëzve dhe në mënyrën si shumë prej nesh perceptojmë politikën, jetën publike dhe marrëdhëniet me njëri-tjetrin. Brezi i ri, i cili nuk e ka përjetuar drejtpërdrejt dhunën totalitare, ka përjetuar megjithatë dëshpërimin dhe apatinë e prindërve të vet dhe të institucioneve edukative dhe gjithçka tjetër të gjymtë e të trishtuar që shoqëron skamjen ekonomike dhe shpirtërore imponuar politikisht njerëzve të cilëve regjimi ua kishte rrëmbyer, para së gjithash, lirinë. Deri më sot ende nuk kanë lindur shqiptarë, së paku në Shqipëri, që të thonë e të pretendojnë seriozisht se janë të imunizuar ndaj gjymtimit që ia shkaktoi totalitarizmi shoqërisë shqiptare.
Për shkak të koniunkturave tashmë të vjetëruara të pas Luftës së Dytë Botërore, por edhe vullnetit të përbashkët të të gjitha shteteve, shoqërive, popujve dhe kulturave që e vuajtën në kurriz dhunën e djathtë, nazizmi mbetet sot e kësaj dite pikë referimi negative ose tabu e përgjithshme në politikën dhe në kulturën perëndimore. Përkundrazi, komunizmi nuk ka pësuar këtë fat dhe ka mbijetuar, duke u riprodhuar jo vetëm në vatrat e dhunshme të pushteteve totalitare në Lindje, por edhe në metropolet perëndimore, i toleruar nga kulturat mainstream të themeluara mbi antifashizmin.
E vërteta mbetet se partitë e mëdha komuniste në Perëndim, ose çka njihet si Eurokomunizëm, kanë luajtur rol jashtëzakonisht pozitiv në emancipimin e shoqërive përkatëse dhe mbrojtjen e të drejtave civile.
Mirëpo për shkak të një keqkuptimi si të thuash leksikor, veprimtaria dhe filozofia e këtij lloj komunizmi perëndimor, të përzier me sukseset e social-demokracisë gjermane dhe skandinave dhe gjallërinë e laburizmit britanik, janë përdorur dhe po përdoren sot e kësaj dite për të rehabilituar dhunën e regjimeve totalitare komuniste në Lindje.
Megjithatë, fakti që zgjidhjet politike dhe ekonomike të mbrojtura nga komunizmi europian perëndimor ose në përgjithësi e majta social-demokrate përfaqësojnë sot të vetmen alternativë të pranueshme ndaj neoliberizmit, globalizmit, ekonomisë së tregut, plaçkitjes së privatizimit, imperializmit militarist dhe korporativizmit nuk duhet ta pengojë të majtën shqiptare që të kërkojë dhe të sigurojë, ndoshta më parë dhe më mirë se e djathta, drejtësi dhe respekt për viktimat e dhunës komuniste në Shqipëri.
Është gabim i rëndë ta identifikosh të majtën progresiste me idetë radikale të një grushti profesorësh të filozofisë, legjendat e Che-së dhe manifestot e organizatave terroriste dhe anarkiste; po aq gabim i rëndë se edhe ai që bënte dje e djathta në Perëndim, kur i sulmonte kundërshtarët e vet në krahun e kundërt të spektrit politik, duke i etiketuar si agjentë të paguar të Moskës.
Sa më shumë i largohemi vitit 1990, aq më mirë e kuptojmë se arritjet më të bukura, më të admirueshme dhe më njerëzore të Europës Perëndimore janë rezultat jo i antikomunizmit, as i amerikanizimit, por i bashkëpunimit midis shtetit dhe shoqërisë civile, qendrës dhe periferive, partive politike dhe sindikatave, institucioneve fetare dhe universiteteve – nën mbrojtjen strategjike të ombrellës atomike amerikane. Në këtë bashkëpunim fatlum, e majta europiane ka luajtur rolin e protagonistit, veçanërisht në nivelin lokal dhe komunitar.
Nëse së majtës shqiptare, qoftë edhe alternative, i lypet një model, pikërisht andej duhet t’i kthejë sytë; sepse shoqërisë shqiptare i nevojitet ai lloj emancipimi, të cilin vende perëndimore si Italia, Franca, Spanja dhe pak më vonë edhe Greqia (për të përmendur shtete dhe kultura që na afrohen më shumë se skandinavët) e kanë përjetuar në vitet 1950-1980, nëpërmjet angazhimit serioz të së majtës sindikaliste, komunitare dhe universitare në dialogun politik dhe social.
Hapi i parë, në këtë drejtim, do të ishte destalinizimi, të cilin shoqëria shqiptare nuk e ka kryer ende; ose zbardhja e krimit totalitar dhe normalizimi, në nivel mikro-social dhe arsimor, i përkujtimit të viktimave dhe të vuajtjeve të tyre. Thirrja “never again”, të cilën e dëgjon shpesh në mjediset dhe ritualet e përkujtimit të Shoah-ut, duhet të përvetësohet urgjentisht edhe prej nesh duke iu referuar komunizmit; jo sepse ekziston vërtet rreziku që të kthehen në pushtet Enveri, Mehmeti dhe Hysniu, por sepse një shoqëri që e mban krimin e djeshëm të ndrydhur në pavetëdijë është shoqëri e sëmurë, shoqëri neurotike, shoqëri që vazhdon të vuajë pasojat e krimit të djeshëm e që nuk gjen dot në vetvete energji për t’ia kushtuar së sotmes.
Kjo e shprehur keshtu (jo nga ty kuptohet, nga ata qe pretendojne) s’qendron aspak, pasi sic thua me poshte ne artikull, krimet e komunizmit ne Shqiperi s’jane zbardhur. Akoma s’dihet sa jane egzekutuar, e shume prej tyre s’dihet ku i kane kockat, e jo me te dihen e publikohen detaje etj, sic jane bere per krimet e nazizmit. vetem pas kesaj mund te pretentojne keta qe mbrojne kete postulat, nese duhen mbajtur gjalle apo jo krimet e komunizmit. Por se pari duhen zbardhur.
Jo per qellime reklame kuptohet, po qelloi qe ne disa debate tek Peshku per keto pune, nje antar aty, Hurbineku, shkroi nje koment mbi kete teme qe me pas doli si artikull me vete me titullin “Detyra e kujteses” (gazeta Standard e kopjojoi me vone dhe e botoi pa asnje reference, sic mund te kene bere gazetat dhe me shkrimet tuaja mbase). Mund ti hidhni nje sy po te doni ketu: http://www.peshkupauje.com/2010/02/detyra-e-kujteses
Pikerisht, ne nje fare menyre komunizmi vazhdon mban peng njerzit, sic thua, me pasojat qe ka lene, po dhe nga mungesa e ‘dekomunistizimit’, e shume gjerave per te cilat flet ne artikull, te cilat duhet te ishin bere tashme. Kjo gjendje vihet re ndjeshem ne shume aspekte te shoqerise shqiptare, sidomos ne politike, qofte nga politikanet, qofte nga masat, ku shpesh gjendja duket si bi-diktatoriat, ku secila pale ka Enverin dhe partine e vet.
Kurse ketu, me apo pa dashje, ngaterrohen ca gjera me duket mua, ngaterrohet e majta dhe progresistet perendimore me komunizmin. There is no such thing as “komunizem evropian” sot, ne kuptimin e drejtperdrejte. Komunizem kishte dhe ka aty ku u aplikua ky sistem, jo aty ku elaborohet teorikisht nga nje minorance e cila gjithsesi s’eshte lojtare e mirfillte e politikes ne keto vende. Eshte njesoj si te flasesh per minorancat (neo)naziste sot ne disa vende dhe ti referohesh me “nazizmi evropian”, nderkohe qe ne e dime shume mire se c’do te thote nazizem dhe sot s’ka nazizem ne Evrope.
Nderkohe qe te gjitha forcat signifikante/serioze politike te majta ne Perendim s’kane te bejne fare me komunizmin; keto vende e kane gjuajtur me gure komunizmin shume para se ai te perhapej ne vendet e tjera te Evropes. Tjeter gje qe disa tipa pretendojne qe disa koncepte baze (si ato sociale) nuk kane egzistuar para Marksit dhe komunizmit, dhe mundohen te ‘marrin peng’ cdo princip te tille dhe ti veshin atij kombinoshet me draperin dhe cekikicin.
Nese ka dhe une s’e di, na sillni ndonje reference ku ndonje force signifikante e majte ne Evrope identifikohet sot me komunizmin.
Xhib, pavarësisht nga teoritë dhe përkufizimet, unë kam përvojën time për të sjellë këtu.
Kam jetuar shumë vjet në Itali, kam parë qytete të administruara prej ish-komunistëve – nga Venezia në Napoli, duke kaluar nëpër Bologna, Firenze e Romë.
Kam parë edhe privilegjet që gëzojnë punëtorët e atjeshëm, të cilat i kanë siguruar nëpërmjet luftës sindikale, e cila pjesërisht ka qenë e bashkërenduar me veprimtarinë politike të komunistëve – pa çka se më pas e ndërruan emrin disa herë.
Komunizmi ka qenë forcë e madhe në Itali, që menjëherë pas Luftës; por me kohë arriti, në masë të madhe, të distancohet nga praktikat staliniste dhe më pas leniniste dhe të angazhohet në përpjekje politike të cilat veç mirë i sollën shoqërisë italiane. Po të mos kishin turbulluar ujërat terroristët e Brigate Rosse e të Autonomia-s, të infiltruar nga gjithfarë shërbimesh sekrete, edhe më shumë të mira do të kishin bërë, veçanërisht në bashkëpunim me demokristianët e majtë (unë nuk jam nga ata që e përdorin termin katokomunizëm me përbuzje).
Të njëjtën gjë ka bërë e majta edhe në Spanjë, besoj; veçanërisht pas vdekjes së Franco-s.
Barcelona dhe në përgjithësi Cataluña, ku unë kam shkuar shpesh, më është dukur qyteti europian model, i mrekullueshëm në çdo pikëpamje; një model i bashkëjetesës qytetare dhe i administrimit të hapësirës dhe të shërbimeve publike, para të cilit New York-u duket si i Botës së Tretë. Dhe Cataluña, në mos gabohem, ka qenë shpesh në duar të së majtës.
Natyrisht, këtu flasim për njerëz dhe forca politike që politikën nuk e ndajnë nga përditshmëria, nga nevojat dhe hallet e njerëzve dhe të komunitetit të tyre, nga preokupimi për cilësinë e jetës e kështu me radhë; dhe që nuk e vrasin mendjen për Maon dhe marrëzitë e katër kokrrave profesorale në Paris.
Dhe unë besoj se e majta shqiptare, e re dhe e vjetër, konvencionale dhe alternative, ka shumë ç’të mësojë që andej, ndoshta edhe duke u interesuar drejtpërdrejt për përvojën e spanjollëve dhe italianëve në terren, ose në punën me njerëzit; madje edhe duke përkthyer dhe shpërndarë literaturë të dobishme, praktike, edhe pse të mërzitshme prej atyre anëve.
Xha xhai, ajo qe kontestova ne artikullin tuaj, sic e kishit formuluar juve, ishte kjo, po e citoj prap me poshte:
Pra juve thoni “sot”, e keni fjalen per te tanishmen, jo per c’ka ndodhi pas LIIB, etj.
Ndaj thashe qe une s’di (e pranoj kufizimin e njohurive ketu) ndonje force te majte signifikante sot ne Perendim (Evrope ose gjetke) qe identifikohet me komunizmin. Nesa ka, kushdo mund te na sjelle referenca.
Ne mungese te kesaj, nqs keto forca vete s’identifikohen me komunizmin, them se eshte ashiqare e tepert, pervec spekullative, qe ti veshim ne atyre atribute te tilla, dmth ti themi se s’jane, ti bindim qe jane komuniste apo me baza komunizmi.
Njesoj sic thashe, eshte per mua spekullative dhe ‘peng marrje’ nga ata (neo)komuniste qe thuan se progresivizmi i arritur nga forcat e majta sot nuk mund te ndahet nga komunizmi apo marksizmi, pasi nese fillojme te analizojme kauzat e te forcave te majta dominuese ne politiken e vendeve perendimore, do shikojme qe ato jane ne princip parime baze qe kane egzistuar ne forma te ndryshme ne shoqeri dhe kohe te ndryshme ne gjithe boten. Se nqs ecim me llogjiken spekullative qe progresivizmi s’mund te ishte pa komunizem, me kete llogjike i bie qe dhe te majtet ne Amerike te mos kene egzistuar derisa doli ne horizont komunizmi?
Mbase, sic thote dhe Nekja, duhet te percaktojme se c’quajme komunizem. Nqs perkufizimi do ishte aq spekullativ sa te themi komunizem = te drejtat sociale, etj, normal i bie qe cdo gje eshte komunizem qe nga koha e Krishtit, Budes, dhe pse jo qe nga Adami dhe ndonje mesim qe mund ti kete dhene te bijve per drejtesi etj.
Per mua komunizem eshte aplikimi i teorive komuniste (ashtu si nazizmi eshte aplikimi i teorive naziste) dhe per kete kemi boll histori e kontekst se c’eshte njera e tjera, sidomos ne kontekstin e krimeve komuniste, per c’ka flet artikulli jot ketu, dhe per c’ka flitet dhe me gjere ne gjithe boten (per ate qe thua ti, qe krimet e komunizmit s’jane zbardhur dhe s’eshte ndjekur ajo ‘procedure’ qe u ndoq me krimet e nazizmit).
Ne te kunderten, nese nuk do kishim komunizem te aplikuar ne asnje vend po thjesht diskurse teorike si keto qe bejme sot ne blogje, jam i sigurt qe ky artikull s’do kishte kuptim te ishte shkruar ne kete menyre dhe njesoj s’do kishim nevoje te distancoheshim nga komunizmi, apo jo?
Dëshiroj t’i shtoj shembujve evropianë të sjellë nga Xha Xhai edhe atë të Francës.
Megjithëse shteti francez është udhëhequr kryesisht nga e djathta pas LBII – me përjashtim të presidentit Mitterrand – impakti i politikave të majta në Francë është i pamohueshëm.
Kjo edhe si rezultat i bashkëjetesave qeverisëse që ka njohur shteti francez midis të majtës dhe të djathtës, të cilat edhe pse shpesh përdoren si shembuj status quo-je nga të dyja palët, kanë krijuar një klimë të caktuar mirëkuptimi të përgjithshëm për konceptet e mirëqeverisjes së shoqërisë.
Fitorja e Frontit Popullor në zgjedhjet e 1936, në vetete një mrekulli politike në atmosferën e zymtë të Evropës së kohës, la gjurmë shumë të forta në traditën shtetërore dhe sidomos në shoqërinë franceze.
Presidenti de Gaulle, teknikisht i djathtë – po aq sa edhe Mitterrand-i i majtë – nuk u distancua prej të mirënjohurave arritje sociale të Frontit Popullor, megjithëse kushtet dhe rrethanat paraqiteshin të favorshme.
Duke lënë mënjanë dhjetëvjeçarin e fundit, Partia Socialiste Franceze, por edhe ajo Komuniste, përpos lajthitjeve të modës, kanë bërë punë të admirueshme për ta mbajtur të hapur debatin e drejtësisë sociale në vend, duke i negociuar arritjet sociale milimetër për milimetër.
Ndoshta duhen shtuar këtu edhe veprimtaritë e lëvizjes Action Directe, të cilat i shtuan jo pak piper kauzës së majtë franceze, pavarësisht atmosferës së dhunës së skajshme që krijuan.
Janë pra tejet komplekse arsyet pse qytetarët francezë, të cilët edhe pse bllokohen e mërziten me grevat e shpeshta të kolektiveve diverse, të shqetësuara sa herë diskutohen të drejtat e tyre, nuk nguten t’i keqkuptojnë të revoltuarit e përhershëm, përkundrazi.
Mbetet ndërkaq krejtësisht e vërtetë se Partia Socialiste Franceze, dhe sidomos ajo Komuniste, i ka paguar dhe ende po i paguan shumë shtrenjtë flirtet e dyshimta me Moskën dhe maoizmin.
Megjithatë, këto fatura nuk po i paguan vetëm e majta franceze, edhe pse kjo e fundit shquhet për marrëdhënie posaçërisht të dyshimta me mendimtarët e krimeve kundër njerëzimit.
Sidoqoftë, trashëgimtarët e Revolucionit Francez dhe Komunës së Parisit, nuk epen kaq kollaj.
Lëvizje si ajo e nisur nga Abbé Pierre-i, aspak fetare, apo ajo e Arlette Laguiller-së dhe sidomos ajo e postierit Olivier Besancenot, ende vijonë të mbajnë gjallë frymën e solidaritetit në këtë epokë të shëmtuar shenjuar prej vulgaritetit dhe populizmit të sarkozizmit.
Po ashtu, momenti që po fitojnë majtistët e reformuar me lëvizjet e gjelbra në Francë dhe Gjermani, personifikuar nga figura karizmatike e Daniel Cohn Bendit-it, lipset ndoshta të shërbejë si model alternativ edhe për të majtën e munguar shqiptare.
Është thënë e përsëritur disa herë në këtë forum se politikës shqiptare i mungon krejtësisht e majta.
Personalisht, e kam mbrojtur dhe do të vazhdoj të mbroj idenë se shoqërisë shqiptare i lipset po aq sa një e majtë, edhe një e djathë dinitoze.
Larg modeleve vulgare dhe populiste berluskoniane, larg atyre sarkoziste dhe sa më larg atyre PD/PS-iste shqiptare.
Dhe kjo sepse ekuilibrat politikë në një vend janë jo vetëm higjenikë, por edhe jetikë.
Thote Epirot: Lëvizje si ajo e nisur nga Abbé Pierre-i, aspak fetare, apo ajo e Arlette Laguiller-së dhe sidomos ajo e postierit Olivier Besancenot, ende vijonë të mbajnë gjallë frymën e solidaritetit në këtë epokë të shëmtuar shenjuar prej vulgaritetit dhe populizmit të sarkozizmit.
Them se Abbé Pierre duhet lene menjane, ai eshte britma e gjithhereshme e francezit te revoltuar. Gjithnje eshte pare si presonaliteti me i dashur i francezeve dhe nuk duhet vene ne nje plan me Arlette Laguiller.
Kur vjen puna per te votuar keto te dy marrin nje perqindje votash qe fillon me 0,…
Laguiller sa here qe flet me kujton nje fare Lezeje, personazh i dramave shqiptare te periudhes se flirtit me Revolucionin Kulturor, ndersa Besancenot eshet nje marionete e manipuluar nga
“””””Nderkohe qe te gjitha forcat signifikante/serioze politike te majta ne Perendim s’kane te bejne fare me komunizmin; keto vende e kane gjuajtur me gure komunizmin shume para se ai te perhapej ne vendet e tjera te Evropes. Tjeter gje qe disa tipa pretendojne qe disa koncepte baze (si ato sociale) nuk kane egzistuar para Marksit dhe komunizmit, dhe mundohen te ‘marrin peng’ cdo princip te tille dhe ti veshin atij kombinoshet me draperin dhe cekikicin.”””””
Xhib, që ti je krejtësisht profan, kjo është diçka e ditur. Megjithatë, me pak google, mund të hiqeshe ca më i ditur sesa je.
Përpara se të shprehësh keqardhjen e rradhës, pasi të kesh kuptuar se për fat të keq, gjërat nuk janë ashtu si i di ti; kuptoje një herë e mirë që si ideologji shtetërore, sociale, e majta evropiane ka lindur me marksizmin dhe revolucionin francez.
Nuk ka njeri me dy para mend në kokë që e mohon këtë.
Mjafton thjesht wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Left-wing_politics
Gjysem-citate te nxjerra nga konteksti dhe zevendesimi i argumentave me links per “left wings” nuk me duken replike per cka une kontestova qe ne fillim, qe po e perseris per te treten here, ishte ky formulim nga xha xhai:
Une kontestova “komunizmin europian perendimor” te paraqitur si force/alternative serioze “sot” ne kohen e tashme. Te tjerat i kam thene me lart, por ti ke nevoje te besh avazin si gjithmone…
DHE, kjo eshte nje nga shume arsyet qe une (sic ta kam thene shume here, dhe tek Peshku, qe ti po te kesh ndopak rrespekt per veten nuk do vazhdosh te besh rrodhen si ajo gjeja pas kepuces) qe une nuk kam deshiren me te vogel te diskutoj me ty, per asgje.
Nuk di si te ta them me shqip.
Diskuto me te tjeret, mua mos mu drejto me, se ti e di fort mire se ku a kane vendin vleresimet dhe epitetet e tua per mua.
Have a nice life, or get one, whatever.
Xhib, po ti lexoje edhe një herë tekstin tim; unë nuk flisja drejtpërdrejt për komunizmin europian perëndimor, por për politikat e mbrojtura nga partitë dikur komuniste… dhe në përgjithësi e majta social-demokrate. Për shembull, në vitet 1980, Partia Komuniste Italiane e quante veten vërtet komuniste, por nuk është se përgatitej të kryente revolucionin proletar në Itali, të vendoste atje diktaturën e proletariatit dhe t’i vinte drynin Vatikanit! Përkundrazi – identifikohej me politika sociale të caktuara, të cilat sot e kësaj dite e ruajnë vlerën e tyre, përtej kontekstit “komunist” ku u përpunuan.
Padyshim e lexova, dhe e vleresoj artikullin, sidomos ne kuader te neokomunizmave virtuale qe kane ‘celur’ kohet e fundit ne blogosferen shqiptare. 🙂
Por, nuk eshte se u kapa pa arsye me ate qe citova, pasi kjo eshte dhe nje nga tezat e ketyre revolucionareve te diteve te fundit, dhe ajo qe citova nuk mu duk aspak e shkeputur nga ndonje kontekst, pasi juve vete e kishit elaboruar te plote, dmth aty mbaronte ajo teze te themi (brenda artikullit), apo jo?
Pra formulimi “komunizem evropian” apo “komunizem perendimor” i shprehur ne kohen e sotme mu duk pa kuptim, oxymoron, kur kemi parasysh si historine e ketyre vendeve si pozitat e vete-deklaruara te forcave kryesore politike te tyre, te majta apo te djathta.
Sidomos aty ku thoni se kjo ishte alternativa e vetme pranueshme ndaj ekstremit tjeter.
Tani komunist me social-demokrat, kjo perzjere ne formulimin tuaj, nuk e di nese ishte e rastesishme apo synon dicka te cilen mund ta shtjelloni juve, po prap me duket pa vend, per cka fola ne komentet me lart. Eshte si te thuash monarkia dhe neo-konservatorizmi amerikan, dmth pa lidhje, per mua.
Se fundmi, vertet me duket llogjikisht absurde kjo ndarje qe disa syresh perpiqen ti bejne ‘teorise komuniste’ me komunizmin e aplikuar, me cka kupton gjithe bota kur flitet per komunizem. Po aq sa ka kuptim te flasem (sipas meje) per “teori naziste qe u aplikuan keq” po aq ka kuptim te bejme kete gje me ‘komunizmin teorik’ dhe ate praktik, sidomos kur ne jemi shqiptare dhe jo franceze apo gjermane.
Eshte si te flasesh per “rroten” ne pergjitesi si koncept dhe si dicka e rrumbullaket duke injoruar rrotat e makinave, bicikletave, dhe cdo rrote qe ka egzistuar ne bote.
Dmth pertej pandjeshmerise totale qe paraqet nje pozicionim i tille kur behet nga njerez qe i perkasin shtetit ku komunizmi ishte me i eger se kudo, nuk me duket se qendron llogjikisht; i bie te injorojme dhjetra vite histori ku komunizmi u aplikua dhe ster-aplikua ne vende dhe kultura te ndryshme, ti leme keto menjane, te fshijme kete histori qe pastaj te ‘shtrydhim’ dicka teorike dhe te paqte, te papergjakur, te paperzier me vete komunizmin.
Dhe gjithe keto akrobacira per cfare, per te mos u ‘tundur nga istikami’ i komunizmit?
Nuk thashe se e bete juve kete, po per te shpjeguar insistimin tim ne ate formulim tuajin, dhe ne terma si ato qe kam cituar me lart.
Nuk se thashe qe perbejne sakrilegj, thjesht mu duken te paqena sic ishin formuluar.
O Xhib, edhe një herë shkurt, social demokracia, socializmi dhe komunizmi, rrënjët ideologjike, i kanë në marksizëm.
Kjo është pavarësisht dëshirave dhe dijeve të tua të shtrembërta në këtë fushë.
Normalisht që çdo argument që ti shtron, degradon të jetë në si “të flasësh për rrotën”.
Kur të jem bindur unë se respekti për veten vendoset nga Xhibi, atëherë do të të bëj një zë.
Po gjithsesi, meqë ky blog nuk besoj se ka marrë përsipër të të edukojë, s’po të replikoj më.
C’fare ka ndodhur/ndodh ne Shqiperi per sa ti shtjellon mire me siper?
Fill pas renies se diktatures segmente te se djathtes, ne pushtet ose jo, nuk i kane denocuar sinqerisht krimet e diktatures komuniste por e kane perdorur per te demaskuar dhe denigruar te majten si pasardhese e drejtperdrejt e Partise se Punes, dhe per perifitim ne fushaten elektorale te rradhes. Pa permendur ketu faktin se shume prej drejtuesve te saj kishin fije te dukshme dhe te pa dukshme me sistemin e vjeter.
Nga ana tjeter, partite e majta, nuk e kane mare kurre deri tani ate hap te denojne ato krime (dhe pse jo te kerkojne falje publike) per arsyen e ngjashme te humbjes se pozitave qe e djathta do do ti shfrytezonte si avantazhe dhe nuk do ta mbeshteste sinqerisht.
Me e mira do te ishte qe i gjithe spektri politik shqiptar se bashku me shoqerine civile, denimin e krimeve te diktatures, duhet ta kishte kthyer ne nje fushate kombetare gje e cila do sherbente edhe si nje purifikim i ndegjegjeve te gjithe shqiptareve qe perjetuan ato vite.
Vetem ne ate menyre shqiptaret do te thonin “never again” pa medyshje dhe pa qellime per te shfrytezuar vuajtet e te tjerve per zaptim karrigesh.
””’Ndonjëherë dëgjon të thuhet, veçanërisht në kontekstin e debatit për hapjen e dosjeve dhe dënimin, së paku simbolik, të krimit totalitar komunist, se shoqëria shqiptare është sot tepër e lënduar dhe e sëmurë, për të përballuar një traumë të këtyre përmasave.””’
Nuk di te kete pase ndonjehere shoqeria shqiptare me shume shendet se sot. Krimi perben nje kostante, te pakten keto 250 vjetet e fundit, aq me teper shek 20.
Ne pesojme krime vazhdimisht dhe harrojme lehtesisht.
Ceshtja eshte se nuk jemi ende ne gjendje te marrim fatin ne duart tona. Kur kemi kryer krime politike kemi qene te perdorur nga ndonje fuqi e huaj. Ky lloj krimi eshte kaq i natyrshem te pesohet, saqe pothuajse themi;
krimi eshte i ligjshem.
Zakonisht themi, eshte i shkruar, ashtu ishin kohet, ajo qe iku, iku etj.
Nuk kemi nje konceptim te krimit politik/shteteror si e keqja absolute, perkundrazi eshte kaq i natyrshem, sepse i kudogjendur, kaq i pranishem, ne historine tone.
Vdesin njerezit ne Gerdec per faj te shtetit (keqorganizim, korrupsion), cfare dime te bejme eshte vetem perdorimi politik i te vdekurve.
Na ka humbur ndjeshmeria ndaj krimit shteteror, prandaj nuk eshte aspak e cuditshme qe kur dikush te flase serisht per praktikimin e krimit shteteror, te gjeje perhere njerez qe jane dakort.
Kjo per mua eshte shenje e mospervetesimit te shtetit; shteti eshte perhere nje entitet i jashtem fuqiplote, me te drejta te plota te kryeje krime. Nuk kemi nje shtet te qytetareve, por vetem qytetare te shtetit, pra lidhja e ndersjellte per ne nuk ekziston.
Shteti nuk eshte paraqitje e vullnetit te shqiptareve, shteti eshte dhe kaq. Kush ka ne dore shtetin ka ne dore shqiptaret, kush ben per vete shqiptaret, jo domosdoshmerisht udheheq shtetin. Per ne eshte kaq e natyrshme saqe do habiteshim po te ishte ndryshe.
Ata dje i vrau shteti, atehere i ka vrare ai entiteti i jashtem, fuqiplote por edhe metafizik, prandaj c’kerkon ?
Duke perdorur nje metafore:
-Ku eshte shteti i shqiptareve, po kerkoj shtetin e shqiptareve….
– A nuk e ke mare vesh se shteti i shqiptareve ka vdekur… ka vdekur qekur lindi!
Xhibi, me duket se ngaterresa lind pikerisht kur thua se
“ketu, me apo pa dashje, ngaterrohen ca gjera me duket mua, ngaterrohet e majta dhe progresistet perendimore me komunizmin. There is no such thing as “komunizem evropian” sot, ne kuptimin e drejtperdrejte.”
sepse nuk eshte e mundur te ndash historine dhe arritjet e se majtes evropiane nga marksizmi i.e. komunizmi. Pastaj marksizmi si teori dhe si model u krijua pikerisht per Evropen Perendimore (pra ishte evropian ne konceptim, po te lesh menjane ate qe Marksi vete ishte çifut) dhe jo per kozaket e Kubanit, fshataret kineze apo malesoret shqiptare. Prandaj edhe socialdemokracia evropiane u bazua ne mase te madhe tek marksizmi, duke lene menjane ate punen e totalitarizmit dhe dhunes. Vetem nese me komunizem do te perkufizosh thjesht zbatimin totalitar te disa parimeve te marksizmit a la Stalin-Enver-Pol Pot, mund te pranohet qe “there is no such thing as “komunizem evropian”. Puna eshte se nga marksizmi mund te marresh cfare te duash dhe ta quash variantin tend marksizem apo komunizem, mirepo kjo nuk e ndihmon analizen e fenomenit. Pra gjithmone perpara se te diskutojme, duhet te merremi vesh per termat. Gjithmone gjate historise ekstremistet e cdo ngjyre e kane quajtur variantin e tyre si te vetmin variant besnik te idese apo besimit perkates (shiko Enverin, apo te djathten fetare ekstreme sot ne Amerike). Duke mos bere diferencime ndermjet varianteve te ndryshme dhe duke i futur te gjithe ne nje thes krijohen vetem ngaterresa te çojne ne absurditete te tilla si “government health care = socialism = Stalin = gulag” apo “Obamacare = Dachau” qe e djathta e sotme amerikane i ka shume per zemer.
Sa per ate ndryshimin ndermjet perkujtimit te viktimave te nazizmit dhe atyre te stalinizmit qe thua ti Xhaxha, jam dakort qe rrjedh vetem nga mekati origjinal i Perendimit: aleanca plotesisht e ndergjegjshme me njerin nga djajte, kunder djallit tjeter (por edhe puna e çifuteve per t’u superviktimizuar s’mund te anashkalohet).
””Gjithmone gjate historise ekstremistet e cdo ngjyre e kane quajtur variantin e tyre si te vetmin variant besnik te idese apo besimit perkates”’
Ne fakt i vetmi variant besnik i idese komuniste u takon komunisteve apo ndryshe ekstremit te majte.
Filozofia e se majtes bazohet ne marksizem, ka nevoje per neo-marksistet, ne menyre qe te ruaje identitetin e majte.
Ideologjia e tyre kalon nga reformimi i filozofise (neo-)marksiste, vete socialdemokratet jane produkt i reformimit te teorise marksiste.
””government health care = socialism = Stalin = gulag””
Sigurisht qe kjo eshte retorike liberiste, por fajin ketu nuk e ka e djathta, por paraqitja e reformes shendetesore si ‘e majte’. Te gjithe vdesin ta quajne si nje e mire qe ‘e majta’ do ti sjelle popullit amerikan.
Nese behet sepse paraqitet si politike ‘e majte’, kemi koherence deri tek gulagu, pasi eshte hapi i pare i shtetezimit te majte, i cili vetiu te con ne socializem.
Perkundrazi, nese reforma shendetesore nuk behet ne emer te ‘se majtes’, por si domosdoshmeri shoqerore atehere koherenca bie dhe nuk shkohet deri tek gulagu.
I vetmi shtetezim qe nuk te con tek gulagu, eshte ‘nacionalizimi’ i industrise apo sherbimit.
Nese thua do nacionalizoj ‘x’ industri apo sherbim,sepse eshte domosdoshmeri shoqerore, askush nuk ka mundesi te spekulloje me gulagun, ndersa nese thua se do shtetezoj se jam i majte, nga shtetezimi tek gulagu nuk jemi larg.
Problemi eshte se e majta bazon votat ne paraqitjen e shtetezimit si e mire shoqerore, qe e ka bere e majta si e tille.
Prandaj edhe konservatoret edhe sikur te bjere atomikja, nuk kane per ta dhene voten, jo vetem sepse bie ndesh me ideologjine liberiste, por edhe sepse suksesi i dukshem qe do kete nje reforme te tille, do u shkaktoje deme te medha ne planet afatshkurtra.
Shkrimi vetem sa stolis arkiven e blogut edhe me nje memorie emocionesh te shprehura sinqerisht; i shton atij nje bagazh moral per sa kohe qe distancimi nga krimi eshte i ndjere dhe nuk hidhet ketu si teze per konsum politik. Mendoj se z. Autor perpiqet qe te sugjeroje nje rrugedalje nga kurthi i historise sone te afert, ku Hamza apo ndonje tjeter per te jane vecse fantazma te epokes se Diktatures. Insistimi ndaj nje rreziku te ri me sfond ujkun e vjeter komunist (nese e kam kuptuar drejt) ne vetvete deshmon per nje trashegimi te pavleresuar si duhet, qe mund te quhet edhe si nje kulture e reagimit politik ndaj nje situate te caktuar, e cila me perpunimet teorike qe sillen tanime edhe ne shqip, po japin te kuptoje se endrra komuniste nuk eshte mbyllur njehere e pergjithmone, porse ajo ushqen, qofte idealet e dikujt, qofte ambiciet e dikujt tjeter. A eshte e perligjur kjo gje ? Ne veshtrimin tradicional, kriza ne Evropen Lindore qe prej 20 vjetesh e mbeshtjell dhe nuk e le te fryme ate, behet karakterizuese e mendimit neomarksist, duke i hapur nje drite shprese. Aktualizimin e saj teorik e nxit edhe fakti se perkundrejt ketij rigjallerimi ne Evropen Perendimore nuk mungojne te ngrejne koken me force ato vlera qe i dhane vulen shek.20, e pikerisht ekstremizmi i djathte. Sot ne Holande (nje holandez idiot u shfrytezua per ballafaqimin e pare mes nazizmit dhe komunizmit) njoftohet se fitoren ne zgjedhjet lokale e mori partia e ekstremit te djathte, nje version beneluksian i Heider austriak. Kujt i referohen keto subjekte qe marrin frenat e pushtetit mu ne zemren e demokracise liberale? A nuk i referohen ato dhe me shume a nuk referojne ato per publikun ate te djathte ekstreme qe i vuri zjarrin mbare Evropes ? Natyrisht qe po. Kjo ka shume rendesi te theksohet, sepse i jep nje pergjigje atij krahasimi qe z. Autor shtron perhere kur vjen puna per denimin publik te krimeve te nazizmit dhe komunizmit; eshte shume alarmuese kur edhe pse krimet e ekstremit te djathte jane denoncuar publikisht, ato serish shperfillen nga qytetaret evropiane dhe partite qe perfaqesojne keto rryma mendimi riciklohen ne pushtet. Thene kjo sugjerimi qe na vjen per kultivimin e memories per krimet e komunizmit mbetet vetem nje ide pa vlere efektive – mendoj une. T’i flasesh sot nje qytetari te Evropes Lindore per krimin komunist, ne nje kohe kur prej 20 vjetesh ne keto ane sundon Krimi i Organizuar i identifikuar ne nje grusht individesh qe kane meriten se organziojne zgjedhje periodike, eshte nje perpjekje fisnike. Por nuk bind askend. Pesha e historise zbehet kur aktualiteti eshte bere nje morse e padurueshme dhe nuk ofron me shume sesa iluzione per cdo gje; fol ti se je i lire, por kush po te degjon, voto ka qindra kandidate, por dihet kush fiton, boto libra, krijo parti, protesto; shume mire bravo te qofte, por ka edhe shume te tjere qe stisin protesta, botojne libra etj. Sistemi nuk le rrugedalje, per pasoje ai nxit radikalizmin, sepse ai mbi te gjitha ka pergenjeshtruar te gjitha shpresat e ’90.
Atehere sa mund te themi se koniunkturat e pas L2B jane vjeteruar ?
Nga ana tjeter ka edhe nje aspekt tjeter qe e ben perpjekjen e ketushme, por qe haset rendom, shume te mprehte. Kjo ka te beje me leximin e historise se afert politike.
Z. Autor thote se Stalini ishte nje xhelat ordiner. Dakord, por mos harrojme se pesha morale e nje xhelati te tille bie per shkak se ai erdhi ne krye te nje shteti feudal ku dhuna ishte kulture sunduese. Dua te them, se alternativa na sugjerohet nga Perendimi, nga kombi me i madh dhe nje nga me te kulturuarit te te cilit doli nje kriminel gjysmak dhe i paqendrueshem si Hitleri. (Levinas arsyeton shkaqet pse Qyteterimi Perendimor ra ne barbari, theksoj Perendimor). Per me shume qe Stalini po ta them me fjalet e nje antikomunisti si historiani cecen Avtorkanhov ishte “nje gjeni i krimit politik”.
Kjo ka rendesi, sepse kur lexon masen e stermadhe te krimit stalinist, maoist (dy shembuj te shoqeruar me sukses madheshtor politik), shumekujt i krijohet pershtypja se kemi te bejme me politikane qe kane bere ate qe nuk mund te perseritet me. Ne kuptimin e shek. 20, ata jane heronj te zinj, por per shumekend heronj.
Nje miku im – jo me shume se 35 vjes, punonjes ne ambasaden ruse ne Tirane me thote nje dite kur ishim duke diskutuar per Rusine, Leninin komunizmin etj.
Une i them se natyrisht Lenini eshte nje figure qendrore per Rusine, por edhe Evropen.
Pergjigja e tij: “Mire, dakord Lenini ishte dikush, por ai e la Rusine ashtu si e gjeti. Ne ishim te forte vetem se ishim te medhenj, nje fshat gjigand. Pastaj nga fundi e zuri alcaimeri dhe jepte urdhera makaber; pushkatime kot me kot. (Kjo eshte kaq e vertete sa pranohet edhe nga Molotovi ne bisedat me Felix Tchouev, ku ai thote se Stalini ishte shume me i bute se Lenini). Stalini miku im, ai po. Ai e solli Rusine ne Evrope, pavaresisht se vrau shume. Por Perendimi e nxin ate pse ai ishte nje negociator i veshtire dhe kundershtar i vertete per ta”.
Komunizem, nazizem; ngandonjehere gjeopolitika nuk pyet dhe aq per moralin.
Shoqeria jone nuk eshte e semure pse ka ndrydhur krimin komunist, por sepse ajo nuk ka besuar dhe nuk beson ne asnje vlere teorike apo ideologji. Pushteti eshte i vetmi bosht ku ajo kapet dhe pertej nuk shikohet. Kjo shoqeri eshte neurotike pse nuk ka nje ide per ate cfare eshte, nga vjen dhe ku do te arrije. Hap pas hapi ne i themi po cdo force, mjafton qe ta intuitizojme se era fryn ne ate drejtim, prandaj te flasesh ne Shqiperi per krime te komunizmit eshte nje luks – dua te them per saktesine e termave. Jane krime te Enver Hoxhes dhe ekipit te tij, qe besonte vetem te karrigia dhe asgje me shume.
Theollogos shkruan:
Theollogos, le të arsyetojmë kështu. Kemi dy dukuri të ndryshme – më një anë indiferencën e institucioneve dhe të mbarë shoqërisë ndaj krimeve të regjimit të shkuar dhe kriminelëve përkatës; më anë tjetër sundimin e Krimit të Organizuar, që e vëren edhe ti me të drejtë dhe që është, për mendimin tim, problemi më i mprehtë politik së paku për Shqipërinë; më i mprehtë edhe se integrimi në Europë, NATO-ja, e majta dhe e djathta, demokracia, demokratizimi, zgjedhjet, shoqëria civile…
Pyes: a janë krejt të shkëputura këto dy dukuri mes tyre, apo janë të lidhura në mënyrë të tillë, që ndihmojnë për të shpjeguar njëra-tjetrën? Dhe e bëj këtë pyetje jo thjesht ngaqë është fjala, në të dy raste, për sundimin e Krimit (ose të Arbitraritetit të dhunshëm) dhe indiferencën masive ndaj këtij sundimi; por ngaqë kam frikë se një shoqëri që nuk e sheh të nevojshme, nga pikëpamja thjesht etike, të reflektojë ndaj çfarë ka ndodhur me të për 45 vjet, në periudhën 1945-1990, nuk ka si të shqetësohet seriozisht, që vijon të nxjerrë në krye të vendit dhe t’i japë autoritet Paligjshmërisë dhe Krimit.
Vetë besoj se dy dukuritë janë të lidhura ngushtë; por jo aspak në kuptimin se kriminelët e djeshëm janë ende në krye të punëve, ngaqë e orientuan tranzicionin në mënyrë të tillë që t’i linte në pushtet; por në kuptimin që një shoqëri e cila nuk është në gjendje të veprojë në mënyrë etike ndaj së kaluarës së vet të afërt, është shoqëri e papjekur dhe e papërgatitur për kushtetutën që ka kopjuar nga Europa; dhe se kjo shoqëri, kur luan me këtë kushtetutë të cilën nuk e ka shprehur vetë, por vetëm sa ia kanë falur miq e dashamirë nga larg, nuk mund veçse të dëmtojë dhe të gjymtojë vetveten, duke i hapur rrugën sundimit të Krimit të Organizuar në të gjitha nivelet, ose kapjes së Shtetit nga Mafia.
Gjithashtu besoj se “ndërkombëtarët” janë gati të tolerojnë sundimin e Mafias në Shqipëri (dhe në Kosovë), me kusht që të sigurohet njëfarë stabiliteti dhe mirëkuptimi për çështjet me interes të përbashkët; kështuqë është e kotë të pritet, prej këtyre ndërkombëtarëve që shpesh i thërresim si pleq e arbitra në davatë tona të pafund, që të na zgjidhin çështjen themelore – ose të marrëdhënieve që shqiptarët vendosin, si shoqëri ndaj Krimit dhe Kriminelit, i cili sot e kësaj dite trajtohet si autoritet, nga publiku dhe nga institucionet.
Prandaj zgjidhjen këtu nuk do të na e japin dot ndërkombëtarët; ajo mund të vijë, nëse do të vijë, nëpërmjet një aksioni politik kapilar në terren, nga poshtë-lart, të cilin do ta ndërmarrë pikërisht ajo forcë politike që do të gjejë në vetvete guximin për t’iu kundërvënë Krimit të Organizuar, duke mobilizuar jo mediat qendrore (në mënyrë karnevaleske si Mjaft-i), por drejtpërdrejt masën e njerëzve. Sa kohë që sundimi i Krimit të Organizuar është jo vetëm realitet, por edhe problemi themelor në shoqërinë e atjeshme, forcës politike që do ta integrojë luftën ndaj këtij Krimi të Organizuar në programin e vet, por me vepra jo me fjalë, do t’i përkasë e ardhmja.
Tani, krimi duket sikur mund të luftohet me rrugë dhe metoda policore; por kur krimi integrohet në indin social të komunitetit, atëherë nevojitet një qasje tjetër. Mjaft të kujtoj këtu përvojën e autoriteteve italiane – të shtetit dhe të magjistraturës – në Italinë e Jugut, dhe veçanërisht në Sicilinë e kapur prej Mafias; ku prapa çdo historie suksesi qëndron bashkërendimi i punës së organeve të ruajtjes së rendit, me punën politike të mirëfilltë në terren.
Nga ana tjetër, ndryshe nga Sicilia, në Shqipëri Krimi i Organizuar nuk ka pasur kohë të përhapet në mënyrë aq kapilare, as të shndërrohet në kulturë tradicionale të komuniteteve; aq më tepër në kushtet e urbanizimit të egër, ku komunitetet bëhen e zhbëhen brenda natës. Prandaj, ajo forcë politike që do të konkurrojë me një program të luftës kundër krimit vetvetiu do ta vëjë theksin jo aq në rëndësinë dhe rolin e institucioneve publike dhe pushtetit qendror (si në Itali), por më tepër në çështjen etike. Unë ende besoj se qytetarët, në Shqipëri, e kanë ruajtur aftësinë individuale për të reaguar në mënyrë etike ndaj dukurive publike; madje edhe kur nuk i prekin ata drejtpërdrejt. Ka një dëshirë të fortë dhe instinktive për drejtësi, por ajo ende ka nevojë të kanalizohet.
Atëherë le të fillojmë ta kanalizojmë këtë dëshirë, qoftë edhe me mënyra jokonfliktuale; duke reflektuar për të shkuarën më shumë sesa duke gjykuar; duke kultivuar vlerat e aksionit kolektiv në nivel lokal dhe komunitar; duke krijuar ato hapësira alternative, për të cilat u fol këtu edhe më parë, dhe në të cilat njerëzit ta ndiejnë veten etikisht superiorë ndaj atyre që kanë mbi krye. Këtë ndjenjë superioriteti etik ta jep edhe përkujtimi i viktimave të djeshme dhe të sotme, i drejtpërdrejtë dhe i ritualizuar; por gjithsesi jashtë instrumentalizimit politik.
Te besosh ne dicka, ne nje fare menyre eshte edhe filozofi e optimizmit, pra jetedhenese. Une personalisht e vleresoj shume kete lloj angazhimi, qofte edhe per faktin se vitet ikin dhe ne Shqiperi nuk gjen njeriu nje arsye te denje per t’u dedikuar. Sinqeriteti apo idealizmi te pakten njerezor eshte bere pjese e nje loje cinike qe e luajme te gjithe. Por edhe kjo do te duhet qe dikur te marre fund.
Nese e kuptoj drejt, po thuhet se indiferenca ndaj krimit te djeshem krijon hapesiren per nje riprodhim te krimit brenda nje shoqerie qe nuk po gjen dot forcen te njohe veten dhe te pastroje ndergjegjen. Une ketu mendoj – duke qene paraprakisht dakord – se shoqeria shqiptare duhet te njohe njehere Krimin e se shkuares si Krim dhe pika e ktheses – mendoj une- ne kete rast eshte nxjerrja jashte loje, apo relativizimi i monopolit qe ka politika ne kete drejtim. Kjo gje, edhe pse me vonese do te dimensiononte moralisht njohjen e vertete te Diktatures, per ta ngritur ate nga stadi i nje kapitulli historik me te mirat dhe te keqiat e veta, ne nje leksion politik dhe moral, por qe gjithesesi nuk mund te sherbej per konsum politik. Sesi mund te realizohet kjo gje kjo mbetet ende per t’u pare, por natyrshem cdo levizje, apo cdo ide qe niset nga premisa te ketilla, ne vetvete nxit krijimin e institucioneve. Kanalizimi i deshires per drejtesi qe ju cekni ne fundin e komentit tuaj e shtron vetiu kerkesen e institucionit te reagimit qytetar, edhe pse une kam disa rezerva per sa i perket asaj qe thoni per mobilizimin e masave.
Nese denoncimi i krimit te sotshem dhe largimi i tij nga sundimi ne shoqerine tone lidhet organikisht me kulturen politiko-kriminale te 50 viteve te shkuara, eshte e logjikshme qe njeriu t’i drejtohet nje qemtimi te rrenjeve te krimit te 1945 – 1990, i cili mban brenda pavetedijes se krijuar nga edukimi me Dialektiken Materialiste nje shumice qytetaresh qe shohin te shume veprime Drejtesi, apo vetem histori. Theksoj se duhet qe shoqeria te njohe Krimin si Krim dhe jo te thyhet ne mes nga provokimi politik qe diku sheh krim, e diku spekullim. Historia duhet izoluar ne transmetimin e percarjes se metejshme.
Nga ana tjeter une dua te ndalem pak tek reflektimi i rrenjeve te krimit te Diktatures, sepse eshte me rendesi sipas meje. Si nje instrument civil dhe paqetues ofrohet reflektimi dhe jo Gjykimi. Disa here ne kete blog, ju thoni se “pikeveshtrimi marksist eshte legjitim”. Nese eshte keshtu atehere, derivatet e tij politike si leninizmi, enverizimi (?) nenkuptohet se jane manifestime kriminale te shprehuara jo aq ne doktrinen qenesore te tyre, pra komunizmin, por ne Institucionet e ushtrimit te pushtetit. Vete keto emra jane institucione historike edhe te krimit shteteror, por qe si duket nuk delegjitimojne perfundimisht veshtrimin barazitar te shoqerise, pra edhe marksizmin. Te pranosh kete, une mendoj se sapo ke thene se Demokracia nuk eshte Alternativa, por vetem nje nga Alternativat, e cila pavaresisht se lidhet ne perfytyrim me Lirine, konkurohet denjesisht nga marksizmi qe lidhet ne perfytyrim me Diktaturen.
Ky eshte nje perfundim qe sipas meje ne Lindje ka sjelle nje Demokraci Perverse dhe me keq, formale. A mund te korrektohet ky sistem, apo ai me teresine e se keqes qe ka instaluar duhet te hape rrugen ? Dhe kur nje sistem nuk shtron me para shoqerise probleme politike, por morale, atehere kriza eshte mahisur shume. Tolerimi i Republikave te Kokaines nga Demokracite e Verteta Perendimore, sikur edhe ju thoni, eshte nje e kembane shume e rende qe po e trasplanton rastin e Amerikes Latine ne mes te Evropes. Nuk e di nese edhe Demokracite Liberale po legjitimojne keshtu krimin, duke dhene keshtu nje tjeter ndihme per te mbuluar te shkuaren ?
Diktatura prodhoi nje njeri me “Mendje te Roberuar”, nese i referohemi Milloshit, por ndoshta mendja e “cliruar” eshte zene ne kurth nga Shpirti i Roberuar.
PS: Nuk e di sesa konkrete nenkuptohet te jete kjo pjesa e fundit e komentit qe gjithesesi ka nevoje per nje sqarim me te drejtperdrejte. (Mendoj une).
Hyllin, ti thua se
“fajin ketu nuk e ka e djathta, por paraqitja e reformes shendetesore si ‘e majte’. Te gjithe vdesin ta quajne si nje e mire qe ‘e majta’ do ti sjelle popullit amerikan.
Nese behet sepse paraqitet si politike ‘e majte’, kemi koherence deri tek gulagu, pasi eshte hapi i pare i shtetezimit te majte, i cili vetiu te con ne socializem”
dhe kjo me duket e çuditshme sepse kete lloj trajtimi te reformes shendetsore s’e kam pare askurrkund, megjithese e kam ndjekur debatin me vemendje. Te gjithe proponentet e reformes ketu ne Amerike flasin pikerisht per domosdoshmeri shoqerore, per nevojen e uljes se kostos dhe sidomos per imperativ moral te superfuqise boterore ndaj qytetareve te vet. Perkundrazi, kundershtaret e reformes operojne me ideologjizma si “te mbrojme lirine”, “te ruajme sistemin me te shkelqyer shendetsor ne fytyre te dheut”, “cdo gje qe ben qeveria e ben medoemos shume keq” etj. Prandaj nuk e di se nga e ke marre informacionin tend. Ndersa ajo puna e koherences deri te gulagu mund te sqarohet shume kollaj nese shqyrtohet modeli skandinav, apo edhe i kusurit te Evropes: shko e thuaju norvegjezeve po munde qe “ju mor vellezer s’jeni hiç te lire sepse qeveria ju merr shpirtin dhe ju s’e kuptoni fare” apo qe “rruga ku jeni futur prej kaq shume vitesh ju çon drejt e ne Siberi, me degjoni mua qe jam expertin e freedom qe vij nga Kansasi, kerthiza e Amerikes” dhe ata me siguri do te te buzeqeshnin me keqardhje.
Xhaxha, e kuptoj ate lloj destalinizimi qe perket me zbardhjen e krimit, por c’lidhje ka gjithe kjo me platituda rituale si “never again?” E ketu nuk mund te mos i hyjme serish debatit mbi demonizimin e radikaleve dhe faktit qe komunizmi nordik qe perqafon eshte pikerisht aplikimi i ketyre teorive radikale.
Por personalisht kam nje lloj problemi me keto gjyqet simbolike, e me kete kujtese monumentale qe perqafon, aq me teper qe perqafon edhe zgjidhjen juridike njekohesisht. Nuk kam qene ndonjehere as ne muzete e Aushvicit, dhe as ne ate ku mbahet mumja e Leninit, dhe qofsha i gabuar, por jam i bindur qe si te tilla, si muze ku memoria kolektive perseritet plot platituda formale, nuk kane as edhe nje fije ndryshimi.
Ky argument, per mendimin tim, duhet pare me kujdes, pasi nuk shoh asnje arsye legjitime se pse aplikimi i drejtesise duhet njehsuar me rite dhe klithma boshe si “never again.” Aq me keq qe ne momentin qe e bejme kete, ne momentin qe prezantojme tabune ne nje proces qe duhet te jete vetem dhe vetem juridik, i kemi hapur rrugen nje instrumentalizimi politik qe veshtire se mund te kontrollohet pasi ben xhiro falas pikerisht mbi te kunderten imediate – dhe si te tille po aq kriminale – te krimit qe kerkohet te zbardhet.
Ketu ka vlere te theksohet edhe fakti qe nje njehsim i tille nuk eshte etik sa duhet, pasi duke qene se vjen me vellon simbolike qe detyrimisht shoqeron tabune, rrenjen e se keqes nuk e gjejme me atje ku eshte, por te transpozuar ne nje totem, kukull vudu, apo cfaredolloj keqkuptimi leksikor apo konceptual.
Jam shume dakord kur thua se:
“E vërteta mbetet se partitë e mëdha komuniste në Perëndim, ose çka njihet si Eurokomunizëm, kanë luajtur rol jashtëzakonisht pozitiv në emancipimin e shoqërive përkatëse dhe mbrojtjen e të drejtave civile.”
Por me vjen keq qe nuk e nxjerr argumentin nga qarku i shkurter kur shton se:
“Mirëpo për shkak të një keqkuptimi si të thuash leksikor, veprimtaria dhe filozofia e këtij lloj komunizmi perëndimor, të përzier me sukseset e social-demokracisë gjermane dhe skandinave dhe gjallërinë e laburizmit britanik, janë përdorur dhe po përdoren sot e kësaj dite për të rehabilituar dhunën e regjimeve totalitare komuniste në Lindje,”
pasi per shkak te te njejtit keqkuptim leksikor, per shkak te te njejtit transpozim totemik (ku vlen te permendet cmimi Nobel per Paqen dhene prej skandinaveve ne kuader te luftes ne Afganistan) ajo cka eshte nje kritike radikalisht etike, shihet si perpjekje per rehabilitim i dhunes te se shkuares; duke marre per te mireqene ketu se keto suksese po perdoren nga radikalet, te cilet, te pakten per nga toni – “eshte gabim i rende te identifikosh…” – i ke vene ne krye te indiferences etike.
Shiko, keqkuptime leksikore ka sa te duash. Nje prej tyre eshte “never again” : ne fund te fundit, pas luftes se pare boterore, edhe nazistet ne gjuhen e tyre “never again” thane. Nje tjeter eshte toni i ashper kunder revizionisteve, qofshin keta edhe social-demokrate. Por toni i ashper ketu eshte i nevojshem, pasi nuk eshte as ceshtje simbolike e kostumesh, dhe as ceshtje kukullash vudu…
My morning coat, my collar mounting firmly to the chin,
My necktie rich and modest, but asserted by a simple pin
…por ceshtje etike qe nuk mund te revizionohet, nuk mund te adresohet nepermjet revizionizimit ideologjik dhe liberal, por vetem nepermjet adresimit te problemit. Dhe nese kjo hyn ne hullinjte e stalinizmit, maoizmit, apo enverizmit…
Do I dare
Disturb the universe?
In a minute there is time
For decisions and revisions which a minute will reverse.
…aq me keq per ata qe nuk duan ta adresojne problemin.
Por problemi nuk eshte poetik, packa se poetiken e kemi ne gjak; me referenca nga Shoah, Mao, apo Mumja, pak rendesi ka. Problemi i ka rrenjet ne realitet, dhe nuk mund te lejohet ne rradhe te pare, qe radikalizimi i nje problemi radikal te stigmatizohet. Dhe problemi eshte radikal ne rradhe te dyte sepse perfaqesuesit tane politik majmen dhe trashen duke luajtur teater me ne, nderkohe qe te papune, me familje te shkaterruara, te uritur, kafshe civile dhe besnike, bejme sehir tek na vrasin me ushtri dhe na mbysin me korrupsion, pa harruar nderkohe, si qeni, t’iu pergjigjemi gjesteve bosh kunder luftes per korrupsion, cmimeve per paqen, apo datave te kujteses kolektive kunder krimeve te totalitarizmit. Dhe “ne” nuk eshte retorike ketu. Ne jemi te gjithe ata per te cilet drejtesia eshte bere tabu, dhe qe neper data te shenuara vizitojme varre ku bashke me ata qe pengojne drejtesine kendojme “never again.”
I nderuar Lulian, përtej këtij komenti, kam kohë që vë re tek ndërhyrjet e tua në blog një farë formalizmi të skajshëm me tipare juridiko-tekstuale, ose një lloj polemizmi të kushtëzuar. Me fjalë të tjera, më duket sikur ndërhyrjet e tua marrin trajtë e jetë pavarësisht nga tematikat e hedhura për diskutim. Këto të fundit, në radhët e tua, më përngjajnë më tepër me pretekstin e kundërshtisë, se sa me tharmin e diskutimit. Fjalët e traditës do të thoshin: “Jemi burra, le të mos kapemi pas fjalësh”. Me fjalë edhe më të thjeshta, do të thoshim se duhet të jetë tema ajo që na shtyn të diskutojmë në hapësirën TONË virtuale dhe jo autori i këtij apo i atij shkrimi. Ti si bashkautor i këtij blogu e njeh më mirë se të tjerët këtë rregull të pashkruar. Por, qofsha i gabuar.
Ia lejova vetes këtë “qortim miqësor“ për dy arsye: 1. Ngaqë t’i njoh e t’i vlerësoj aftësitë intelektuale, ndaj pres prej teje grasatim ideor për mekanizmat e blogut; 2. Ngaqë diskutimet rrethrrotulluese në blog marrin pamjen e obstruksionizmit të padeklaruar e ndoshta të pavetëdijshëm, sikurse rëra e lagur po tek ato mekanizma. Ta kam llafin që, mjafton të ndryshohet përqasja dhe të gjithë ne do të përfitonim nga diskutimet jo pretekstuoze, pra konstruktive. Kjo do të ishte edhe një mënyrë e shkëlqyer për të mos harxhuar kot energji pozitive intelektuale.
Pishak, falemnderit per nderhyrjen. Eshte e vertete qe nuk e kam perdorur privilegjin e hapjes se temave me vete sa c’duhet, dhe se shume komente ketu, nder to dhe te mijat, mund te qendrojne si te tilla. Megjithate, di qe nuk jam pozicionuar kurre ne marredhenie me autoret, por me idete. Gje qe dhe me lejon te jem me i lire te besoj se nuk po dal kundra per hir te te dalit kundra, por se kam dicka per te thene ne lidhje me temen. Nese ka nje formalizim te skajshem prej meje, qe mua nuk me duket gje tjeter vecse ceshtje filologjike, besoj se formati i komentit dhe diskutimit e lejon. Megjithate, ke te drejte. Diskutimi mund te shtrohet ndryshe, qofte edhe prej meje, dhe ne menyre me konstruktive.
Ah poezite.
Ja kjo qe me pelqen mua( i kerkoj ndjese moderatorit):
…”You can choose a ready guide in some celestial voice.
If you choose not to decide, you still have made a choice.
You can choose from phantom fears and kindness that can kill;
I will choose a path that’s clear, I will choose free will…”
Uroj qe ky cunami financiar qe po vjen t’i zere njerezit ( qe ia vlen te shpetojne :)] ne vende te larta.
Edhe pse shqiptarët preferojnë përgjithësisht të struken në besimin romantik të madhështisë së tyre, pakkush sakaq e mohon se populli ynë është vërtetë i vogël.
Vogëlsinë numerike dhe shtrirjen e reduktuar territoriale të shqiptarëve, më mirë se vetë shqiptarët e kanë fare të qartë fqinjët tanë dhe ndërkombëtarët. Fill pas tyre, segmenti më i qartë në rradhët e shoqërisë shqiptare për këtë dimension të reduktuar, është ai i klasës politike.
Klasa politike shqiptare, trashëgimtare e klasës politike diktatoriale, duke qenë se e njihte mirë mekanizmin e qeverisjes së një populli të vogël – lënë mënjanë ngërçet e krijuara si pasojë e përlyerjes së saj me krimin – ish plotësisht e qetë për faktin se, faktori ndërkombëtar, pas kësaj daljeje të re në det të hapur, nuk kish kurrfarë interesi të trajtonte me një vend politikisht anarkik.
Sidoqoftë, për të ruajtur aparencat e gjithsekujt, në terrenin shqiptar u morrën masat e nevoshjme për t’i dhënë sistemit politik shqiptar një fytyrë të re, në dukje sa më të papërlyer me sistemin e vjetër, por jo detyrimisht në përmbajtje.
Kësisjoj, terreni u gatit në mënyrë të tillë që edhe shoqëria shqiptare ta besonte ndryshmimin, por edhe sekretari i shtetit american e ministri gjerman, të ruanin me kujdes distancat higjenike me shokët Nexhmije & Co.
Status quo-ja e faktorit ndërkombëtar në lidhje me shqiptarët, nuk ndryshoi pra, më 1990. Ndryshimi nisi vetëm atëherë kur shqiptarët e prisnin më pak, më 1999.
Për këtë ndryshim substancial në lidhje me politikat e ndërkombëtarëve ndaj shqiptarëve në përgjithësi, e gjithë shoqëria shqiptare i detyrohet vetëm Shteteve të Bashkuara.
Shtetet e Bashkuara, në ndryshim nga shtetet evropiane, linjat e politikave të jashme i ndërtojnë mbi baza pragmatiste, jo tradicionaliste.
Nëse çështja e shqiptarëve do të kish mbetur në duart e linjave tradicionaliste evropiane, fundi i shekullit XX në Balkan nuk do të kish përjetuar vetëm një Srebenicë.
Shtetet e Bashkuara pra, sigurisht që për interes të tyre, i cili në këtë rast qëllon të përkojë me interesin humanist dhe shqiptar, e shpëtuan sërish Evropën nga barbaria e saj ciklike.
Ndërkaq, natyrisht që ndryshimi i politikës ndërkombëtare ndaj shqiptarëve nuk solli ndryshime në klasën politike të Shqipërisë.
Në Kosovë, amerikanët me pragmatizmin që i karakterizon, faktorizuan politikisht elementin më legjitim që gjetën në terren. Ky element, brenda një kohe rekord, për nga perversiteti arriti të konkurojë me shpejtësi të rrufeshme klasën politike të shtetit mëmë.
Ndërkaq, Shtetet e Bashkuara nuk janë shoqatë bamirësie dhe shqiptarëve nuk u ka më hije të jenë aq naivë sa të besojnë se klasat politike ndryshohen me urdhër nga lart.
Ndodh, por në rastin e klasës politike shqiptare të të dyja shteteve, Shtetet e Bashkuara nuk kanë arsye të kërkojnë ndryshim. Klasat politike shqiptare kënaqen me shumë më shumë se pak.
Albin Kurti, që është djalë me shumë mend, por edhe me shumë kurajë, e ka kuptuar shumë mirë mënyrën se si negociohet me ndërkombëtarët dhe posaçërisht me Shtetet e Bashkuara për të ndryshuar realitetin politik shqiptar.
Në këtë sens aksioni politik i Albin Kurtit, është i ngjashëm – në një masë të caktuar – me atë të Charles de Gaulle-it në Francën e pasluftës.
Kujtoj për pjesëmarrësit se, Shetet e Bashkuara, pasi e çliruan Francën nga edhe barbaria e regjimit nazist endogjen, projektonin ta kthenin atë në protektorat të SHBA-ve.
Në këto kushte, sigurisht që arroganca e projektit dhe personit të de Gaulle-it, për ta rikthyer Francën ish Vichy-ste në koncertin e kombeve të mëdha evropiane, nuk mbështetej aspak prej amerikanëve.
Ndërkaq, ndryshimi midis Francës së de Gaulle-it dhe Kosovës dhe Shqipërisë së Albin Kurtit, nuk është i papërfillshëm. Por krahasimet bëhen për të mirëkuptuar frymën e lëvizjve, jo detyrimisht për të hequr paralele identike.
Shqiptarët po ashtu, ndryshe nga francezët apo fqinjët, nuk mbajnë krime në ndërgjegje, përpos atyre midis njëri-tjetrit, shpesh për llogari edhe të fqinjit.
Në këtë prizëm, Albin Kurti dhe lëvizja e tij krejtësisht legjitime, bëjnë shumë mirë që mëtojnë t’u imponohen ndërkombëtarëve për të ndryshuar realitetin.
Aq më tepër që duke e bërë këtë, Albin Kurtët shqiptarë po rrisin në arenën ndërkombëtare vetë pazarin e aksionit të Kosovës, që mbahet artificialisht peng nga klasa e shëmtuar politike aktuale.
Ndërkombëtarët duhet të fillojnë ta kuptojnë se shqiptarët, nuk janë të gjithë hajdutë e servilë të vegjël pa dinjitet vetiak apo kombëtar, apo kriminelë të paguar për llogari palësh të ndryshme.
Ndërkaq, që shqiptarët vetë duhet ta kuptojnë se dinjitetin vetiak, shoqëror, kombëtar e shtetëror, nuk ta fal askush, aq më pak ndërkombëtarët, të cilit qartazi nuk janë as sentimentalë e as bamirës.
“pikërisht si diskutim nëse kultivimi i kujtesës për të shkuarën e afërt i shërben apo jo së sotmes;”, por …edhe të ardhmes do shtoja unë.
Edrus shih cthote Kajsia;
””” E tashmja prodhon të kaluarën, dhe jo anasjelltas. Prandaj nuk mund të ketë një përshkrim ‘objektiv’ të së kaluarës. ”””’
Mu rikujtua 2 here brenda pak ditesh Orvelli.
Ai torturuesi keshtu thosh, tamam si Kajsiu, ne tani i fusim nje manipulim te shkuares se e shkuara ‘nuk mund te kete nje pershkrim objektiv’, atehere meqe subjektive ne shpikim ca te duam ne menyre qe ti sherbeje te tashmes dhe ajo eshte e verteta.
Ka humbur cdo perkufizim i te vertetes, njeri thote eshte e pjesshme, tjetri te verteten e prodhojme ne sipas nevojave; kjo eshte tamam apologjia e manipulimit.
E verteta sidomos historike duhet kuptuar hajdegeriance, si ‘zbulim i se fshehures’, nderkaq sporti i dites qenka, hajde e varrosim te verteten.
Jo vetem qe s’behet fjale per ndonje shkeputje, sikunder shpreson me kot xha xhai, po prit kur te dale ndokush e ta thote hapur, se ata qe u vrane apo u perndoqen e kishin hak.
Nuk eshte ndonje cudi, perderisa intelektuali mediatik me komunist, ka vuajtur 20 vjet ne burgjet komuniste.
Njeriu eshte qenie e habitshme, ne disa aspekte.
Njësh fare të kam, sidomos tani që po e riprodhon Orvellin vetë, sipas interesave të tua.
A nuk e merr të shkuarën (Orvellin), me kujtesën si mjet, për ta referuar atë në të tashmen, duke e shkëputur nga konteksti i vet (i të shkuarës pra)?
Mos është e vështirë për tu kuptuar se ne i referohemi historisë, sipas mënyrës që jemi gatuar? Ti nuk mund të trajtosh historinë e së djeshmes, pa iu referuar, qoftë tërthorazi kohës së sotme.
Ishte një temë nga Peshku që fliste për 97′, përtej makabriteteve që u postuan aty, më tërhoqi vëmendjen që secili prej anëtarëve (që ua dija origjinën), e komentonte gjendjen, sipas fshatit-qytetit të vet. Mu më pëlqeu versioni përmetar për vete: një çikë vend jemi, si ka mundësi që zihemi kaq shumë? (:D).
Pse kjo luftë ndaj nacionalistëve sot, nuk është produkt i botës “korporative” ku po jetojmë?
***
Ti më duket se ke thënë më lart që “komunizmi është ai i vendeve ku u aplikua”?
Unë që jam fan i asaj fraze të Kajsiut, më vjen në mendje një pasazh nga libri i fundit i Kadaresë. Kur përshkruan Gjirokastrën dhe rrethinat, ai ndalon për një moment te fshatrat e minoritetit grek. Dhe aty thotë se qytetarët gjirokastritë, minoritarët i kishin argatë dhe kjo bënte që të kishin një ide të shpërfytyruar mbi grekët dhe shtetin e tyre.
Dmth pretendoni të përkufizoni se çka është komunizëm është ai që aplikonte Enveri? Po ai ka për tju puth në ballë kur të ngrihet nga varri pas kësaj thagme.
Unë këtë punë e shoh edhe kështu: kur njerëzit ndihen ngushtë nga e sotmja, kur nuk kanë ku të përplasin kokën, kur nuk marrin dot frymë, kur shohin se ua kanë zënë të tjerë “hisen e diellit”, do të kërkojnë alternativa – dhe e majta ofron alternativa të tilla, që nga social-demokracia, deri te maoizmi dhe anarkizmi; dhe i ofron sepse e sotmja njerëzve u paraqitet si realizim në praktikë i neoliberizmit, i ekonomisë së tregut, i globalizimit, i privatizimit total, e kështu me radhë (edhe pse këtu ka vend për t’u diskutuar gjithashtu). Në qoftë se njerëzit (në kuptimin “qytetarët”) kërkojnë alternativa të majta, atëherë gjithnjë do të gjenden politikanë dhe institucione të shoqërisë civile që do t’ua ofrojnë – prandaj edhe ka rëndësi të diskutohet, në këtë fazë, se çfarë u duhet ofruar pikërisht. Për mendimin tim, shoqërisë shqiptare i mungojnë lëvizjet politike (nuk e kam fjalën për partitë këtu), sikurse i mungojnë sindikatat, shoqëritë e konsumatorëve, organizatat kulturore, organizatat parafetare dhe forma të tjera themelore të shoqërisë civile; dhe gjithashtu organizimet dhe veprimet politike lokale. Niveli i jetës politike është jashtëzakonisht i ulët, sidomos në bazë; kufizohet me klientelizmin dhe politikat e kuadrit ose shitblerjet e privilegjeve të ndryshme. Çfarë i mbetet së majtës të bëjë në këtë situatë, përveçse ta fillojë nga A-ja?
Problemi qëndron tek gjetja e A-së nga e cila duhet filluar…
Me kriminalizimin ekstrem të gjithçkaje që përmban emrin komunizëm ose e majtë, është e vështirë që e majta e vërtetë (nëse do krijohet ndonjë ditë) të mos përdorë mënyra ekstreme për të bërë që të dëgjohet apo të zërë vënd në panoramën politike shqiptare.
Fakti që e majta ka luajtur një rol vendimtar në zhvillimet europiane të 50 vjetëve të fundit (shembujt e Italisë, Francës etj të sjellë në artikull) tregon që ky krah politik i nevojitet (për të mos thënë që është i Domosdoshëm) zhvillimit të ekuilibruar ekonomik e social.
Vërtet që sot vihet re një prirje dhe shquarje e të djathtave për politika sociale që do i shkonin përshtat forcave të majta, por këto, shpeshherë janë “borxhi” që e djathta i takon t’i paguajë populizmit të treguar gjatë fushatës elektorale… dhe gjithsesi ngelen grimca (sa për të larë gojën) në krahasim me nevojat e vërteta të popllit.
P.s: Para disa kohësh, në një koment timin vija një disclaimer ku thoja që pranoja replika vetëm nga të djathtët që kanë konto bankare që i lejojnë të jetojnë me interesat e tyre ose ata që “paraqisnin” tapitë e tokave… këtë herë po ju drejtohem intelektualëve shqiptarë të këtij forumi: Ju që ngelët duke u mallëngjyer për fatin e intelektualëve që hapnin kanale dhe punonin kamerierë gjatë diktaturës së proletariatit, VËRTET MENDONI SE INTELIGJENCA JUAJ PËRFAQËSOHET NGA POLITIKANËT shqiptarë?
P.s(për intelektualët): Mund edhe ta vija gishtin mbi plagë dhe t’ju pyesja se: vërtet SOT ndiheni më të lirë/të lumtur me pozicionin (ekonomik/shoqëror) që keni (gjithmonë nëse keni një pozicion, natyrisht 😛 )?
J. jo me kot ‘te dhashe’ Ministrine e se Vertetes’, zoteron vetite e duhura per ti thene te zezes e bardhe.
Te thuash se e shkuara nuk mund te kete nje pershkrim objektiv, eshte njesoj si te marresh gomen dhe te fshish pa tu dridhur dora historine nga shkencat, sepse shkenca nenkupton pikerisht njohjen objektive/gjesore.
Faktikisht asgjeson edhe vete komunizmin, i cili ka (pase) pretendime shkencore fale materializmit historik, po kjo nuk besoj se te ben ndopak pershtypje.
Konkretisht pyet:
A nuk e merr të shkuarën (Orvellin), me kujtesën si mjet, për ta referuar atë në të tashmen, duke e shkëputur nga konteksti i vet (i të shkuarës pra)?
E tashmja eshte kategori fiktive, kategorite reale jane e shkuara dhe e ardhmja. Kete e tregon fare mire gjuha shqipe.
Ka 1 kohe te tashme, jam, pastaj e shkuara, ka 5 nendarje, e pakryer, e kryer e thjeshte, e kryer, me se e kryer dhe e kryer e tejshkuar, ndersa e ardhmja ka 2, e ardhme dhe e ardhme e perparme.
Qe ne pastaj ne te tashmen perfshijme edhe nje pjese te bollshme te se shkuares, kete e bejme per nevojat tona.
Pra duket qarte qe pyetja nuk qendron, sepse ne realisht nuk shkeputim asgje nga konteksti i vet; ne castin qe po lexon, fillimi i ketij shkrimi i takon kohes se pakryer(se shkuar) dhe jo se tashme.
Shqipja ka nje gje te mire, eshte e strukturuar ne menyre shume te logjikshme dhe ta ndalon inkoherencen apo hopthi-pupthin logjiko-kohor.
E tashmja ne domethenien e zakonshme jo vetem gllaberon porcione te mira te se pakryeres, por edhe (sidomos) te se ardhmes se perparme.
Kur themi qe e shkuara na sherben per te tashmen, realisht themi qe e shkuara nga sherben per te ardhmen e perparme. E tashmja eshte kategori fiktive ose e zbrazur nga cdo domethenie reale.
Pra besoj te kem qene i qarte, pse nuk ka shkeputje reale nga konteksti, rrjedhimisht nese ajo qe quajme e tashme, ka te njejten mundesi objektiviteti sa edhe ajo qe quajme e shkuara.
””Mos është e vështirë për tu kuptuar se ne i referohemi historisë, sipas mënyrës që jemi gatuar? Ti nuk mund të trajtosh historinë e së djeshmes, pa iu referuar, qoftë tërthorazi kohës së sotme. ””
Ne i referohemi historise sipas menyres qe jemi gatuar, por e jona nese nuk respekton kriteret shkencore, nuk ka asnje vlere objektive, mund te jete opinion ose mit, por kurrsesi baze per nje debat ku mund te dale ndonje e vertete.
””Pse kjo luftë ndaj nacionalistëve sot, nuk është produkt i botës “korporative” ku po jetojmë? ””
Ne te vertete eshte produkt i se ardhmes qe korporatat duan te ndertojne.
Nje bote ku korporatat jane nen presionin e ‘nacionalizimit’, nuk eshte bota ideale per to. Perkundrazi nje bote ku korporatat kalojne kufijte shteterore e etnike, ku amerikani mund te kete ne dore gjysmen e industrise shqiptare, kjo po eshte bota ideale per to.
Pikerisht per kete bote po luftojne, per kete bote lufton psh edhe Berisha kur e shet Shqiperine per 1 euro.
E megjithate korporatat e dine fare mire se pa subvencionet shteterore ne rast krize nuk ja dalin dot, Fiati merr paret e dynjase pothuaj cdo vit, si industria ‘italiane’ par excellence, Al-Italia mori subvencione vetem qe krenaria ‘italiane’ te mos perfundonte ne duar franceze, Obama para pak kohesh tha se subvencione do marrin vetem ato sipermarrje amerikane qe hapin vende pune ne Amerike (e jo ne Kine apo Tajlande).
Sikur kapitalizmi te mos kishte ciklet e veta, me kriza te herepashershme, nacionalizmin do e kishin hedhur ne vrime te halese me kohe e vakt, e kane aq potencial sa te orientojne sipas qejfit masat.
Pikerisht krizat bejne te mundur qe ne emrin e mbrojtjes se industrise apo bujqesise ‘nacionale’, cdo sipermarrje ‘nacionale’ me peshe te marre subvencione.
Ta zeme ne Shqiperi nje industri ne duart e grekut apo italianit, hyn ne krize, kush nga ne do miratonte subvencione shteterore ? Per mua jo vetem le te falimentojne, por do perfitoja per ti nacionalizuar/shtetezuar dhe kaluar ngadale ndonje sipermarresi shqiptar (apo grupi me shumice shqiptare).
Por nese shumica derrmuese e veprimtarive ekonomike ne Shqiperi do ishte ne duart e te huajve, a nuk do detyroheshim nga halli te pranonim dhenien e parave ?
””Dmth pretendoni të përkufizoni se çka është komunizëm është ai që aplikonte Enveri? ””
Cka aplikoi Enveri ishte diktatura e proletariatit e cila ne 15-20 vjetet e para ushtron terror te papare, pastaj meqe gjate terrorit, zhduk cdo gjurme kundershtie, i ngel te gjeje kundershtare te stisur, perndryshe nuk mund te mbijetoje dot si diktature e proletariatit.
Sidoqofte, cdo revolucionar me apo pa dashje, sjell diktaturen. Pas Rev. anglez, kemi diktaturen e Kromuellit, pas Rev. Francez, diktatura e Direktoratit dhe pastaj Napoleonit, pas Rev. 1848 ne France kemi Bonapartin III, ne vendet e tjera u shtyp. Pas rev. komuniste, kemi diktatura ne cdo vend.
Kush thote revolucion thote diktature. (Amerika beri kryengritje clirimtare, sistemi nuk ndryshoi, pavaresisht se qeflijte iluministe duan ta quajne revolucion, po ashtu kur u rrezua komunizmi, kemi me shume nje kunder-revolucion, dmth kthimi ne rrugen e demokracise ose ne udhekryqin para rev.komunist).
Shiko, se përshkrimin “objektiv” – e ka vënë në kllapa Kajsiu. Kjo në fakt, qoftë e shkëputur përfare prej kontekstit, dmth e parë në mënyrë të përgjithshme, është shumë intriguese.
Psh… në të ardhmen, në rast se do shqyrtohej historia e Evropës dhe do kishim BE, në trajtat që po shkon sot, atëherë L2B do trajtohet si “luftë civile” mes gjermanëve dhe pjesës tjetër. Dhe kjo po ndodh realisht. Në fillimvitet 50, pas luftës, gjermanë dhe francezë e shikonin njeri tjetrin si armiq. Madje stigmatizoheshin fëmijët e lindur me martesa të përzjera. Kjo ishte e lidhur ngushtë me mënyrën sesi e shihnin këto kombe veten pas luftës. Nuk mundesh psh një francez të bënte nderimet më të mëdha të të rënëve në luftë e më pas të pinte birrë me gjermanin, sikur nuk kishte ndodhur gjë.
Ndërsa tani krejt e kundërta. Kujtimi i luftës i të rënëve, homazheve etj etj, detyrimisht venitet përpara marrëdhënieve mes fqinjëve. Atëherë të pyes, cili e shikonte historinë objektivisht? Një francez sot apo një dje?
Unë, i ndodhur mes dy botëve që e shikojnë historinë shumë ndryshe prej njëra tjetrës, nuk e kam të vështirë të të vë në provë objektivitetin, i cili pas deduksionesh nga ana jote, besoj se do përfundojë në: “po ne e shikojmë kështu sepse jemi shqiptarë”.
Tek tema e Leninit, nëse e mban mend, propozova që ky të shihet, siç e shohin anglezët. Sepse për mua, ky lloj këndvështrimi është më evolutiv sesa ky që kemi, ose keni në fund të fundit.
Objektiviteti nuk pronësohet vetëm duke e përmendur ti, dmth, nuk është pronë e jotja. Dhe mund të ta vë në provë sa e mban si parim.
Pastaj, meqë po më pëlqen shumë ky flertimi tënd filozofik, e tashmja e ka madhështinë pikërisht aty, e të qënit një pikë e vetme. E të qënit një çast i vetëm. Sepse vetëm si e tillë do të mundej të përdorej si referencë. Ti nuk i referohesh dot të shkuarës pa të tashmen. Nën petkun e mbrojtjes së “objektivitetit”, po propozon gjithë ndërtesën ta hedhim në erë. Duke e lënë pa e referuar gjëkundi. Po ja që nuk mundesh mik i dashur, sepse e ke të pamundur të mos e përdorësh këtë referencë në të tashmen, qoftë në mënyrë të pandërgjegjshme.
Gjithçka që themi, e lidhim me kohën e tashme, e shkuara pa të tashmen nuk ka kuptim. Ndërsa e tashmja, nuk është vetëm referencë kohore, por edhe cilësore. Kur themi psh që “guri është i fortë”, ky tregon gjendjen permanente të lëndës, të cilën nuk mund ta përcjellësh në asnjë trajtë tjetër të mundshme, as në të shkuarën, as në të ardhmen.
Ndërsa në rast se thua, “uji do të jetë i ngrohtë”, ke të nënkuptuar, se më parë nuk ishte i tillë. I ndryshoi cilësia.
Po të kishe edukim matematikor, do të të thosha shkurt, se e tashmja është “pikë infleksioni”.
Si përfundim dmth, sipas mendjes time, nuk vihet në pikëpyetje objektiviteti, por evolutiviteti (nëse ka fjalë të tillë). Po standartet mbi evolucionin e leximit historic, I vendos pikërisht – E TASHMJA.
A dhe për pikën tjetër, në lidhje me Enverin dhe komunizmin. Në rast se i identifikoni këto të dyja, mendoj se po bëni gabim llogjik shumë fatal. Për shkakun e thjeshtë se vetë komunizmi është një lëvizje me karakter global, ndërsa ajo që ndodhi në Shqipëri, kishte karakter të theksuar lokal.
Jashtë kufijve shqipfolës, nuk merr njeri në konsideratë komunizmin për çka bëri Enveri. Dhe meqë Shqipëria është shumë e vogël dhe as e polli ajo vetë komunizmin, atëherë ndikimi i kësaj “teorie” është praktikisht zero në arenën ndërkombëtare. Unë jam për parime universale.
Ndërsa për revolucionin, sa për të huazuar termin tek ajo tema tjetër. Çdo revolucion që ka ndodhur, kaq qënë domosdoshmëri. Nëse do të jetë domosdoshmëri prapë, përsëri ka për të ndodhur.
Vetë amerikanët gjithsesi, luftën e tyre për pavarësi, nuk druhen hiç ta quajnë revolucion.
http://en.wikipedia.org/wiki/American_Revolution
Megjithatë, një rishikim modern i këtij revolucioni, (që nuk e quan dot ndryshe, të rroftë reklama e objektivitetit), e jep Carlin kur thotë:
“This country was founded by a group of slave owners who wanted to be free. Am I right? A group of slave owners who wanted to be free! So they killed a lot of white English people in order to continue owning their black African people, so they could wipe out the rest of the red Indian people, in order to move west and steal the rest of the land from the brown Mexican people, giving them a place to take off and drop their nuclear weapons on the yellow Japanese people. You know what the motto for this country ought to be? ‘You give us a color, we’ll wipe it out.'”
J. iu solla anes meqe me duket se dalim jashte teme po s’ja dal dot te mos e komentoj kete:
””Unë që jam fan i asaj fraze të Kajsiut,””
Kjo nenkupton qe je dakort me gjithe ngrehinen kajsiote, qe ndertohet mbi ate parim.
”’ Në këtë proces harresa më shumë sesa patologji është një strategji për të differencuar të tashmen nga e kaluara, për të sendërzuar identitetet e së tashmes, për të ndërtuar pretendimet drejt së ardhmes. Për këtë arësye harresa fiton një rëndësi të vecantë në të ashtëquajturat ‘kthesa historike’. ””
Shiko cfare shkarje kemi ne ‘senderzimin e identiteteve te se tashmes mbi harresen’.
Vete ‘identiteti i se tashmes’ eshte kunderthenie ne terma (po ne e perdorim pa problem per nevojat tona), sepse identiteti ka kuptim nese e tashmja eshte dukuri apo kategori reale. Kam nje dukuri, atehere kam edhe identitetin e dukurise.
Mirepo e tashmja eshte vetem nje cast, prandaj nuk mund te zberthehet (batute; per mungese kohe ), perkundrazi vetem kur e tashmja rremben kohe prej se shkuares, dmth nenkupton ta zeme 20 vjet kohe nga e shkuara, ne jemi ne gjendje te zbulojme identitetin e dukurise.
Pra kemi nje marreveshje qe tot kohe t’ja mveshim te tashmes, perndryshe e tashmja nuk do na sherbente per asgje.
Mirepo pikerisht per kete arsye, nuk duhet ti lejojme vetes shkarje logjike dhe t’ja kunderveme te tashmen se shkuares aty ku nuk eshte vertet e domosdoshme.
Shkarja e logjikes behet me e shqueshme, kur thote se mbi identitetin e se tashmes ndertojme identitetin e se ardhmes, sepse e ardhmja ‘neser’ do pretendoje logjikisht te rindertoje identitetin per ti sherbyer se ardhmes se saj.
Po atehere nuk kemi dukuri dhe vetvetiu nuk kemi me as identitet, se pa dukuri ska as identitet.
Perkundrazi, kur ne kemi te nevojshem nje koncept kunderthenes si ‘identiteti i se tashmes’, duhet te jemi te kujdesshem qe te mos asgjesojme te shkuaren.
Identiteti i te tashmes (si teresi arbitrare) ka patjeter perberes identitetare te se shkuares dhe ‘kthesa historike’, nuk nenkupton aspak harresen si kategori paresore, por ‘perzgjedhjen e ngjarjeve’ dhe harresa eshte pikerisht gjithcka e paperzgjedhur. Thote perseri Kajsiu:
””’Cdo kthesë historike nënkupton shkëputje dhe ndryshim nga e kaluara, pra bën të domosdoshme një proces harrese. Në të kundërt nuk do të flisnim për kthesa por për vijimësi historike.””
Dhe vazhdon perseri te ngaterroje kategorine paresore/aktive, dmth te kujtuarit si perzgjedhje ngjarjesh me pjesen e paperzgjedhur, pasive (harresen).
Kthesa historike nuk ka ndonje ndryshim nga vijemesia historike kur keto koncepte lidhen me te kujtuarit dhe te harruarit, te dyja perzgjedhin ngjarje dhe pjesa tjeter perfundon ne harrese (te pandergjegjshmen).
Konkretisht te kerkosh qe shqiptaret te hedhin ne te pandergjegjshmen krimet e komunizmit per hir te identitetit te se ardhmes, do te thote ti kufizosh te dhenat ne gjykimin mbi revolucionin komunist, i cili eshte edhe qellimi i gjithe shkarjes se logjikes qe karakterizon shkrimin. Dhe ne fund ‘Apologjia e logjikeshkarjes’ ne tre momente:
1 – Do të ishte më e llogjikëshme që e kaluara të mësonte nga e tashmja dhe jo anasjelltas.
2- Vështirë të mësosh nga e kaluara kur ajo që duhet harruar për të sendërzuar momentin historik të së tashmes është shpesh ‘mësimi’.
3- Nuk është pra rastësi që shumë pak mësohet nga e kaluara. Që sot ne vazhdojmë të përsërisim shumë nga gabimet që kemi bërë edhe dje.
1 po t’ja thuash ndonje femije, kur te rritet do jete per ne cmendine.
2 e ka prere mendjen, harresa eshte kategoria aktive ne domethenien e se tashmes, ndersa kujtesa cfare ngelet.
3 u zgjidh ceshtja, ne harrojme krimet komuniste meqe keshtu e kerkon e ardhmja, po njesoj do e perserisim gabimin komunist. Dorezohu o popull para pashmagshmerise ….
Kur dy vetë luftojnë për të arritur diçka, personi që ka më pak skrupuj ka edhe më shumë shanse për të fituar; për shembull, gjatë një loje me letra, ai që bën hile ka më shumë shanse për të fituar; po ashtu, nëse dy alpinistë garojnë për t’iu ngjitur së njëjtës majë, ai që e shtyn shokun në humnerë do ta kapë objektivin i pari.
Nga ana tjetër, po të krahasojmë shoqëritë njerëzore si entitete historike (p.sh. kombe, shtete) dhe funksionale, e kundërta rezulton e vërtetë – shoqëritë që kanë më shumë skrupuj, ose që i bëjnë më shumë vend etikës në mënyrën si veprojnë, kanë gjithnjë shans të fitojnë ndaj të tjerave.
Këtu mund të pyetet nëse etika ndihmon apo pengon në luftën për ekzistencë; dhe nëse shoqëritë njerëzore seleksionojnë për etikë pozitivisht, apo negativisht. Në thelb, çdo shoqëri përpiqet ta kufizojë luftën e paskrupullt për ekzistencë, aq sa deri diku qytetërimi mund të përfytyrohet edhe si kundërshtim i organizuar i seleksionit natyror; nga ana tjetër, në planin individual duket sikur amoraliteti ka më shumë shanse për të fituar.
Nga kjo pikëpamje, indiferencën ndaj çështjeve thjesht etike unë e shoh si handikap të madh në shoqërinë shqiptare; jo thjesht në vetvete, por edhe në kompetitivitetin e saj përballë shoqërive të tjera. Tek e fundit, deri edhe transaksionet në treg nuk mund të realizohen pa mirëbesim mes operatorëve – përndryshe kostot legale do t’i bënin të papërballueshme për shumicën. Prandaj edhe askush nuk dëshiron të bëjë tregti me një palë me reputacion etik të keq.
Mirëpo edhe në shoqëritë tepër etike, p.sh. puritanët, shanset janë që të paskrupujt të dalin të parët, megjithë pengesat që u vë ligji, morali dhe vetë komuniteti. Nëse kjo lidhet me inercinë etike të këtyre komuniteteve, ose me rolin amortizues të institucioneve (p.sh. familjes, kishës), unë këtë nuk e di. Megjithatë, mund të spekuloj se edhe kur një i paskrupullt arrin të dalë në krye, shpesh komuniteti ia imponon të sillet në mënyrë etike.
Nëse është kështu, atëherë profili etik i individit nuk ka rëndësi; sepse sjellja e këtij do të kushtëzohet nga konteksti social (dhe institucional) sa më lart që të ngjitet në hierarkitë. Shqiptarëve u duhet një etikë komunitare më parë e më urgjentisht se etika individuale; por që të flitet për etikë komunitare, duhen krijuar më parë komunitetet – dhe jo vetëm ato gjeografike (lagje, fshatra, qytete, etj.), por edhe të tjera (sindikata, shoqëri kulturore, shoqëri sportive, etj.).
Shpresa është se po të krijohen dhe të mirëmbahen, komunitetet do t’ia imponojnë individit vetvetiu rregullat etike, sa kohë që ky individ kërkon të bëjë përpara brenda komunitetit. Në demokraci, ky lloj ndërveprimi është i pashmangshëm, të paktën për politikanët. Mund të thonë se kështu do të cenohet liria e individit; por një individ që kërkon të përfaqësojë komunitetin nuk mund të jetë plotësisht i lirë nga komuniteti. Demokracia ndoshta është detyruese (binding) për protagonistët e vet.
Si ethos (etika) ashtu edhe mores (morale) do te thote sjellje e pranueshme, qe miremerret si e drejte apo e dobishme sepse ka vlere ne rrafshin kohor (keshtu bente katragjyshi, stergjyshi, gjyshi, ati prandaj ashtu do bej edhe une) . Eshte koha qe i jep gjykimin perfundimtar nje sjelljeje te caktuar. Kjo do te thote qe futja e sjelljeve te reja, te panjohura apo me pare te papranueshme do i nenshtrohet kohes para se te beje pjese tek morali, etika e bashkesise.
Sjelljet e reja nuk hyjne ‘a priori’ tek etika e bashkesise ne nje cast x, vetem tek brezi apo brezat me pas, ato veprojne ‘a priori’ mbi etiken vetjake, dmth pasi te jete pranuar vlera, ato sjellje percillen.
Etika vetjake nuk perben ndonje etalon, askush nuk mund te jete ne gjendje te vleresoje sjellje te caktuara pa marre te mireqena disa kategori e koncepte morale, te cilat ne fakt udheheqin gjykimin vetjak.
Barazia psh eshte nje koncept moral, meqe asnje shkence nuk do enderronte te merrej seriozisht me barazine, sepse asnje shkence nuk mund te mos pranoje se 2 te barabarta ekzistojne vetem formalisht (dhe arbitrarisht).
Qe ky koncept moral te kete vlere duhet te kete nje pike referimi, barazia para ligjit, barazia para Zotit, barazia para kombit, barazia para lekut ( barazia para materiales ne pergjithesi ) barazia para prindit etj.
Pika e referimit eshte edhe kategoria ku ky koncept merr vlere. Tani duke qene koncept moral futja brenda nje kategorie materiale, e cenon vleren e konceptit, meqe brenda nje kategorie materiale si toka bujqesore, vlere reale ka koncepti i lopates apo punimit, vaditjes e me radhe.
Prandaj ky koncept ka vlere brenda nje kategorie morale (ne vetvete), apo qe pranohet si kategori morale( kategori morale per vetvete).
Pikerisht kjo kategori morale (zakonisht hyjnorja) mundeson vleren e konceptit moral (barazia).
Hyjnorja eshte kategori morale ne vetvete, nderkaq Ligji eshte kategori morale per vetvete.
Barazia para Ligjit, ka vlere perderisa nje koncept moral perdoret brenda nje kategorie morale, edhe pse kategori per vetvete (sepse ne vetvete ligji ka edhe ndeshkimin fizik).
Kuptohet qe barazia duke qene koncept moral ne vetvete, gjendet me mire brenda nje kategoria morale ne vetvete, si Hyjnorja, e cila eshte edhe kategoria absolute(nuk mund te konceptohet dot ndryshe) sesa tek nje qe miremerret si e tille (Ligji) derisa te kemi nevoje.
Keshtu qe, problemi kyc, eshte gjetja e nje kategorie morale ku koncepti moral te kete vlere.
Prindi eshte edhe (nen)kategori morale perderisa familja nuk eshte natyrore (ne domethenien e mirefillte, fisi eshte natyror), por strukture morale monogamike apo poligamike (varet nga hyjnorja zanafillore, poligamia mund te jete edhe mire edhe keq).
Problemi etik ne shoqerine shqiptare fillon te gjeje zgjidhje nga kategoria eprore/siperore ku nenkategorite dhe konceptet morale marrin vlere dhe ndikojne pozitivisht ne shoqeri.
Nderkaq vete mundesia e nje etike te bashkesise varet o nga marrja e vetvetes si subjekt me aftesi te mjaftueshme, pra si subjekt aktiv o nga marrja e vetvetes si subjekt i paafte , pra si subjekt pasiv.
psh etika pagane mundeson nje etike ku vetvetja (bashkesia) eshte subjekti aktiv, ndersa ne etiken kristiane kemi subjekte pergjithesisht pasive.
Etika jofetare zakonisht e trajton bashkesine (ose individin tek etikat profesionale) x,y,z si subjekt pasiv.
Une kategorine eprore morale e kam te qarte po ashtu edhe mundesine e nje etike e shoh tek vetvetja (bashkesia shqiptare), por e kam edhe me te qarte akoma pamundesine praktike ne kohet qe jetojme.
Per ti shtuar dicka shkrimit shume cilesor te xhaxhait duhet thene se ndrydhja e komunizmit ne shoqerine shqiptare akoma sot i detyrohet mosperpunimit te qellimshem nga elitat shqiptare.
Shoqeria shqiptare e fundviteve 80-te ishte krejtesisht e papergatitur per ndryshimet e medha qe do te kalonte dhe ishte detyra e elitave qe i perqafuan ato ndryshime (me hir ose pahir) per te nisur nje proces perpunimi te te kaluares.
Fakti qe kane kaluar 20 vjet nuk ndryshon asgje ne kete pike pasi edhe sot eshte akoma para se gjithash detyra e elitave per ta bere perpunimin e periudhes komuniste. Nese elitat refuzojne ta kryejne reflektimin e duhur atehere nuk duhet ta kerkojme ate me kot ne shtresa te tjera shoqerore.
Si mund te reflektoje nje ish-anetar i zakonshem partie mbi te kaluaren e tij kur sot nje ish-sekretar pas nje metamorfoze gati nje ditore u kthye ne kryetarin legjendar te te djathtes shqiptare pa as me te voglen shenje reflektimi te se kaluares dhe pergjegjesive te tij apo sojit te tij? Si mund te reflektoje nje shkrimtar apo intelektual per elozhet qe i duhej te shkruante regjimit e per dyfytyresine tipike te periudhes kur shkrimtari shqiptar me me peshe i asaj kohe, Ismail Kadare, akoma sot nuk shprehet sinqerisht per bashkejetesen e tij sigurisht te veshtire por jo pa pergjegjesi vetjake me regjimin. E pra reflektimi aty duhet te fillonte.
Jam i sigurte qe shume nga lloji i njerezve qe permenda privatisht jane mese te gatshem te rrefejne per disa nga mekatet e tyre gjate jetes se veshtire nen dhunen e regjimit por keto mekate duhen bere publike ne rastin ideal nga ata vete ne menyre qe edhe shqiptari i thjeshte te kete guximin te jete i sinqerte me veten e femijet e tij mbi pergjegjesite qe ka per mbijetesen 50 vjecare te atij regjimi makaber.
Kane kaluar 20 vjet heshtje dhe eshte e qarte tashme qe ai brez elitash nuk do ta beje pa ngucje nga jashte perpunimin e asaj periudhe te erret. Prandaj ai reflektim duhet te nxitet me teper nga te rinjte. Dhe eshte per te ardhur aq keq kur sheh te rinjte sot te valevisin krenare flamuret e Marksit, dhe T-shirt me Che-ne kur ne fakt duhej t’ju kerkonin llogari me se pari prinderve te tyre mbi mekatet aktive apo pasive te periudhes se komunizmit.
Ne Gjermanine perendimore nje force jashtezakonisht e madhe per levizjet shume te rendesishme kulturore e politike te viteve 68-70 erdhi si pasoje e kerkeses nga te rinjte per perpunim nga prinderit e tyre te totalitarizmit nazist. Mund te thuhet bile se kjo kerkese ishte pika e pare ne ate konflikt brezash. Mbase edhe per Shqiperine nje konflikt i ngjashem brezash fillimisht tek elitat do te kishte efekte po aq cliruese e katalizuese.