ARTI I TË MBIJETUARIT

Gjatë këtyre diskutimeve që patëm për emrat e shqiptarëve në histori dhe në bashkëkohësi, pati një moment që m’u kujtua fabula e njohur e Ezopit, për lakuriqin e natës, zogjtë dhe minjtë.

Në versionin që mbaj mend unë, nga një libër i fëminisë, zogjtë dhe minjtë përleshen në betejë legjendare, gjatë së cilës fitorja u buzëqesh zogjve. Me këtë rast, lakuriqi i natës del nga radhët e minjve dhe u thotë zogjve që ai, në të vërtetë, është zog si ata, meqë fluturon me flatra në hava…

Në betejën e ardhshme mes këtyre dy ushtrive legjendare, u vjen radha minjve të shijojnë fitoren; siç pritej, lakuriqi i natës del nga radhët e zogjve dhe u thotë minjve: më pranoni edhe mua, unë jam si ju, bëj këlyshë jo vezë si këta, dhe i ushqej me qumësht…

Paskëtaj edhe zogjtë edhe minjtë e dëbuan lakuriqin dhe nuk deshën të kishin më punë me të.

I shkreti lakuriq, i ndodhur pezull mes dy botëve, vetëm sa kërkonte të mbijetonte, duke iu bashkëngjitur fitimtarëve; por mbijetesa vika gjithnjë me kosto sociale të dhimbshme.

Kjo fabul, ç’është e vërteta, më kujtohet shpesh; sa herë dëgjoj bashkatdhetarët tanë t’i mburren Europës se Skënderbeu e ka mbrojtur nga osmanët; për t’u kthyer pastaj nga këta të tjerët, turqit, e për t’u thënë se i kemi vëllezër, se ngjajmë në zakone, se na pëlqen shumë imam-bajalldia. Mes kombëtaristëve, kurrë nuk mungon zelli për të deklaruar e vërtetuar se qenkemi më europianë se europianët vetë, madje të parët në kontinent e burim i qytetërimit grek dhe romak… Por nga ana tjetër, cili prej nesh do të ngurronte të merrte poza të vjetëruara prej tribotisti të regjur, për të akuzuar imperializmin dhe fuqitë e mëdha se e kanë copëtuar Shqipërinë, e kanë nëpërkëmbur, ia kanë mohuar të drejtat dhe dinjitetin!

Edhe në çështje të origjinave, të cilat i lënë çuditërisht pa gjumë disa prej nesh, kemi më një anë të gjithë ata që të bëjnë bé e rrufé për europianizmin e lindur të tanëve; madje deri aty sa edhe natyrën indo-europiane të shqipes ta tundin si flamur epërsie në kacafytjet për primat ndër-etnik me minjtë dhe zogjtë që kemi përreth. Nga ana tjetër, cili prej nesh nuk e ka kapur vallë veten gafil, duke u thënë të huajve se ne jemi popull unik, më i lashti në Europë, me një gjuhë që nuk i ngjan asnjë gjuhe tjetër, me zakone të rralla e të lashta… duke u bërë ne vetë interpretët më virtuozë të rrëfenjave orientaliste nga më banalet, që i gjen sot të qarkullojnë në gjithfarë lëveresh mediatike global-provinciale?

Te Kronikë në gur, përmendet një banor i qytetit, njëfarë Gjergj Pula, i cili ngutet ta ndërrojë emrin e vet sipas koniunkturave gjatë Luftës II Botërore: Giorgio Pulo kur qyteti është në duar të italianëve; Jorgos Pulos gjatë intermezzo-s greke; Jürgen Pullo nën sundimin gjerman… madje edhe me një emër rezervë, Jogura Pula, në rast pushtimi japonez. Edhe ky derëzí, të cilit komunistët për pak sa nuk i bënë atentat për t’i treguar popullit qëndrimin e tyre intransingjent ndaj oportunizmit, në fakt vetëm sa përpiqet të mbijetojë si lakuriqi i Ezopit, duke u kamufluar e përshtatur.

Ku është kordha, atje është edhe besa, thoshte Sami Frashëri, duke iu referuar historisë fetare kaotike të shqiptarëve. Ndërrimi i feve nuk ka dyshim se për një grusht individësh të përshpirtshëm është frymëzuar nga arsye të larta spirituale; po për të tjerët do të ketë qenë më tepër çështje mbijetese; duke përfshirë këtu mbijetesën etnike, por edhe ruajtjen e privilegjeve ose të mirëqenies; ose, tek e fundit, të shpëtuarit e kokës.

Historia e Gjergj Pulës/Giorgio Pulo-s/Jorgos Pulos-it/Jurgen Pullo-s dhe të supernumerarit Jogura që nuk u materializua kurrë, vjen e alegorizon, kështu, historinë e shqiptarit që mbijeton duke u përshtatur, duke u mimetizuar, duke u tretur në turmën e të tjerëve, për të ruajtur identitetin e vet – përtej emrit, besës dhe statusit social. Komunistët vërtet deshën ta ekzekutonin Gjergjin ditën për diell, si tradhtar të nuk di ç’parimi abstrakt të qëndrueshmërisë; por edhe vetë komunistët më pas erdhën e i mbushën familjet e tyre me Vladimirë e Ludmila, Maksimë e Tatiana, Timoshenko e Leontievë… për të mos folur për shndërrime edhe më të thella, të institucioneve dhe të traditës, sipas modelit rus-sovjetik (e për të mos folur për kryqet që kanë varur sot disa prej tyre në qafë, si këmborë që t’ua dëgjojnë barinjtë tutje në Europë).

E gjithë kjo tragjikomedi emrash të bën të mendosh edhe për vetminë e shqiptarëve si popull në kontinent; veçanërisht përballë aleancave të tilla ndëretnike madhështore si sllavët, gjermanikët dhe neolatinët; por edhe më tej, përballë familjeve turke dhe arabe që shtrihen tej e ndanë Azisë dhe Afrikës. Mbijetesa për ne ka qenë dyfish e vështirë; në vetvete, por edhe si degë gjysmë-anemike e pemës indo-europiane, e gjelbëruar por vetëm me dy-tri sythe të brishta, gjithnjë mbetur në hije degësh e kurorash të mëdha e të rënda.

Shumë paradokse dhe mistere të karakterit shqiptar, ashtu siç është shfaqur në histori, mund të shpjegohen edhe me këtë dëshirë primordiale për të mbijetuar me çdo kusht, nëpërmjet gatishmërisë për të sakrifikuar shumëçka. Edhe Gjergj Pula, i romanit të Kadaresë, nuk është se i ndërron emrat për të përfituar ndonjë gjë konkrete – por thjesht në emër të një instinkti të rrënjosur të mimetizimit, ose të bindjes se duke u përshtatur së jashtmi, mund ta ruash brendësinë të paprekur.

E kam thënë edhe gjetiu, se dukuri të tilla i duhen faturuar një kulture të mbijetesës, të cilën kemi pasur boll kohë për ta ruajtur e përsosur brez pas brezi, në rrethana nga më armiqësoret. Veç nuk duhet të gabojmë e ta marrim kulturën e mbijetesës për mbijetesë të kulturës.

21 Komente

  1. I. Kadare, te “Dialogë me Alain Bosquet”, Onufri 1996, f. 105, shkruan: “… që prej shumë vjetësh, ndoshta qysh prej moshës së rinisë së hershme, më ka munduar një frikë e çuditshme: mundësia e prishjes, e zhbërjes së vendit tim, të Shqipërisë…”
    Është një psikozë reale, të cilën e ka përjetuar shumëkush, në mos të gjithë shqiptarët, qëkurse u bë e ndjeshme ose kur, në shoqërinë shqiptare, arriti në një fazë deri diku të pjekur vetëdija kombëtariste, mendoj.
    Në rrafshin individual, frika e zhbërjes, si fizike ashtu edhe shpirtërore, siç e interpreton xha xhai, mund ta ketë shfaqjen e vet edhe në emrat e zgjedhur për t’u identifikuar. Gjithsesi, këtë lloj reagimi ndaj gjendjes së “mosqenies” së përveçuar në këtë botë jo si individ, por si etni e më pas si nacion (arsyet janë ato të njohurat) e mendoj vetem si cipë/sipërfaqe e të shfaqurit të vetes, jo si thelb i vetëndjerë. Është fjala për gjendje në “mosqenie” nga pikëvështrimi i të tjerëve, e imponuar si realitet, me mjete e forma shumë të rënda, shumë afatgjata e tepër të dhunshme, në rastin tonë. E njohura kundëvënie ekzistencialiste e frojdiste e Unit me Tjetrin.
    Në konceptin tim, emri është një lloj maske, qoftë edhe për shkak të natyrës konvencionale të lidhjes me qenien që e mbart, qoftë për shkak të arbitraritetit të njohur të gjuhës, si i çdo shenje me të shenjuarin e vet.
    Në këtë kuptim, instikti i mbijetesës së Unit individual mbart një shtresë/shtysë shumë më të thellë përmbajtësore, reagim i instiktit kolektiv, si Un i gjenit, etnik e më pas nacional, i cili ka shfaqjen e vet në atë loj “frike” për të cillën bën fjalë Kadareja. Dihet se “frika” është një nga instiktet më të thella ekzistenciale, në rrafshin individual, por edhe një nga gjendjet arketipe të një grupi apo etnie, pjesëtarët e së cilës ndihen njëlloj të rrezikuar me asgjësim të thelbit të vet. Reagimi mund të jetë në formën e krijimit të kodeve apo institucioneve të përbashkëta nga përvojat e përbashkëta, të miteve dhe tabuve, siç është Besa etj.
    Kurse zgjedhja e emrave të përveçëm përbën një shtresë tepër e sipërme të këtij kuptimi. Besoj se e kanë shumë të ngjashëm me ne edhe popuj me fat shumë më të mbarë se tonin nëpër shekuj. S’mundet, sipas meje, të bëhet shenjues i tërësinë e asaj që quhet thelb i qenies sonë, të jetë shfaqje e gjendjes konstante të rrezikimit apo i mbijetesës. Të gjendurit në mënyrë konstante në kushtet e mbijetesës, si individ dhe si kolektivitet, është realisht faktor i shumë shfaqjeve të jashtme dhe të thella në psikën e shqiptarit, kurse vendosja e emrave të huaj është po aq konjukturale sa edhe përqafimi i feve të ndryshme nga shqiptarët, përveç arsyeve të tjera.

  2. Ndryshimet e emrave i gjejme qysh ne kohen e sundimit romak; rendom jane gjetur emra te plote (trish) me 2 pjese ilire e 1 latine, ose anasjelltas. Perhere ky ndryshim emrash eshte marre si tregues i pakundershtueshem i latinizimit (sidomos nga shkolla anglosaksone) , po ashtu emrat sllave ne mesjete valeviten prej propagandes sllave e sllavofile si deshmi e qarte se nuk ka pasur shqiptare.

    Sikur turqit te vepronin njesoj ende sot, do thonin se ne Shqiperi ska pasur shqiptare. Greket sotit pa piken e turpit mjaft te jete emri ortodoks e te quajne grek i shqiptarizuar.
    Pale te kete emri/mbiemri prapashtesen -aqi apo -iqi (i vogel) , mbaroi puna.

    Jorgos pulos, nuk deshmon vetem perkulshmerine sa per sy e faqe te shqiptarit, por edhe se cfare rendesie ka pasur tek pushtuesi ky ndryshim, rendesi qe e shohim ne Greqine e sotme.
    Nese per pushtuesin sdo kish pasur rendesi emri, kthimi ne Jorgos Pulos do ishte krejt i padobishem dhe vetiu sdo kryhej.

    Keshtu 2000 vjet sundim i huaj, na la pa emer e sot gezojme kete ‘larmi’ emrash pikerisht per mungese karakteri ne kete pike. Si popull skemi karakter, s’dime te jemi vetvetja , kemi harruar se EMRI eshte gjeja me private qe kemi, prona e paluajtshme por qe na lidh me Zotin. Kancerit i themi ‘I Paemri’.

    Emrat ilire duhet te farketonin karakterin shqiptar te emrave, t’i dhuronin ketij populli qendrueshmerine e dukjes, pasi nuk mjafton kurre vetem thelbi, duhet edhe hijeshia, dukja, pashia qe buron nga thelbi e qe pahnxjerr pasurine e thelbit…
    E c’kuptim ka qe ne te mbajme emra hebrejsh qe jane urime per Jehovain apo emra islamike qe kur sjane urime per Jehovain jane urime per Allahun ?

    Fakti qe emrat kombetare lidhen me paganizmin tregon qe nuk gjehet vetvetja as ne hebraizem as ne kristianizem e as ne islamizem.

    Kultura kombetare ushqehet padyshim nga rrenjet pagano-kristiane, kete qe ka ditur aq mire Kadareja e qe e trumbeton prej mese 50 vjetesh.

    Nese kultura e mbijeteses i shtrengonte njerezit te ndryshonin emrat sipas pushtuesit, atehere mbijetesa e kultures nuk mund te mbeshtetet kurrsesi tek eufonia a deshirat vetjake, te cilat jane te kushtezuara nga kultura e mbijeteses, por pikerisht tek farketimi i karakterit shqiptar ne fushen e emervenies. Pra kultura shqiptare te ushqehet nga rrenjet e saj, nese kerkon te mbijetoje e te zhvillohet.
    Nuk eshte as nepermjet emrave te huaj e as huazimit te kultures se huaj qe kulturohet shqiptari. Mbase ashtu kulturohet apolidi por jo shqiptari.

  3. ME kujtohet kjo historia
    Nje udhetar duke ecur takon njerin qe jetonte tek fhsti aty afer edhe duke preguar me gisht nje fushe te madhe e pyet”A eshte kjo fusha ku filan mbret i madh beri nje beteje te madhe edhe arriti ti mundte kundershtaret?”
    Fshatari ju pergjigj”ketu s’eshte bere ndonjehere ndonje beteje e madhe.Ketu njehere e nje kohe ka qene filan qytet i madh e i lashte por eshte djegur.KUrse tani ka ngelur vetem kjo fushe pjellore”
    Fshatari edhe udhetari u ndane
    Mbas nja nje gjysem ore rruge,udhetari takon nje fshatar tjeter dhe e pyet”te kjo fushe ka qene filan qytet i madh edhe i lashte?”
    fshatari i pergjigjet”ketu te kjo fushe ska ekzistuar ndonjehere ndonje qytet,por ka ekzistuar nje manastir i lashte por qe eshte shkaterruar nga nje ushtri e huaj”
    Mbasi beri edhe ca rruge udhetari takon nje fshatar tjeter dhe i tregon me gisht fushen edhe e pyet per manastirin e lashte.
    Por fshatari ju pergjigj”skam degjuar qe kete te kete pasur ndonjehere ndonje manastir,por gjysherit dhe stergjysherit na kane treguar qe ketu ne kohet e lashta ka rene nje meteor”
    Udhetari mori rrugen serisht duke menduar ,ca bohet kshu smerret vesh ca ka ndodh
    Takon nje plak te vjeter ku i thote qe ne nje ore kam takuar tre njerez te ndryshem nga ky fshat ku me treguar tre histori te ndryshme mbi cfare ka ndodhur ne kete fushe.
    Plako u pergjigjet ,qe te tre fshataret te kane thene te verteten ,por pak njerez dine ti bashkojne faktet per te nxjerro nje te vertete

  4. cili prej nesh nuk e ka kapur vallë veten gafil, duke u thënë të huajve se ne jemi popull unik, më i lashti në Europë, me një gjuhë që nuk i ngjan asnjë gjuhe tjetër, me zakone të rralla e të lashta…

    Une ne fakt e kam lene kete avaz, dhe po i shpegoj te huajve qe ne jemi nje nga ata popuj qe sipas Rory Stwart jeton ne “Places in between”. Dmth ska kandar qe te na mase. Por besoj pervec Afghanistanit, ‘fatin’ tone duhet ta kene edhe vendet e Kavkazit.

    Fabulen e Ezopit qe permend nuk e kisha lexuar, por duke perdor imagjinimin e Rory Stweart, po mendoja se gjallesa me e pershtatshme do ishte […]

    [Qafir, të lutem ta vazhdosh këtë krahasim në blogun tënd, ku ndoshta konteksti është më i përshtatshëm për kësi spekulimesh. Xh2]

  5. Shqiptari e ka care rrugen e historise me nje emer rezerv ne xhepin e xhaketes. Druhem, ama, te konkludoj, sic duket se ben autori, qe se pari te vendos per nje mega-narrative mbijetese te shqiptareve dhe me pas ta shoh kete si shenues te nje eksperience kolektive, transhendente, (apo, sic thote nje nga komentuesit, ne 2000 vjetet e sundimit te huaj!) qe percakton dicka mbi karakterin tone kolektiv si popull. Ne marim per te mireqene ethen dhe sfiden e mbijeteses duke projektuar, me duket mua, me shume ethe te vetes, se sa te kuptuarit e paraardhesve tane. Edhe ajo puna e konvertimit, paraqitur si ilustrim i ethes per mbijetese, me duket se perpiqet ca si shume kollaj te jape nje pergjigje te vetme nje procesi qe ka perfshire njerez me eksperienca te ndryshme nga njeri tjetri, si banore te malsise apo te tjere ne fusha, e si rezultat me histori e shpjegime historike te ndryshme. Gjeneralizimi me i pranueshem, per mendimin tim, ka qene ai i dhene, midis te tjereve nga Malkolm, ku thote se ne kete territor ku gjendeshin kufijte midis dy kishave, te dyja si rezultat ishin te dobeta, dhe kishte fshatra ku per vite njerzia nuk kish patur nje famulltar per ti martuar apo per ti varrosor, apo per ti pagezuar. Kjo ideja e konvertimit per mbijetese me duket se i jep eko edhe ideve te lajthitura te njerezve si Mustafa Nano qe kerkonte ne nje ese qe Evropa ti konvertoje fet e fet shqiptaret. Nese kahja e mbijeteses historike, kjo perplasje e qytetrimeve midis zogjve e minjve, duke sikur thote llogjika, na kerkon nje tjeter konvertim masiv, o burra pse jo? Pergjigja ndoshta eshte se edhe sot jemi te tjere njerez nga shqiptaret e djeshem, me te tjera sfida, por mbi te gjitha jetojme ne nje kohe kur eshe vesthire te mendosh per konvertime masive popullsie, pervec rasteve kur mendohen metoda te cilat une nuk po i konsideroj.

  6. Emin, deri dje veshtrimi yne nuk shkonte pertej pasojave qe la Turqia, mos valle po thua qe nuk duhet te shkojme pertej te tashmes per te kuptuar te tashmen ?

    Turqia gjeti shesh ku beri pershesh, por vetem perplasja fetare katolike-ortodokse nuk shpjegon dot psete e ndryshme qe dalin, mbi te gjitha sepse kjo perplasje nuk zbriti dot kurre poshte Shkumbinit (as me Himariotet ne 1700 nuk u be gje), e megjithate fati i Toskerise nuk dallon nga ai i Gegerise, Turku beri pershesh njesoj.

    5 despote kish gjithe Bizanti, njeri ishte Muzake. Berati derisa e mori turku ishte fetarisht bizantin i paprekshem. E megjithate u be edhe qyteti i shenjte i bektashijve.
    Pra nuk i jep dot shpjegim gjithckaje perplasja katolike-ortodokse.

    Perkundrazi, po te shikohet ne kendveshtrimin e mirefillte historik (gjitheperfshires), verehet se cdo pushtim apo ndikim i huaj, ka sjelle shnderrime te thella ne emervenie, ashtu sikunder edhe ne kete 20 vjeteshin e fundit, me xhonat, xhejmsat, ronaldot, arnoldat e bradpitat.

    Nuk eshte e veshtire te parashikohet se nese hispaniket ngrene koke kulturorisht, shqiptaret do vene emra te shumte perseri me origjine hebraiko-kristiane por kesaj radhe duke iu bindur fonetikes hispanike.
    Sot Xhon eshte me i bukur (trendy/cool) se Gjon, neser Juan (Huan) mund te mbushe fare mire amzat e gjendjes civile. Mesa duket aftesia e shqiptimit te shume tingujve po na del per keq.

    Ndoshta do ‘kishim’ rene rehat si rumunet nese do te na gelltiste gjuha e kultura latine e me vone ortodoksia, po ja qe ‘vuajtjet’ tona vetem sa filluan ne ato kohe te shndritshme per te tjeret.

    Mbijetesa shqiptare duhet kuptuar si pershtatje ndaj nevojave te pushtuesit e jo si perballim i pushtuesit, dmth shprehja; ‘Shqiptari e ka care rrugen e historise me palle ne dore’, vlen vetem per castet historike kur shqiptari nuk donte ose edhe nuk dinte tu pershtatej nevojave te pushtuesit. Ka edhe nevoja qe duhet te dish si tu pershtatesh, nuk mjafton vetem deshira apo detyrimi.

    Kjo padituri ne pershtatje ndaj pushtuesit e ka mbushur edhe historine tone me kryengritje krahinore.

    Nuk se dua tu jap te drejte, ortodokseve qe u bene katolike apo katolikeve ish-ortodokse qe u bene myslymane, si psh matjaneve, tropojaneve, kuksianeve etj, thjesht dua te dal tek nje dukuri e sotme:
    padituria ne pershtatjen ndaj ndikimit te huaj ka me shume peshe sesa perballja e ndergjegjshme e shqiptares me te huajen.

    Kjo padituri sjell nga nje ane shngjasimin e plote e nga ana tjeter ‘kryengritjen’ e befasishme.
    Me kohen do nxeme, por serisht te shtyre nga kultura e mbijeteses, do mesojme sesi ti pershtatemi nevojave te pushtuesit (ndikimit te huaj), keshtu qe ne shume fusha karakteri shqiptar ka per te ngelur ne farken e kohes e brezat qe do vijne do te vazhdojne me pikepyetjet tona, mbase fill aty ku i la Konica me shoke; ne mos lecitshnin brezat brenda te njejtit rreth!

  7. S’ma merr mendja qe shqiptaret kane patur fat me te keq historik se hebrenjte, qe nuk nderruan as fene as emrat, dhe mbijetuan e vazhdojne te mbijetojne ne te kater anet e globit, ne mes te urrejtjes dhe persekutimit, te dukshem a te fshehur.

    Neve nuk pushojme se gjeturi justifikime e shpjegime pa fund. Fajin na e kane te huajt, konfliktet e feve, etj etj etj. Vetem ne s’kemi faj. Mbetem viktima te vetvetes.

    Mbase kushedi jemi popull i papjekur, i pazhvilluar, i pabese, i pafe, i pa…..

  8. Problemi qe Xhaxhai ka ne shumicen e shkrimeve te tij, eshte se ai mendon se shqiptari ka ekzistuar qe nga kohet mitike ne te cilin Rilindja kombetare e ka percuar imazhin e shqiptarit. Dhe per me teper kur flet per “shqiptaret” ai ka qejf ti vendose ne bllok sic ben Kadareja dhe romanticiste te tjere.

    Mundesh dot Xhaxha qe te pranosh qe ky shqiptar nuk eshte gje tjeter por nje shpikje e shtetit modern, dhe ne vecanti te komunizmit me prifterijte e tij si Buda, Cabej dhe kompani?

    1. I nderuar, meqë ke dhënë një vlerësim të përgjithshëm, po të siguroj se leximi yt nuk pajtohet fare me gjërat që kam shkruar unë; edhe pse jam aq post-modern, sa të mos ngul këmbë për leximin unik të një teksti. Gjithsesi, po të kesh kohë…

  9. ””’Neve nuk pushojme se gjeturi justifikime e shpjegime pa fund. Fajin na e kane te huajt, konfliktet e feve, etj etj etj. Vetem ne s’kemi faj.””’

    Cfare nenkupton me ‘neve’ ? Mos ‘neve’ jemi njesi e pandryshueshme nga koha e rrethanat ?

    ‘Neve’ per te arritur keta qe jemi, u jemi nenshtruar proceseve te ndryshme historike; keshtu qe ‘neve’ sot nuk mund te shkeputim dot nje njesi ‘ne’ dhe nje njesi ‘telashet’ e shkuara dhe pastaj te gjykojme njeren apo tjetren, vecmas.

    Sigurisht qe qenia jone eshte kushtezuar nga pushtimet e huaja,psh pa turkun ndoshta Balsha 2 do kishte rindertuar shtetin e Agronit, do ishte shuguruar mbret e mbase do ishte nevoja e gjuhes shqipe ne administrate, mbase do kishte vetem nje fe, mbase nen influencen venedikase, do kishim artin venecian ne qytetet tona, mbase do ishte levruar shqipja gjeresisht e kushedi se cfare tjeter, gjithsesi do kishim ndjekur te njejten rruge me te pakten Venedikun.

    Sigurisht qe ‘neve’ sot do kishim disa vecori te tjera e do ishim me afer mendesise perendimore meqe sdo kishim ndonje vecori islamike.

  10. “Neve” jemi ata qe nuk rezistuam, qe u shitem tek turku me fe e atdhe per ca ofiqe e prona. Gjithe Ballkani ishte nen turkun, kush perfundoi si ne?

    E kam fjalen, mbase duhet te pyesim, pse pikerisht ne dolem me te deformuar se cdo popull tjeter nga pushtimi turk. Dhe mos me thuaj, si Kadareja, qe neve turku na pati me shume inat e na persekutoi me shume se te tjeret.

    Prandaj e solla shembullin e hebrenjve, qe jane ndofta ekstremi i persekutimit te nje populli nga historia, por ka me dhjetra shembuj te tjere ane e mbane botes.

    Nga nje kend tjeter: Mua me ben shume pershtypje qe shkrimet e intelektualeve te viteve ’30 trajtojne pike per pike te njejtat probleme sociale qe trajtojne inlektualet sot, pas 80 vjetesh. Ka ndonje domethenie kjo? Apo na e ka fajin komunizmi, se ne patem komunizmin me te eger ne gjithe boten.

  11. ””E kam fjalen, mbase duhet te pyesim, pse pikerisht ne dolem me te deformuar se cdo popull tjeter nga pushtimi turk.””’

    Kesaj pjeserisht ja kam dhene pergjigjen time te replika qe i bera Eminit . Shembulli i hebrejve deshmon fuqine e tejskajshme qe ka besimi ne Zot dhe sigurisht te nje Zoti per te gjithe boten e njekohesisht qe ka zgjedhur nje popull. Pra feja nacionaliste si ajo e hebrejve, fete pagane apo deri diku nacional-ortodoksia, japin (kane dhene) fuqi te atille qe ti mbijetosh cdo sketerre historike.
    Roma jo me kot e kapi me druidet.

    Sidoqofte hebrejte me shume kane perfituar nga krishterimi, meqe ishin me te pasurit e qyteteve. Veshtire me i quajt’ me te pasurit si me te vuajturit.
    Parite ekonomike ne mbare vendet e krishtera kane pesuar rotacion, por vetem persa i perket pasanikeve vendas, ndersa hebrejte kane vazhduar te jene pari ekonomike.

    Sikur te ishim aq te pervuajtuar sa hebrejte, do kishim gjysmat e qendrave te qyteteve europiane pronen tone.
    Kupton ti qe pronaret me te medhenj gjate krishterimit kane qene prifterinjte dhe hebrejte…..

    Hebrejte filluan me vuajt’ vertet vetem kur Europa u shnderrua ne Europen e Kombeve, sidomos kur u fut koncepti i nacionalizimit te pronave.

    Nejse se nuk eshte tema e hebrejve, po meqe solle ate shembull. Sill nje shembull tjeter nga ata dhjetera.

    ””’Mua me ben shume pershtypje qe shkrimet e intelektualeve te viteve ‘30 trajtojne pike per pike te njejtat probleme sociale qe trajtojne inlektualet sot, pas 80 vjetesh. Ka ndonje domethenie kjo?””’

    Sigurisht, tregon qe komunizmi na la 80 vjet prapa, meqe pas 80 vjeteve merremi me te njejtat ceshtje. Ne 80 vjet mesa duket ne qendruam ne vend ne perballimin e problemeve.

    1. Une i sugjeroj pronarit transatlantik te blogut qe te adoptoje Dekablogun – nje kuader i shkelqyer administrimi qe e pikasa verdalle neper qoshet e imunizuara te blogosferes shqiptare. Dekablogu eshte edukativ, i jep faqes nje pamje institucionale dhe meqe eshte hasur si problem ketu, e relativizon shume nevojen e perdorimit te gishtit mbi butonin delete. Te pakten teorikisht.

      PS: Neni V mund te rishikohet per arsye praktike.

      Faleminderit!

  12. pse pikerisht ne dolem me te deformuar se cdo popull tjeter nga pushtimi turk

    Dyshoj qe mund te ishte ‘pushtimi’ (qofte Turk, qofte Venedikas) qe na formoi. “Deformoi” nuk duhet perdorur ne kete rast. Propensiteti per tu pershtatur ka ekzistuar qysh ne kryqezaten e katert. Ne mos gaboj qyteti i Durresit, bizantin, nuk e pati aspak problem te pranonte paresine e Peshkopit te Romes mbi te tjeret kur u perball me trupat kryqetare.

  13. Xhaxha ti hiqesh si post-modernist, ama burime te referencave te tua jane prifterijte e enverizmit: Cabej, Buda, dreqi e shejtani qe ndertuan keto mitet te keqes turke dhe shqiptarit kreshnik. Ju, si 99% e shqipove te tjere historine e filloni ne vitin 1912. I referoheni cubave me pushtet qe ben emer pas vitit 1912, ama cka ndodhi perpara, per ju thjeshte harrohet.

    i ktheheni me mllef nje e dy temes se islamizimit, si pasoje e inferioritetit qe prifterijte e mendimit austriak-katolik si Buda dhe Cabej dhe kompani mbollen ne Shqiperi – i cili e sheh islamin dhe turkun si nje tragjedi, por Evropen si kulminacionin e progresit. ne kete menyre ju provincializoni veten ne provincen Evrope.

    1. Mundet të jetë edhe kështu – Çabej mbetet mësuesi im, në lëmin e albanologjisë.

      Tani, në këtë blog diskutojmë shumë gjëra, por jo autorët; nëse ti vërtet ke ndërmend të vazhdosh me përcaktime për Xha Xhain, këto mund t’i vazhdosh në blogje të tjera; madje mund të të tregoja disa forume ku lehjen kolektive kundër meje po e kthejnë në arsye për të ekzistuar.

      Përndryshe, në vend që ta harxhosh kohën me përcaktime që nuk i duhen kujt, pse nuk përvesh mëngët dhe ulesh t’i sjellësh ti këtu ato burime që i paskam lënë mangut unë?

      Ky blog tregon respekt për ty, duke të dhënë një mikrofon në dorë ose hapësirë për t’u shprehur, në pajtim me temat që i vendosin të tjerët.

      Bujrum o njeri – ulu dhe shkruaj. Gjen ndonjë gjë të diskutueshme, diskutoje. Ke ndonjë gjë për të thënë, thuaje, je sinqerisht i mirëpritur.

      Deri tani nuk ke bërë asnjë nga këto. Nëse blogu ynë nuk të pëlqen, shko merru me ndonjë punë tjetër, në vend që t’i profilizosh autorin blogut. Nëse të pëlqen, merr pjesë civilisht në diskutimet.

      P.S. Të lutem gjej edhe një pseudonim më të përshtatshëm se “unë“, për të gjithë ata kolegë që do të të referohen ty në komentet e tyre; ky që ke zgjedhur deri tani nuk bën.

  14. Jam pergjithesisht i njemendje me Xha Xhai-n ne lidhje me kete teme. Pa e apsolutizuar, mendoj se si rregull ka qene instikti i mbijeteses qe i detyroi pjesen me te madhe te Shqipetareve te nderronin fene ose emrat.
    Po ta diferencoj edhe me tej, do te thosha se ne me te shumten e rasteve, ndodhi ndryshimi i emrave jo ne fshatra ose zona malore, por ne qytetet e atehershme, pra ne qendrat kulturore shqipetare. Pra keta ishin ne me te shumten e rasteve intelektualet shqiptar. Mbase ishte kjo e pashmangshme, me qellim qe shqiptaret e mencur te asaj kohe (Naimi, Samiu etj) te mund te shkolloheshin e keshtu e keshtu ta perdornin dijen e tyre per tu bere fuqia kryesore jo vetem per te mos lejuar shkaterrimin perfundimtar te identitetit te popullit shqiptar por dhe per ringjalljen e tij. Pra mbase ishte ky adaptimi i pjesshem, FORMAL, nje domosdoshmeri historike, cmimi qe duhej paguar pe te mbijetuar.

    Une mendoj se populli shqiptar dhe ne vecanti nje pjesa e madhe e intelektualeve, JANE PERPJEKUR, ne kuadrin e kapacitetit te tyre intelektuale dhe kushteve konkrete praktike, te bejne me te miren te mundshme per mbijetesen e kombit shqiptar. Pse rezultati nuk eshte me i miri qe deshirojme ne, eshte e arsyeshme. Problemi me kryesor i shqiptareve qe perhere e ka disfavorizuar situaten e tyre, mendoj se ka qene dhe mbetet fakti i individualizmit te theksuar qe ka qene edhe baza kryesore per te ushqyer dhe arritur percarjen e tij. Ne vetevete kjo nuk eshte gje e keqe. Kjo eshte pozitive kur eshte fjala per larmine artistike e kulturore, per krijueshmeri, por negative kur eshte fjala per te krijuar e mbajtur nje shtet, per te qene me i forte per te mbijetuar.

    Sa per Gjergj Pulen te rromani i Ismail Kadarese, sjellja e tij ishte shume inteligjente dhe kjo jo vetem nga ana formale. Kur te dyja palet ishin okupatore, pse duhej te mbante Gjergj Pula njeren pale? Le te hanin koken vete ata me njeri-tjetrin. Pastaj edhe nderrimi i emrit ishte vendosur te behej pikerisht per te mashtruar te huajt duke qene i ndergjegjshem per identitetin e tij. Sidomos ne nje situate te tille, qe nuk i dihej fundi, ishte kjo zgjidhej shume inteligjent.

    Dhe se fundi do te thosha dicka per fabulen me lakuriqin e nates.

    Ka ardhur koha per nje version te ri te kohes sone per nje te ardhme me te mire ne bote. Uroj qe te shkruhet keshtu:
    …. zogjtë dhe minjtë përleshen në betejë legjendare, dhe vriteshin e thereshi me njeri-tjetrin. Per te plotesuar ushtaret e rene ne beteja kerkuan si zogjte edhe minjte rekrute te rinj dhe shkuan edhe te lakuriqi. Me këtë rast, lakuriqi i natës u thotë zogjve që ai, nuk eshte si ata se ai ben këlyshë jo vezë, dhe i ushqej me qumësht. Minjve u thote se ai nuk eshte si ata se është zog, meqë fluturon me flatra në hava….

    Paskëtaj edhe zogjtë edhe minjtë vendosin ta debojne lakuriqin nga pylli. Per kete e marin ne pyetje te dyja palet ne nje si gjyq te hapur ku degjonin te gjithe kafshet e pyllit. Pyetjes se pse qendron i paanshem i pergjigjet lakuriqi: Miqte e mij, natyra me ka dhene cilesite edhe te minjve edhe te zogjve, jo per te mohuar njeren ne dem te tjetres por per te treguar se eshte e mundur qe te dyja te bashkjetojne, bile edhe ne te njejtin trup. Natyra ju ka dhene ju zogjve mundesine per te shfrytezuar me te shumten hapsiren qiellore, ndersa minjve ate tokesore. Pylli eshte mjaft i madh e ju a jep mundesine te gjitheve te jetojne ne harmoni pa patur nevoje te luftojne njeri-tjetrin.

    Kjo i beri te gjithe kafshet e pyllit te menduar dhe perkohesisht vendosen ta pezullonin marjen e vendimit per nje kohe te pa caktuar. Lakuriqi qe ne fillim ishte i vetmuar filloi te kishte cdo dite e me shume shoke e miq dhe nje dite prej ditesh vendosen te dyja palet armiqesore te uleshin ne tryezen e bisedimeve dhe si ndermjetes ftuan lakuriqin qe arriti ti bindte palet te jetonin ne harmoni me njeri-tjetrin.

    Qe prej kesaj kohe, filluan qe ndryshimet mes kafsheve te shikoheshin si dicka e mrekullueshme e natyres dhe te gjithe gezoheshin per kete larmi te pafund……………..

  15. Cudi si nuk paska pasur teser partie ky Gjergj Pula!

    “Arti i te mbijetuarit” nuk eshte teme qe do trajtuar ne kontekstin e politikes se jashtme e patriotizmit por te asaj te brendeshme ku prona u konfiskua prej baballaresh komuniste dhe po trashegohet prej femijesh kapitaliste.
    Eshte e pamundur t’u jepet e drejta morale qofte me fabula e qofte me analiza te shtrembera neper blogje.

  16. Lexoj te Gazeta Kritika se një klerik mysliman, Rexhep Boja, është emëruar si i ngarkuari me punë i Kosovës në Arabinë Saudite. Autori i shkrimit, Ndue Ukaj, e quan këtë “lajm shumë të keq për Kosovën”, meqë ia trondit themelet shtetit sekular.

    Me këtë rast, Ukaj shkruan:

    Se politika kosovare tani një kohë të gjatë shquhet për një lloj herezi çoroditëse, është lehtë e kuptueshme. Madje, ka edhe aso lloj “barsoletash” që tregohen kafeve të Prishtinës sesi liderët tanë, përfaqësues të institucioneve, kur kanë takime me botën islame në Kombet e Bashkuara apo diku tjetër, stërtheksojnë islamin, mburren me prejardhjen islame, ndërsa vetëm pas pak minutash, në takime me botën e krishterë, e thonë të kundërtën, stërtheksojnë përcaktime për sekulariziëm, për rikthim nga vlerat perëndimore. Një herezie të këtillë, nuk i beson askush, as bota islame dhe as bota perëndimore.

    M’u duk se kjo përkonte me temën e hapur më lart, veçanërisht fabulën e Ezopit.

Lini një përgjigje

Zbuloni më tepër nga Peizazhe të fjalës

Pajtohuni tani, që të vazhdoni të lexoni dhe të përfitoni hyrjen te arkivi i plotë.

Vazhdoni leximin