Sipas një raporti të bërë publik javën që shkoi, gjatë vitit 2008 shqiptarët shpenzuan për lojëra fati dy herë më shumë se gjatë vitit 2007.
Duke përfshirë edhe bastet sportive, shqiptarët lanë në këto lojëra rreth 100 milion dollarë amerikanë; shifër që nuk përfshin bixhozin e paligjshëm.
Autoritetet janë të kënaqura që industria e lojërave të fatit në Shqipëri ka treguar rritje të qëndrueshme, duke i shtuar, tërthorazi, edhe të ardhurat e shtetit nëpërmjet taksimit të bizneseve private përkatëse.
Megjithatë, e përtej konsideratave etike të pandërmjetme, ka diçka që nuk shkon me këtë pasion kombëtar për lojërat e fatit, sidomos të parë në kontekstin e disa dukurive të tjera sociale, të hershme e më pak të hershme.
E kam fjalën për mënyrën si shprehet raporti i shqiptarit me paranë – duke pasur këtu parasysh me “shqiptar” jo ndonjë stereotip thelbësor, por më tepër një mesatare statistikore.
Gjithnjë më bën përshtypje kur dëgjoj të thuhet: t’ua japim italianëve Karaburunin, t’ua japim çekëve Lurën, t’ua japim amerikanëve Sazanin, t’ua japim anglezëve Butrintin, t’ua japim gjermanëve Thethin… me idenë se ashtu do të fitojmë të ardhura në trajtë rente, përkundrejt dhënies së gjeografisë të huajve.
Gatishmëria e qeverisë shqiptare, e shprehur disa herë haptazi, për t’u ofruar amerikanëve ose NATO-s baza në territorin shqiptar lidhet edhe me këtë dëshirë për ta ofruar truallin me qera.
Shpresën se një ditë në Shqipëri do të burojë nafta (ose floriri, ose uraniumi, ose smeraldi) e dëgjon ende kafeneve, së bashku me bindjen se ashtu shqiptarët do të jetojnë si në Emiratet, për shtatë palë qejfe.
Në një rrafsh tjetër, unë gjej të njëjtin mekanizëm psikologjik te prostitucioni – ku femrat (më rrallë meshkujt) ua ofrojnë trupin të huajve përkundrejt pagesës.
Në qytetet e mëdha të Shqipërisë, gjatë viteve 1990, u bë e modës që të gjithë të jepnin shtëpitë me qera; sipas rastit të huajve ose jabanxhinjve. Sot e kësaj dite, blerja e apartamenteve për t’i dhënë me qera mbetet formë investimi nga më të përhapurat, në Tiranë dhe gjetiu, sidomos në zona turistike (Shkozet, etj.).
Nga ana tjetër, përsëri gjatë viteve 1990, Shqipëria hyri në historinë e financave botërore, për kolapsin kombëtar që shkaktoi mashtrimi me skemat piramidale, ku një numër i pabesueshëm investuesish të vegjël u gënjyen nga mundësia – imagjinare – për t’u pasuruar duke ndenjur duarkryq.
Atë kohë, paratë e investuara në “firmat” vinin nga emigracioni, ose nga shitja e pasurive të patundshme (prona, toka, etj.); sot, paratë e lëna në lojërat e fatit vijnë pjesërisht edhe nga bizneset në Shqipëri. Megjithatë, në të gjitha herët është fjala për t’u pasuruar ose për të fituar pará nëpërmjet “dhënies” – së tokës, pronës, trupit ose kursimeve.
Në shtyp gjithnjë dëgjon të flitet për donatorë (të huaj): dhe këtu është fjala jo vetëm për shoqata bamirësie, por edhe institucione ndërkombëtare të rëndësishme, prurjet financiare prej të cilave praktikisht mbajnë në këmbë një numër institucionesh të shtetit shqiptar.
Thonë që një numër OJQ-sh të rëndësishme, madje edhe në fushën politike, si p.sh. organizata “Mjaft”, financohen nga këta donatorë të huaj; nga ana tjetër, është i njohur roli i disa fondacioneve ose i universiteteve perëndimore, për të financuar botimet dhe bibliotekat ose për të dhuruar kompjuterë, laboratorë dhe mjete të tjera didaktike të rëndësishme.
Thonë edhe se një numër i madh institucionesh fetare mbahen me paratë e të huajve – në kuptimin që bota projekton gjeografinë e vet fetare dhe konfliktet përkatëse në hapësirën shqiptare, në krye si financim, por më pas ndoshta edhe në forma të tjera, më agresive.
Një pjesë e madhe të rinjsh shqiptarë të elitave studiojnë jashtë Shqipërisë me bursa të ofruara prej institucioneve ndërkombëtare, fondacioneve të ndryshme, qeverive ose universiteteve.
Shembuj mund të sillen pa fund; por çfarë i bashkon të gjithë këta shembuj është pikërisht përçudnimi i raportit midis parasë dhe punës (përpjekjes për t’i shtuar diçka botës).
Madje edhe i shumëdebatuari brain gain mund të lexohet sipas kësaj optike – pse të lodhemi e t’i përgatitim vetë njerëzit që na duhen, kur mund t’i marrim të gatshëm nga universitetet e të tjerëve?
Në veprën e vet të mirënjohur Nazione e religione in Albania, historiani italian Roberto Morozzo della Rocca tregon, ndër të tjera, sesi paritë shqiptare të periudhës 1920-1939 jo vetëm u kërkonin rregullisht rroga të huajve, por edhe nuk shprehnin kurrfarë mirënjohjeje për këtë, meqë shpërblimin me pará nga jashtë Shqipërisë e konsideronin si të natyrshëm (për fat të keq, nuk e kam librin që të jap citatin e saktë; ndoshta ndonjë koleg mund të më ndihmojë).
Më thellë akoma në histori, nuk janë të paktë ata autorë që kanë përmendur mercenarizmin e shqiptarëve, ose gatishmërinë e tyre për të luftuar (ose mos luftuar, sipas rastit), përkundrejt rrogave dhe privilegjeve të ndryshme.
Në zonat e thella malore, grabitja e udhëtarëve të huaj ose e pronave dhe pasurive të fushës ka qenë tradicionalisht pjesë e ekonomisë politike.
Edhe këtu unë shoh një vështirësi thelbësore për ta perceptuar lidhjen midis punës dhe mirëqenies, ose pasurimit.
Po çfarë japim pikërisht, kur u ofrojmë të tjerëve copa të gjeografisë fizike, ose të gjeografisë së trupit, ose të gjeografisë së pronës? Kam frikë se, njëlloj sikurse në rastin e lojërave të fatit, japim para së gjithash hapësirën tonë të mirëqenies, me shpresë se kjo do të na sigurojë, në rast “fitoreje”, jetesën parazitare, ose rehatin.
Edhe gjuha shqipe sikur merr pjesë në këtë karneval të mirëqenies, nëpërmjet shprehjeve të tipit: “të mbarojmë atë punë që kemi për të bërë, dhe pastaj të rrimë (rehat).”
(shprehje e ngjashme me Il dolce far niente, koncept tipik i italishtes meridionale)
Po a nuk është puna njëlloj fitimprurëse sikurse toka, trupi, dhe apartamenti në plazh?
Nuk dua ta teproj me përsiatje dhe hipoteza (pseudo) historiciste, meqë situata e sotme në Shqipëri duket se i detyrohet më tepër faktit që, nga të gjitha mënyrat e të fituarit pará atje, puna është më e brishta, më pak shpërblyesja, madje më e përbuzura.
Përkundrazi, mënyra më e sigurt dhe e shpejtë për t’u pasuruar mbetet shantazhi – i drejtpërdrejtë, nëpërmjet korrupsionit, abuzimit me pushtetin, ose tundimit të veseve të viktimave; ose i tërthortë, nëpërmjet lojës në treg me diçka që të përket (tokë, truall, pallat, pará). Të gjithë duken të gatshëm për të rrezikuar në këtë orgjí bixhozi.
Kur kombinohet me kalbëzimin etik që sjell ekspozimi ndaj parasë në kohë tranzicioni, vizioni i shtrembër për punën i çon njerëzit në katastrofë. Pavarësisht nga melodramat që rrëfehen në TV, për prostitutat njomëzake, të detyruara nga shfrytëzuesit mizorë të shiten poshtë urave, e vërteta e hidhur është se ka pasur shumë vajza shqiptare që kanë preferuar deri-diku lirisht të prostituohen, përkundrejt punës së rëndë në rrobaqepësi, ose në arë e në vreshtë, ose në fabrikat ilegale të dyshekëve dhe të fishekzjarreve.
Në qoftë se shitja e vlerave etike private për qëllim fitimi do të quhej edhe ajo prostitucion, atëherë duhet të pranojmë se dukuria është përhapur tashmë gjerësisht, në të gjitha nivelet e shoqërisë shqiptare; dhe femrat poshtë urave janë vetëm maja e ajsbergut.
Më lart fola për moralitet të pandërmjetëm; kisha parasysh atë që, në këtë raport të përçudnuar me paranë, duhen dalluar dy nivele etike – i pari, i pandërmjetmi, ose ai që ka të bëjë me dramën e babait kur i prostituohet e bija; ose të gruas me fëmijë, kur ia lë i shoqi shtëpinë dhe makinën në bixhoz; ose të vajzës së re kur e urdhëron i fejuari të dalë në rrugë; dhe i dyti, më abstrakt, që ka të bëjë me adhurimin e heshtur që po i bëjmë parazitizmit, në të gjitha nivelet.
Me këtë ndoshta lidhet edhe përshtypja ime që, me gjithë paranë e madhe që ka qarkulluar në Shqipëri këto 20 vjetët e fundit, numri i shoqërive aksionare, ose i investimeve të përbashkëta, ka mbetur jashtëzakonisht i vogël. Shumëkush preferon të blejë ose të ndërtojë apartamente, ose të luajë bixhoz, ose “ti vërë me kaq ose me aq përqind”, ndaj investimit në një veprimtari prodhuese…
“Pyete nëse e ka bërë vetë apo ja ka bërë i jati”, i këshillonin pleqtë ata që shkonin për të blerë shtëpi gjëkundi.
Tani, jo vetëm asaj që i kanë lënë baballarët, por edhe asaj që, në një mënyrë apo tjetër, kanë fituar vetë, njerëzit nuk janë më në gjëndje që t’i bëjnë një vlerësim objektiv.
Kjo mungesë vlerësimi është bërë jo vetëm nga ata që s’kanë aftësi mendore e morale, por edhe nga shumë të tjerë (fatkeqësisht… të gjithë) që nën ëndrrën e të ngrënit me lugën e artë aq të reklamizuar si mundësi për të gjithë, shtyhen të sakrifikojnë gjithçka: mall, para, nder e familje.
Unë nuk do të dija se cilën të klasifikoja si më utopik… ëndërrën e komunizmit apo ëndërrën e notimit mes monedhave si Paperon dei paperoni .
Fenomen endimik, mbase. Qe ndeshet vetem ne Shqiperi, se te gjithe emigrantet punojne nate e dite, ne punet me te veshtira, ato qe popullsia lokale nuk i ben me. Dhe shpeshhere per nje cope buke dhe pa siguracion, dhe kur jane te paligjshem, kane edhe friken e ”fsheses”.
Pastaj, ”rehati” eshte dicka anadollake, do ta lidhja me shume me popullsine myslimane, e mesuar me privilegje, cifliqe, e bejlere, e agallare, e efendi, e salltanete. Popullsia myslimane qe nga shembja e Perandorise Osmane deri me sot eshte vazhdimisht ne nje rrenie ne te gjitha aspektet ne kundershtim me komunitetet e tjera fetare. Kujtimet e Eqerem Bej Vlores e pasqyrojne mire parazitismin anadollak ne nje periudhe tranzicioni ne Shqiperi.
Na e tha edhe Max Weber se sa afer eshte feja me punen.
..
Une kam versionin italisht te librit te Morrozzo della Rocca-s Nazione e Religione in Albania (1920-1944). Besoj se e ke fjalen per nenkapitullin e katert “I finanziamenti italiani al clero albanese” te kapitullit te dyte “Stato e religioni nell’Albania di Zog” ku flitet se si kleri shqiptar ishte mesuar me ndihma te huaja dhe nuk e ndjente te nevojshme te shprehte asnje mirenjohje (f. 147). Nje histori te ngjashme ka edhe ne librin “Returning Home to Rome – the Basilian Monks of Grottaferrata in Albania” nga Ines Angeli Murzaku dhe i botuar ne kollanen Analekta Kryptoferris. Barbiellini, nje murg nga Grottaferrata, u skandalizua kur mori vesh rastin e nje familjeje te varfer nga Lushnja qe merrte nje shume te vogel parash si ndihme meqenese dy te bijte (Aleksi dhe Apostoli) po studionin (falas) ne Kolegjin Grek te Romes. Kur babai i ketyre dy djemve mori vesh se delegati i ri i Vatikanit nuk do ta vazhdonte kete pagese, ai i hoqi te dy djemte nga shkolla dhe i ktheu ne shtepi. (f. 187) Jo vetem kaq, por per inat, ai braktisi edhe fene katolike ne te cilen sapo ishte konvertuar.
“të mbarojmë atë punë që kemi për të bërë, dhe pastaj të rrimë (rehat).”
Kjo eshte mire, se shumica thote ”te rrime rehat njehere e pastaj te mbarojme ate pune qe kemi per te bere”
Qe shqiptari se ka qejf punen, nuk eshte ndonje sekret se ‘po te ishte puna e mire do punonte edhe kadiu’.
Per mua duhet gjurmuar qe tek shprehja e Teutes,drejtuar te derguarve romake(pak a shume):
Nuk eshte zakon i mbreterve ilire te ndalojne privatet te rrisin mireqenien e tyre.
Pas 1990, si gjate ‘mbreterimit’ te majte ashtu edhe atij te djathte, kemi zbatimin e perkryer te parimit antik.
Ndersa Roma antike dergoi ushtri, Roma moderne dergoi vetem motovedetat e saj me blloku skafistet.
Kaluan 2 200 vjet po historia u perserit .
Per mua varferia eshte faktori kryesor, nderkaq rruga me e shkurter per te dale nga varferia eshte perdorimi i cdo mjeti tjeter pervec punes, e cila duhet pranuar se nuk nxjerr nga varferia, se me pune s’behet kush i pasur.
Grabitja sic ben sot amerikani, dje anglezi e francezi, pardje spanjolli e keshtu me radhe eshte menyra me e thjeshte per tu pasuruar.
Por grabitja nese behet sipas rregullave shteterore, dmth me lufte apo me tregti te lire eshte legjitime, nese behet nga privati ndaj privatit eshte krim.
Venecia mesjetare dhe hebrejte japin spektakel grabitjeje me ane te rregullave ‘legjitime’.
Ne asnjehere skemi kuptuar se per tu pasuruar duhet te grabisim popujt e tjere me lufte shteterore apo me ane te fuqizimit te degeve ekonomike qe mund te na lejojne te grabisim te tjeret me ane te tregtise se lire, si psh me ane te industrise se mobiljeve, veshjeve prej lekure nga blegtoria, veres e ullinjve qe kane treg te madh ne Europe, kromit per rezervat e te cilit zeme vendin e trete ne bote, kosova me plumb-zinkun e shfrytezimi i pozites gjeografike qe ashtu si Apolonia e Durresi ishin qytetet me te medha te Adriatikut ne antikitet edhe sot Vlora e Durresi te jene te tille.
Ne nuk dime te bejme ‘paraculon’ me te huajt, popujt qe kane ditur kane hecur para.
Mercenarizmi eshte arsye tjeter, marrim rroga nga te huajt per te bere interesat e te huajve.
Kjo lidhet me nje vezhgim te nje autori te huaj ne shek 19, per shqiptaret e zonave pa administrate turke (pak a shume):
Shqiptaret jane aq te lidhur me pushken saqe e trajtojne si te ishte nje krah i trete dhe punojne vetem sa per te mbijetuar,per tju perkushtuar aktiviteteve me pushke(gjueti e lufte).
Kuptohet qe aktivitetet me pushke(arme) sjellin me shume leke se puna, keshtu qe nese di te perdoresh mire armen ske nevoje per pune krahu. Qe ketej mercenarizmi ‘i perjetshem’.
Ndersa deri ne reformat e Tanzimatit shqiptaret i kishe ne cdo ushtri te respektueshme te sulltanit, sapo Tanzimati vuri ushtrine e detyrueshme dmth pa leke, shqiptaret u hodhen ne kryengritjet e famshme te tanzimatit, sdonin me shku nizame, por Sulltani sdonte te privohej nga ky burim i mire materiali njerezor e perseri shqiptaret i kishe ne cdo ushtri te respektueshme te Sulltanit.
Sot qe ushtria po behet prape mercenare, ne qafe time po su mbush me djem nga malesite, si nga te veriut ashtu edhe te jugut. Si tha ai plaku te filmi, kur nipi i tha te bente shtepine shkolle : Shgabajt jane dalluar vetem per pushke.
”””’Në zonat e thella malore, grabitja e udhëtarëve të huaj ose e pronave dhe pasurive të fushës ka qenë tradicionalisht pjesë e ekonomisë politike.”””’
Menyre mbijetese kur bujqesia demtohej apo tufat e bagetive rralloheshin nga ndonje semundje, ndersa ne rast lufte, territori fushor si pjese e perendorise turke ishte territor lufte, dmth grabitja eshte legjitime, keshtu ka bere edhe Skenderbeu ne fushen e Pollogut.
Pas 1912 nuk ka pasur me grabitje fushore, pasi ato nuk ishin individuale.
Udhetaret e huaj, para se te futeshin duhet te kerkonin bese e te thonin se jemi miq te filanit, ata qe se dinin kete zakon grabiteshin, ata qe e dinin mikpriteshin e te shumte jane te huajt qe kane folur mire per mikpritjen e atyre zonave.
Si perfundim do thoja, qe gjenetikisht nuk jemi te prirur per pune, por punojme sa per kater nese paguhemi mire.
Vetem nese puna shihet si burim pasurimi te shpejte, shqiptaret punojne, si psh tregtaret ne Shqiperi qe rrine nga 16 ore dita ne dyqan ose emigrantet qe ne shumicen e rasteve kane zgjedhur ndertimin pasi aty ka leke (edhe pse sdinin me punu) e jo ndonje pune tjeter.
Te punojme per bashkesine apo Shqiperine, nuk eshte ne gjenetiken tone dhe vete prijsat tane kane zbatuar, zbatojne e do zbatojne parimin e Teutes:
Nuk eshte zakon i mbreterve ilire te ndalojne privatet te rrisin mireqenien e tyre.
Per kete arsye mendoj se korrupsioni eshte produkti me i sukseshem perendimor, qe ka hyre ne Shqiperi pas 1990 dhe e kemi ngritur ne piedestal.
Hyllin,
Sinqerisht qe ky koment eshte per te qare hallin! Nuk e di se cfare shkretetire mendore e ben dike t’i thurre lavde grabitjes, dhe per me teper te perpiqet te shese pa u lodhur fare mendjen profka te tilla si kjo thote se “qe te gjithe ata qe jane pasuruar qenkan pasuruar nepermjet grabitjes”.
Amerika sot perfiton sepse me ane te punes ka ndertuar sistemin ekonomik dhe financiar me te fuqishem dhe me efikas ne bote, dhe jo sepse po grabit. Ashtu sic po perpiqet edhe Kina dhe India, apo sic u perpoqen Japonia, Singapori, dhe Hong Kongu deri dje. Spanjollet dhe Francezet apo Hollandezet para se te shkonin ne luftra kishin punuar per te ndertuar flote dhe tregje.
Mos duhet thene se rruga me e mire per te dale nga varferia (dallo ketu: jo per t’u pasuruar dhe ndenjur rehat) eshte vetem puna?
Eshte e frikshme te shohesh se si nje pjese e madhe e brezit tone i perdor arsyet shkakore (varferine, armiqte e jashtem, komunizmin, pushtimet) per te justifikuar gjithe paaftesine dhe dembelizmin. Dhe pastaj bejme sikur ofendohemi kur dikush ben komente si ato te LG-se ne nje teme tjeter.
P.S. Hyllin, na lodhe me ato teorite e geneve.
Ujko, po me dukesh shume i lodhur…
A e di ti si e ndertoi Anglia ate floten? Ti thua me pune po historia e thote ndryshe.
Historia thote qe Spanja pasi grabiti mire e mire ,arin e Peruse dhe te Meksikes, aq sa ne Europe plasi keq inflacioni, ndertoi floten me te fuqishme te botes.
Anglia me ane te piraterise Frensis Drejk ne krye, grabiste anijet spanjolle e gjysma i takonte mbretereshes Elizabete e gjysma tjeter piratit. Keshtu u shtuan anijet pirate, derisa Spanja i shpalli lufte Anglise, ca per arsye fetare e ca per arsye piraterie, Piratet angleze u bene admirale te flotes mbreterore.
Kur Kina i tha Anglise para 1840, ketu ndalohen opiumi, droga dmth, Anglia i tha: Zoteri Kinez o lejo opiumin o ke lufte, e beri luften dhe fitoi.
Ne emer te tregtise se lire gjasme.
Po ka raste sa te duash, e amerikani ka perpire gjithe tregjet e botes me forcen ushtarake, se siu hap barku Amerikes per demokracine e Irakut apo Vietnamit.
S’ka asnje shtet perendimor qe te jete bere me duart e veta, asnje fare, me thuaj shtet, te them cilin ka grabitur me arme apo me ane te tregtise se lire.
A e di ti si e ka bere floten Hollanda? Pirateri kunder Spanjolleve dhe Portugezeve.
Nga 1830-1870 ka grabitur Indonezine ne menyre aq barbare saqe ka ngelur ne histori si sistemi me barbarik i shfrytezimit kolonial.
Ne kete fushe, me mire merru me ndonje tjeter.
”””Eshte e frikshme te shohesh se si nje pjese e madhe e brezit tone i perdor arsyet shkakore (varferine, armiqte e jashtem, komunizmin, pushtimet) per te justifikuar gjithe paaftesine dhe dembelizmin.”””
Eshte e frikshme qe nje shqiptar te mendoje se nje popull eshte i paafte dhe dembel, imagjino kur behet fjale per popullin e tij.
A e di zotrote se ne 1848 kane vdekur nga uria 1 milione irlandeze e ca miliona te tjere ja mbathen ne Amerike ?
Meqe me ngacmove me kete qendrimin moralist internacionalisto-humanist po te bej nje pyetje:
Amerika e sotme nuk i eshte grabitur me lufte indianeve ?
Vinte ai irlandezi qe sdonte me vdek urie si te tjeret e shkonte u bente lufte indianeve ne emer te civilizimit e keshtu u merrte token.
Pasuria ka perhere poziten, qe duke u trasheguar moralizohet. Cka babai e ka me pisllek a lufte tek i biri shkon si pasuri e trasheguar, dmth moralisht e pranueshme.
Vete kapitalizmi eshte amoralitet i gjalle, tregtia ne vetvete eshte pune imorale, sepse fiton me i forti, dmth ligji i xhungles.
Ekonomia e tregut eshte imorale ne maksimum,sepse fiton me i forti.
Meritokracia ne vetvete eshte amorale sepse fiton me i forti.
Peshku i madh e ha te voglin, ky eshte ligji qe zbaton edhe njeriu.
Ceshtja nuk eshte tek imoraliteti i dickaje, por tek legalizimi i imoralitetit, kthimi i tij ne dicka morale, dmth te pranuar nga shumica. Keshtu me i forti ne dhune fizike eshte imoral, me i forti ne tregti eshte i moralshem, me i forti ne dituri eshte i moralshem, por ne vetvete nuk ka asgje morale, kur fiton me i forti fizikisht, me i dituri, me i pasuri.
Grabitja eshte amorale, por me ane te tregtise se lire, legalizohet, behet e moralshme, keshtu pasuria e papaster e babait, kalon tek biri e moralizohet.
Ne politiken e jashtme moraliteti e imoraliteti nuk ekziston, ekziston ligji i xhungles, me i forti e ha me te voglin, Amerika ska nevoje per OKB-ne,sa eshte e forte, Rusia nuk lejon Ameriken te fuse ne Nato, nje shtet tjeter sovran si Ukrahina pavaresisht se ajo do apo sdo e keshtu me radhe.
Komunizmi eshte imoral, sepse ai qe punon me pak, do haje si ai qe punon me shume, grabitet puna.
Grabitja e moralizuar, gjetja e nje sistemi me ane te cilit legalizohet grabitja, ky eshte ligji i pasurimit.
Pa po prite me pune ti, ehe, ngroh qoshene ti me mire.
Puna te jep nder, ate po ta jep, por pasuri jo, max nje mireqenie. Nderi dhe pasuria bien ndesh me njeri-tjetrin.
O shiko nderin o shiko parane.
Une parapelqej te shikoj nderin brenda vendit dhe parane jashte vendit, morali brenda bashkesise time.
Ah mer Hyllin qe e ke kap thelbin, por jo metoden. Eshte shume e vertete ajo qe thua per grabitjet e kolonialisteve te djeshem dhe neokolonialisteve te sotshem. Por eshte shume gabim kur iu jep te drejte dhe thua se edhe ne si shqiptare duhet te bejme te njejten gje, sepse duke u dhene te drejte, e konsideron luften legjitime nderkohe qe arme e flote nuk ke, rrjedhimisht e konsideron legjitime te te grabisin, pasi fuqi te grabisesh nuk ke. Derisa grabitjen e pranon si rregull loje, mos qaj kur te humbesh.
Por edhe ne qofte se do e kishim fuqine te grabisnim, a duhet t’a perdornim? Prape pergjigja eshte jo, o sofist i nderuar.
“Eshte e frikshme qe nje shqiptar te mendoje se nje popull eshte i paafte dhe dembel, imagjino kur behet fjale per popullin e tij”
Hyllin, nje nga me te shquarit qe i ka pershkruar shqiptaret si mercenare ka qene Sami Frasheri, shih “Shqiperia ç’ka qene….”
Sa per ate grabitjen dhe imoralitetin, po Suedezet dhe Skandinavet e tjere ke kane grabitur valle?
Hyllin,
Une nuk jam i lodhur, por ndryshe nga ty une nuk lexoj vetem libra me pirate. Nderkohe ti thua:
Ky lloj arsyetimi nuk ka asnje baze llogjike, (per te mos thene qe jam perifrazuar keq, sepse une nuk e permenda fjalen popull por fola per “nje pjese te madhe te brezit tone”) E para nje shqiptar mund te mendoj shume gjera dhe nje nder keto fare mire mund te jete mendimi se nje popull eshte i paafte dhe dembel sidomos kur faktet flasin ne menyre konsistente per kete. Dhe nese ky popull qellon te jete populli i vet nuk me duket e arsyeshme qe ai u dashka te nderroka mendimin per kete arsye. Mos po me kerkon qe te ulem tek niveli i emeruesit me te vogel te perbashket?
Ti thua:
Kete koment si dhe shume komente te tjera deklarative qe ben ti pa dhene argumenta te mirefillta une do ta interpretoj thjeshte si mosnjohje te thelle ne fushen e ekonomise politike. Qysh kur Aristoteli eshte marre me etiken eshte pranuar me pas ne menyre sistematike arsyetimi se “shkembimi nepermjet parase” eshte nje nga nivelet nepermjet te cilit shoqeria vendos drejtesi (pra e kunderta e asaj qe thua ti). Sipas Aristotelit nese nje ndertues do duhej te shkembente punen e vet me ate te kepucarit per te plotesuar nevojat, shkembimi do kishte shume gjasa mos te ishte reciprok (p.sh. puna e njerit mund te jete shume me cilesore se e tjetrit) Ne kete rast vetem paraja dhe kerkesa e tregut mund te jene ndermjetese.
Ti thua:
Hyllin, moraliteti percaktohet nga menyra se si i permbahemi rregullave te lojes dhe jo nga lloji i sportit. Shahu si sport eshte po aq legjitim sa edhe boxi apo futbolli. Rrjedhimisht nese me i forti fiton sipas rregullave te lojes sigurisht qe konsiderohet qendrim i moralshem. E njejta gje vlen edhe per me te fortin edhe per me te pasurin.
Edhe dicka… Nuk te duket ironike qe te gjithe ata qe ankohen per padrejtesite e kapitalizmit shpesh perfundojne te idealizojne zgjidhje te tilla arbitrare si dhuna e revolucionit apo ne rastin tend edhe dhunen e piraterise apo ligjin e xhungles?
Ujk, mos ma merr për keq ndërhyrjen time, por duke marrë shkas edhe nga figura e lojës që solle, doja të bëja një “preçizim” të vogël, që ndoshta ka qënë edhe në komentet e Hyllinit, por që më duket se u përgjithsua jo siç duhet.
Në shah (në kushte të barabarta vlerash të lojtarëve, sepse një ndeshje e Kasparovit me mua nuk mund të quhej as lojë) fituesi vlerësohet si i tillë sepse ka ditur të shfrytëzojë më mirë aftësitë e tij…. Por ndryshon muhabeti nëse duke marrë si shëmbull këtë lojë (si përplasje/garë/konkurrencë) ndërmjet dy personave, të fusim edhe lojërat e tjera… sidomos ato në të cilat hileja apo bllofi janë pjesë përbërëse e lojës.
Përtej diskutimit etik (të vënies së parasë në lojë) që mund të bëjmë për Pokerin… nuk do të mund të imagjinohej që të luhej ndershmërisht një lojë e tillë (dmth duke e përjashtuar mundësinë e blofit).
Ndoshta është pikërisht këtu, tek pranimi i “legalizimit të imoralitetit”, dmth pranimit të egzistencës së një loje të tillë, jo sepse lojë, por që lejon dhe hilen, që i shtyn njerëzit më tej që të modifikojnë “rregullat e lojës” edhe në jetën e përditshme.
Dhe qëndrimin etik ndaj lojërave të tilla, pa u thelluar se ç’mund të kenë thënë filozofët e lashtësisë, mund të them që përveç komunistëve, të njëjtin qëndrim kritik e shpesh të ashpër, kanë patur të gjitha fetë e mëdha monoteiste.
Parazitizmi mund te dallohet dhe ne raportin me emigrantet. Dergesat e emigranteve per konsum jane te pranuara per te mos thene te detyruara nga shoqeria shqiptare. Nese thua se kam femijet, burrin apo gruan jashte implikohet automatikisht se ata dergojne para. Nese burrat, grate apo femijet ne emigracion nuk do te dergonin para me siguri fillojne e dalin fjale apo perhapet nam i keq. Anasjelltas emigrantet as te votojne nuk kane mundesi megjithese e ruajne Shqiperine artificialisht nga shperthimi (mbase i nevojshem) i shume problemeve sociale.
Dhe ne pergjithesi vete termi emigrant ka nje kanotacion ules ne Shqiperi, pasi emigrant do te thote punetor krahu, hamall e shumta pronar i ndonje bari apo punonjes ne ndertim. Emigrant ne Shqiperi nuk do te thote punonjes banke, asistent ne universitet, profesor, inxhinier etj. megjithese edhe nga ata ka shume. Pra vete asociacioni i fjales emigrant e pasqyron me se miri raportin jo-reciprok midis shtetasve brenda e atyre jashte Shqiperise. Merr e mos jep gje.
Kurbeti sidoqofte nuk eshte fenomen i ri per shqiptaret. Do te isha shume kurioz te dija dicka me shume se si ka qene raporti i shqiptareve me kurbetlinjte e tyre nder shekuj, si i nderonin, si i ruanin kujtimin etj. A mund te jape ndonjeri prej jush ndonje rekomandim libri per kete.
Jam i dyzuar ne idene se shqiptaret nuk e kane qejf punen. Ndonese ne varferi shqiptaret kane punuar per te Rrojtur (jo jetuar). Kolektivizimi i skajshem (unikal) qe u be ne kohen e komunizmit e hodhi ne ere edhe ate deshire qe kishin shqiptaret per te punuar. Me shqetesuese eshte mentaliteti i sotem ku edhe ata qe jetojne ne shqiperi dhe emigrantet (po perdoret gjeresishte tani mgjths nuk jam dakort me te). Shqiptaret qe jetojne dhe punojne gjithe diten ne emigracion dhe i besojne punes se tyre, kur vijne ne Shqiperi bejne te njejtat gjera ne mos me shume se patriotet e vet qe jetojne ne atdhe. Eshte anormale (sdua te perdor ndonje term tjeter) kur te gjithe duan para, benza te tipit te fundit, rroba firmato, kafe tek blloku dhe kur vjen puna per te punuar …. nuk duan te punojne ose duan te gjithe pune shefash. Dhe kjo behet me e tmerrshme kur te rinjte mendojne keshtu. Moria e studenteve qe po diplomohen tani me ndonje perjashtim te vogel, te gjithe duan pune shteterore dhe me mundesi fitimi te tjera. A jane te gjithe shqiptaret te gjithe keshtu? Une besoj qe jo, por edhe modelet qe po jepen qofte edhe nga TV jane destruktive per sa i perket punes dhe parase. Nuk me kujtohet nje rast qe ne TV te jene dhene modele njerezish qe punojne shume dhe kane arritur shume ne jete, por vetem modele qe per hir te rrethaneve, njohjeve etj kane arritur atje ku kane arritur.
Jam dakort xha xha qe adhurimi ndaj parazitizmit ne Shqiperi eshte ne shkallen siperore dhe kjo eshte nje nga gjerat me te keqija qe sot po ndodh ne Shqiperi
Edrus, je i vetmi qe me paske kuptuar lale, mbase ajri i Italise. 😀
Jo per gje, po thelbi eshte pikerisht ‘legalizimi i imoralitetit’.
”””Por eshte shume gabim kur iu jep te drejte dhe thua se edhe ne si shqiptare duhet te bejme te njejten gje, sepse duke u dhene te drejte, e konsideron luften legjitime nderkohe qe arme e flote nuk ke, rrjedhimisht e konsideron legjitime te te grabisin, pasi fuqi te grabisesh nuk ke””’
A jo, kush tha te besh lufte i paarmatosur,kjo lufte eshte marrezi.
Ceshtjen e kam kapur tek grabitja me ane te tregtise se lire e permendja e fushave ku mund te hyjme ne treg duke fituar.
”””Por edhe ne qofte se do e kishim fuqine te grabisnim, a duhet t’a perdornim? Prape pergjigja eshte jo, o sofist i nderuar.”””’
Prandaj ne sdo bejme kurre hajer, o marksist i nderuar. Ti e di , se ta ka thene Marksi, po svure kapital, fry syte.
Kapitalin o e gjen duke shfrytezuar njerezit e tu ne maksimum, sic beri Stalini dhe Enveri, o duke shfytezuar te tjeret. Meqe mu njerezit e mi me dhimbsen me shume se te tjeret, me ane te tregtise se lire s’kam skrupuj hic fare per te huajt.
Mua me pelqen te rri per hesap tim si popull, po nese do detyrohem nga te tjeret te mos rri dot, atehere me mire te grabis sesa te grabitem.
”””’Une nuk jam i lodhur, por ndryshe nga ty une nuk lexoj vetem libra me pirate.”””
Ujk, vete the se u lodhe, thjesht me cfare lexova mu duke shume i lodhur. Librat me pirate ti si ke lexuar fare, prandaj edhe ngaterrohesh.
”””Ky lloj arsyetimi nuk ka asnje baze llogjike, (per te mos thene qe jam perifrazuar keq, sepse une nuk e permenda fjalen popull por fola per “nje pjese te madhe te brezit tone””””
Ok e pranoj qe ne kunderpergjigje mberrita ne menyre abuzive tek fjala popull e cila ne pjesen e cituar nuk permendet, sidoqofte replika vlen edhe per nje pjese te madhe te brezit tone.
””””E para nje shqiptar mund te mendoj shume gjera dhe nje nder keto fare mire mund te jete mendimi se nje popull eshte i paafte dhe dembel sidomos kur faktet flasin ne menyre konsistente per kete. Dhe nese ky popull qellon te jete populli i vet nuk me duket e arsyeshme qe ai u dashka te nderroka mendimin per kete arsye. Mos po me kerkon qe te ulem tek niveli i emeruesit me te vogel te perbashket?””””
Ketu u perdor fjala popull e une te jap repliken e siperme, se eshte e frikshme te mendosh se nje popull mund te jete i paafte dhe dembel.
Me numero pak faktet, jo si LG qe vjell ‘fakte’, keshtu te shohim si e mbeshtet mendimin tend.
Nese populli eshte i joti, mendimin mbaje per vete jo per gje, po individi qe e mban veten superior ndaj popullit te tij, perhere ka probleme .
Kush ishte ai monarku qe mbante nje person afer vetem qe ky ti kujtonte se ne fund te fundit mbreti ishte tokesor e vetem Zoti ishte hyjnor.
”””Kete koment si dhe shume komente te tjera deklarative qe ben ti pa dhene argumenta te mirefillta une do ta interpretoj thjeshte si mosnjohje te thelle ne fushen e ekonomise politike””’
Mund te pyesesh se ku e mbeshtet, apo te duket e lodhshme ?
”””’Qysh kur Aristoteli eshte marre me etiken eshte pranuar me pas ne menyre sistematike arsyetimi se “shkembimi nepermjet parase” eshte nje nga nivelet nepermjet te cilit shoqeria vendos drejtesi (pra e kunderta e asaj qe thua ti). Sipas Aristotelit nese nje ndertues do duhej te shkembente punen e vet me ate te kepucarit per te plotesuar nevojat, shkembimi do kishte shume gjasa mos te ishte reciprok (p.sh. puna e njerit mund te jete shume me cilesore se e tjetrit) Ne kete rast vetem paraja dhe kerkesa e tregut mund te jene ndermjetese.”””
Ketu sme the gje, me the vetem qe shkembimi me ane te parase eshte me i drejte se shkembimi i guackave me zallin e lumit.
Tregtia eshte nje pune qe nuk prodhon te mire materiale, kepucari prodhon kepuce, fshatari grure, ndersa tregtia nuk prodhon asgje, tregtia ka lindur mbi spekullimin… Rasti i Aristotelit ate po thote.
Me para spekullimi eshte perseri ne rend te dites. Spekullimi eshte imoral e tregtia nuk i shpeton dot spekullimit. Kriza e sotme financiare vjen pikerisht nga fakti qe financa eshte forma me e sofistikuar e spekullimit.
Ku moralizohet spekullimi e vete tregtia e financa apo ekonomia e tregut ? Pikerisht tek fakti qe levizja e parase prodhon para. E marr qumeshtin nga prodhuesi me 30 cent ja shes konsumatorit 1,5 euro. Ketu fitohet 1,2 euro.
I marr kepucet me 10 euro i shes me 50 euro. Ja ku u fituan 40 euro qe futen ne PIL.
Pikerisht pse tregtia eshte imorale, ka nje cmim dysheme e nje cmim tavan, qe vendosen nga shteti per te mbrojtur konsumatorin e prodhuesin nga dhuna e tregut. Do mjaftonte edhe kaq, po thashe ta zgjeroj meqe e kishe merakun.
”””Nuk te duket ironike qe te gjithe ata qe ankohen per padrejtesite e kapitalizmit shpesh perfundojne te idealizojne zgjidhje te tilla arbitrare si dhuna e revolucionit apo ne rastin tend edhe dhunen e piraterise apo ligjin e xhungles?”””
Une kapitalizmin e shoh si e keqe e domosdoshme, nuk kam ndermend ta rrezoj, pa patur alternative e revolucioni eshte kunder evolucionit, prandaj sme pelqen.
Ne rastin tim, e kam shprehur qarte, te grabisim me ane te grabitjes legjitime. Pirateria dhe ligji i xhungles nuk jane legjitime sote. Ato jane zevendesuar me terma shume me te terheqshem e te moralshem, si parimi i legjitimitetit, tregti e lire, meritokraci, perhapim demokracine, te mbrojme te drejtat e njeriut ne Tibet etj.
Duhet ti pershtatemi kohes e fjalorit , por pa harruar se cjane ne thelb, keshtu te pakten do kuptojme nevojen e proteksionizmit dhe te ushtrise se forte.
Nja dy gjera per bllofin.
Qe nje loje pokeri te quhet e rregullt, Edrus, duhet qe lojtaret te hyne ne loje me nje sasi te barabarte parash. Ne se une hyj me dhjete mije dhe ti hyn me pese mije, t’a kesh te sigurt qe nuk ke shons te fitosh. E dyta, pokeri nuk fitohet vetem me bllof, por edhe me karta. Ne se ti ke Royal Flush, si ka anglezi, bie llafi, mund te bej bllof sa te dua, e kam te sigurt qe humbja varet se sa bllofist me duket vetja. Gjithashtu, e treta, loja e pokerit ka pothuajse gjithmone ose nje afat te caktuar kohor, ose perfundon atehere kur njeri ia fiton paret te gjitheve.
Hyllini e ka kap muhabetin e pare ne lidhje me trashegimine. Ne se une hyj ne nje loje pokeri me cunin e Berishes, t’a kem te sigurt qe do dal si rruar qethur. Po ashtu, nese Shqiperia hyn ne nje loje pokeri me kedo nga vendet Europiane, t’a kemi te sigurt qe do dale si rruar qethur. Qe ketu analogjia e pokerit me ekonomine rrezohet, pasi nuk permbushet kushti kryesor, qe te gjithe te hyjne me kapital te barabarte.
Hyllini ia fut kot dhe le leshte kur kembengul ne bllof pa pasur karta, sidoqofte. Thote diku se pa kapital je i mbaruar, por i duket vetja i zgjuar dhe mendon se kapitalin mund t’a vere vetem me bllof, nderkohe qe me kapital nenkuptohen kartat dhe jo parate qe ke ne loje. S’ka karta, dhe prape futet i gjithi brenda kur kembengul per grabitjen, nderkohe qe grabit sa te duash, kartat te vijne ne rruge te tjera. Kur flasim per ekonomi shpjeguar sipas pokerit, bejme mire te pyesim Elton Dushen, apo t’i kthehemi dhe njehere te lexojme ato dy esete e vyera qe solli ne kete blog ne lidhje me konsumin per dukje dhe merkantilizmin. Dhe ki parasysh, qe ne poker kartat te vijne vete, apo duke duruar deri sa te vijne, nderkohe qe ne ekonomi kapitali nuk vendoset me merkantilizem grabitqar, por duke punuar e duke ndertuar.
Dhe se treti, nuk kemi vendosur ende ne do na cojne te gjitha rruget ne Rome, apo kemi nje afat kohor, nje rishperndarje dhe rifillim te lojes nga e para, me kushte te barabarta. Pra nuk dime a do perfundoje bota atje ku ka filluar, – ne fillim, gjithe bota ishte Amerike, thote John Locke, edhe pse ne gjithe ato trajtesa nuk beri gje tjeter pervecse justifikoi fillimin – ne nje kapitalizem te shfrenuar bazuar ne parimin e mbijeteses se me te fortit, apo duhet te ngrihemi dhe te kerkojme qe te kihet kujdes per me te dobtit, per pleqte, femijet, te semuret, te papunet, te alienuarit, etj.
Ky eshte nje rregull loje i cili nuk eshte vendosur akoma, dhe po behet qe kur njihet historia e njerezimit qe po shkojme me parimin e Genghis Khan: nje bote, nje zoterues. Kjo lloj konkurence, ushqyer edhe nga kokat me te mencura te historise se njerezimit, si Sokrati kur i thote Kritos se nuk ka rendesi jeta, por jeta e mire, historikisht nuk ka kursyer jete te nenvleftesuara njerezish ne mase. Epo t’a haje dreqi, pse poker me jete njerezish do luajme, vetem se na eshte mbushur mendja qe nuk ka rendesi jeta, por jeta e mire? Ne qofte keshtu, njeqind here me mire anarkia radikale, njeqind here me mire gjendja natyrale, kot qe kemi ligje, t’i rrezojme fare me mire dhe te mbajme ligjin e xhungles, se per ligje hipokrite qe shpallin barazi te te gjitheve para ligjit, barazi qe nuk zbatohet, nuk kemi nevoje. T’ia fillojme nga ligjvenesit them une, fishekzjarrin atje ku nuk ndrrin dielli, e te mendohen mire para se te shkelin mbi jete njerezish. E mos me thoni se kjo eshte dhune arbitrare, si thote Ujku, pasi eshte e kontrolluar, drejtuar vetem ndaj atyre qe ushqejne subjekte ligjore pertej ligjit nepermjet imuniteteve juridike, politike dhe ekonomike. E ne mos qofte e kontrolluar, cfare pastaj, se mos kemi pare gje tjeter pervecse dhune te pakontrolluar keto 5 mije vjet njerezim. Gjeni i modifikuar i jetes se mire perpara jetes vete, eshte gjen vetvrases. Ne purgator shkofshim te gjithe, se nuk e meritojme as ferin, as token e as parajsen.
Hyllin, mos harro titullin e shkrimit “Tundimi i parazitit”
Mendimi yt eshte parazit. Parazit shperdorues i mundesise se kohes-hapsires qe ofron interneti. E vetmja e mire qe lexoj nga postimet e tua eshte artikulimi i mendimit qe ke. E quaj parazit, per kohen qe te merr per te lexuar ato here qe dikush zgjedh te te lexoj, duke bere mekat, si kontradiktor e i dhunshem.
Nje gje eshte e sigurt, me c’kuptoj nga c’te kam lexuar, se ajo mendje (e shkruara) jote nuk e ka realizuar veten ne rrethin e te njohurve te fshatit te saj, dhe virusi te ka bindur edhe ty vet se mund te bindesh te pa njohur si te blogut. Fakti qe je parkuar ne kete blog eshte shenje shprese per nje sherim tendin, pa afat, te virusit.
p.s.
Ky postim eshte ne shenje proteste per kohen e kushtuar dhe dhunimi qe i bejne komentet Hyllin-it.
Hyllin thote:
Me bej nje nder dhe veri fre ketij lloj banaliteti aka populizmi. Individi mund te jete superior ndaj nje individi tjeter dhe nuk ka si te jete superior ndaj “popullit” i cili eshte nje koncept abstrakt. Nga c’liber i veprave te E.H. e nxore kete fjali?
Hyllin thote:
Edhe kete e ke gabim. Financa nuk ka si te jete forme e sofistikuar e spekullimit. Fakti qe kur ka krize financiare ka edhe krize ekonomike flet per te kunderten, qe financa eshte pjese integrale e ekonomise. Financat, nese nuk e di, sherbejne per te mundesuar aktivitete prodhuese dhe tregtare. Po ashtu prodhimi dhe tregtia jane ane te se njejtes medalje. Nuk ka asgje imorale ne te dy keto aktivitete.
Une nuk e kuptoj kete! Nese prodhuesi e ka mundesine t’ia shese konsumatorit direkt me 1.2 euro qumeshtin perse nuk e ben? Me duket se po ngaterron kompleksitetin e ekonomise moderne (ndarja e procesit te punes pergjat ne zinxhirit prodhues – konsumator) me spekullimin. Nderkohe spekullimi eshte legjitim ne burse, por ajo per te cilen spekullohet ne burse eshte kerkesa dhe oferta, te cilat perbejne thelbin e ekonomise. Nepermjet ketij parashikimi ne burse behet e mundur financimi i aktivietetve ekonomike. Ky lloj parashikimi nuk ka asgje te ndryshme ne thelb (kerkese-oferte) nga planifikimi ekonomik qe pretendojne te “moralshmit” komuniste, vecse eshte me dinamik dhe me efikas. Pra ku eshte imoraliteti ketu?
Kurse cikli i krizave ka te bej me ate qe ne asnjehere nuk mund ta parashikojme me saktesi mardhenien Kerekse-Oferte. Krizat ekonomike nuk jane gje tjeter vec se momente korrigjimi te tregut.
Cfare eshte kjo grabitja legjitime?
Si shumë po abuzohet me këto termat e tipit: BRAIN GAIN, apo BRAIN DRAIN. Ama anglishtja ka rezerva të tjera të pashfrytëzuara leksikografike që i anashkalojnë dy shprehjet e mësipërme, të tipit: Brain campaign; Brain constrain; Brain disdain; Brain abstain; Brain feign; Brain complain; Brain pain, madje edhe “Insane in the Mad Brain!”
Shqiptarët e sotëm janë bij baballarësh të zhgënjyer nga puna. Gjithashtu jo rrallë dëgjon njerëz të thonë se këto 50 vjet kanë punuar kot e mundi u ka shkuar dëm. Artikulli, në vijën e trajtimit edhe historik, do duhej t’i merrte parasysh.
Nga ana tjetër, për 50 vjet, ka qënë një zgjedhje e dhunshme ideologjike për të qënë të varfër, madje të gjithë njësoj të varfër dhe izolimi ka qënë jo vetëm ndaj botës tjetër, por edhe ndaj pasurisë të të tjerëve. Kështu ngazëllimi ndaj përfitimit ekonomik, është i kuptueshëm të jetë më i theksuar ndër shqiptarë se ndër të tjerë.
Megjithatë individë shqiptarë, të vendosur në ambjente të ndryshme nga ai tejet i kufizuar vendas, janë shembuj shumë të mirë të suksesit nëpërmjet punës. As këto nuk duhen neglizhuar.
Nëpërmjet trajtimit historik, nuk e di nëse Xha xhai sugjeron që puna nuk është në “genet” e shqiptarëve. Por mercenarizmi atëherë, konsiderohej punë e pranueshme po aq sa të qenit oficer apo ushtar i NATO-s sot. Madje ishte punë jo me pak rreziqe, përkundrazi.
Zvicerianët sot bankierë e me teknologji tejet të avancuar, dikur ishin po aq mercenarë sa ne. Vikingët skandinavë, kanë tmerruar gjithë Evropën disa shekuj më parë (deri në Paris kishin shkuar), e gjermanët prej romakëve dikur konsideroheshin barbarë.
E në fund vjen Niçe që thotë: Gjithë civilizimi i perëndimit është i bazuar në DHUNË.
Disa ditë më parë, kisha në mendje atë statusin e “hajdutit”, që mbahej shumë lart ndër njerëz, sidomos në disa zona të caktuara të thella malore, si labëria etj. Po si ka mundësi thosha, të venerohet hajduti? A nuk është ky mentalitet i sëmurë? Nuk më duket se është, në rast se shteti në momentin kur lartësohej statusi si i tillë, përfaqësohej nëpërmjet një të huaji dhe sillej tejet barbarisht ndaj nënshtetasve të vet. Duhet kuptuar dhe raporti i shqiptarit me shtetin, ky i pari e ka konsideruar të dytin historikisht si dhunues të vetin. E nga ana tjetër, ata hajdutë më pas ishin heronj. Të njëjtët njerëz! E dini që një pjesë e kryengritësve të revolucionit grek, quheshin “hajdutë?” (kleftes) Ata që për pavarësinë vriteshin para 200 vjetësh, pasardhësit e sotëm të tyre i sheh policë!!!!
A është polici një profesion aq i nderuar sa hajduti dikur? Në fakt hajduti ishte më lart historikisht se ishte bërë dhe hero.
Për moralizmin e shteteve perëndimore, të paktën atë historik, janë të gjitha BS! Mos merrni në qafë veten t’i besoni… Ja për Amerikën psh e ka thënë bukur Carlin:
“The war of independence was the war of some slave owners who wanted to be free in order to own more slaves!”
Sigurisht që sot nuk është njësoj, sepse shoqëria evolon, por parimet e shfrytëzimit qëndrojnë të njëjtat. Sigurisht që kapitalizëm do të thotë shfrytëzim, diçka dinte xhaxhi që e përmendte atëherë, imperializmin amerikan etj. 😀
Sigurisht që sot nuk e ndjen shfrytëzimin nëse je në mes të NY (ose edhe bën vaki ta ndjesh kur talebani i ndjerë si i shfrytëzuar prej perëndimit, vete dhe u bie kullave binjake), sigurisht që e ndjen ushtari amerikan shumë më tepër kur i duhet të luftojë në Irak dhe Afganistan. Dhe sigurisht që një njeri i civilizuar, i pëlqen të identifikohet me ajkën e civilizimit dhe nuk përfill jashtëqitjet e të njëjtit civilizim, mgjse jeton brenda tij.
Dhe sigurisht në fund të fundit, kur hedh sytë nga vendi i vet dhe e sheh që ndodhet në një gjendje të shfrytëzimit primitiv, ose e përbuz atë, për tiu shmangur identifikimit me të, ose e ndihmon të ngrihet në këmbë. Çështje këndvështrimesh.
Çështja e shfrytëzimit të tepërt të masave, i përket dhe shqetëson çdo të majtë. Qoftë përgjithësisht në botë, e qoftë brenda vendit të vet. Apologji më të mirë majtizmit, nuk kishe mundësi t’i bëje o Hyllin, se unë se pranoj ligjërimin e shfrytëzimit si në rang shoqëror, ashtu dhe atë shtetëror. Megjithatë në përshkrimin e realitetit, ke të drejtë.