RUDIMENTE

Më në fund, një lajm i mirë: shkencëtarët paskan konfirmuar se zorra qorre (apendiksi) nuk është, tek e fundit, dhe aq qorre, por shërben si “strehë e sigurt” për florën bakteriale të zorrëve, gjatë infeksioneve të rënda gastro-intestinale.

Natyrisht që kjo nuk ndryshon gjë në nevojën për t’u operuar, në rast se vetë zorra qorre infektohet; por vetëm ndoshta na bën të ndihemi më rehat në shoqëri të trupit.

Në orën e biologjisë, faktin që vijmë në këtë botë me një zorrë qorre që përndryshe nuk luan asnjë rol e nuk përmbush asnjë funksion, na e sillnin si provë të patundshme që njeriun nuk e ka krijuar Perëndia – se po të ish krijuar ky me frymën hyjnore, atëherë pse do ta kishin pajisur me pjesë të tepërta?

Rudimente, i quanin këto organe dhe pjesë të tepërta tekstet tona të biologjisë. Veç apendiksit, kategoria përfshinte, ndër të tjera, edhe kërcen e bishtit dhe membranën që mezi duket në cepin e brendshëm të syrit; ndonjëherë edhe dhëmballët e pjekurisë.

Organet e tepërta ishin edhe kandidatët më të mirë për t’u hequr me operacion – kur s’të duhet, ç’ta mbash kot në trup?

Rrëfenin për kirurgë të shkathët që, në kohën kur ende nuk kish MRI, laparoskopi dhe ekografi, i vendosnin operacionet duke debatuar mes tyre; dhe kur i hapnin të sëmurët dhe s’u gjenin gjë, u hiqnin të paktën ndonjë gjë anësore, të panevojshme.

Sa për të mos e çuar dëm operacionin.

Kur ulesha të hartoja listën e organeve të mia të sakrifikueshme, unë futja aty, veç apendiksit, edhe shpretkën, njërën prej veshkave, një gjëndër mbiveshkore, fshikëzën e tëmthit, 2-3 m zorrë të holla dhe gjëndrën e timusit.

Lista të tilla nuk është se i bëja për sport: ngaqë vuaja nga një infeksion i përsëritur i bajameve, që më shkaktonte probleme edhe me frymëmarrjen, ishte vendosur, në nivel familjar dhe profesional, që bajamet të m’i hiqnin.

Më kishin shpjeguar, me atë rast, se bajamet gjithashtu nuk duheshin për asgjë, por vetëm sa fryheshin, qelbëzoheshin dhe nuk të linin të hidhje shëndet.

Ishin kohë të vështira – nga një anë zbuloje se paskëshe pasur plot organe e pjesë të tepërta në trup; nga ana tjetër, zbuloje se trupi ishte yti, më yti se gjithçka tjetër, dhe do të kishe pasur dëshirë ta administroje vetë.

Harrova të them se sapo kishin filluar të më binin edhe dhëmbët e qumështit.

Bash në ato muaj, në periudhat mes tonsiliteve të përsëritura, shihja filma dhe lexoja libra ku, mes të tjerash, tregohej për partizanët që u bënin ballë torturave naziste.

Një korrieri të vogël, bie fjala, ia kishin marrë bustinën me yll, ia kishin hedhur në tokë dhe i kishin thënë: “shkele, të shpëtosh!”

Por ai s’e kish shkelur që s’e kish shkelur.

(Ky ishte po ai korrier i vogël, në mos gabohem, që e kish ngrënë pusullën, vetëm e vetëm që mesazhi i rëndësishëm, i shkruar nga vetë Tarasi, të mos binte në duart e nemces.)

Ishte pastaj edhe filmi “Ngadhënjim mbi vdekjen”, ku Edi Luarasit, me buzë të çarë e sy të nxirë nga grushtat, ia futnin kokën në një kovë me ujë (waterboarding, që atëherë!).

Ngaqë tortura më interesonte veçanërisht, kisha mësuar edhe për vezët e ziera, që ua futnin viktimave në sqetull; si dhe diçka për thonjtë.

Çdo pjesë e trupit tim, çdo milimetër katror, më shndërrohej kështu në pikë të dobët, vulnerabilitet, ose rrugëhyrje për armikun, korrupsionin shpirtëror dhe fizik, degradimin e plotë.

Doja t’u thoja të gjithëve: m’i merrni disa nga organet, po të doni; por vetëm dhimbje mos më shkaktoni, sepse unë kam frikë që, në torturë e sipër do të tregoj.

Po çfarë të tregoja, në qoftë se nuk dija gjë? Ja edhe një arsye tjetër, për të mbetur pa gjumë. Tregoji shokët, të thoshte i ligu, me theksin e rëndë gegnisht të Kinostudios; po ç’shokë xhanëm?

Gjithsesi, kur erdhi dita që të shkoja për tonsilektominë, në mëngjes më thirrën për një mbledhje të shkurtër, ku më porositën se, sidoqë të vinte puna, në çdo rrethanë e në çdo situatë, nuk duhet ta bëja veten dhe të qaja në sy të mjekut.

Kjo ngaqë burrat nuk qanin.

Dhe unë e mbajta fjalën – i ulur në karrigen si prej dentisti të mjekut ORL (që bënte gjithfarë shakash gjatë operacionit), i mbytur në gjak dhe në pështymë, i verbuar nga drita që atij i buronte prej një pasqyre që mbante në ballë, i trembur nga kapelja e tij e shkurtër si kapuç, i bezdisur nga era e formalinës, fenolit dhe dezinfektantëve të tjerë, me gojën të mbushur me vegla metalike, shufra dhe pinca, i plasur vape nga llambat që më rrethonin, unë e mbajta fjalën dhe nuk qava.

As tregova gjë, megjithëse më duhet të pranoj se edhe mjeku (Nesti Boçka) nuk më pyeti.

Bajamet vërtet nuk më bënin punë, madje më prishnin punë; por t’i hiqje nga trupi nuk paskësh qenë e lehtë.

(Në fakt, më erdhi plasja që nuk m’i dhanë bajamet, pasi m’i kishin hequr; mjeku m’i tregoi duke i mbajtur të varura nga një palë pinca, por pastaj i hodhi në plehra – por nuk kisha gojë, të ankohesha.)

Për arsye anatomike, kirurgut nuk i shkoi mendja që, me atë rast, të ma hiqte edhe apendiksin.

Bash në ato vite, një kushëririt tim të së njëjtës moshe me mua iu infektua lafsha e penisit (e penisthit) dhe mjekët, të cilëve nuk u shpëtonte gjë, vendosën t’ia shkurtonin.

Të parët tanë atij operacioni të lehtë i kanë pasë thënë synet; por në Tiranën e viteve 1960 familjet intelektuale nuk bënin synete, prandaj i gjetën një emër tjetër ndërhyrjes (prepucektomi).

Shkuam ta vizitojmë kushëririn pas operacionit – ishte mirë, luante dhe qeshte, por e kishin veshur me një fustan fanellate të bardhë, çka më ngriu gjakun; sepse me operacione atje poshtë nuk bëhet shaka. Mjafton t’i dridhet pak dora kirurgut (që mund të kish kthyer edhe ndonjë gotëz), dhe fustani befas merr kuptim tjetër, të frikshëm.

Përndryshe, siç ma shpjeguan sërish, as ajo lafsha nuk duhej, ishte një gjë e kotë, një mbeturinë, një rudiment, që sa më shpejt ta hiqje aq më mirë.

E hoqi dhe shpëtoi, më thanë për kushëririn; sikurse kisha shpëtuar edhe unë, kur m’i hoqën bajamet.

Kushedi edhe lafshëza e atij mikut shërbente si provë se nuk kishte Zot; por nuk di si u ngatërrua opinioni publik, dhe m’ia këputën një fletë-rrufe babait të kushëririt tim, për ta akuzuar se, në një kohë që gjithë populli punonjës, etj. etj., ky ndiqte zakone prapanike dhe e kish bërë synet të birin, ditën për diell.

U deshën ca ndërhyrje në nivele shumë të larta, që të çlirohej ai goxha burrë nga akuza e rëndë; teksa i biri shërohej dita-ditës, në pafajësi të plotë.

Vitet gjashtëdhjetë ishin unike, në pafajësinë e tyre; jetonim në një shoqëri që, në revolucionarizim e sipër, kish marrë përsipër ta pastronte veten prej çdo vjetërsire – prandaj edhe bajamet që m’i hoqën mua, apendiksi që mund të ma hiqnin në çdo moment, prepuci që ia prenë kushëririt dhe të tjera “heqje” pjesësh të tepërta, duheshin parë dhe kuptuar në kontekstin e ndërhyrjeve ambicioze në indin social, ose në bisturinë politike në shkallë të gjerë, e cila po ia qëronte shoqërisë shqiptare të gjitha pjesët e tepërta dhe të sëmura, duke filluar nga institucionet fetare, bestytnitë, “doket dhe zakonet” prapanike dhe të tjera rudimente e atavizma të së shkuarës.

Si fëmijë, unë nuk mund veçse t’i prisja ndryshime të tilla me një entuziazëm të tillë, që i habiste edhe vetë protagonistët dhe promotorët e tyre.

Tonsilektomia gati sa s’më kish shndërruar në një agjent të pamëshirshëm të kirurgjisë sociale – teksa i ushtroja virtytet e mia revolucionare, duke u munduar të bindja stërgjyshen time se nuk kishte Zot. Kushedi do të kem përdorur edhe argumentin e apendiksit (“më thuaj ti, Ane, se ç’punë bën zorra qorre”), për t’ia vënë kapakun muhabetit.

Ishte kohë tjetër, kur pakkujt i bëhej vonë për florën bakteriale dhe institucione të tjera të traditës; prandaj neve të mbeturve pa bajame, prepuce dhe apendikse dhe inde e organe të tjera të trupit, nuk na mbetet tani veçse të pranojmë, në kor, se shkenca edhe kur gabon ka të drejtë, thjesht ngaqë e sjell të drejtën me vete.

ERRATA CORRIGE: në një version të mëparshëm, organe të tilla si zorra qorre i kisha quajtur gabimisht atavizma. Në fakt, sikurse ma vuri në dukje një koleg, termi i saktë është rudimente (lat. vestigia). Po ia lejoj vetes ta korrigjoj gabimin edhe në titull, meqë shkrimit nuk i ndryshon asgjë në thelb.